دل جي دنيا
سئنيما جي ورانڊي ۾ داخل ٿيس. سيڪنڊ ڪلاس جي ٽڪيٽ جي قطار ۾ بيهي، ڪڇ مان ڪملا لاءِ ورتل جارجٽ جي آسماني ساڙهيءَ جو پئڪيٽ ڪڍي، خوشيءَ مان سوچڻ لڳس ته اڄ ڪملا منهنجي هٿن ۾ ساڙهي ڏسي ڪيڏو خوش ٿيندي. هن جي گلابي چپن تي مرڪ ڪيڏي نه وڻندڙ لڳي ٿي. ۽ آسماني ساڙهي ته هن جي حسن کي اڃا به وڌائي ڇڏيندي. هوءَ ان ۾ اڃا به وڌيڪ حسين لڳندي. ان ڏينهن پاڙي واريءَ هڪ اهڙي ساڙهي پسند ڪرائڻ لاءِ اسان جي گھر موڪلي هئي. ساڙهيءَ کي ڪملا پنهنجي بدن جي مٿان رکي ايئن ئي آرسيءَ جي سامهون ٿي بيٺي. ان وقت هن جي اکين مان هڪ دٻيل خواهش جو اظهار ٿي رهيو هو، جيڪو مون ڏسي ورتو هو. آئون سڀ ڪجھه محسوس ڪري ويو هوس. هن پنهنجي اها خواهش منهنجي اڳيان ظاهر نه ڪئي. ٿي سگھي ٿو ان خيال کان ته مون کي اڃا پگھار نه مليو آهي. هن سمجھيو ٿي ته مون ۾ ايتري سگھه نه آهي جو اهڙي ساڙهي خريد ڪري سگھان. پر اڄ مون کي پگھار مليو آهي. ٻن مهينن جي يڪي پگھار ملڻ بعد ڪملا جي اها خواهش پوري ڪرڻ مون لاءِ تمام ضروري هو. ٿوري دير اڳ هيءُ ساڙهي خريد ڪرڻ مهل منهنجي دل ۾ خوشيءَ جا ڄڻ ڪيترائي ڏيا روشن ٿي ويا هئا، ۽ هاڻ قطار ۾ بيٺي بيٺي پلان ٺاهڻ لڳو هوس. پڪچر ختم ٿيڻ بعد آئون جڏهن گھر پهچندس ته ساڙهيءَ کي پٺيان لڪائي هڪ نامعلوم مايوسيءَ جي ائڪٽنگ ڪندي کٽ تي ڪري پوندس. مون کي ان حال ۾ ڏسي هوءَ ڊوڙندي ايندي ۽ حيران ٿي سوال ڪندي. آئون وڌيڪ غمگين منهن ٺاهي چوندس: “پگھار اڄ به نه مليو ڪملا! خبر ناهي هاڻي ڪڏهن ملي۽ ڪيترو انتظار ڪرڻو پوي.”
۽ پوءِ ڏسڻو آهي ته هوءَ ڇا ٿي چوي. شايد مون سان گڏ هوءَ به اداس ٿي وڃي، پر گھڙي کن کانپوءِ هڪدم کيسي مان نوٽ ڪڍي هن جي مٿان اڇلائيندس. ڄڻ ته قدرت طرفان اهي پئسا هن جي مٿان گھورڻ لاءِ مليا هجن. پوءِ آسماني ساڙهي هن جي مٿان ورائي چوندس:
“ تون اداس ڇو ٿي ٿين، ڪملا! تنهنجي آرام ڪارڻ، تنهنجي خوشيءَ ڪارڻ ته آئون وڏي کان وڏي طاقت سان به مقابلو ڪرڻ لاءِ تيار آهيان. تنهنجي چهري تي خوشيءَ جا ڪِرڻا ڏسي منهنجي زندگيءَ جي آرزو پوري ٿئي ٿي. اچي هيءَ آسماني ساڙهي. هن کي پائي تون ڪائنات جي مڙني خوبصورت شين کي چئلينج ڪري سگھين ٿي. آسماني ساڙهيءَ مان تنهنجو مرڪندڙ چهرو، آسمان تي چمڪندڙ چنڊ کان به وڌيڪ سهڻو لڳندو.”
