گوتم ٻڌ جا مجسما
گوتم ٻڌ جي وڏن مجسمن کي هتي جپان ۾ دائي بُتِسو (Daibutsu) سڏجي ٿو. جپان ۾ گوتم ٻڌ جو سڀ کان وڏو مجسمو نارا شهر جي “تودائي جي” مندر ۾ رکيل آهي. جپان ۾ پڙهائي يا نوڪري دوران توهان کي جپان جا شهر گهمڻ جو موقعو ملي ته ٽوڪيو، اوساڪا، ڪوبي جهڙا ماڊرن شهر گھمڻ سان گڏ نارا، ڪيوٽو ۽ ڪاماڪُورا پڻ ڏسجو جيڪي ٺٽي، شڪارپور ۽ بنارس وانگر توراريخي شهر آهن ۽ مندرن (Temples) ۽ درگاهن (Shrines) سان ڀريا پيا آهن ۽ جيڪڏهن توهان جپاني تواريخ ۽ ادب جو مطالعو ڪيو آهي يا جپاني فلمون ڏٺيون آهن ته پوءِ اهي شهر توهان کي اڃا به وڌيڪ مزو ڏيندا جو ڪيترا قصا، ناول ۽ فلمن جا پس منظر، هنن شهرن سان تعلق رکن ٿا.
نارا ۾ رکيل هن گوتم ٻڌ جي وڏي مجسمي (دائي بتسو) جي اوچائي 54 فٽ آهي، يعني مون جهڙا ڇهن فٽن وارا نو همراهه هڪ ٻئي مٿان ٿي بيهن تڏهن هن دائي بتسو جي مٿي تائين پهچن. سندس فقط منهن 16 فوٽ ڊگھو ۽ 10 فوٽ ويڪرو آهي. اکيون چار فوٽ، ڪن 8 فوٽ، وات 4 فوٽ ويڪرو، نڪ 4 فوٽ ڊگهو، نڪ جي ناسن جي گولائي 3 فوٽ ۽ آڱوٺو ساڍا چار فوٽ آهي. ڪنول جو وڏو گل، جنهن تي هي مجسمو ويٺل آهي، ڏهه فوٽ اتاهون آهي ۽ گل جو ڊاياميٽر 68 فوٽ آهي. ان گل ۾ 56 پتيون آهن.
هي مجسمو سن 749ع ۾ شهنشهاهه شومو جي حڪم تي تيار ڪيو ويو هو ۽ سڄو Bronze جو ٺهيل آهي جيڪو هئڊي رنگ جو نرم ڌاتو ٿئي ٿو ۽ ٽامي، اليومينيم ۽ ٽِن کي ملائي ٺاهيو وڃي ٿو. مجسمي تي سونو پاڻي چڙهيل آهي. هن مجسمي جي منهن ۾ ڪافي ڊينٽ لڳل آهن جو هن مجسمي واري هال Daibul-suden ۾ ٽي دفعا باهه لڳي آهي ۽ هر دفعي گوتم ٻڌ جي منهن اچي ڌرتيءَ تي ڦهڪو ڪيو آهي. ان 16 باءِ 10 فوٽ جي سر کي ڪرينن ذريعي مٿي کڻي صحيح جڳهه تي وري سولڊر ڪيو ويو آهي. يعني ويلڊنگ ذريعي چنبڙايو ويو آهي. باهه ۽ ڌڪا ٿاٻا کائڻ ڪري هن دائي بتسو ۾ گھڻي اصليت نه رهي آهي.
جيڪڏهن اصليت وارو دائي بتسو (گوتم ٻڌ جو مجسمو) ڏسڻو آهي ته ان لاءِ ڪاماڪورا وڃڻ کپي جتي جو مجسمو نارا واري مجسمي کان ننڍو آهي پر آرٽ جي خيال کان تمام سهڻو آهي. هي مجسمو اميدا ٻڌا (Amida Buddha) جي نمائندگي ڪري ٿو جنهن جي معنيٰ آهي اڻ مئي روشنيءَ ۽ جو مالڪ. هي مجسمو پڻ برونز جو ٺهيل آهي ۽ 1252ع ۾ وقت جي ناليري گھڙيندڙ (Sculptor) اونو گورو اِي مان ٺاهيو. اهو مجسمو ڪاموڪورا جي ڪوٽو ڪوئن مندر ۾ رکيل آهي. ان ۾ ڪو شڪ ناهي ته هي مجسمو ۽ هن مندر جو ماحول ٽوئرسٽ جي من ۾ موهه ٿو پئدا ڪري. تڏهن ته شايد هتي پهچي انگريز شاعررڊيارڊ ڪِپلنگ 1892ع ۾ هي سٽون چيون:
“And whose will, from Pride released,
Contemning neither creed nor priest,
May feel the soul of all the East.
About him at Kamakura.”
گوتم ٻڌ کي فقط هٿ مٿان هٿ رکي ويٺل به نه ڏسندائو، ڪن هنڌن تي گوتم جي هڪ هٿ ۾ تلوار ۽ ٻئي ۾ رسو پڻ ڏسندائو ۽ پٺيان باهه جا مچ هوندا. سندس شڪل مان قهر جي چڙ ظاهر هوندي. اهو مجسمو ٻڌ ڌرم جي هڪ ديوتا دائي نچي جو آهي جيڪو عقل جو ديوتا سڏجي ٿو. تلوار سان هو ماڻهن کي ڊيڄاري ٿو ۽ رسي سان گناهه ڪندڙن کي سوگھو ٻڌڻ جي موڊ ۾ آهي. هن مجسمي کي جپاني فودو (Fudo) سڏين.
گوتم ٻڌ کي جپان ۾ اميدا (Amida) پڻ سڏين ٿا - معنيٰ اڻ مئي روشنيءَ جو مالڪ. ٻڌ ڌرم جو هڪ فرقو اميدا به آهي جنهن جو باني گينشن نالي هڪ جپاني ٻائو هو. هي فرقو سرڪاري طرح ريونن (Ryonin) جي ڏينهن ۾ (1132-1072) ۾ قائم ڪيو ويو. هي فرقو تسبيحون پڙهڻ تي زور ڏئي ٿو ۽ هن فرقي جي ٻارن جو چوڻ آهي ته انسان هر هر “نامُو اميدا بتسو” پڙهڻ سان سرڳ ۾ جنم وٺي ٿو. (نامو اميدا بتسو جي معنيٰ آهي: “آئون توسان پيار ڪريان ٿو، اڻ مئي روشنيءَ جا مالڪ،)
جپان جي هڪ مشهور شاعر “امس سا” جو هائيڪو (ٽن سٽن جو شعر) آهي:
Hae hitotsu
Uteba Namu Ami-
Da Butsu Kana.
هر مک کي
جڏهن ماريو وڃي ٿو
پڙ لاءِ اچي ٿو “نامو اميدا بتسو”.