گهڙيال
پوسٽ مارٽم کانپوءِ نڪتل گوليءَ جو تجزيو ڪري فارنسڪ ماهر اهو ٻڌايو هيو ته گولي ساڳي پستول جي آهي جيڪو دوست محمد پلنگ جي پاسي ان خاني ۾ رکندو هيو جتي سندس زال جو فوٽو پيل هوندو هيو، جنهن جو موت به ساڳي پلنگ تي ٿيو هيو جتان دوست محمد جو لاش کڻي ايمبولنس ۾ رکيو ويو هيو.
شايد ٻنهي جي موت جو سبب ساڳيو نه هيو، پر چئي نه ٿو سگهجي، هن جي زال جي موت جو سبب به گولي هئي جيڪا هڪ ڌاڙيل جي پستول مان نڪري سندس سينو پار ڪري وئي هئي.
هڪ سال اڳ ان ساڳي پلنگ تي جڏهن اها مڙس ساڻ ستل هئي ته ڪاري ٻٽ واري هڪ شخص دوست محمد کي ننڊ مان اٿاري ڪلمو پڙهڻ جي تاڪيد ڪئي هئي.
“ڪلمو پڙهه... اڄ تنهنجي آخري رات آهي.”
دوست محمد گهري ننڊ مان اٿي، ٿاڦوڙا هڻي عينڪ ڳولهڻ جي ڪوشش ڪئي هئي.
“پر مان ايڏو گناهگار ته نه آهيان.” هن وهاڻي هيٺان عينڪ کڻي پائيندي چيو هيو.
“تون ڪير آهين؟” هن جي زال ننڊ مان اٿي رئو مٿي تي رکي وچ ۾ ڳالهائيندي چيو هيو. “اسان تنهنجو ڪهڙو ڏوهه ڪيو آهي؟”
“مرڻ مارڻ لاءِ ڏوهه ضروري نه هوندو آهي.” ڌاڙيل چيو هيو.
عورت پوءِ التجا ڀريل آواز ۾ چيو “هن کي نه مار، هيءُ بي قصور آهي.”
“ائين ممڪن نه آهي” ڌاڙيل پستول سڌو ڪندي چيو هيو.
هن آڱر تي زور ڏئي ٽريگر دٻايو هيو، ان کان اڳ جو گولي پستول مان نڪري دوست محمد جو سينو پار ڪري وڃي ها، هوءَ مڙس اڳيان اچي وئي هئي، گولي ان جو سينو پار ڪري دوست محمد تائين نه پهچي سگهي هئي، عورت جي سيني اڳيان گولي ڏاڍي ڪمزور هئي، اها سندس دل تائين محدود ٿي وئي ۽ ان جي گرمائش عورت جي رت ۾ ملي ننهن کان چوٽيءَ تائين ڦهلجي وئي، گولي ٿڌي ٿي وئي ۽ عورت مري چڪي هئي. دوست محمد جي زال جيڪا هن مٿان سِر گهوري قربان ٿي وئي. ٺڪاءَ جي آواز تي فليٽن جون بتيون روشن ٿي ويون هيون. ڌاڙيل گم ٿي چڪو هيو.
جنهن پلنگ تي زال جو لاش دوست محمد جي ٻانهن ۾ رت ڳاڙي رهيو هيو. ان پلنگ مٿان شاهه بلوط جي ڪاٺ مان ٺهيل ڊگهي پينڊيولم واري گهڙيال ٽي ڌڪ هنيا هيا، هن زال جي ڪپهه جهڙي لاش کي وهاڻي تي سمهاريو هيو ۽ اٿي مٿي چڙهي گهڙيال جو لڏندڙ پينڊيوليم بند ڪري، لاهي ان ڪٻٽ ۾ رکي ڇڏيو هيو، جنهن ڪٻٽ ۾ سندس زال جو اهو ڪفن رکيل هيو جيڪو هن پرسال عمري وقت ڪعبي ٻاهران آب زم زم سان ڌوتو هيو. اکين اڳيان سندس زال جو چهرو ڦري ويو هيو. هوءَ حرم ٻاهران نلڪو کولي ڪفن ڌوئي رهي هئي. سندس چپن تي مرڪ هئي.
“مري ويندس ته منهنجي جسم مان غلاف جي خوشبوءِ ايندي.” ان چيو هيو.
