عوامي صحافت جو اھڃان اسحاق مڱريو : بخشل ٿلھو
مٿي حوالي هيٺ آيل، سڄي ڄمار سچي صحافت جو علم جهليندڙ ۽ وڪي ليڪس جي چڱي مُڙس ’جولين اَسانج‘ لاءِ جدوجھد ڪندڙ نالي وارو آسٽريليائي صحافي ’جان پلجر‘ جڏھن ڇھہ مھينا اڳ گذاري ويو تہ ان کي ڀيٽا ڏيندي، هڪ ٻئي صحافي ’ياندن ليھيو‘ پنھنجي مضمون جي شروعات والٽر اسڪاٽ جي
ڪُجهہ هنن سٽن سان ڪئي هئي تہ؛
هلسو ويو پھاڙن ڏانھن
هو جهنگ ۾ گم ٿي ويو
تتيءَ ۾ سُڪل ڦوهاري جيان
جڏهن ان جي طلب تھان گهڻي هُئي
نفرت، نفسانفسي، ڪوڙ، مايوسي ۽ انڌوڪار جي بظاهر غالب دور ۾ عوامي سُڄاڻ صحافي ۽ انسانيت جي اعلي قدرن جي اهڃاڻ، ساٿي اسحاق مڱريي جي موڪلاڻي بہ ائين ئي آهي. پر ڇا اِهو ڪافي ناھي تہ هو هڪ بامقصد ۽ مثالي زندگي گذاري، نوجوانن لاءِ عوامي سچي صحافت جو رستو صاف ڪري، پنھنجو ڪم ڪري چڪو. تنھنڪري اسان سڀني لاءِ لازم آهي تہ اسان پنھنجي اندر ۾ افسوس جي جاءِ کي فخر لاءِ خالي ڪريون. اسحاق پاڻ بہ چترا سنگهہ جي ڳايل غزل ’زندگي تجهہ
ڪو جيا هي، ڪوئي افسوس نھين‘ جيان ئي هو. افسوس تہ تازو قتل ڪيل ۽ ’ڀوتار ماءِ فُٽ‘ چوڻ جي علامت بڻيل، بھادر صحافي نصرﷲ گڏاڻيءَ وٽ بہ ڪونہ هو، جڏهن هُن اسٽريچر تي رت ڳاڙيندي بہ فتج جون ٻہ آڱريون ڏيکاريون ٿي.
بنا ڪنھن شڪ جي اسحاق سائين، تحقيقي ۽ عوامي صحافت جو سنڌ ۾ وڏو نانءُ هيو. عام جي خبر ۽ اسحاق چقمق جي ڇيڙن وانگي هڪٻئي ڏانھن ڇڪجي ويندا هئا. هو ننڍي کان ننڍي تفصيل جي تصديق لا بہ پاڻ نڪري پوندو هو. پنگريو ۾ ڀوري پيل جو پروگرام هجي يا ڪنھن ڳوٺ ۾ هاري ڪٺ، ميلا ملاکڙا هجن يا ڪنھن هڪ لائق ماڻھوءَ سان رهاڻ، هو ’ريءَ وسيلي‘ وڌي وڃي پُڄندو هو. هو نہ صرف سنڌ پر عالم جي عام انسانن، پورهيتن ۽ انھن جي ثقافت جي انسائيڪلو پيڊيا هو. قادر جوڻيجي کيس واجب طور اينٿراپولاجسٽ سڏيو. هو ڄڻ تہ هڪ بنگالي فلم ’اگنتُڪ‘ جي مُک ڪردار ’من موهن مِترا‘ جو سڌو سنئون نقل هو، جنھن وٽ پڻ ڊگري ڪانہ هئي، پر هن
بہ نوجوانيءَ ۾ پنھنجو گهر ڇڏي پوري دنيا جي عام لوڪن، اڇوتن کي سمجهندي، لکندي، ساڻن ئي سموري زندگي گهاري ڇڏي. مُنھنجي ڌيءُ سانتا جڏهن ننڍي هئي تہ اسحاق جي گودڙيءَ کي ڏسي چوندي هُي، ”ڇا ان ۾ نانگ آهن؟“ ۽ هو کلي چوندو هو، ”ها بلڪل. “ سچ پچ تہ هو اهو جوڳي هو، جيڪو جهرجهنگ، شھر، ڳوٺ رُلي، نفرت، فرقيواريت، جھالت، مايوسيءَ جا نانگ جهلي، انھن منجهان مڻ ڪڍي، متاثرن جا علاج ڪندو هو.
