عبدالله افغانيءَ جون ٻڪريون
“پست جي گل ڏسڻ سان ايترو ته نشو طاري ٿئي ٿو جيترو پست پيئڻ سان به نه”
نظر جي حد تائين گلابي رنگ جا دلفريب گل لهرائيندا هيا جيڪي پريان ڦهليل سرسبز پهاڙن جي هنج ۾ ڏاڍا خوبصورت نظر ايندا هيا. تن ڏينهن نشو پست ۾ نه پر ڪابل درياهه جي پاڻيءَ ۾ هوندو هيو جيڪو ندين نالن مان وهندو انهن کي سيراب ڪندو هيو.
ظاهر شاهه معزول ٿيو. جڏهن دائود آيو ته گاديءَ جي هنڌ جا سڀ دائودي مرجهائجي ويا، ڄڻ انهن احتجاج ڪيو ته اسان جي هوندي هن جي ڪهڙي ضرورت هئي جنهن جي مٿي جا وار پيدائشي کٿل آهن.
تن ڏينهن ڪابل ۾ ٽي گتا کليا جن ۾ ووڊڪا تي پنجاهه سيڪڙو سيل هڻي وڪيو ويو. نسوار کائيندڙ افغاني ووڊڪا هضم نه ڪري سگهيا. جنهن ڪري گيسٽرو وبائي صورت اختيار ڪري وئي. افغاني ڀائرن جي مدد لاءِ اسلام آباد کان پڻ ڊاڪٽرن جي اهڙي ٽيم موڪلي وئي جنهن کي ان بيماريءَ جي علاج جو ڪو به تجربو نه هيو. اها ساڳي ٽيم هئي جنهن واپسيءَ ۾ جنرلن کي رپورٽ پيش ڪندي چيو هيو ته “افغانستان ۾ ڦهليل اها بدهضميءَ جي بيماري ووڊڪا پيئڻ جي ڪري نه پر ڪميونزم جي ڪري آهي، جنهن کي افغاني هضم نه ڪري سگهيا آهن.”
انهن ڏينهن عبدالله شادي ڪئي ۽ ڏاج ۾ هن جي زال ست ٻڪريون کڻي آئي. ستن ئي ٻڪرين جي ٻوٿ تي ڏاڙهي هئي. ڪابل ٻاهران سرسبز پهاڙين تي ٻڪريون چاريندي هو ڪڏهن ڪنهن ٻڪريءَ کي جهلي ان جي ڏاڙهيءَ کي هٿ لاهي چوندو هيو.
“واهه رب ايمان ڏيڻ تي اچين ته جانورن کي به انسانن جهڙو افضل بڻائي وجهين.”
عبدالله کي جڏهن ستون پٽ ڄايو ته هن ستين ٻڪري وڪي کيس هر ٻار تي هڪ ٻڪري وڪڻڻي پئي. ڪابل ۾ ڪمائيءَ جو ڪو ذريعو نه بچيو هيو. سوويت يونين جي هٿ چراند کانپوءِ ماڻهن جون دليون نفرت جي باهه ۾ سڙي خاڪ ٿي چڪيون هيون.
“ايمان بچايو... اسلام بچايو. ڪافر توهان جي گهرن ۾ گهري آيا آهن... مسئلي جو هڪڙو ئي حل... جهاد... جهاد ۽ صرف جهاد”
جڏهن عبدالله آخري ٻڪري وڪڻي زال سان وري ڪڏهن نه سمهڻ جو قسم کنيو ته هن وٽ کيسي ۾ ٻار جي کير جيترا پئسا به نه هيا.
بيروزگاريءَ کان تنگ ٿي عبدالله پست جي ٻنين ۾ ڪم شروع ڪيو. هو جڏهن ڏوڏيءَ کي ڇيهه ڏيندو هيو ته محسوس ڪندو هيو جيئن زال تي تشدد ڪندو هجي. کير ڦوهارا ڪري وهندو هجي. پوک ٻاهران ڪجهه مزدور ڏوڏين جي کير مان هيروئن ٺاهيندا هيا. عبدالله ٺهندڙ هيروئن کي ڏسي چوندو هيو.
“واهه مالڪ واهه، جانورن جي کير مان مکڻ ۽ پنير ٿو عطا ڪرين، ڏوڏين جي کير مان هيروئن! مرضيءَ جو مالڪ آهين، مارين يا جيئارين.”
