تِر جي گٿي سئوُ چوٽون کائي
پنهنجي وطن ڀارت مان ڀڄي آيلن کي اڃا سوڌو ڪو آکيرو نصيب نه ٿيو آهي. ڇاڪاڻ ته جيڪي ماڻهو پنهنجي وطن ڀارت سان وفا ڪري نه سگهيا، سي آخر ٻئي ڪنهن ديس سان ڪيئن ٿا وفادار رهي سگهن. جن جي مٽي اڻاسي هوندي آهي، انهن کي وطن جي مٽي جو سواد نصيب نه ٿيندو آهي، هو ڌرتي ماتا جي مٽيءَ جي خوشبوءَ کان وانجهيل هوندا آهن. چوندا آهن ته جنهن پنهنجي گهر سان وفا نه ڪئي، ان مان ڪنهن ٻئي سان وفا جي اميد نه ٿي رکي سگهجي. سو ڀارت کان ڀٽڪي آيل ماڻهو پاڪستان ۽ ان ۾ وسندڙ اصلوڪين قومن سان وفا ڪري نه ٿا سگهن. اها علت سندن فطرت ۾ شامل آهي. جنهن کان باز اچڻ ڏاڍو ڏکيو هوندو آهي. ” جي تو اڃا نه ڄاتو، آ ڪير ديس واسي، تنهنجو جنم اجايو، تنهنجي مٽي اڻاسي.“ سو جنهن جو جنم اجايو هوندو آهي ۽ جنهن جي مٽي اڻاسي هوندي آهي، ان تي ڪابه ميار ٿي نه ٿي سگهي.
وطن سان وفاداري ان ماڻهو جي وس جي ڳالهه نه هوندي آهي، جنهن کي وطنيت جو احساس نه هوندو آهي، ٻي معنى ۾ جيڪو بي وطن ۽ رولاڪ هوندو آهي. ان لاءِ وفاداري بي معنى هوندي آهي. اهڙا ماڻهو ته ان جانور کان به بدتر هوندا آهن، جيڪو جنهن مالڪ جي در جا ٽڪر کائيندو آهي، ان سان به مرڻ گهڙي تائين وفا ڪندو آهي. هڪڙا ماڻهو اهي هوندا آهن، جيڪي پنهنجي وطن جي حرمت کي جان کان وڌيڪ عزيز سمجهندا آهن ته ٻيا ماڻهو اهي هوندا آهن، جن جي من منجهان خدا تعالى وطن جي محبت، عزت ۽ وقار وارا جذبا ڪوري ڪڍي ڇڏيندو آهي. اهڙا ماڻهو جانور کان به بدتر هوندا آهن.
دنيا منجهه هڪڙا مهاجر اهي آهن، جيڪي ڪن حادثن سبب بي وطني جي زندگي گهاري رهيا آهن، پر سندن دل منجهه وطن ڏانهن واپسي جي اڻ تڻ موجود هوندي آهي. هو پنهنجي دل ۾ ڌرتي سان محبت سانڊي ان اميد سان جيئندا آهن ته ڪڏهن نه ڪڏهن سڻائو واءُ ورندو ۽ هو پنهنجي وطن واپس ٿيندا. پر ٻيا اهڙا به مهاجر موجود آهن، جيڪي پنهنجي وطن کي طلاق ڏئي، پناهه ڏيندڙ ڌرتي کي به پنهنجو ڪري نه سگهندا آهن. پوءِ اهڙا پناهگير در در جون ٺوڪرون کائيندا رهندا آهن، ذلتون سندن پيڇو نه ڇڏينديون آهن، هنن جو وجود هوا ۾ بيٺل هوندو آهي، جنهن کي هوا جو ڪوبه تيز جهوٽو اڏائي ڪک پن ڪري ڇڏيندو آهي. ساڳي طرح پاڪستان ۾ جيڪي ماڻهو هن ڌرتي کي پنهنجي وجود جو حصو بڻائي نه سگهيا آهن. انهن جو لک ڪوششن باوجود ڪوبه مستقبل نه هوندو آهي. هو اول کان اخر تائين ڌرتي تي ڀٽڪيل ماڻهن طور بار سمجهيا ويندا آهن، انهن کي ڪوبه پنهنجو نه ڪندو آهي، ڇاڪاڻ ته هو ڪنهن جا به وفادار نه هوندا آهن. هو ان وڻ کي وڍڻ جي ڪوشش ڪندا آهن، جنهن تي سندن آکيرو جڙيل هوندو آهي. پر جنهن وڻ جون پاڙون پنهنجي ڌرتي جي پاتال ۾ پيهيل هونديون آهن، ان وڻ کي ڪو به وڍي نه ٿو سگهي. پر وڻ وڍڻ جي ڪوشش ڪندڙ ان آکيرا کان به محروم ٿي ويندا آهن. سو تاريخ جا فيصلا اٽل حقيقت هوندا آهن، انهن کي ڪير به طاقت جي ٻل تي تبديل ڪري نه ٿو سگهي.
(شايع ٿيل: روزاني سنڌ، حيدرآباد، 10 جنوري 2013ع)