پوين سالن ۾ ڊاڪٽر ايشور، راشد، سرفراز، نثار ۽ آفتاب جي مھربانيءَ سان اسان جي آفيس توڙي گهر ۾ گهڻيون ڪچھريون ۽ محفلون ٿيون. اسحاق انتھائي بُردبار ۽ خوددار ماڻھو هيو، خمار ۾ بہ سندس خيالُ ۽ منطق ٿيڙ ڪونہ کائيندو هو. حساس روح. هماليه جيڏو حوصلو ۽ سدائين منھن تي مشڪ. پنھنجي نياڻيَ ۽ جوان پُٽ جي وڇوڙي کان پوءِ بہ ’خبر آهي‘ چوندڙ سنڌ جي عملي تصوير بڻيو بيٺو رهيو. هُن زندگيءَ جي هر ڌُن تي رقص ڪرڻ ڄاتو ٿي.
مان سمجهان ٿو سندس صحافتي گڻن جي پاڙ ۾ ٻين محرڪن سان گڏ کاٻي ڌُر (لکمير ڏاهري ۽ حسن عسڪري وغيرہ) جي سياسي تربيت جو وڏو حصو هو. هُن جيئي سنڌ کان شروع ٿي پوءِ هاري ڪميٽي ۽ سوشلسٽ پارٽيءَ جو سفر ڪيو هو. صحافت ۾ آفتاب نظاماڻي ۽ بادل ٿريءَ سان گڏ ڪم ڪيو هو.
سائين الھہ ورائي بيھڻ بقول تہ کيس صحافت ڏانھن لاڙڻ وارو بہ ڪامريڊ حسن عسڪري هو. ساڳئي وقت اها بہ حقيقت آهي تہ هو ٻاهرين آبادڪاري، ماحول ۽ عورت سوال تي سنڌ جي کاٻي ڌُر جي گهڻن تڻن سرگرم ڪارڪنن/اڳواڻن کان بہ، وڌيڪ بالغ النظر هو. هُن اسان جي آفيس ۾ ويھي. عاصم سجاد ۽ ڪامريڊ بابا جان جا انٽرويو ڪيا. سياسي پارٽين ۾ هو پاڻ کي عوامي تحريڪ ۽ عوامي ورڪرز پارٽيءَ جي ويجهو ڏسندو هو. ٻہ سال اڳ عوامي ورڪرز پارٽيءَ جي لاهور واري ڪانگريس ۾ هو پڻ شريڪ ٿيو هو. پر ڪا بہ شيءِ هن کي اسان جي پارٽيءَ جي ڪجهہ رجحانن تي تنقيد کان ڪونہ روڪيندي هُئي. مُنھنجو ڏانهس گهر وڃڻ بہ ٿيندو هيو. جتي
ڪڏهن پنھنجي پارٽي ساٿي بخش مڱريو سان بہ ملاقات ٿي ويندي هئي. ائين سندس گهر ويٺي هڪ ڀيري چيو هيومانس تہ پنھنجون لکڻيون ۽ ڪالم سانڍڻ شروع ڪري ۽ اهي ڇپرائي نہ تہ اهو ڪم بہ اسان کي ڪرڻو پوندو. پر بس سادگي ۽ نماڻائپ بہ ان حد درجي جي جو چيائين تہ ’اهڙو ڪو وڏو ڪم ڪونہ ڪيو اٿم. ‘ جڏهن تہ حقيقت ۾ سندس ليک سنڌ جي ماحول، ثقافت ۽ لوڪ ڏاهپ جا ڀنڊار آهن. جنھن کان مستفيد ٿي. سڀاڻ جي سنڌ ضرور پنھنجي فڪري اڃ لاهي سائي ٿيندي.
(سنڌ ايڪسپريس تان ورتل)