ٽڪيٽ شروع ٿيڻ ۾ اڃا چڱي دير هئي. دل ۾خيال آيو ته تيستائين سئنيما گھر جو چڪر ئي هڻي وٺجي. وقت به گذري ويندو. ٽڪيٽ وٺڻ وارن جي قطار مان نڪري آئون اڳيان وڌيس ۽ آهستي آهستي، خيالن ۾ ائين ئي پنهنجو پاڻ ۾ گم سم، پنهنجي دل جي دنيا جو سير ڪرڻ لڳس. ايتري ۾ ڪنهن مون کي “هيلو” ڪيو.
“اوهه!” ڇرڪ ڀري، مون پٺيان مڙي ڏٺو ته رينا هئي. رينا کي ڏسندي ئي مون کي ڪاليج جي دنيا ياد اچي ويئي. هيءَ اها ئي رينا آهي، ڪاليج جي مشهور بلبل. هرڻيءَ جي اکين واري رينا. مٺن ٻولن ۽ رسائتن گيتن واري رينا، جيڪا گھڻو وقت ڪرسچن ڇوڪري رچرڊ سان گڏ رهندي هئي. تن ڏينهن ۾ هر ڪو هن سان ڳالهائڻ جو موقعو ڳوليندو هو. سليم پنهنجي ڪار ۾ کيس لفٽ ڏيڻ لاءِ واجھائيندو هو. تن ڏينهن ۾ ڪيترائي دفعا منهنجي دل ۾ به خواهش جاڳي ته جيڪر مان به رينا جي قريب ٿيان. رينا مون سان به ڳالهيون ڪري. منهن ۾ گھُنڊ پائي مون کان به پڇي ته ٻيو پيرڊ ڪنهن جو آهي. مون سان به ڪتابن جون ڳالهيون ڪري. ليڪچرارن تي نالا رکڻ لاءِ مون سان به صلاح ڪري. ڪاليج جي ڊرامن بابت مون سان به پروگرام ٺاهي. پر هن مون کان ڪڏهن به ڪا ڳالهه نه پڇي. ڪڏهن نگاهون به مٿي کڻي مون ڏي نه ڏٺو. مون کي پنهنجي سادن ڪپڙن ۽ مسڪين حالت جي ڪري ايتري همٿ نٿي ٿي جو پاڻهي کڻي رينا جي ويجھو وڃان. هن جي سامهون اچي هن کي “هيلو” چوان. هن جي پٺيان بيهي اوچتو دانهن ڪريان ۽ هوءَ ڇرڪي جواب ڏئي: “اُف! آئون ته سڄي ڊڄي ويس.”
ان وقت اهي سڀ ڳالهيون مون لاءِ رڳو خواب يا خيال هيون، جيڪي هن وقت خبر ناهي ڇو ياد پيون اچن. پيءُ جي وفات کانپوءِ مون کي پڙهائي اڌ ۾ ڇڏي نوڪري ڪرڻي پيئي. اڌ مان ڪاليج ڇڏڻ وقت به مون کي ڏاڍو ڏک ٿيو هو ۽ سوچيو هوم ته هاڻ زندگيءَ ۾ وري ڪڏهن به اهڙو رنگين ۽ آزاد ماحول نه ملندو. کلندا ڪڏنا ساٿي نه ملندا. هرڻيءَ جي اکين جهڙي رينا نظر نه ايندي. هينئر خبر ناهي اهڙيون ڳالهيون ڪرڻ کپن يا نه. پر آئون ڪري به ڇا ٿو سگھان. ڪنهن جو تصور ماضيءَ جي منجھيل يادين کي سلجھائڻ لڳي ته ڇا ڪجي. اڄ ته رينا ئي مون کي “هيلو” چئي ويٺي هئي. نه ڄاڻ ڇو اڄ اوتيل جمنا اڃايل وٽ اچي نڪتي. منهنجيون نگاهون يڪدم پنهنجن ڪپڙن ڏي هليون ويون. خير اهو به سٺو ٿيو جو اتفاق سان مون ان ئي ڏينهن نئون سوٽ پاتو هو ۽ اهو فقط ان لاءِ ته ٻيا سڀ ڪپڙا ميرا ٿي ويا هئا، ۽ مهيني جي آخري تاريخن ۾ انهن کي ڌئارڻ لاءِ پئسا ڪٿان آڻي ٿي سگھيس.
