ڪجھه Toilets بابت
وي سي آر ڏسو! معمولي وي سي آر ۾ اڄڪلهه انيڪ فنڪشن آهن. هڪ ئي وقت، آڱر جي معمولي ڇُهاءُ سان ٽي وي جو هڪ چئنل ڏسي سگھجي ٿو ته ٻيو ٽيپ ٿي سگھي ٿو. ٽي وي ڀلي بند پئي هجي، پر توهان جي غير موجودگيءَ ۾ سڄي هفتي جا گھربل پروگرام ٽيپ ٿي سگھن ٿا. پروگرام ۾ ٽرئڪنگ آهي ته اها به ختم ٿي سگھي ٿي. هڪ طرف اهڙيون ڪيتريون ئي سٺايون شامل ڪيون ويون آهن ته ٻئي طرف ان کي تور، سائيز ۽ قيمت ۾ گھٽ رکيو ويو آهي.
جپاني عام هنڌن بسترن تي سمهندا هئا، پر پوءِ ڏسندي ئي ڏسندي هنن اهڙا ته کڻي پلنگ ۽ سوڙهون ايجاد ڪيون جن ۾ ڪيتريون ئي اليڪٽرڪ / اليڪٽرانڪ جون شيون وجھي ڇڏيائون، ريڊيو، ٽيپ، بتي، نوڪر جي سڏڻ لاءِ بيل، وقت ٻڌائڻ لاءِ گھڙيال ۽ گھربل وقت تي اٿارڻ لاءِ الارم- نه فقط ايترو پر وهاڻي کي ٿلهو ڪرڻ لاءِ هوا ڀرڻ جو بندوبست ۽ بلاڪيٽ کي ڪوسو ڪرڻ لاءِ اليڪٽرڪ سپلاءِ گھٽجڻ ۽ وڌڻ لاءِ سوئچ رکيائون. جيئن ستي ستي آڱر جي اشاري سان جيئن وڻي تيئن ڪري سگھجي. مطلب ته هنن هر شيءِ ۾ اليڪٽرانڪ ۽ انٽيگريٽيڊ سرڪٽس (ICs) جو استعمال ايترو ته ڪيو آهي جو هر شيءِ وڌيڪ خوبصورت، سهولت واري ۽ انسان جي خدمت ۽ سک لاءِ هر وقت تيار ٿي پيئي آهي.
جڏهن جپان وڃبو آهي ته جپان جي هر شيءِ مان سائنس ۽ اتم ٽيڪنالوجيءَ جو ساءُ ايندو آهي. جيڪڏهن ڪا شيءِ ساڳي حالت ۾ نظر ايندي آهي ته اهي فقط جپاني ڪاڪوس خانا (Toilets) آهن- سوڙها، بدبودار، ڊٺل ... سياري ۾ ويهه ته ڄڻ ماڻهو برف جي سِر تيويٺو. پر هاڻ اهي به ڏسندي ئي ڏسندي اتم ٽيڪنالاجي High – Tech جو انوکو مثال بڻجي ويا آهن. اڄ جي جپاني ڪاڪوسن ۾ گھڙ ته اهي هوائي جهازن جي ڪاڪ پِٽِ لڳن ٿا ۽ ڪموڊُ(Commode) پائليٽ جي ڪرسيءَ وانگر نظر اچي ٿو جنهن جي ڀر ۾ ڪيترائي سوئچ ۽ بٽڻ نظر ايندا. سڄو ٽوائليٽ ٽِپ ٽاپ ۽ صاف سٿرو نظر ايندو. نه ته جپان جا عام ڪاڪوس خانا سنڌ جي سنداسن کان بدتر هئا. (ساڳيو حال ڪوريا جو هو.) جپان ۾ ٻاهران ايندڙ ماڻهو، جيڪي فقط ڪجھه ڏينهن لاءِ اتي جي وڏين هوٽلن ۾ رهي موٽن ٿا، انهن کي ان ڳالهه تي يقين ئي نه ايندو ته جپان جا پبلڪ ڪاڪوس خانا گندگيءَ کان اهڙا مشهور هئا جو انهن کي چئن ڪافن سان سڏيو ويو ٿي: ڪِيتانائي (گدلا)، ڪُسائي (ڌپ وارا)، ڪُورائي (ڊٺل) ۽ ڪُوائي (ڊپ وارا).