جڏهن سوويت يونين کي شڪست آئي ۽ احمد شاهه مسعود گن کڻي سڙندڙ فوجي ٽرڪن پويان لڪندو ڪابل جي گهٽين ۾ داخل ٿيو ته حڪمت يار چاليهه ڪلوميٽر پري منڊڪائيندو اچي رهيو هيو. رباني ان وقت ڪنهن گمنام هنڌ شهيد ٿيل مسجد ۾ خدا کي فتح لاءِ ٻاڏائي رهيو هيو. ڪابل سڙي رهيو هيو. احمد شاهه مسعود جڏهن صدارتي محل ۾ گهريو ته ڪامريڊ نجيب روسي سفارتخاني ۾ پناهه وٺي پريشانيءَ جي حالت ۾ ڪوٽ جا بٽڻ کولي هڪ ننڍڙي ٽيبل تي ووڊڪا جا ڍڪ ڀري ڪيوبا جو اڻ کٽندڙ سگار پي رهيو هيو. ٿڌ هوندي به پگهر هن جي پيشانيءَ تي چمڪي رهيو هيو. هن جي ڪوٽ جي کٻي کيسي ۾ ريڊ ۽ وائيٽ سگريٽن جو اهو پاڪيٽ موجود هيو جيڪو کيس هڪ پاڪستاني دانشور تحفي ۾ موڪليو هيو ۽ چئورائي موڪليو هيائين ته “ان جو ڳاڙهو پاسو انقلاب ۽ اڇو پاسو استحصال جي ترجماني ڪري ٿو. وڌيڪ پاڪيٽ کولي، سگريٽ دکائي ڪش هڻي آرام سان سوچي سگهين ٿو.”
اقتدار تي قبضي کانپوءِ جڏهن احمد شاهه مسعود سنڀاليو ته سندس جنگ جي ميدان ۾ گن کڻي ڊوڙندي اهو ٿيلهو ڪٿي ڪري پيو هيو جنهن ۾ “اسلامي آزاد نظمن” جو اهو نوٽ بڪ هيو جنهن ۾ فتح واري رات هن پنهنجو تازو ڪلام لکيو هيو جنهن جو عنوان هيو “اي ڪئميرامين ڪٿي آهين؟”
اقتدار تي قبضي کانپوءِ مولين سڀ کان پهريون ڪم اهو ڪيو جو ڪامريڊ نجيب کي روسي سفارتخاني مان گهليندا ٻاهر وٺي آيا ۽ هڪ چوسول تي بيهاري پويان هٿ ٻڌي کيس رسي ۾ لڙڪائي ڇڏيائون. تن ڏينهن اخبارن ۾ ڪامريڊ نجيب جو تختدار تي جيڪو فوٽو شايع ٿيو هيو ان ۾ ٻين شرارتي ماڻهن سان گڏ ڪامريڊ جي سگريٽ ڇڪيندڙ لاش پويان جيڪو مرڪندڙ نوجوان بيٺل هيو اهو عبدالله جو وڏو پٽ هيو جنهن جو نالو عبدالرحمان هيو. ان کان اڳ جنهن وقت مولوين روسي سفارتخاني تي قبضي جي ڪوشش ڪئي هئي ۽ هر طرف کان گولين جي ڏي وٺ ٿي رهي هئي. ان وقت عبدالله جو اهو پٽ ننڍن ڀائرن سان سفارت خاني ٻاهران چدن راند کيڏي رهيو هيو. گوليون هلنديون رهيون ۽ اهي چدن راند کيڏندا رهيا. انهن راند ان وقت بند ڪئي جڏهن هڪ هجوم اڳيان ٻه ڏاڙهيءَ وارا ڪامريڊ کي گهليندا ٻاهر وٺي آيا. ڪامريڊ ڌڪن ٿاٻن ۾ ٿيڙ کائيندو اڳتي وڌي رهيو هيو. ان کي چوسول تي صدارتي محل آڏو بيهاري ڪنهن به آخري خواهش پڇڻ کان سواءِ ڳچيءَ ۾ رسو وجهي سٽ ڏئي لڙڪائي بيهي رهيا. ڪامريڊ ائين اکيون ٻوٽيون جيئن کيس ننڊ اچي وئي هجي.
“ڪافر...” هڪ چيو.
“ڪميونسٽ... رشي” ٻئي چيو.