منهنجي چپن تي مرڪ مڙڻ لڳي. ڇوڪرين کي ڏسڻ سان اهڙي قسم جي مرڪ خودبخود نمودار ٿي ويندي آهي. مون به رينا کي “هيلو” چيو ۽ وڌيڪ ويجھو ٿيس.
“گھڻن ڏينهن کانپوءِ ڏيکائي پيا ڏيو. توهان__؟” رينا مرڪندي پڇيو، “ڪاليج ۾ ته نظر ئي ڪونه ٿا اچو__؟”
“مس رينا، مون ڪاليج جي زندگيءَ کي الوداع چئي ڇڏيو آهي.” مون چيو ۽ لهجي ۾ ڪجھه پنهنجائپ ڪندي چيو “در اصل آءٌ ڪتابي زندگيءَ کان وڌيڪ عملي زندگي جي ميدان ۾ ملندڙ تجربن جو قائل آهيان.”
رينا کلي ڏنو ۽ آئون سوچڻ لڳس ته ڪاش اها کِل مون کي ڪاليج جي ورانڊن ۾ نصيب ٿئي ها. پوءِ اها کِل مون لاءِ زندگي هجي ها ۽ ان زندگيءَ مان ڀرپور لطف وٺي سگھان ها. خوشيءَ جا ڪيترائي گيت ڳائي وٺان ها.
“اڄ توهان اڪيلي آهيو، مس رينا؟” پنهنجو پاڻ کي خيالن جي دنيا مان ڪڍي مون پڇيو.
“ها ٿوري دير اڳ تائين اڪيلي هئيس. پر هاڻ ته نه آهيان.”
“آئي سِي___.”
اهڙن موقعن تي “آئي سي” چوڻ نه رڳو پنهنجي لياقت ڏيکارڻ آهي پر معاملو ڊهڻ کان به بچيو وڃي.
“ڏاڍو سٺو ٿيو، جو توهان اچي ويائو. نه ته سچ پچ آئون ته پاڻ کي هيڪاندي اڪيلي محسوس ڪري رهي هيس. اصل ۾ اڄ طبعيت ٿوري بور پئي ٿي، سو هيڏانهن هلي آيس. ڪو پهرين جو پروگرام نه ٺاهيو هوم.”
“ها سائين،” مون جواب ڏنو. “ڪجھه ماڻهو ته ملڪ جي پنج_ساله رٿا وانگر فلم جو به پروگرام گھڻو اڳ ٺاهيو وٺن. مون کي ته انهن ماڻهن تي رحم ٿو اچي جيڪي ههڙي معمولي تفريح کي به ايتري اهميت ٿا ڏين.”
رينا وري مرڪڻ لڳي. ايتري ۾ ٽڪيٽ گھر جي دري کلي. مون کي اهو ڊپ ورائي رهيو هو ته ڪٿي ڪو همراهه هِتان هُتان اچي نڪري ۽ هو مون کان رينا نه کسي وٺي. ان ڪري مون يڪدم ٻه ٽڪيٽون گرانڊ سرڪل جون ورتيون. ٽڪيٽ خريدڻ وقت مون اهو به نه سوچيو ته اڄ پهريون دفعو سئنيما لاءِ ايڏي ڳري ٽڪيٽ وٺي رهيو آهيان. دل ۾ رڳو اهو ئي سوچي رهيو هوس ته هاڻ رينا ۽ آئون “دل جي دنيا” ۾ داخل ٿي وينداسين. هڪ ٻئي جي ڀرسان ويهي فلم ڏسنداسين. ۽ ان دوران آءٌ هيرو ۽ هيروئن جي اداڪاريءَ تي ٽيڪا ٽپڻي ڪندو رهندس ۽ اهڙيون فلمون ٺاهڻ وارن جي دماغن تي چٿرون ڪندو رهندس. رينا سان هجائتو ٿيڻ لاءِ ڪهڙو نه سٺو موقعو هو. هال ۾ جڏهن گھڙياسين ته رينا پئڪيٽ بابت پڇيو، جنهن ۾ ڪملا لاءِ ورتل ساڙهي هئي.
جواب ڏيڻ بدران مون پئڪيٽ ئي کڻي رينا جي هٿن ۾ ڏنو. پئڪيٽ کليو ته هن جي اکين ۾ هڪ چمڪ پئدا ٿي ويئي.
“هائي رام! ڪيتري نه پياري ٿي لڳي!”
“توهان کي وڻي ٿي ڇا_؟”
“رنگ ڏاڍو سٺو اٿس.”
