اسحاق ٿورو ترسي پوين ھا: سارنگ چانڊيو
سنڌ ڌرتيءَ جي ماحول، تاريخي ماڳن، سماجي پستي جي اوني ۾ زندگي جا 65 سال گذاري اسان کي الواع ڪندڙ اسحاق مڱريو پنھنجي زندگي جي آخري ڏينھن ۾ بہ سنڌ جي عشق ۾ مجنون وانگي ھو. سنڌ جي ميڊيا جي ادارن جا مالڪ اسحاق کان ڪڏھن بہ خوش ڪون رھيا ان جو ھڪ سبب اھو پڻ رھيو تہ اسحاق پنھنجي صحافتي زندگي ۾ بي باڪ بي ڊپو صحافي رھيو. سنڌ جي ماحوليات جي حوالي سان توڙي سنڌ جي قومپرست سياست تي ھزارين رپورٽون لکيون، سوين ڪالم لکيا. اسحاق مڱريو پنھنجي جيون ۾ غريبي جي پراوھ ڪون ڪئي ۽ شايد سنڌ جي ھاڻوڪي صحافت جي دور جو اڪيلو ڪردار ھو جنھن پئسا ڪون ميڙيا، جنھن کي سوشل ميڊيا ڪون موھيو، جنھن پاڻ کي يا پنھنجي قلم کي سياست جي بازار ۾ ڪون وڪيو ۽ گڙدن جي بيماري کي ڀوڳيندو رھيو. اسحاق مفلس رھيو پر ڪنھن جو بہ محتاج ڪون رھيو. سانگهڙ جي مزدور تحريڪ ھجي، ٺٽي جا ماڳ مڪان ھجن، بدين ۽ سجاول جي سامونڊي پٽي ھجي، سنڌ جي ڪچي جا علائقا ھجن يا سنڌ جا شھر ھجن ھن جام سفر ڪيا، سنڌ جي ماحول، ڳوٺاڻي توڙي شھري زندگي، سنڌ جي جنگلي جيوت، پراڻن ماڳن کي رپوروٽ ڪيو. اسحاق جو پسند جو سبجيڪٽ تہ اينٿراپولاجي ھو پر کيس جنگلي جيوت ۽ ماحوليات موھي وڌو ھو. اھوئي سبب آھي تہ ھوءُ پنھنجي زندگي جي آخري ڏينھن ۾ بہ سڀ کان وڌيڪ ان موضوعن جي حوالي سان رپورٽنگ ڪئي.
مون سان اسحاق مڱريو فيس بوڪ تي دوست رھيو. پنھنجي روبرو ملاقات تہ ڪان رھي پر سنڌيت جي رشتي اسان کي ڳنڍي رکيو. ٽوئيٽر ۽ فيس بوڪ جھڙي طرح سماجي رابطي کي جوڙي رکن ٿا اھڙي طرح سان مان اسحاق مڱرئي جي روپورٽنگ توڙي ڪالم سوشل ميڊيا تي پڙھندو رھيس ۽ ھن سان ڳنڍيل رھيس. مونکي چڱي طرح سان ياد آھي تہ 2014 ۾ جڏھن ايم ڪيو ايم جي باني الطاف حسين کي مني لانڊرنگ جي ڪيس ۾ لنڊن ۾ گرفتار ڪيو ويو ھو ۽ ان جي رد عمل کي جھڙي طرح سنڌ جي ٻن وڏن شھرن ڪراچي ۽ حيدرآباد ڀوڳيو ھو. ان حوالي سان اسحاق مڱرئي ‘حيدرآباد، قاسم آباد ۽ لبنان’ جي عنوان سان ھڪ ڪالم لکيو ھو جنھن ۾ اسحاق حيدرآباد جي ڀوڳنائن کي چٽيو ھو. اسحاق مڱرئي جي لکڻ، سمجهائڻ جي پنھنجو نرالو انداز رھيو. جيڪو سنڌ جي سڄاڻ ڌرين ۽ سنڌي ادب جي دوستن جي من کي موھيندو رھيو. اسحاق مڱريو وڏي دل وارو بہ ھو تہ بھادر بہ ھو. مونکي ياد پوي ٿو تہ اسحاق سائين عبدالواحد آريسر جو ھڪ انٽرويو ڪيو ھو جنھن ۾ ‘سائين آريسر چيو ھو تہ 1988 ۾ امداد محمد شاھ جي سربراھي ۾ حيدر منزل تي ٿيل گڏجاڻي ۾ ايم ڪيو ايم سان ويجهڙائپ جو فيصلو ٿيو ھو. ’ آريسر صاحب جي اھڙي بيان تي سنڌ جو قومپرست لڏو مڇريل ھو. آريسر صاحب اسحاق مڱرئي کي ڏنل ان انٽرويو ۾ گوريلا توڙي پرتشدد ويڙھ جي مخالفت ڪندي چيو ھو تہ سيد جي اھنسا ۽ عدم تشدد جي فڪر کانسواءِ ٻيو ڪو رستو ڪونھي. اھو اسحاق ئي ھو جنھن آريسر صاحب جو انٽرويو ڪيو اھڙي ماحول ۾ جڏھن سنڌ جا نوجوان ڪونڌر پنھنجون حياتيون وڃائي رھيا ھئا. ملڪ ۾ اھڙو ماحول ھو جو روزانو ڪو نہ ڪو ڳڀرو کنڀجي رھيو ھو. اھڙي وقت سنڌ جي قومپرست سياست جي وڏي ھستي آريسر صاحب جو انٽرويو ڪرڻ اسحاق جو وڏو ڪم ھو. ڇو تہ ھڪ طرف سنڌ جو نوجوان پرتشدد ماحول طرف وڌي رھيو ھو جنھن کي اھو ٻڌائڻ ضروري ھو تہ سيد جي ڏسيل واٽ عدم تشدد جي واٽ آھي.
سنڌ سان اٿاھ محبت اسحاق کي سنڌ جي عوام جو ھاٽ فيورٽ صحافي بڻائي ڇڏيو پر ان باوجود بہ اسحاق ۾ وڏائي ۽ ڦوشربازي نہ آئي. ھن پنھنجي حياتي سچي صحافت ۽ ايمانداري سان گذاري. ماڻھو جي زندگي ۾ ڏکيو وقت، سانحا، مشڪلاتون اينديون آھن تہ اڪثر ماڻھو ھمٿ ھارائي ويھندا آھن پر اسان ڏٺو تہ اسحاق مڱرئي پنھنجي جوڀن کان وٺي زندگي جي آخري وقت تائين ھمٿ ڪون ھارائي. پنھنجي پيڙائن کي زماني آڏو ڪون رکيو. اسان جي صحافتي برادري کي ان جي بيماري جي خبر بہ ان جي وفات جي ڏينھن پئي تہ اسحاق پنھنجي آخري ڏينھن ۾ ڪراچي جي پرائيويٽ اسپتال ۾ داخل رھيو. گذريل آچر جي ڏينھن 16 جون 2024 تي سنڌ جو سچو صحافي املھ ڪردار سنڌ جي ماحوليات، جنگلي جيوت جو گهڻ گهرو صحافي اسحاق مڱريو اسان کان ھميشہ لاءِ وڇڙي ويو.
sarangchandio@gmail. com
(ڪاوش ۾ شايع ٿيل)