خدا جي تاريخ
شعور خدا کي ڪيئن پهتو؟ جڏهن پهتو ته ان جا ڊي اين اي تي ڪهڙا اثر پيا. گاڊ جين اهڙو ارتقائي نتيجو آهي جيڪو لقائن (Phenomenon) جي زير اثر ڊي اين اي ۾ ظهور پذير ٿيو. جڏهن اسود اعظم ۾ اجاري (Illumination) اک کولي ته هستي هر طرف ڦهليل هئي. سج جو اڀرڻ، لهڻ، چنڊ، ستارا، اوائلي انسان لاءِ حيران ڪندڙ هيا. آنڌيون، طوفان، وبائون ۽ ٻيا قهر انهن لاءِ علامتون هيا ته ڪا هستي آهي. جيڪا ڪائنات جو نظام هلائي ٿي. انسان جو اندر. ٻاهر جو پاڇو آهي. لقاءَ ۽ خوف انسان اندر جنهن هستيءَ جو تصور پيدا ڪيو اهو خدا هيو. انسان ارتقائي طرح جين جو غلام آهي. ان خدا کي ان حد تائين قبول ڪيو جو خدا جين جو حصو بڻجي ويو. خدا جينياتي نظام جي غالب (Dominant) جين آهي. انسان هر لقاءَ خدا ڏانهن منسوب ڪندو آيو آهي ۽ خدا ڏانهن منسوب ڪندو رهندو. هر ارادو قهر کان بچڻ جي ڪوشش آهي. خوف جنهن کان دل ڌڙڪي ٿي، زندگي جاڳي ٿي.
اڄ کان هزارين سال اڳ گاڊ جين نج هيت (Refined Form) حاصل ڪري چڪي هئي. نسل درنسل اڄ به انسان اندر ماحول جي حالتن موافق موجود آهي. انسان جي ارتقائي تبديلي گاڊ جين جي بنسبت آهي. ساهواري جو ارتقائي عمل اتان شروع ٿئي ٿو، جڏهن اهو خدائي ادراڪ (Perception) کي پهتو ۽ خدا غالب (Dominant) جين جي صورت ۾ ڊي اين اي کي مرتب ڪيو.
انسان هيڻو آهي ان کي عقيدي جي ضرورت پوي ٿي. خدا لاءِ ان جي جستجوءَ کي مذهب جو نانءُ ڏنو ويو. انسان جي اها ئي ڪوشش رهي آهي ته رب کي راضي ڪيئن ڪري سگهجي ٿو. قهر ۽ وبائن کان ڇوٽڪاري لاءِ رب جو راضي هجڻ ضروري آهي. اهو سوچي انسان ٻَليون (Sacrifices) چاڙهيون، منتر پڙهيا جيئن رب راضي رهي. سندس اندر جي خوف ايڏو ته هيڻو بڻايو جو ان ڪتن، ٻلن، نانگن، واڳن، ڀولن، پکين، مڇين، وڻن، گلن کان ويندي لنگ (Penis) جي عبادت ڪئي. يونانين ستارن جي عبادت ڪئي، سندن ستارن جي ترتيب ۾ ديوتا نظر آيا. رومين جي مذهب ۾ ديو مالائي ڪردار ڪائنات جي نظامن تي حڪمراني ڪن ٿا. دنيا جو قديم ترين مذهب هندو مت آهي، جنهن جو بنياد نيڪي ۽ برائي جا ديو مالائي ڪردار آهن، جن جا بت اهي صدين کان پوڄندا اچن ٿا. گوتم ۽ مها وير انساني عظمت کي اولين ڏين ٿا. پارسي (Zoroastrain) باهه جي عبادت ڪن ٿا ۽ انسان اندر نيڪي ۽ بديءَ جي جنگ جو تذڪرو ڪن ٿا.
مٿي بيان ڪيل مذهب گهڻ خدائي (Polytheism) آهن، جڏهن ته هڪ خدائي (Monotheism) مذهب، اسلام، عيسائيت ۽ يهوديت آهن.
اسلام اهڙو کير آهي جنهن ۾ عيسائيت ۽ يهوديت کنڊ جيان مليل آهن. دنيا جو پهريون وحداني مذهب يهوديت آهي. وحداني مذهبن جو سرچشمو ڪنعان جي سرزمين آهي.
مذهب ۾ انسان آدم جو نسل ۽ نوح جو اولاد آهي. هابيل ۽ قابيل جي ويڙهه اڃان ختم نه ٿي آهي. ڪيترا به قهر نازل ٿين، ظلم جي صحت تي انڪري اثر نه پوندو جو ظالم اهڙو جينياتي جانور آهي جنهن جي تخم ۾ مان صحيح (Perfect) آهيان جي غلط فهمي موجود آهي. اهو پنهنجي سوچن جو بچاءُ ڪندي ظلم کي انڪري جائز قرار ڏئي ٿو جو ظلم ان وٽ حق بجانب (Justify) آهي. اهو ظلم کي ظلم نه ٿو سمجهي پر اهڙي ڪوشش سمجهي ٿو جيڪا خدا جي راضپي ۽ قوم جي ڀلائيءَ لاءِ ضروري آهي. ائين هر انسان پنهنجي صحيح هجڻ جي سطح (Level of Perfection) تي بيٺل آهي. حقيقت (Realization) جا در بند ٿي چڪا آهن.