مون هڪ دفعو وري چتائي ڏٺو. رينا جي نظرن ۾ سمائڻ بعد، هاڻ مون کي به هن جو رنگ پهرين کان گھڻو حسين ڏيکائي ڏيڻ لڳو ۽ آءٌ سوچڻ لڳس ته هاڻ ته گھر پهچڻ سان ڪملا کي اهو چوندس ته هينئر هينئر ان ساڙهيءَ کي پاءِ ته ڏسان ڪيئن ٿي لڳين. آسماني رنگ جي ساڙهيءَ ۾ ڪملا بيحد دلڪش لڳندي. هن جي چهري جي جوت وڌيڪ اڀري ايندي. ان وقت جيڪڏهن هوءَ ڇڙو موتئي جو گل پنهنجن وارن ۾ هڻندي ته به حور پري لڳندي. رينا منهنجي زال جي ساڙهي ڏسڻ ۾ غرق ٿي ويئي ۽ آئون خبر نه آهي ڇا جو ڇا سوچيندو رهيس.
“ڪيتري ۾ ورتي اٿانوَ_؟” رينا اوچتو سوال ڪيو.
“قيمت پڇي ڇا ڪندا. پسند اچانوَ ته کڻي رکو.” مون جواب ڏنو ۽ رينا وري کلي ڏنو.
هن جو کلڻ يا مرڪڻ ان ڏينهن مڙيئي ڪجھه وڌيڪ ئي لڳو ٿي. يا شايد دل فريبي ۽ کِل ۾ ڪجھه اهڙو ئي ناتو آهي _ ڪجھه چئي نٿو سگھان. ٿوري دير بعد هن “ٿئنڪ يو” چيو ته منهنجي دل ڄڻ بيهي ويئي. هال ۾ به ان ئي وقت اونده ٿي ويئي ۽ پوءِ جيتوڻيڪ فلم شروع ٿي ويئي، پر آءٌ فلم ڏسڻ بدران ٽيڏيءَ اک سان رينا جي هنج ۾ رکيل ساڙهيءَ جو بنڊل ڏسندو رهيس. رکي رکي سوچڻ لڳس ته مون اهو آخري جملو ڇو چيو. ڳالهه کي ايترو ڇو وڌايو. رينا ته سچ پچ ۾ ساڙهي قبول ڪري ڇڏي. هيڏي مهانگي ساڙهيءَ کي ائين دل جي دنيا ۾ لٽائي ڇڏڻ هڪ غريب ماڻهوءَ لاءِ گھر جي دنيا ۾ باهه لڳائڻ برابر هو. دل ۾ آيو ته جھپ هڻي رينا جي هنج مان پئڪيٽ کڻي ڀڄي وڃان. هن اونداهيءَ ۾ ڪير ڏسي سگھندو ۽ رينا منهنجو ڪري به ڇا سگھندي. وڌ ۾ وڌ ڪاليج جي چئن ڇوڪرن سان کڻي ڳالهه ڪندي، ۽ هو چوندا ته آئون ڪو چريو ۽ بيوقوف آهيان، پر ڪملا کي پائڻ لاءِ ته هڪ ساڙهي ملي ويندي. مون هٿ وڌائڻ ٿي چاهيو پر ائين محسوس ٿيو ڄڻ ڪا اڻ ڄاتل طاقت منهنجن هٿن کي جھلي رهي هجي. نيٺ ارادو ڪيم ته انٽرول يا فلم ختم ٿيڻ تي ڳالهه مان ڳالهه ڪڍي مس رينا کي چوندس ته هوءَ اها ساڙهي مون کي موٽائي ڏئي، هن لاءِ مان ٻي وٺي ايندس. انٽرول ۾ ڪجھه عجيب حالت هئي. هيڏانهن هوڏانهن جون ڳالهيون ٿينديون رهيون پر ساڙهيءَ جو موضوع نه نڪتو ۽ فلم ختم ٿيڻ تي جڏهن ٻاهر نڪتاسين ته ڪڙو منهن ٺاهي رينا کي چيم“ رينا ديوي توهان سان هڪ ڳالهه ڪرڻي اٿم.”
“هڪ ڳالهه ڇا سئو ڳالهيون ڪريو،” رينا چيو، “پر هينئر نه. مون سان گڏ هلو. اڄ رات ڪلب ۾ هڪ شاندار پروگرام آهي. منهنجا به ڪجھه پارٽ آهن. توهان کي ضرور پسند ايندا.”
