1988 چينين لاءِ ڀاڳن ڀريو سال
چينين جي نئين سال (New Year) تي هتي اسان وٽ ملائيشيا ۾ پڻ ٻه ڏينهن موڪل ٿئي ٿي ۽ چيني- جن جي آدمشماري تقريباً اڌو اڌ آهي، خوشيون ۽ شادمانا ڪن. مٽن مائٽن سان ملڻ وڃن. سنگاپور، هانگ ڪانگ، تائيوان ۽ ٻين ملڪن ۾ ته ان موقعي تي اڃا به وڌيڪ هڪ ڏينهن موڪل ٿئي- ۽ هيءَ ئي هڪ موڪل آهي جنهن ۾ چيني ماڻهو دڪان ۽ ڌنڌو ڌاڙي بند رکن، نوان ڪپڙا پائين، گھمن ڦرن ۽ نچن ٽپن. نه ته سال جا باقي ڏينهن، هيءَ محنتي قوم، جين جي وڳي ۾، هر وقت پورهئي ۾ ئي رڌل رهي ٿي. هيءَ موڪل ۽ ڪاڄ چينين لاءِ مذهبي حيثيت به رکي ٿو ته تهذيبي ۽ ڪلچرل اهميت پڻ. چينين لاءِ هيءَ موڪل ڄڻ عيد جي موڪل هوندي آهي. چينين جو نئون سال نه فقط انهن ملڪن ۾ ملهايو وڃي ٿو جتي چيني رهن ٿا، پر جپان ۽ ڪوريا جهڙا ملڪ ان ڏينهن تي موڪل ڪن. هن سال ته انهن ٻنهي ملڪن ٽڪليون ۽ سڪا پڻ جاري ڪيا.
هڪ ٻي ڳالهه اها آهي تهچينين جو هر سال ڪنهن جانور سان سڏيو وڃي ٿو، جيڪو سال وري ٻارهن سالن بعد اچي ٿو. پوءِ ڪو سال ڪتي جو سڏيو وڃي ٿو ته ڪو سهي جو، ڪو رڍ جو، ته ڪو گھوڙي جو. اهڙي طرح ڍڳي، ڪوئي، سوئر، نانگ، واگھه، ڪڪڙ جا سال پڻ هوندا آهن. هر سال جي ان جانور مطابق، پنهنجي پنهنجي اهميت ۽ ڪرامت سمجھي وڃي ٿي. چينين جو اهو عقيدو آهي ته هر ماڻهوءَ جو ڀاڳ ان جانور جي سال ۾ ڄمڻ مطابق ٿئي ٿو- پوءِ ڪي ڳالهيون ڍڳي جي سال جون سٺيون سمجھيون وڃن ٿيون ته ڪي گھوڙي يا نانگ جي سال جون. پر انهن سڀني ۾ بهتر سال Dragon (پرن واري ازدها بلا) جو سمجھيو وڃي ٿو. هيءُ هڪ خيالي جانور آهي جنهن جو جسم ٿلهي بلا جهڙو ٿئي ٿو. کيس عقاب جهڙا چنبا ٿين ۽ سندس نڪ مان هر وقت باهه جا اُلا ۽ دونهون نڪرندو رهي ٿو. هن آفت (Dragon) جو سال سڀ ۾ بهتر ۽ سڦل سمجھيو وڃي ٿو. هن سال ۾ شادي ڪرڻ يا ٻار ڄڻڻ کي ماڻهو رحمت سمجھن ۽ هن سال ۾ دڪان کولڻ ۽ ڌنڌو ڌاڙي شروع ڪرڻ برڪت جوڳي ڳالهه سمجھي وڃي ٿي.
گذريل پنجن سالن کان آئون به چينين جي نئين سال جا جشن، هتي ملائيشيا ۽ سنگاپور ۾ ڏسندو اچان. پر هي سال _ جيڪو 17 فيبروري کان شروع ٿيو آهي، سڀ کان وڌيڪ جوش ۽ خروش سان ملهايو پيو وڃي. هن سال کي “چيني دنيا” ۾ اهم سمجھيو وڃي ٿو. ڇاڪاڻ جو هي سال چينين جو خاص سال (Dragon - Year) آهي. جنهن کي اڳهين ڌڻ ٻارن جو آهي اهو به چاهي ٿو ته کيس هڪ ٻار هن سال ۾ پڻ ٿئي. پنهنجي چيني انجنيئر دوست، جنهن جي شادي ٻه سال اڳ ٿي هئي، کي چيم:
“چئبو ته ٻار لاءِ هن سال جو پئي انتظار ڪيئي؟”
کلي وراڻيائين:“ ها اهو ته آهي ۽ اسان لاءِ ازدها جي سال (Dragon - Year) ۾ ڄميل اولاد وڏي اهميت رکي ٿو پر ان سان گڏ مصيبت اها آهي جو اڳتي هلي اسڪول جو وڏو مسئلو ٿي پوندو.”