عبدالله جي وڏي پٽ هن جي کيسي ڀرسان وڃي جڏهن تلاشي ورتي ته ان مان ريڊ ۽ وائيٽ جو پاڪيٽ نڪتو. هن هڪ سگريٽ دکائي لڙڪندڙ ڪامريڊ جي لاش جي وات ۾ وڌو. سڀ کلڻ لڳا ۽ فوٽو نڪري ويو.
عبدالله جي وڏي پٽ عبدالرحمان پورا نوَ سگريٽ پاڪيٽ سوڌا پنهنجي کيسي ۾ لڪايا، اهو پيءُ کان اک بچائي ٻڪرين جي ان واڙ ۾ ويو جتي هاڻي ڦولڻين کانسواءِ ڪجهه نه بچيو هيو. هن پاڪيٽ مان سگريٽ ڪڍي دکائي چپن ۾ وجهي سوٽو هڻي دونهون ڇڏيو ته دونهون ناسون هڻندو جاري کان ٻاهر نڪتو. عبدالله اها بوءِ سڄاڻي ويو، اها ڪفر جي بوءِ هئي جيڪا سوويت سپاهين جي وات مان ايندي هئي. هو اٿيو ۽ عبدالرحمان جي مٿان وڃي بيٺو.
“اهو مونکي ڏي نافرمان اولاد” هن چيو “ سڄو ڏينهن وتين ٿو رلندو ۽ ڪافرن جون شيون واپرائيندو.”
هن پٽ کان سگريٽ وٺي، ٽڪر ٽڪر ڪري ائين اڇلايا جيئن سوويت يونين ذرا ذرا ٿي ويو.
هڪ ڏينهن هن ست ئي پٽ ملان عثمان جي مدرسي ۾ داخل ڪرايا ۽ گهڻي عرصي کانپوءِ انهن سان ملڻ ويو ته هن جي حيرت جي ڪا حد نه رهي. سندس پٽ تيزيءَ سان جوان ٿيا هيا. انهن جي چهرن تي ڪاريون ڊگهيون ڏاڙهيون هيون ۽ اهي مذهب سان گڏ وڙهڻ جي تربيت به حاصل ڪري رهيا هيا. جيئن سوويت يونين کان پوءِ آمريڪا کي به مات ڏئي اسلام جو غلبو قائم ڪري سگهن.
جڏهن طالبان جي حڪومت قائم ٿي ته انهن کي سٺن عهدن تي فائز ڪيو ويو. انهن حوالي اهو ڪم ڪيو ويو ته چورن جا هٿ ڪٽين، زانين کي سرعام سنگسار ڪن ۽ پست جا فصل ناس ڪن.
عبدالله جا ست ئي پٽ جڏهن واپس موٽيا ته انهن سڀ کان پهريون پست جا فصل ناس ڪيا. اهي ٻنين ۾ گهريا ۽ لٺين سان خوبصورت گلن جي چيلهه ڀڃي وڌي، اهڙو حال ڏسي عبدالله انهن کي روڪيو.
“اڙي ڇورا! اهو ئي ته آخري روزگار بچيو هيو، توهان کي ان لاءِ پڙهايم ته موٽي اچي پيءُ کي بيروزگار ڪيو؟”
نائين اليون کانپوءِ آمريڪا حملو ڪيو، هڪ ڏينهن هن جا پٽ گهر نه موٽيا، هن ٻاهر وڃي ڏٺو، ستن ئي پٽن جو رت پيو هيو، هن جي پٽن جا لاش ڪٿي به نه هيا.
هڪ پٽ جو خون اتي پيو هيو جتي ان عورت کي اونڌو ڪري سرعام ڦٽڪا هنيا ويا هيا جنهن کي فحاشيءَ جي الزام ۾ پڪڙيو ويو هيو. ٻئي پٽ جو خون اتي پيو هيو جتي هڪ پرديدار عورت کي بيهاري ان جا ڊگها وڌيل ننهن اهو چئي ڪٽيا ويا ته اسلام ۾ فيشن حرام آهي. ٽئين پٽ جو خون اتي پيل هيو جتي ڇوڪرين جو ڊٿل اسڪول هيو، جنهن کي اهو چئي بم سان اڏايو ويو ته اسلام ۾ انگريزي تعليم حرام آهي. چوٿين پٽ جو خون نور محمد نانوائيءَ جي ان تنور وٽ پيل هيو جنهن ۾ هڪ ترقي پسند اديب جا ناول اڇلائي ساڙيا ويا، پنجين پٽ جو خون اتي پيل هيو جتي مدرسي جي ان ملان جي مٿي ۽ منهن جا وار ڪوڙي گولي هنئين وئي، جنهن ربانيءَ جي دور ۾ هڪ طالب سان بدفعلي ڪئي هئي، ڇهين پٽ جو خون اتي پيل هيو جتي آذان ملڻ کانپوءِ هڪ معزز ماڻهوءَ کي اهو چئي کيس ڏاڙهيءَ ۾ هٿ وجهي مسجد طرف گهليو ويو ته نماز جي وقت اهو روڊ تي ڇو گهمي رهيو آهي ۽ ستين پٽ جو خون ان مسجد وٽ پيل هيو جنهن جي پيش امام اهو چئي هڪ شخص جي جنازي نماز پڙهائڻ کان انڪار ڪيو ته ان جي چهري تي ڏاڙهيءَ بدران رشيد دوستم جهڙيون ٿلهيون مڇون هيون.