بهرحال هاڻ، دير سان ئي سهي جپانين کي پنهنجن ڪاڪوسن جو خيال ته ٿيو آهي ته جن کي هنن ماڊرن ٽچ ڏني آهي ۽ ڏسندي ئي ڏسندي بي افعالن ڪاڪوس خانن مان اهي هاڻ فيشني ٽوائليٽ ٿيندا وڃن. هاڻ جپانين جي جنهن به ڪاڪوس خاني ۾ گھڙ ته اوچي پلاسٽڪ جا رنگين ڪموڊ نظر اچن ٿا جيڪي سياري ۾ گرم به رهن ٿا. بٽڻ دٻائڻ سان پاڻيءَ جو وسڪارو سڄي ڪاڪوس کي ميڙيو صاف ڪريو ڇڏي. اهي ڪموڊ Bidet جو ڪم پڻ ڏين ٿا جنهن لاءِ هڪ الڳ بٽڻ کي دٻائڻ سان، ڪموڊ ۾ اندر لڳل نلڪي مان پاڻي جي سنهي ڦوهاري جهڙي لار مٿي اڀري ٿي جيڪا ڪنهن به طرف موڙي سگھجي ٿي ۽ هٿ خراب ڪرڻ بنا جسم جي صفائي ٿي سگھي ٿي. ان بعد ٽئين بٽڻ کي دٻائڻ سان گرم هوا هر شيءِ کي خشڪ ڪريو ڇڏي. ٽوائليٽ مان نڪرڻ وقت توهان جي شلوار يا پتلون اڌ ڏينهن تائين آلي نٿي رهي، جنهن مان هر هڪ کي خبر پئجي وئي ٿي ته توهان واش روم ۾ هٿ ڌوئڻ لاءِ نه پر وڏو معرڪو سر انجام ڏيڻ ويا هئائو.
جپان جي ڪموڊ ٺاهيندڙ مشهور ڪمپني Toto جو چوڻ آهي ته واندو ٿيڻ بعد، صفائيءَ جي انتظام لاءِ پاڻيءَ جي ڦوهاري کي، هنن انهن ڪموڊن ۾ بلڪل صحيح ڪنڊ تي رکيو آهي جيئن ان کي يا پاڻ کي هيڏانهن هوڏانهن چورڻ بنا، سڄي جسم جي چڱي طرح صفائي ٿي وڃي. ان ڪاميابيءَ کي حاصل ڪرڻ لاءِ هنن جي سائنسدانن، جپاني ماڻهن جي هيٺئينڌڙ جي ائناٽاميءَ جي ٻه سال ريسرچ ڪئي هئي. شايد اهو ئي سبب آهي جو سڀ کان گھڻا ڪموڊ ٺاهيندڙ، هن ٽو ٽو ڪمپنيءَ جو سلوگن آهي:
“Your Bottom will like it after three times”
۽ اهو سلوگن هن ڪمپنيءَ جي ڪموڊن جي اشهتار سانگڏ لکيل هوندو آهي.
ٽوٽو ڪمپنيءَ هينئر جيڪو تازو ڪموڊ مارڪيٽ ۾ آندو آهي، ان کي Washlet - Queen صفائيءَ جي راڻي سڏجي ٿو. ان ۾ آخر ۾ خوشبوءِ واري اسپري جو پڻ بندوبست آهي. جيئن ٽوائليٽ جو در کلي ۽ همراهه ٻاهر نڪري ته چوڌاري آفيس يا گھر ۾ خوشبوءِ جي ٻهه ٻهه ٿي وڃي ۽ ڪنهن کي بهپنهنجي نڪ کي بند رکڻ جي تڪليف ڪرڻي نه پوي.