۽ هڪدم هوءَ ڀرسان بيٺل ٽئڪسيءَ ۾ ويهي رهي. ٻه چار لمحا سوچي ٻيو ڪو چارو نه ڏسي آئون به ڀر ۾ ويهي رهيس. سوچڻ لڳس ته ٺيڪ آهي اڄ زندگيءَ ۾ نه رڳو پهريون دفعو ڪلب ڏسندس پر هڪ شاندار پروگرام ۾ به وهندس. انهيءَ وچ ۾ رينا کان ساڙهي وٺڻ جو به وجھه ملي ويندو. رينا ٻاهر خلا ۾ گھوري ڪجھه سوچيندي رهي. مون پڇيو:
“ هي پروگرام آخر ڪهڙي سلسلي ۾ ٿي رهيو آهي.”
رينا ائين ڇرڪ ڀريو ڄڻ ڪنهن خواب مان سجاڳ ٿي هجي.
“اوه! واهه جي توهان ياد ڏياري.”
۽ هن دل جي شڪل جو هڪ وڏو پرس کوليو ۽ اندر هٿ وجھي ڪجھه ڳولڻ لڳي. مون پنهنجي منهن ڀڻڪندي چيو: “هيءَ رينا پاڻ سان گڏ هيڏو وڏو پرس ڇو پئي کڻيو هلي. شايد هن ۾ ڪاليج جي ڇوڪرن جون دليون ڀري رکيون هجنس. پر هن جڏهن پنهنجو هٿ ٻاهر ڪڍيو ته ان ۾ ڪنهن جي دل نه پر هڪ ڪاغذن جي چوپڙي هئي.
“ڳالهه در اصل هيءَ آهي ... ” هن مون سان مخاطب ٿيندي چيو، ” هي پروگرام اسان هڪ چئرٽي_ يعني خيرات جي سلسلي ۾ ڪري رهيا آهيون. هن مان جيڪي پئسا ملندا سي اسان يتيم ٻارن جي تعليم تي لڳائينداسين. بيواهه زالن لاءِ گھريلو ڪارخانا کولي ڪمائڻ لاءِ راهه کولينداسين. مون کي اميد آهي ته اوهان به اسان جي هنن ڪوششن کي ضرور سارهائيندا.”
“ها بلڪل. اهو ته تمام سٺو ڪم آهي.” مون ڄڻ ڪٿان پري کان وراڻيو. منهنجي دل ڏڪي رهي هئي ڇو ته اهڙي قسم جي گفتگو جي پڇاڙيءَ کان ڀلي ڀِت واقف هوس ۽ واقعي ٿيو به ائين.
“ڏسو ته سهي. مون هيتريون ساريون ٽڪيون وڪڻي ڇڏيون آهن سواءِ هن هڪ جي. شايد توهان لاءِ وڃي بچي آهي.”
“نه رينا ديوي. مان غريب آهيان.”
جواب ۾ رينا ٽهڪ ڏيندي چيو: “ اها توهان مردن جي عجيب عادت آهي، سئنيما ۽ ٻين عياشين پٺيان ته دل کولي خرچ ڪريو ٿا پر جتي خيرات جي ڳالهه نڪري ٿي ته پنهنجو پاڻ کي دنيا جو غريب تصور ڪرڻ لڳو ٿا. نه فقط توهان پر توهان کان اڳ ٻين به ڪيترن مردن اهو کِٽراڳ ڪيو ٿي ته پئسو نه اٿئون.”
رينا وري کلڻ لڳي ۽ آئون سوچڻ لڳس ته جيڪڏهن ٽڪيٽ نه خريد ڪندس ته پوءِ ساڙهيءَ جو معاملو ائين ئي گول ٿي ويندو. ڪجھه رپيا خرچ ڪري جيڪڏهن مهانگي ساڙهي واپس ورتم ته اهو سودو ايترو مهانگو نه پوندو ۽ هونئن به ڪلب وٽ ان ٽڪيٽ کي بليڪ ۾ واپس وڪڻي سگھان ٿو. ان خيال کي ڌيان ۾ رکي پنهنجي کيسي ۾ هٿ وڌم. خبرداريءَ باوجود سؤ جو نوٽ کيسي مان ليئا پائڻ لڳو. رينا جي اکين کان ڀلا ڪيئن ٿي لڪي سگھيو.” ٽوڪ طور منهنجي اهل ڪندي چيو: “مان غريب آهيان رينا ديوي.” ۽ وري کلي چوڻ لڳي: “ توهان جي دولت جو اندازو ته فقط انهيءَ کيسي جي خرچيءَ مان لڳائي سگھجي ٿو. چڱو ڏسو هيءَ جيڪا ٽڪيٽ رهجي ويئي آهي سا سؤ جي آهي.”