هابيل ۽ قابيل جي ابتدا بي انتها آهي. جڏهن قهر آيو ته نوح ٻيڙو تيار ڪيو، ان ۾ جهان جا سڀ جوڙا چڙهيا، دنيا آيل ٻوڏ ۾ تباهه ٿي وئي، ٻيڙو رڪيو ته دنيا جو نئين سر آغاز ٿيو، خبر نه آهي اهو ڪهڙو قهر هيو جيڪو ڌرتيءَ جا عذاب ڌوئي نه سگهيو؟
ڪنعان جي سرزمين تي سام بن نوح جي اولاد جنم ورتو. حضرت ابراهيم ساڳي قوم مان هيو جنهن وحدانيت جو درس ڏنو، حضرت ابراهيم، حضرت محمد (صه) کان چوويهه سئو نوي سال پهرين ڌرتيءَ تي آيو.
حضرت ابراهيم جي وحدانيت جو فلسفو سندس ان جملي ۾ سمايل آهي ته “يا قوم اني بري مما تشرڪون” (اي لوڪو مان توهان جي شرڪ کان بري آهيان) نمرود کيس باهه ۾ وجهايو ۽ باهه ٿڌي ٿي وئي. حجاز جي سرزمين جنهن کي هاڻي بادشاهه سعود جي نالي پويان سعودي عرب چيو وڃي ٿو، ڪڏهن بٺ ملڪ هئي. تاريخ ۾ ان کي واديءَ غير ذي زرع (جتي ڪا پيداوار نه ٿيندي هجي) چيو ويو آهي. حضرت ابراهيم اتي خدا جي حڪم سان آيو ۽ بي بي حاجران مان پٽ اسماعيل عطا ٿيو، ڪعبت الله جي تعمير ڪيائين ۽ واپس ڪنعان موٽيو جتي بيبي سارا مان ننڍو پٽ حضرت اسحاق ڄايو. حضرت اسماعيل حجاز جي سرزمين تي رهيو، جنهن جو تسلسل ڪعبت الله جي رکوالي ڪندڙ اهي نسل هيا جن معرفت حضرت محمد (صه) جن جو دنيا ۾ ظهور ٿيو.
حضرت اسحاق ڪنعان جي سرزمين تي مقيم هيو ۽ کيس ٻه پٽ عطا ٿيا. عيص ۽ يعقوب. ادومي عيص جي قوم هيا. حضرت ايوب ٿي سگهي ٿو ان قوم مان هجي جنهن جو صبر مشهور آهي. توريت ۾ الورا جي شهر جو ذڪر آهي. چيو ويو ته ادومي رهڻ لاءِ جبل ٽڪي غارون ٺاهيندا هيا جيئن الور جا رهواسي ڪندا هيا. ٿي سگهي ٿو اهو الور، اروڙ هجي، پر اروڙ ۾ جبل ته آهن، غارون نه آهن، اهڙيون غارون بلوچستان جي خطي ۾ موجود آهن. ٿي سگهي ٿو انهن ڏينهن ۾ الور يا اروڙ جي رياست بلوچستان تائين ڦهليل هجي.
اسحاق جي ننڍي پٽ يعقوب جو لقب اسرائيل هيو. حضرت يوسف يعقوب جو ننڍو پٽ هيو، جنهن کي ڀائرن حسد کان هڪ مصر ڏي ويندڙ قافلي وارن کي وڪڻي ڇڏيو. يوسف کي مصر جي بازار ۾ نيلام ڪيو ويو، جتي ڪجهه وقت ان غلامي ۽ مصيبت کي منهن ڏنو، پر پوءِ اهو مصر جي بادشاهه فرعون جو وزير مقرر ٿيو. جڏهن اهڙي خبر ڪنعان پهتي ته يوسف جا ڀائر شرمسار ٿيا. انهن مصر اچي يوسف کان معافي ورتي ۽ پوءِ مصر ۾ رهيا.
مصر جو ملڪ جنهن کي نيل ندي سيراب ڪري ٿي، تاريخ ۾ وڏي اهميت جو حامل آهي. اتي جا اهرام ۽ کنڊرات ان دور جا يادگار آهن جڏهن مصر دنيا جو مرڪز هيو ۽ ان جا تجارتي رستا سنڌ سان ڳنڍيل هيا، مصري ڪتن، ٻلن ۽ واڳن جي عبادت ڪندا هيا. اهي بت پرست هيا. ابو الهول جو مشهور مجسمو جنهن جو ڌڙ شينهن جو ۽ منڍي عورت جي آهي، اڄ به موجود آهي. فرعون ان تي گل چاڙهي عبادت ڪندا هيا.