هر روز ڪموڊن ۾ ترقي اچڻ ڪري جپاني ماڻهن جي نفسيات تي وڏو اثر پيو آهي. اڄ جو جپاني ماڻهو، بيڊ روم کان وڌيڪ ٽوائليٽ تي ڌيان ڏئي ٿو. جپاني تخت تي ويهڻ لاءِ ته فقط هيرو هٽو جو اولاد ئي بادشاهه ٿي سگھي ٿو، پر ٽوائليٽ جي تخت تي ويهڻ جو فيض ته هرڪو جپاني ماڻي سگھي ٿو.
ڪموڊ ٺاهيندڙ، جپان جي هن ”ٽوٽو“ ڪمپنيءَ هڪ ٻي ريسرچ پڻ ڪئي آهي ته جپاني گھرن توڙي آفيسن جون ڀتيون سنهيون هجڻ ڪري، ٽوائليٽ جي اندر جا آواز ٻاهر ٻڌڻ ۾ اچن ٿا. نتيجي ۾ اهي زالون جيڪي طبيعت ۾ شرميليون آهن، هر وقت زنجير ڇڪينديون رهن ٿيون جيئن پاڻيءَ جي بئڪ گرائوڊ واري شپڪي ۾ باقي آواز دٻجي وڃن. هڪ جائزي مطابق هر جپاني عورت ٻه يا ٽي دفعا پاڻي ضايع ڪري ٿي. جيڪو وڏو قومي نقصان آهي- خاص ڪري جپان جهڙي ملڪ لاءِ جنهن جي چوڌاري سمنڊ جو کارو پاڻي ته جام آهي پر تازو پاڻي تمام مهانگو آهي.
ان ڳالهه کي منهن ڏيڻ لاءِ جپان جون ڪيتريون ئي ڪمپنيون ڪموڊن ۾ ٻين شين سان گڏ ميوزڪ جو بٽڻ پڻ ڏئي رهيون آهن. جيئن اهي ماڻهو جن کي دست يا باديءَ جي شڪايت هجي اهي ضرورت وقت بٽڻ دٻائي ٽوائليٽ اندر مار ڌاڙ واري ميوزڪ جو رڪارڊ هلائي سگھن ۽ سندن پيداڪيل گوڙ گڙڪا ان ۾ دٻجي وڃن. اهڙيءَ ريت ٻاهر ويٺل اندر جي اقل بمباريءَ کان بي خبر رهن.
جپان ۾ ڪاڪوس خانن کي سڌارڻ ۽ سنوارڻ جو مقابلو ايڏو وڌي ويو آهي جو هڪ ڪمپني ڪاڪوس خاني ۾ ڪموڊ سان گڏ ننڍڙو ڪمپيوٽر هڻڻ جو پڻ ارادو رکي ٿي جيڪو ان ئي وقت پيشاب ۽ ڪاڪوس کي ٽيسٽ ڪري ان جي پئٿالاجي رپورٽ ٻڌائي سگھندو. ان کان سواءِ ٽوائليٽ جي ان ڪرسي يعني ڪموڊ تي ويٺي ويٺي پنهنجي دل جو ڌڙڪو ۽ بلڊ پريشر پڻ تپاس ڪري سگھبو.
اها قوم جنهن صديون زمين ۾ ڳڙکا ڪري، مٿان سرون رکي ڪمٽپايو سا هاڻ ڀلي High Tech ڪموڊن مان لست وئي.
آمريڪا جي مشهور ليکڪا ايرڪا جونگ _ جنهن جا ٻه ڪتاب تمام گھڻو مشهور ٿيا: Fear of Flying ۽ ٻيو How to Save Your Own Life. انهن مان هن پنهنجي پهرين ڪتاب ۾ لکيو آهي ته Toilets مان ڪنهن به ملڪ يا قوم جي اٿڻي وهڻي، رهڻي ڪهڻي، ڪردار، ذهني سوچ ۽ صفائي سٺائيءَ بابت اندازو لڳائي سگھجي ٿو. ايرڪا جونگ، بقول سندس، هڪ دفعي ڪاڪوس خانن(Toilets) جي بنياد تي، ماڻهن ۽ ملڪن جي Classification ڪئي ٿي ۽ ان ڪتاب جو نالو-“The History of the World Through Toilets” رکيو ٿي، جيئن ته :
انگريزن جا ٽوائليٽ ....