موت کان پوءِ ان کي ساڳيو ڪفن ڏئي دفنائيو ويو هيو، سندس ڪفن ۾ ڳوڙهن جي خوشبوءِ هئي.
هن جي مرڻ کانپوءِ ڄڻ سڀ ختم ٿي چڪو هيو، اڱڻ ۾ ونگ وٽ مٿي ڪانس ڏي ويندڙ ول، ڀونپوءَ جهڙا نيرا گل ڏيڻ بند ڪري ڇڏيا هيا، رنڌڻي جي هر ٿانءَ تان سندس زال جي هٿن جا نشان مٽجي چڪا هيا ۽ ڪوڪي ۾ ٽنگيل ڏوئي هوا تي پينڊيولم جيئن لڏي کيس چڙائيندي هئي.
هن هڪ دفعي ڏوئيءَ کي هٿ ۾ کنيو ۽ مٿي کي ٽي ڌڪ هنيا، محسوس ڪيو جيئرو آهي، هن ڪٻٽ کولي گهڙيال ڏٺو، اهو ننڍڙي ٻار جيان هيو، جيڪو اک ٻوٽ کيڏندي ان ۾ اچي لڪيو هجي. کيس ڏسي گهڙيال مرڪي رهيو هيو. ان اندر شيشي ۾ الڳ ٿي پاسي سان پيل پينڊيولم لٿل چڍيءَ جيان هيو ۽ ٽن تي بيٺل ڪانٽا هن کي شرارت مان اک هڻي رهيا هيا. هن نفرت مان گهڙيال جي چاٻيءَ کي ڏٺو ۽ محسوس ڪيو. حياتي هن جي هٿ ۾ آهي. هو چاٻي ڏئي گهڙيال کي جيئرو ڪري سگهي ٿو، پر چاٻيءَ سان ماڻهوءَ کي جيئرو نه ٿو ڪري سگهي.
دوست محمد پراڻي گهڙيال جي چاٻي کڻي پلنگ جي پاسي کان ان خاني ۾ رکي ڇڏي جتي سندس ويجهڙائيءَ ۾ ورتل پستول رکيل هيو. ست ڦيرو پستول، هر ڦيري سان هڪ ماڻهو ماريندڙ، سوئر جي کل وارو ماڻهو، سخت هڏي مان ٺهيل دل وارو ماڻهو، ڪجهه ڏينهن اڳ هو نئون گهڙيال وٺي آيو، اهو سوچي ته هن جي اوجاڳن جو سبب گهڙيال جو نه هجڻ آهي، گهڙيال جي غير موجودگيءَ ۾ هو رات جو پينڊيولم جي لڏڻ جو آواز ٻڌندو هيو، جيڪا دراصل هن جي لوندڙيءَ جي ڌڙڪندڙ رڳ هئي.
نئين گهڙيال کانپوءِ ڪانس وٽ ول ڀونپوءَ جهڙا نيرا گل ڪڍيا ۽ هڪ ڏينهن ڪن ۾ سنڪ وٽ کليل نلڪي مان پاڻي وهڻ جو آواز اچڻ لڳو. جيڪو هن پاڻ کي اهو چئي ممطئن ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي ته “اعتبار ڪر، اهو مان نه کوليو آهي.”
کيس خبر نه پئي ته ٻاهرين در پويان رکيل رات جي راڻيءَ جي ڪونڊيءَ ۾ روز مٽي آلي ڇو هوندي هئي. اڱڻ ۾ اهو گند ڪاڏي ويندو هيو جنهن ۾ بسڪوٽن جا ننڍا دٻا ۽ چانهن جي پتيءَ جون ڪلائيون شامل هونديون هيون جيڪي اتي اڇلائيندو هيو.
هو روز رات جو ٽئين بجي اٿي نئين گهڙيال کي چاٻي ڏئي پاسي واري خاني ۾ رکي ڇڏيندو هيو، سندس دل مطمئن ٿي ويندي هئي، جيئن اڌ رات جو اٿي هن اڃايل زال کي پاڻيءَ جو گلاس پياريو هجي. پوءِ سڪون سان سمهندو هيو ۽ کونگهرا هڻندو هيو، خواب ۾ زال کي ڏسندو هيو جيڪا هٿن سان ڪن بند ڪري ڪاوڙ مان هن ڏانهن نهاريندي هئي.
“مونکي معاف ڪر پياري.” هو چوندو هيو “انسان کي جاڳ ۾ نه ته گهٽ ۾ گهٽ ننڊ ۾ ته انهن جي اجازت هجڻ گهرجي.”