هن وڏي حُجت سان هٿ وڌائي نوٽ کنيو، جيڪو ڪنهن پڙدي لڳل رڪشا ۾ ويٺل پڙدي پوش عورت وانگر ٻاهر ڏسي رهيو هو، هن جو ٿي ويو. ان کان اڳ جو اهو رينا کان موٽائي وٺان، ٽئڪسي هڪ وڏي لوڏي سان بيهي رهي. مون مڙي ڏٺو ته ڪلب پهچي ويا هئاسين ۽ چوڌاري ماڻهن جا انبوهه ۽ انهن جو گوڙ شور هو. رينا کن پل ۾ ان گوڙ منجھه گم ٿي ويئي. دروازو کولي آئون اڃا لٿس ئي مس ته ڊرائيور کڻي جھليو.
“سائين پئسا ڪير ڏيندو؟”
“ته توکي ڀاڙو به ڏيڻو آهي. اهو ته .... اهو ته منهنجو مطلب آهي ... رينا ديوي ڏيندي.”
“ڪٿي آهي ... ڪير آهي اها ديوي؟”
“اها ئي جيڪا هينئر هينئر لٿي.”
“پر هاڻ ته ڪانهي. ڪيڏانهن ويئي_؟”
“مون کي پاڻ خبر ناهي. ان ئي توکي سڏايو هو. انتظار ڪرينس اجها ته آئي.”
“ها پر انتظار جا پئسا ڌار ٿيندا. تيستائين بابو توهان کي به هتي ترسڻو پوندو.”
منهنجي نرڙ تي پگھر جون بوندون ظاهر ٿيڻ لڳيون. ڀلا اهڙي به ڪهڙي جلدي لڳي هئي رينا کي جو گھڙي کن ترسي پئسا ڏيڻ بنا ڀڄي ويئي. هاڻ خبر ناهي هوءَ ڪڏهن اچي. ٿي سگھي ٿو هن جي دل تان ڳالهه لهي ويئي هجي ته ڪو ٽئڪسي واري کي ڀاڙو ڏيڻو آهي. يا شايد هن سمجھيو هجي ته مون کي ڏيڻو آهي. سڄي ميڙ منجھه ڪير به سڃاڻو نه هو جنهن کي اندر موڪلي رينا کي گھرائي سگھان ۽ هن ڊرائيور جي پٽ مون کي ڇڏڻ نٿي چاهيو. ڪيترائي منٽ گذري ويا. ٽئڪسيءَ جو ميٽر جيتوڻيڪ ڪجھه ڪڇونءَ وانگر وڌي رهيو هو پر سهي کان ڊوڙ کٽڻ ڪارڻ پڪي ارادي سان اڳتي وڌي رهيو هو. آءٌ سوچڻ لڳس ته رينا ڊرامي ختم ٿيڻ کانپوءِ به جي نه آئي ته پوءِ آءٌ ڇا ڪندس. هڪ صورت اها هئي ته ڊرائيور کي پئسا ڏيئي آجو ڪري ڇڏيان ۽ پوءِ ايترا پئسا رينا کان وصول ڪريان. اهو سوچي جيتوڻيڪ منهنجي دل ڏڪڻ لڳي پر ڪجھه دير بعد مون کي اها ئي صورت مناسب لڳي ۽ پئسا پنهنجي کيسي مان ڏيئي ميڙ ۾ اڳيان وڌيس. هڪ چرسي قسم جي ماڻهوءَ منهنجي اڳيان بيهي چيو: “ڊرامون فرسٽ ڪلاس آهي. پنجاهه روپين جي ٽڪيٽ جا فقط سؤ رپيا .”
مون کي هڪدم دل ۾ خيال آيو. کيس ٿورو پري وٺي پڇيومانس: “ ڇا سڀ ٽڪيٽون ختم ٿي ويون؟”
“تڏهن ته بليڪ پيو وڪڻان. پنجاهه جي سؤ ۾. فقط هڪ رهجي ويئي آهي.”