“اهو ڪيئن؟” مون پڇيومانس.
“ظاهر آهي، هن سال ۾ ايترا ته ٻار ڄمندا جو هڪ اسپتال ۾ ڊليوري لاءِ داخلا جو مسئلو ٿيندو ۽ ٻيو پنجن سالن بعد اسڪول ۾ داخلا لاءِ مقابلو سخت ٿي پوندو.”
۽ ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته چينين جو هي نئون سال شروع ٿئي اڃا ٽي مهينا مس ٿيا آهن ته ملائيشيا، تائيوان، سنگاپور ۽ هانگ ڪانگ ۾ ايترا ته ٻار ڄمڻ شروع ٿي ويا آهن جو اسپتال جو عملو جيڪو گذريل سال “سهي جي سال” ۾ آرام ڪري رهيوهو سو هاڻ ڏينهن رات ٻار ڄڻائڻ ۾ مشغول آهي.
ملائشيا ۾ باقي رهاڪو-مسلمان ۽ هندو، جيتوڻيڪ انهن ڳالهين ۾ يقين نٿا رکن، پر سندن ٻار اسڪول ۽ پاڙي ۾ چيني ٻارن کان سندن ان عقيدي جون ڳالهيون ٻڌي اثر ضرور وٺن ٿا- خاص ڪري سنگاپور، هانگ ڪانگ جهڙن ملڪن ۾ جتي چينين جي آبادي نَوي سيڪڙو تائين آهي. ويجھڙائيءَ ۾ سنگاپور ۾ پنهنجي بنگالي دوست شهاب الدين جي گھر ۾ رهيس، جتي سندس ننڍي پٽ کي اڪثر ماڻس سان ان ڳالهه تي جهيڙو ڪندي ڏٺم ته هن کيس ڪوئي جي سال ۾ ڇو ڄڻيو. “مون کي هر وقت ڪلاس ميٽ اهو ئي چون ٿا ته ڪوئي کي ته ڪڪڙ ۽ رڍ به کائي وڃي.”
شهاب الدين مون سان اندر جو حال اوريندي چيو: “ اهو ئي سبب آهي جو هاڻ آئون هتي سنگاپور ۾ وڌيڪ رهڻ بدران پنهنجي ملڪ بنگلاديش موٽي وڃڻ وڌيڪ پسند ڪيان ٿو، جتي اسان جو پنهنجو مذهب، زبان ۽ ڪلچر آهي. هتي سڄو ڏينهن چينين ۽ عيسائين جي ٻارن سان رهي منهنجي ٻارن جو وڃي دماغ خراب ٿيندو. ننڍو ته ننڍو پر وڏو به چوي ٿو ته ڪرسمس ڊي تي پاڻ ٽرڪي ڇو نٿا رڌيون. چينين وانگر گڊ - لڪ لاءِ پاڻ Lion Dance ڇو نٿا ڪرايون.”
نوڪري يا واپار وڙي پٺيان چيني سڄو سال ڀلي ٻاهر هجي پر نئين سال تي مائٽن مٽن سان اچي گڏ ٿيندو. هو سڄو سال توهان کي اوڌر تي شيون ڏيندو، پر نئين سال شروع ٿيڻ کان اڳ چينيءَ جو قرض چڪائڻ ضروري آهي نه ته هو ان کي وڏو نڀاڳ سمجھندو. نئين سال جي شروع ٿيڻ کان هفتو کن اڳ هرهڪ چيني پنهنجي گھر ۽ دڪان کي صاف ڪري ان کي رنگ روپ ڪندو. باقي نئين سال واري ڏينهن تي ڪو ڪم ڪرڻ بدران نوان ڪپڙا پائي ملڻ ۽ گھمڻ ڦرڻ کي سٺو سوڻ سمجھي ٿو. چيني تمام گھڻا وهمي، سوڻي ۽ وسوسي وارا آهن. نئين سال واري ڏينهن تي ٻهارو هٿ ۾ کڻڻ يا فرش ڌوئڻ کي هو سخت بدسوڻ سمجھن. ان ڏينهن تي ڪنهن ٿانوَ جو ڀڄڻ معنيٰ برڪت ۾ کوٽ- خاص ڪري آرسيءَ جو ڀڄي پوڻ ته ويتر خراب سمجھيو وڃي ٿو. ۽ نئين سال تي مٿو ڌوئڻ معنيٰ سڄي ڀاڳ کي ڌوئي ڇڏڻ. ساڳي طرح ان ڏينهن تي ڪپڙا ڌوئڻ، سڪائڻ يا ٻارن کي دڙڪا ڏيڻ پڻ خراب سمجهيو وڃي ٿو. نئين سال جي شروعات جا ٽي ڏينهن مڪمل آرام، خوشي ملهائڻ ۽ ملڻ ملائڻ جا سمجھيا وڃن ٿا.