هن سوچيو، جيڪر ماڻهو مري کونگهرا هڻي سگهي ها، خواب ڏسي سگهي ها، خوابن ۾ گهمي سگهي ها، ڪنهن جي ڀر ۾ ويهي سگهي ها.
هن جو ورتل نئون گهڙيال اهڙي شخص جيان هيو ڄڻ جنهن کي نوان ڪپڙا پاتل هجن ۽ وقت ان جي کيسي ۾ پيل هجي. ان گهڙيال اڳيان گهر جي هر شيءِ پراڻي نظر اچي رهي هئي. فرانس جي گلاسن وارو اهو سيٽ به، جن تي سندس زال جي چپن جا نشان هيا ۽ هن جي پنهنجي چپن جا نشان، اهي گلاس پراڻيون مٽجي ويل چميون هيا.
اها سياري جي رات هئي، جڏهن سامهون ڪليءَ ۾ ٽنگيل دوست محمد جو سيٽر سيءَ کان ڏڪي رهيو هيو. رات جو ٽين بجي هو گرم سوڙ مان ڪنڌ تائين پاتل ٽوپ سان ائين اٿي ويٺو جيئن مردي کي قيامت ڏينهن اٿڻ جو امر ٿيو هجي. هن هٿ هڻي عينڪ ڳولهي، جيڪا پائي پلنگ جو پاسي وارو خانو کوليو ۽ ٿاڦوڙا هڻي گهڙيال جي چاٻي ٻاهر ڪڍي، غلطيءَ سان هن کي پراڻي گهڙيال جي چاٻي هٿ اچي وئي ۽ مٿي چڙهي نئين گهڙيال کي اها ڏئي ڇڏي. هو واپس بستر ۾ سمهيو ۽ سوڙ پائي اکيون بند ڪري ڇڏيون. نئين گهڙيال جا ڪانٽا ڪجهه دير بيهجي ويا ۽ پوءِ واپس موٽيا.
پراڻي چاٻيءَ نئين گهڙيال جو اسپرنگ ڀڃي وڌو هيو ۽ ڪانٽا پوئتي ائين ڦرڻ لڳا جيئن دوست محمد گهر جي اڱڻ ۾ الفي پائي مولانا روميءَ جي مزار آڏو رقص ۾ کوئجي ويو هجي. ڪانٽن جي پوئتي موٽڻ سان ڄڻ وقت واپس وري ويو. ڏينهن، راتيون، موسمون ۽ موسم جا پکي جيڪي ولر ڪري واپس وري ويا. هن جي بورچي خاني ۾ باهيون ٻريون، وساميون ۽ وري ٻري وسامي ويون، بريانيءَ جي خوشبوءِ، دال، آمليٽ، مڇي ۽ سبزيون. مانيءَ جي گرهه ٺهيا، چانورن جون پليٽون کاڌي جي ٽيبل تي داڻو داڻو ٿي چڳجي ويون. سوڙ پائي سمهيل دوست محمد محسوس ڪيو، ڪبوتر جي آکيري ۾ ٻچا آنن ۾ تبديل ٿي ويا ۽ آنا آري تي ويٺل ماديءَ ۾ هليا ويا.
وقت تيزيءَ سان واپس وريو، دوست محمد جوان هيو، زماني هن تي اهو قرب ڪيو جو ڏاڙهيءَ جا اڇا وار پٽيا، ڪارا رهجي ويا. هو صحتمند هيو، ڳائو گوشت کائيندو هيو ته کيس پيٽ ۾ سور محسوس نه ٿيندو هيو. سندس زال ڪنوار جي روپ ۾ ان ساڳي پلنگ تي موجود هئي جنهن تي ان جو موت واقع ٿيو هيو. دوست محمد کي ڪا اولاد نه ٿي. هن جي زال جڏهن ڪٻٽ جو در کوليو ته اتي هڪ ٻار سمهيل هيو. هن ڪٻٽ مان ٻار کڻي دوست محمد جي هنج ۾ سمهاريو ۽ ٻئي ٽهڪ ڏئي کلڻ لڳا، پوءِ ٽهڪ سڏڪن ۾ تبديل ٿي پر هڻندا ان جاري کان ٻاهر نڪري ويا جتان چوڪور آسمان ائين ظاهر ٿيندو هيو جيئن ٽيبل تي رکيل ڪيڪ پيس هجي ۽ تاڙين جي وچ ۾ خوف کان ڏڪندڙ ميڻ بتين جي شعلن وچ ۾ پليٽن جو انتظار ڪندو هجي. انهن جي شاديءَ جي ستين سالگرهه جو ڪيڪ ڳڀا ڳڀا ٿي ٽيبل تان ائين گم ٿي ويو جيئن خوشين جو وجود، جيئن ٽهڪن جو انجام، دوست محمد ڏٺو، اڱڻ ۾ زيتونن سان جهنجهيل وڏو وڻ ننڍو ٿي زمين ۾ هليو ويو ۽ سوين زيتون اڱڻ ۾ ڦهلجي ويا. ڪچا ساوا زيتون، جن ۾ هڪ کانسواءِ سڀ نوريئڙو جا ٽڪيل هيا، هن اڪيلو زيتون کڻي بستر تي سمهيل زال کي ڏنو.