اڄ ڪلهه انگريزن وٽ ٽوائليٽ ئي وڃي بچيا آهن. قبضي ۾ آيل آفريڪا ۽ ايشيا جا مڙيئي ملڪ (بيٺڪي راڄ) ته کانئن ڇڏائجي ويا، هاڻ سندن گهرن جا ٽوائليٽ ئي سندن آخري بيٺڪون آهن. پاڻي آهي سو وڪٽوريا آبشار وانگر مٿان ڪٽ لڳل پائيپ مان پيو ٽمي ۽ توهان نوان ملڪ ايجاد ڪندڙ Explorer جي حيثيت ۾ هڪ ڀڳل / چٿريل “ميڊ اِن گريٽ برٽن” ڪموڊ تي ويٺا آهيو. پاڻيءَ جا ڇنڊا توهان جي مٿي، ڪنڌ ۽ جوتن تي پيا پون ڄڻ ته توهان جي جهاز سان سامونڊي ڇوليون ٽڪرائي رهيون آهن. هنگي بس ڪرڻ وقت هڪڙي کن پل لاءِ (جنهن وقت ڪموڊ جي زنجير ڇڪيو ٿا ۽ پاڻي گڙ گڙ ڪري اچي ٿو) توهان جي دل ۾ ستل احساس جاڳي ٿو ته :
Britannia Rules the World … Again!
(برطانيا هڪ دفعو وري، سامونڊي لهرن تي راڄ ڪري رهي آهي.)
جرمنن جا ٽوائليٽ ....
جرمن ڪاڪوس خاناسڄي دنيا ۾ هيٺڀرين ٿلهين کان مشهور آهن. ان مان اهو فائدو آهي ته ماڻهوءَ کي پنهنجي لَٿي جا ڇنڊا نٿا لڳن. ان کان علاوه هو ان کي الوداعي نظرن سان چڱيءَ طرح غور سان ڏسي سگھي ٿو جيئن بيماريءَ جي حالت ۾ ڊاڪٽر يا پئٿالاجسٽ کي ان جو رنگ ۽ بوءِ، پٽڙائي يا ڏاڍائي ۽ منجھس شامل شين بابت ٻڌائي سگھي. جرمن ڪاڪوس خانا هيرن جي کاڻين ۾ ڪم ڪندڙ ماڻهن لاءِ پڻ سٺا ثابت ٿيا آهن، جيڪي ويٺي ويٺي سمگل ڪيل هيرا پنهنجي ڪاڪوس مان چونڊي ميڙي سگھن.
اٽليءَ جي ماڻهن جا ٽوائليٽ ....
اٽليءَ جا ڪاڪوس خانا سٺا ٺهيل آهن، پر اگھڻ لاءِ نرم ۽ چُهندڙ ٽوائليٽ پيپر هجڻ بدران اخبارن جا ٽڪرا ملندا. انهن تي لکيل پراڻيون خبرون، اگھوتري، وڃايل جو ڏس وغيره وغيره، گھڻو ڪي ڪجھه پڙهي سگھجي ٿو جنهن جو مدار قبضيءَ تي آهي. زنجير ڇڪڻ سان پريشر سان پاڻي اچي ٿو ۽ جيسين توهان مُڙي پنهنجي لٿي تي هڪ تعريف جوڳي نظر وجھو تيسين هر شيءِ غائب ٿيو وڃي. اهو ئي ته آرٽ جو هڪ نادر نمونو آهي، جنهن کان اٽلي وارا مشهور آهن.
ڪڪڙين جي بيمارين تي تحقيق ۽ تجربا ڪرڻ واسطي ملائيشيا ۾ هڪ تمام وڏو سينٽر آهي جيڪو Asean Poultry Disease Research & Training سينٽر سڏجي ٿو. هي ٽيويهه ڪروڙ رپين جي خرچ تي ٺهرايو ويو آهي، جتي آسين ملڪن: برونائي، ٿائلينڊ، سنگاپور، ملائيشيا، انڊونيشيا ۽ فلپين جا شاگرد - ڇوڪرا ڇوڪريون، ڪڪڙين بابت علم حاصل ڪرڻ لاءِ اچن ٿا.