پٽن جو خون ڏسي هو رنو ۽ روئندو رهيو، ڪجهه ماڻهو هن وٽ آيا ۽ کيس دلداري ڏني.
“عبدالله تنهنجا پٽ شهيد آهن ۽ شهيد جنتي هوندا آهن، ان ۾ روئڻ جي ڳالهه نه آهي توکي خوش ٿيڻ گهرجي ته تنهنجا پٽ جنت ۾ هوندا ۽ سٺي زندگي گذاريندا هوندا!”
اهڙيون ڳالهيون ٻڌي عبدالله جي دل مطمئن ٿي وئي ۽ هو چپ ٿي ويو.
صدر حامد ڪرزيءَ جي ڏينهن ۾ هن کي ايترو قرض مليو جو هن وري ست ٻڪريون خريد ڪيون، اهي ٻڪريون سندس پٽن تان قربان ٿيل ستن ٻڪرين جون همشڪل هيون، ساڳي سونهاري انهن جي منهن تي هئي جيڪا ان کان اڳ ستن ٻڪرين جي چهري تي هئي جيڪي هن جي هر پٽ جي پيدائش وقت هڪ هڪ ٿي وڪامي ويون.
افغانستان جون حالتون ايڏيون ته خراب ٿي چڪيون هيون جو ان جي اڌ کان وڌيڪ آدمشماري پاڪستان جو رخ ڪري چڪي هئي. هن به سوچيو، هو پنهنجن ماساتن ڏي ڪراچيءَ ويندو جيڪي سپر هائي وي ڀرسان افغان ڪيمپ ۾ رهائش پذير هيا ۽ گند ميڙي گذران ڪندا هيا.
عبدالله ست ئي ٻڪريون ساڻ ڪري زال جي قبر تي آخري دعا گهري جيڪا پٽن جي ڏک ۾ ستت ئي گذاري وئي هئي ۽ پوءِ پاڪستان جو رخ ڪيو. پاڪستاني بارڊر تي هن کي روڪيو ويو پر جڏهن هن کين ٻڌايو ته “هو سنڌ وڃي رهيو آهي ۽ ڪراچيءَ ۾ هن جا ماسات آهن” ته پوءِ کيس اجازت ڏني وئي. هو ست ٻڪريون ساڻ ڪري جڏهن ڪراچيءَ پهتو ته گلشن معمار وٽ سپر هائي وي جي ٻئي پاسي افغان ڪيمپ ۾ هن کي ماساتن ڀرسان پيل زمين تي ڪچو گهر ٺهرائي ٻڪرين سميت پناهه ڏني.
اها افغان بستي ٻاونجاهه گهرن تي مشتمل هئي، انهن روڊ تان لنگهيندڙ بجليءَ جي تارن ۾ ڪنڊا هڻي تارون ڇڪيون هيون. تارن جي پاڻ ۾ ملي وڃڻ ڪري انهن کي باهه لڳندي هئي ۽ علائقي جو ٽرانسفارمر ڌماڪي سان ڦاٽي پوندو هيو. اهي ٻوريون کڻي شهر ۾ نڪرندا هيا ۽ ڪچرو ميڙي ڪٻاڙيءَ کي ڏيندا هيا جنهن مان انهن جو پيٽ گذر ٿيندو هيو.