“جي نوريئڙن جا ٽڪيل توکي کارايان ها ته سوين نوريئڙا ڄڻين ها.” هن مرڪندي چيو “هيءُ وٽ کاءُ، گهٽ ۾ گهٽ توکي نوريئڙو ته نه ڄمندو.”
هن جي زال کلي ۽ ڪٻٽ مان ٻار جي روئڻ جو آواز آيو. بستر مٿان لڳل نئين گهڙيال جو اسپرنگ پراڻي چاٻيءَ اهڙو ته ڀڃي وڌو هيو جو ان مان “گرڙ گرڙ” جا آواز اٿيا ۽ ڪانٽا اڳتي ڦري وري پوئتي ڦرڻ لڳا، انهن کي ڪا ڳالهه سمجهه ۾ نه ايندي هجي ته وڃڻو ڪيڏانهن آهي؟ وقت کي اڳتي ڌڪڻو آهي يا پوئتي؟ يا ان کي هٿ ڏئي اهڙيءَ بس جيان بيهارڻو آهي جنهن ۾ پير پائڻ جي جاءِ نه هجي. ڄڻ گهڙيال جو مٿو ڦري ويو هجي ۽ وقت چريو ٿي پيو هجي. نيٺ ڪانٽا اتي پهتا جتي ان رات سندس زال جو قتل ٿيڻو هيو، خوف کان هن ٽي دفعا خواب ۾ پاڻي پيتو ۽ ست دفعا جاڳ ۾ پيشاب ڪيو، سندس دل ائين ڌڙڪي رهي هئي جيئن مٿان هلندڙ گهڙيال جي ڪانٽن کي مات ڏيڻ جي ڪوشش ڪندي هجي.
ان رات جڏهن هن جي زال ڪمري جو بلب بند ڪيو ته اوندهه انهن مٿان ڇت جيان ڪري پئي. جڏهن رات جا ٽي وڄڻ وارا هيا ته ساڳيو ڌاڙيل انهن اڳيان ظاهر ٿيو. کيس هٿ ۾ پستول هيو. پوءِ ڌاڙيل سندس زال ۽ هن جي وچ ۾ مختصر گفتگو ٿي جيڪا ڪٻٽ مان ايندڙ ٻار جي روئڻ جي آواز ڪري مبهم ۽ سمجهه ۾ نه ايندڙ هئي.
ڌاڙيل گهوڙو چاڙهي جيئن ئي ٽريگر دٻايو ته ان کان اڳ جو زال دوست محمد اڳيان اچي سندس مٿان قربان ٿي وڃي، هن ان کي ڌڪو ڏنو، اها بچي وئي ۽ گولي هن کي سيني ۾ لڳي وهاڻو ٽپي پلنگ کان پار ٿي وئي، گوليءَ جي آواز تي آس پاس فليٽن جون بتيون روشن ٿي ويون ۽ ڌاڙيل گم ٿي ويو.
جڏهن ڪمري جو دروازو ڀڃي پوليس اندر داخل ٿي ته دوست محمد مئل حالت ۾ بستري تي موجود هيو. صوبيدار اڳتي وڌي جڏهن دوست محمد جو ست ڦيرو پستول کڻي کولي ڏٺو ته ان مان هڪ گولي کٽل هئي. پوليس پنهنجي رپورٽ ۾ خودڪشيءَ جو ڪيس داخل ڪري قصو ختم ڪري ڇڏيو.
پر ڇا واقعي ئي دوست محمد خودڪشي ڪئي هئي؟