“منهنجي ڳالهه ٻڌ، ” مون آهستي چيومانس. “مون وٽ هڪ سؤ جي ٽڪيٽ آهي. پرواهه ناهي جي اها نوي ۾ وڪامجي. مون کي تون اسي رپيا ئي ڏجانءِ”.
“سچ_”
هن جي اکين ۾ حيرت هئي.
“اچي. هيءَ اٿئي ٽڪيٽ.” مون هن کي ٽڪيٽ ڏيندي چيو. ان سان گڏ آئون به هن جي پٺيان هلڻ لڳس ڇو ته ڊپ هوم ته ڪٿي گوڙ ۾ هو به نه گم ٿي وڃي. ٿوري جدوجهد بعد هن ان ٽڪيٽ کي سؤ رپين ۾ وڪڻي ڇڏيو. جيئن ئي هن پئسا وٺي کيسي ۾ وڌا ته آئون اچي سامهونءَ بيٺوسانس ۽ خوشيءَ مان ڏند ٽيڙي پڇيو مانس:“ تون ته تمام سٺو ماڻهو نڪتين، هل ويهه رپيا تنهنجا اَسي منهنجا....”
“ڇا جا اَسي؟”
“هينئر جو تو منهنجي ٽڪيٽ وڪرو ڪري پئسا حاصل ڪيا آهن.”
“چئو ڇا پيا_؟”
“ها، ها، هينئر... هينئر تو منهنجي ٽڪيٽ ٻئي ماڻهوءَ کي سؤ رپئي ۾ جا وڪڻي آهي.” مون تکو ٿيندي چيومانس.
“توهان کي غلط فهمي ٿي آهي، مسٽر. هن صاف جواب ڏيئي ڇڏيو. پاسي ۾ بيٺل هڪ همراهه ٻئي کي چيو: “ڏس ته سهي چيرٽي جون ٽڪيٽُون به بليڪ ٿي رهيون آهن.”
“اسان جي سماج جو معيار روز بروز ڪرندو وڃي.” ٻئي جواب ڏنس.
“منهنجا پئسا ڇڏاءِ.” مون وري چيو.
هن اطمينان سان جواب ڏنو: “توهان جينٽلمئن ٿا ڏسجو. پوءِ هي “ٿڪي ان کي چٽڻ جي عادت ڇو.” ٽڪيٽ توهان يتيم ٻارن جي مدد لاءِ خريد ڪئي هئي. ظاهر آهي ته توهان جا پئسا فنڊ ۾ هليا ويا، ۽ ٻيو ڇا کپي توهان کي؟”
هن شخص جي وجھو بيٺل ٻين همراهن به هن سان همدردي ڪئي ۽ هاڻ اتي ڳالهه کي وڌائڻ منهنجي لاءِ ئي نقصانڪار هو. هاڻ ڇا ٿي ڪري سگھيس. آخر مون کي هتان وڃڻو ئي پيو. دل جو سور ۽ سخت تڪليف جو احساس کڻي گھر واپس پهتس. ڪملا منهنجي واٽ نهاري رهي هئي. منهنجا ٻار منهنجي ٽنگ ۾ چنبڙي پيا. منهنجو ضمير مون کي ملامت ڪرڻ لڳو. “اصل ۾ منهنجي پنهنجي دنيا هيءَ آهي” مون دل ۾ چيو، “منهنجي گھر جي ئي دنيا منهنجي دنيا آهي، مون هن ماحول کان ڇو بغاوت ڪئي.”
ڪملا ويجھو اچي پڇيو: “اڄ توهان هيڏي دير ڪئي؟”
مون وٽ ان جي جواب لاءِ لفظ نه هئا. سوچيم ته باقي بچيل پئسا سندس هٿن تي رکي سڄي ماجرا مٿان کان وٺي ٻڌايانس. اهو خيال ڪري مون کيسي ۾ هٿ وڌو ته ايتري ۾ ڪملا وري ساڳيو سوال ڪيو.
مون کيسي ۾ هٿ وڌو ته اتي ڪجھه به نه هو!
منهنجو کيسو ڪپجي چڪو هو...! گھوماٽجي ڪِرڻ کان اڳ کيس جواب ڏنم “دل جي دنيا ۾ ويو هوس، ڪملا!”