عبدالله جون ست ٻڪريون افغانستان ڇڏڻ کانپوءِ ڄڻ اداس ٿي ويون، اهي کُر سان ڏاڙهي کنهي سوچينديون هيون ته هيءُ ڪهڙو ملڪ آهي جنهن ۾ ڪنڊي ۽ ٻوڙن کانسواءِ کائڻ لاءِ ٻي ڪا شيءِ نه آهي، بستيءَ چوڌاري ڪنڊيءَ جا وڻ هيا ۽ سڪل ٻوڙا جيڪي ٻڪريون سنگهي ٿوري لام کائي وري چپ ڪري ويهي رهنديون هيون، کيس ايترا پئسا نه هيا جو لوسڻ داڻو وٺي انهن کي کارائي سگهي.
هڪ ڏينهن هو ٻڪريون ساڻ ڪري بستيءَ کان اوڀر طرف ويو ته اتي هڪ سرسبز سوسائٽي هئي. بنگلا هيا ۽ بنگلن ٻاهران سائي ڇٻر هئي. اتي قيمتي ٻوٽا پوکيل هيا ۽ ويڪرن رستن جي وچ ۾ ڇڏيل وٿيءَ اندر خوبصورت وڻ هيا جيڪي پري تائين ڦهليل هيا. عبدالله سوسائٽيءَ ۾ پنهنجيون ٻڪريون ڇڏيون جيڪي ٻوٽن ۽ ساوڪ کي ائين وڃي چنبڙيون جيئن سالن کان پوءِ انهن کي کاڌو نصيب ٿيو هجي. جهٽ پل ۾ انهن سوسائٽيءَ جي گهرن اڳيان چڱي مقدار ۾ ٻوٽا کائي ساوڪ تباهه ڪئي. صبح جو وقت هيو هرڪو روزگار لاءِ گهر کان نڪتل هيو. ٻه چار بي روزگار نوجوان عورتن سوڌا ٻاهر نڪتا ۽ انهن پنهنجا تباهه ٿيل باغيچا ڏسي وٺي رڙيون ڪيون.
“اڙي ٻڪريون ڪنهن جون آهن؟... انهن کي هڪليو.”
ٻڪريون ٽاهه کائي هيڏانهن هوڏانهن ڀڳيون، عبدالله لٺ ڦيرائي انهن کي ائين هشڪرون ڏيڻ لڳو جيئن کين کائڻ کان منع ڪندو هجي. نوجوانن عبدالله کي سمجهايو.
“اڙي بابا... هيءَ ٻڪرين چارڻ جي جاءِ نه آهي. ڏس ڪيڏو نقصان ڪرائي ڇڏيئي، انهن کي هتان هڪلي وٺي وڃ.”
عبدالله ٻڪريون هڪليندو بستيءَ طرف موٽيو، ان رات انهن جهجهو کير ڏنو، ستن ٻڪرين جو کير ڏسي عبدالله کي پنهنجا ست پٽ ياد آيا، هو رنو ۽ اڪيلائيءَ ۾ پاڻ سان ڳالهائيندي چيو “جيڪر اڄ منهنجا ست پٽ جيئرا هجن ها ته ستن ٻڪرين جو کير پي ڪيڏا نه خوش ٿين ها!”
پوءِ اهو سوچي دل کي آٿت ڏنو ته پڪ سان اهي جنت ۾ هوندا ۽ ڏاڍا خوش هوندا.”
هن صبح سان ٻڪريون ڪڍي جهنگل ۾ ڇوڙي ڇڏيون، جيڪي ڪنڊين ۽ سَرن کي نڪ هڻنديون وري وڃي سوسائٽيءَ ۾ نڪتيون. انهن گهرن اڳيان بيٺل ٻوٽا ۽ سرسبز گاهه کائي وري ڊوءُ ڪيو. ماڻهو گهرن کان نڪري انهن کي گهلي افغان بستيءَ ۾ ڇڏي آيا، انهن عبدالله کي سمجهايو ته
“مهرباني ڪري پنهنجين ٻڪرين کي ٻڌي رک، نه ته سٺو نه ٿيندو.”
عبدالله جيڪو پوڙهو ٿي چڪو هيو ان ڳالهايو ته سندس لڱ پئي ڏڪيا.
“ڀائي ڌرتي الله جي آهي” هن چيو “گاهه آهي ٻڪريون ته کائينديون نه، جانور آهن انهن کي ڪيترو روڪيان؟”
جتي عبدالله جون ٻڪريون اتي سوسائٽيءَ جي وڻن ۽ ٻوٽن کي نقصان پهچائينديون هيون اتي گند ميڙيندڙ افغاني ڪو خالي گهر ڏسي ان ۾ ٽپي پوندا هيا ۽ قيمتي سامان چورائي ويندا هيا.