دنيا ۾، مردن ۽ عورتن جي Toilets ۾ فرق ڏيکارڻ لاءِ انهن جي ٻاهران اڪثر عورت يا مرد جي تصوير هوندي آهي. يا ڪن هنڌن تي مردن جي ڪاڪوس خانن ٻاهران مرداڻو بوٽ ٺهيل هوندو آهي ته زناني ڪاڪوس خاني ٻاهران زنانو سئنڊل. يا وري تصوير بدران “روميو” ۽ “جوليٽ” لکيل ٿئي. Gents۽ Ladies ته جتي ڪٿي عام نظر اچي ٿو. ڪن ڪن هنڌ مرداڻي ڪاڪوس خانيٻاهران تماڪ ڇڪڻ جي سلفي ۽ زناني ڪاڪوس خاني ٻاهران چوٽيءَ ۾ لڳل بڪل پڻ ٿئي. جيئن ڪاڪوس خاني کي ڳولڻ ۽ فرق ڪرڻ سولو ٿئي، پر هن سينٽر ۾ مٿي ذڪر ڪيل نشانين بدران ڪُڪڙ ۽ ڪڪڙِجي تصوير هنئي وئي آهي.
هن سينٽر ۾ نوان آيل ڪيترا مهمان ته اهي نشانيون ڏسي، ڪاڪوس خاني ۾ اهو سوچي اندر گھڙي پوندا آهن ته شايد اتي به ڪڪڙين بابت ڪجھه تحقيقاتي ڪم هلي رهيو آهي. ڪيترا وري ڄاڻ هوندي به ته هي ٽوائليٽ آهن، صحيح ٽوائليٽ ڳولي نه سگھندا آهن ته ڪهڙو مردن جو آهي ۽ ڪهڙو عورتن جو؟ ڇو جو ڪڪڙ ۽ ڪڪڙِ جي تصوير ۾ ٿورو ئي فرق ڏنل آهي.
ان مونجھاري کي منهن ڏيڻ لاءِ واسطيدار عملدارن هاڻ ڪڪڙِ کي وڌيڪ زنانو روپ ڏيڻ لاءِ سندس ڪَنَ ۾ ايئرنگ پارايا آهن ۽ ڪُڪَڙَ کي وري ٽاءِ / بو هنيو آهي. ان کان علاوه انگريزيءَ ۾ انهن مٿان Gents ۽ Ladies پڻ لکرايو آهي.
مارڪس ۽ اينگلز کي خبر هئي ته “ڪميونسٽ” جو مطلب ڇا آهي. “هر ملڪ ۾، مزور طبقي جو اهو ترقي پسند ڪلاس جيڪو ٻين کي اڳتي وٺي هلي، ٻين جي رهنمائي ڪري.”
پر پولينڊ ۾ هاڻ ڪميونسٽ جو مطلب اهو نه رهيو آهي. اتي ڪنهن کي ڪميونسٽ چوڻ عزت افزائي نه پر ڄڻ گار ڏيڻ آهي. اتي جي هاري پارٽي-Peasants پارٽيءَ جي اڳواڻ مسٽر رومن مالينوواسڪي کي، اهو الزام هڻي لاهي ڇڏيائون ته هو ڪميونسٽ آهي- يعني هو پراڻي حڪومت سان مليل آهي.
پولينڊ ۾، ڪو ٻار سادي وڳي ۾ جاسوس کاتي جو پوليس وارو ڏسندو ته گھر اچي ڳالهه ڪندو ته هن ڪميونسٽ ڏٺو. پولينڊ ۾، اڄڪلهه ماچيسن ۽ گوشت جي کوٽ جو ڏوهه پڻ ڪميونسٽن تي مڙهيو وڃي ٿو.