جيئن عيد واري ڏينهن مسلمانن جي گھرن ۾ ماڻهو عيد مبارڪ چوڻ ايندا آهن تيئن Chinese New Year تي چيني دوستن جي گھرن ۾ سندن نئين سال جي مبارڪ ڏبي آهي- جنهن کي گانگ زي فاءِ چائي (Gong Xi Fi Chai)-يعني ”نئون سال“ مبارڪ چئجي ٿو. چيني ميزبان، آيل مهمان اڳيان بسڪيٽ، ڪيڪ ۽ شربت وغيره رکندو آهي، جنهن مان هو ڪجھه کائي پوءِ ٻئي گھر وڃڻ لاءِ موڪلائيندو آهي. موڪلائڻ وقت ميزبان مهمانن جي ٻارن کي ڳاڙهن لفافن ۾ ڪجھه خرچي وجھي ڏيندو آهي جنهن کي چيني زبان ۾ آنگ_ پائو (Ang – Pow) سڏجي ٿو. هي چيني لفظ هاڻ رشوت طور پڻ استعمال ٿئي ٿو. هانگ ڪانگ، تائيوان، ڪوريا ۽ هن پاسي ڪو سرڪاري ڪم عام طرح نه ٿي سگھندو آهي ته چيو ويندو آهي ته بابا سرڪاري ڪامورن جي هٿ تي جيسين”انگ پائو“ نه رکندين تيسين اهو ڪم نه ٿيندءِ.
نئين سال شروع ٿيڻ تي چيني سڄي رات وڏن ٺڪائن وارا ڦٽاڪا ٻارين. چيني عقيدي موجب نئين سال واري رات ڪيترائي بدروح ۽ شيطان ڌرتيءَ تي لهن ٿا جن کي هو انهن ٺڪائن ذريعي ڊيڄارين ٿا. هنن جو چوڻ آهي ته پوءِ سڄو سال انهن ٺڪائن واري گھر جي چائنٺ نه ٽپندا.
منهنجي پاڙي ۾، اڄڪلهه ٻنهي پاسن کانچيني رهن ٿا. ٻنهي گھرن ۾ سڄي رات ڦٽاڪن جا ٺڪاءَ ٿيندا رهيا صبح جو کلي چيو مان:
“هڪ ته ٺڪائن سان سڄي رات مون غريب جي ننڊ ڦٽائي اٿانوَ ۽ ٻيو شيطان به مڙيئي اسان ڏي موڪليا اٿوَ.”
“ اهو ڪيئن؟” پاڙي واري چينيءَ پڇيو.
“ظاهر آهي ته پاڙي ۾ هڪ آئون ئي غير چيني آهيان. هن پاڙي ۾ لٿل شيطانن جو ٽولو توهان جي گھرن ۾ ڦٽاڪن جي ڊپ کان گھڙڻ بدران منهنجي گھر گھڙي پيو هوندو ۽ هاڻ سڄو سال مون لاءِ بدنصيب ثابت ٿيندو.”
چيني ماڻهو گھرن ۽ دڪانن ٻاهران هڪ ننڍڙي گول آرسي به ان خيال کان هڻندا آهن جيئن ايندڙ شيطان يا بدروح گھر يا دڪان ۾ گھڙڻ کان اڳ پنهنجو مُنهن آرسيءَ ۾ ڏسي، ڊڄي ڀڄي وڃي.
هن کان اڳ ازدها بلا جو سال (Dragon Year) ٻارهن سال اڳ 1976ع ۾ ٿيو هو ۽ ان کان اڳ 1964ع ۾. پر Dragon جي انهن مڙني سالن ۾ هي 1988ع وارو سال وڌيڪ بابرڪت ۽ اهميت وارو سمجھيو وڃي ٿو. چيني عقيدي موجب اٺن جو انگ زبردست ڀاڳن وارو ٿئي ٿو ۽ هن سال 1988ع جي انگ ۾ ته هڪ نه پر يڪا ٻه اٺا آهن. هن سال جي مڙني مهينن ۽ ڏينهن ۾ وري اٺين آگسٽ جو ڏينهن وڌيڪ ڀاڳ وارو چيو وڃي ٿو جو ان ڏينهن جي تاريخ ۾ يڪا چار اَٺا هوندا. يعني_ 8-8-1988.