هڪ گڏجاڻيءَ ۾ سوسائٽيءَ وارن فيصلو ڪيو، ڇو نه چوڌاري ڀت ڪڍرائجي ۽ انهن آفتن کان آجو رهجي. ان لاءِ تڪڙ ۾ چندو گڏ ڪيو ويو ۽ سوسائٽيءَ چوڌاري ڀت ڪڍرائي وئي ان کي اتر ۽ ڏکڻ پاسي در وجهرايا ويا. درن تي چوڪيدار ويهاريا ويا.
چوديواريءَ کانپوءِ ڪجهه ڏينهن سڪون جا گذريا پر پوءِ وري رڙ پئي.
“منهنجا زيتونن جا وڻ؟” ۽ گهٽي نمبر چار واري ربنواز سومري چيو.
“منهنجا ناريلن جا ٻوٽا؟” بلاڪ پنجين واري ميمڻ چيو.
“منهنجا ڪيلن جا ٻوٽا؟” بلاڪ هڪ ۾ رهندڙ ديوان چيو
“منهنجا ليمن جا ٻوٽا” گهٽي نمبر ست واري جوکيي چيو. سڀ گڏ ٿيا، جاچ ڪندا جڏهن چوديواريءَ جي اولهه واري حصي وٽ پهتا ته اتي ڀت ۾ وڏو سوراخ هيو، سمجهي ويا ته اهو سڀ اتان ٿيو آهي، اوستو گهرائي سوراخ کي بند ڪرايائون، بستيءَ وارن وٽ منٿ ميڙ ڪري ويا ۽ چيائيون ته
“ميان نالو اٿوَ رب جو، اسان مسڪينن سان ڇو وير وڌو اٿوَ”
افغاني نه مڙيا، ٻن ڏينهن کانپوءِ وري ڀت ۾ سوراخ هيو ۽ ٻڪريون سوسائٽيءَ ۾ گهمي رهيون هيون.
نيٺ هڪ ڏينهن ڇا ٿيو؟ اها نائين اليون جي ٽئين ورسي هئي، عبدالله جون ٻڪريون واپس نه موٽيون، هن ڀت جي سوراخ مان وڃي سوسائٽيءَ ۾ ڏٺو، ستن جاين تي رت پيو هيو، ٻڪرين جا لاش ڪٿي به نه هيا.
پهرين ٻڪريءَ جو خون ان ڪچري جي ڍير وٽ پيل هيو جتي دين محمد درزي ڪپڙن جي ڪاتر ۽ هادن حجم ماڻهن جا ڪٽيل وار اڇلائيندو هيو. ٻئي ٻڪريءَ جو خون ان دڪي وٽ پيل هيو جيڪو ڪريم بخش ڪاسائيءَ جي گهر اڳيان هيو. ٽئين ٻڪريءَ جو خون ان ميدان وٽ هيو جتي مولوي نذير احمد حج تي رواني ٿيڻ کان اڳ آخري دفعو عيد نماز پڙهائي هئي. جڏهن حج دوران هن جو موت واقع ٿيو هيو ته هن کي اتي ئي جنت البقيع ۾ جاءِ ڏني وئي هئي. چوٿين ٻڪريءَ جو خون ان چورنگي وٽ پيل هيو جتي ٽي روڊ پاڻ ۾ ملي رهيا هيا. ڪا خبر نه هئي ته ان کي چورنگي ڇو چيو ويندو هيو؟ پنجين ٻڪريءَ جو خون سکر کان آيل ان سولنگيءَ جي گهر ٻاهران پيل هيو جيڪو هڪ ڪرايي جي جاءِ ۾ رهندو هيو ۽ هر آچر تي پلاٽن جا اگهه پڇي وري چپ ڪري گهر ۾ ويهي رهندو هيو. ڇهين ٻڪريءَ جو خون ٿاڻي بولا خان واري ديوان جي چانورن جي دڪان ٻاهران پيل هيو ۽ ستين ٻڪريءَ جو خون ڏکڻ طرف چوديواريءَ جي ڀرسان جتي هڪ طرف ڊاڪٽر شيخ صاحب جي ڪلينڪ هئي ۽ ٻئي پاسي قبرستان هيو.
عبدالله رنو ۽ روئيندو رهيو. پوءِ اهو سوچي دل کي تسلي ڏني ته هن جون بي گناهه ٻڪريون جنتي آهن. اهي جنت ۾ هونديون ۽ هن جا ست پٽ ضرور انهن جو کير پئيندا هوندا.