مدرسته الاسلام لاڙڪاڻو

انگريزن سنڌ فتح ڪرڻ کان پوءِ اندارن اها ان ڳڻ ڳوت ڪئي ته، ڪيئن به پر مسلمان اڳتي نه وڌن. هندو گهڻو تڻو سندس مددگار هئا. تن کي اڳيان آڻڻ جا جتن پئي ڪيائون ۽ ٿيو به ائين پئي. مسلمانن جي مهندارن اها ڳالهه سوجهي ورتي. ان لاءِ مشهور قانوندان ۽ مفڪر جسٽس امير علي سنه 1882ع ۾ ”نيشنل محمد ايسوسئيشن“ جو ڪلڪتي ۾ بنياد رکيو. سنه 1884ع ڌاري حسن علي آفندي ان جي شاخ ڪراچي ۾ قائم ڪئي، ۽ 1 سيپٽمبر 1885ع تي ”سنڌ مدرسته الاسلام“ نالي هڪ تعليمي ادارو ڪراچيءَ ۾ قائم ڪيو. جلد ”نيشنل محمد ايسوسيئيشن“ جون شاخون لاڙڪاڻي، شهدادپور ۽ سکر ۾ به قائم ڪيو ويو. سنه 1900ع ۾ لاڙڪاڻي ۾ باقراڻي روڊ تي مدرسته الاسلام قائم ڪيو ويو. جنهن لاءِ ان وقت جي اسسٽنٽ ڪليڪٽر جي ايڇ اي ٽوپر مدد ڪئي ۽ زميندارن کان چندو به ڪٺو ڪيو. مدرسي جو پهريون پرنسپال شڪارپور جو مرزا غلام مصطفى مقرر ٿيو. هن ڪم ۾ ان وقت سرائي ٺاري خان، وڏيري ڌڻي بخش جتوئي، سرائي گهنور خان اسراڻ، وڏيري الاهي بخش ڀٽي، الهه بخش انڙ، محمد نواز خان جوڻيجي، محمد پريل تنئي ۽ ٻين هٿ ونڊايو. هن مدرسي ۾ ديني تعليم سان گڏ پرائمري تعليم جو بندوبست ڪيو ويو هو. انگريزي تعليم پنجين درجي تائين پڙهائي ويندي هئي. اسٽاف ۾ هڪ پرنسيپال، چار استاد، هڪ ڪلارڪ، هڪ مولوي ۽ هڪ ڊرل انسٽرڪٽر شامل هئا. اسڪول ۾ هڪ مسجد به قائم ڪئي وئي.
1913ع ۾ اسڪول جي انتظامي ڪاميٽيءَ کي تبديل ڪيو ويو ۽ انتظام هلائڻ لاءِ هڪ بورڊ قائم ڪيو ويو، جنهن جو صدر ضلعي جو ڪليڪٽر ۽ سيڪريٽري پرنسپال هئا. بورڊ ۾ ڪل يارنهن ميمبر کنيا ويا. سنه 1913ع کان پوءِ ڪجهه سڌارا ٿيا. اڳي صرف زميندارن جي ٻارن کي هاسٽل ۾ داخلا ملندي هئي. پر پوءِ سڀني مسلمانن جي ٻارن جي لاءِ دروازا کوليا ويا. نتيجو اهو نڪتو جو ٽلٽي جي غريب خاندان جي ٻار عمر بن محمد دائود پوٽي کي داخلا ملي ۽ سنه 1914ع ۾ هن هتي پنجون درجو پاس ڪيو. ان وقت مدرسي جو پرنسپال جان محمد شڪارپوري هو. ان جي وڃڻ کان پوءِ عبدالغني سنڌ مدرسي ڪراچيءَ مان بدلي ٿي آيو. دوست محمد قادري، غلام سرور قادري، سيد سبحان علي شاهه، نيڪ محمد ۽ نواز علي مدرسي جا استاد هئا. سنه 16 – 1915ع ۾ شاگردن جو تعداد 86 هو، جن مان 49 شاگرد پرائمري اسڪول ۾ پڙهندا هئا. هاسٽل ۾ رهندڙ شاگردن جو تعداد 31 هو. ڇهن شاگردن کي مدرسي جي فنڊ مان اسڪالرشپ ملندي هئي. سر شاهنواز ڀٽي، لوڪل بورڊ جي حيثيت ۾هن مدرسي جي تمام گهڻي خدمت ڪئي.
ورهاڳي کان پوءِ گهڻا هندو ڀارت ڏانهن هليا ويا. ان ڪري مدرسي کي بند ڪري کيس هاءِ اسڪول سان ملايو ويو.

سنڌ شناسي

سنڌ جا درسگاهه