ڪن ڪن ڳالهين ۾ ڪميونسٽ لفظ ڇسي ۽ بيوقوف ماڻهوءَ لاءِ پڻ استعمال ڪيو وڃي ٿو. ڪيترن هنڌ ڪميونزم نظام کان پولينڊ جي ماڻهن جي ايڏي نفرت ٿي پيئي آهي جو مشهور ڪتاب -داس ڪئپيٽل، جيڪو هرهڪ لاءِ پڙهڻ ضروري سمجھيو ويندو هو، اهو هاڻ ٽوائليٽن ۾ پني بدران استعمال ڪيو وڃي ٿو. ان قسم جو هڪ ڪارٽون پولينڊ جي اخبارن ۾ پڻ ڇپيو آهي.
هونءَ ٽوائليٽ ۾ ڪتاب رکڻ ڪا خراب ڳالهه نٿي سمجھي وڃي. ڪيترن جو اهو خيال آهي ته ڪاڪوس خانو ئي اهڙي جاءِ آهي جتي ماڻهو سڪون سان صحيح طرح سوچي سگھي ٿو، ۽ سوچيل ڳالهه ذهن ۾ چڱيءَ طرح رکي سگھي ٿو ۽ ذهن ۾ رکيل ڳالهه تي عمل به ڪري سگھي ٿو. ان ڪري اڄڪلهه جا Toillet Papers (اگھڻ جا پنا)، ڪورا هجڻ بدران ڇپيل ملن ٿا، جن تي مختلف شين جا اشتهار آهن. اهي Toillet Paper جن تي اشتهار ڇپيل آهن، ٻين کان تمام گھڻو سستا ملن ٿا جو ان جو اڌ خرچ اشتهاري ڪمپنين جا مالڪ ڀرين ٿا.
هونءَ ڪنهن کي سڄي ڏينهن ۾ وقت ملي يا نه پر ٽوائليٽ ۾، صفائيءَ لاءِ ان ڦاڙيل پني تي، باٽا جي بوٽ، سيون او ڪلاڪ بليڊ يا لڪس صابڻ جي خوبين جو اشتهار پڙهڻ لاءِ ضرور وقت ملي سگھي ٿو ۽ پنهنجي معلومات ۾ اضافو ڪري سگهي ٿو ته اهي شيون ملڪ جي ڏهن ناليرن فلم ائڪٽريسين مان نو ڄڻيون پنهنجي منهن جي صفائيءَ لاءِ استعمال ڪن ٿيون، ۽ ڇو نه توهان به؟
دنيا جي ڪيترن ملڪن ۾ هاڻ ٽوائليٽ پيپر نه فقط اشتهارن وارا ملن ٿا، پر ڪن تي چرچا ڀوڳ، يا معما، ڳجھارتون پڻ ڏنل آهن جيئن قبضيءَ جا جھونا مريض پنهنجو وقت وندر ۾ گذاري سگھن.
ان قسم جي پنن جي کپت ۽ مشهوري ڏسي جپان جي حڪومت ڪيترائي انتظامي آرڊر ۽ ٽرئفڪ جا قاعدا قانون انهن تي ڇپرائڻ شروع ڪيا آهن، جيئن اتي جي عوام کي اخبار پڙهڻ جو موقعو ملي يا نه ملي، پر صبح ساڻ ٽوائليٽ ۾ هڪ ٻه اهڙيون اهم شيون ته سڪون سان پڙهي وٺن.
اهو پڻ جائزو ورتو ويو آهي ته هر ماڻهو صفائيءَ لاءِ مڙيئي ٻه فٽ کن پنو ڦاڙي ٿو. ان ڪري Toillet Paper تي ساڳي خبر يا نياپو يا اشتهار، هر ٻن ٻن فٽن بعد ورجايو ويو آهي ته جيئن ٻيو ايندڙ همراهه ساڳي ڳالهه مٿان کان پڙهي سگھي.
جپان جي هڪ هوٽل ۾ جپانين لاءِ انگريزيءَ جي ڏکين لفظن جون، ۽ ڌارين لاءِ جپاني لفظن جون اسپيلون ۽ معنائون پڻ ٽوائليٽ پيپر تي نظر آيون.