حضرت يعقوب جي اولاد (بني اسرائيل) مصر جي سرزمين تي وقت سان گڏ فرعونن لاءِ مسئلو بڻجي وئي. انهن تي ظلم ستم ٿيا، نيٺ حضرت محمد (صه) کان ٻه هزار ٻاهٺ سال اڳ حضرت موسيٰ بني اسرائيل جي ٻارنهن قبيلن کي اتان وٺي نڪتو. فرعون انهن پويان ايندو ڳاڙهي سمنڊ ۾ ٻڏي مئو. وحدانيت جو لکيل فرمان اهي ڏهه نقطا آهن جيڪي خدا تور سينا تي موسيٰ سان همڪلام ٿيڻ کان پوءِ کيس عطا ڪيا. انهن ڏهن نقطن جو مقصد خدا جي هيڪڙائي آهي. بني سرائيل مصر مان نڪرڻ کان پوءِ چاليهه سال هڪ بيابان جنهن کي “واديءِ تيا” چيو وڃي ٿو ان ۾ ڀٽڪندو رهيو. انهن مٿان من وسلوا نازل ٿيو. ان عرصي دوران حضرت موسيٰ وفات ڪري ويو ۽ سندس جانشين يوشع بن نون بني اسرائيل جي ٻارنهن قبيلن کي وٺي ڪنعان جي سرزمين تي پهتو.
ڪنعان واپس پهچڻ تي انهن جو اتي رهندڙ آباديءَ سان انڪري تصادم ٿيو جو اهي بت پرست هيا. بني اسرائيل انهن کي ڀڄائي ڪڍيو، سواءِ ٻن قومن جي جن ۾ فلسطيني ۽ زدوني شامل هيا، زدون جو علائقو بحر روم (Mediterranean) جي اوڀر ڪناري لبنان، شام ۽ اردن جي علائقن تائين ڦهليل هيو. زدون جي علائقي کي تاريخ ۾ فينيشيا (Phoenician) جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو. اها پنهنجي وقت جي زبردست قوم هئي جنهن وٽ دولت جا انبار هيا. طائر ۽ زدون دنيا جون وڏيون بندرگاهون هيون. جن جي تجارت موهن جي دڙي تائين ڦهليل هئي. طائر هڪ ديو مالائي پکيءَ جو نالو هيو جنهن کي فينڪس (Phoenix) چوندا هيا، انهن جو ڪاروبار بحر روم ڪناري ملندڙ ڳاڙهين سپين مان ٺهيل رنگ هيو، جنهن سان مصر جا فرعون پنهنجا چوغا رنگيندا هيا. اتان جي جهنگن مان ساڳ جي ڪاٺي وڏي مقدار ۾ حاصل ٿيندي هئي. جنهن جي عمارت سازيءَ ۾ گهرج هئي. زيتون ۽ ٻيا روغني تيل سنڌ موڪلي ململ جو ڪپڙو پنهنجي ملڪ آڻيندا هيا. فينيشين بت پرست هيا. “بعل” نالي بت انهن جو سڀ کان وڏو ديوتا هيو. اهي مالدار ۽ ڪاروباري هوندي عقيدي ۾ انڌا هيا. انهن کي آفتن ۽ وبائن جو الڪو هوندو هيو. کين ايمان هيو ته ٻلي (Sacrifice) چاڙهي رب کي راضي ڪري سگهجي ٿو. اهي “منجلا” جي بت تي ٻليون چاڙهيندا هيا. منجلا جو بت جيڪو ديو قامت هيو. ان جي هٿن ۾ تئو جهليل هوندو هيو ۽ هيٺان باهه ٻرندي هئي. عورتون پنهنجا کير پياڪ ان تئي تي رکنديون هيون.
فينيشين قوم جيڪا بني اسرائيل جي پاڙيسري هئي، ان جا بني اسرائيل تي اثر پيا. فينيشن قوم جي پئسي ۽ ڪاروبار انهن کي متاثر ڪيو. بني اسرائيل مصر مان ڪنعان ايندي هڪ سامريءَ جي چوڻ تي سون مان ٺهيل گابي جي عبادت ڪئي هئي. وحدانيت جا دعويدار هوندي انهن تي بت پرستيءَ جا اثر هيا. فينيشين کي ويجهو ٿيڻ سبب انهن مان ڪي بت پرست ٿي پيا، ائين موسيٰ جو ڏنل وحدانيت جو پيغام پوئتي پوڻ لڳو.
بني اسرائيل جي راهه تان ڀٽڪڻ سبب حضرت دائود جو ظهور ٿيو، جنهن وحدانيت جي پيغام کي وري اجاگر ڪيو. حضرت محمد (صه) کان پندرهن سو ستونجاهه سال اڳ حضرت سليمان تخت تي ويٺو. حضرت سليمان هيڪل سليماني ٺهرائي. مسجد اقصيٰ ان هيڪل مٿان جوڙيل آهي. انسانيت جو وڏو قتل عام ان ئي جاءِ تي ٿيو آهي. مسجد اقصيٰ مسلمانن جو قبله اول آهي. يهودين اتي مسجد جي بنيادن ۾ هيڪل سليمانيءَ جو ڀتيون ڳولهي ڪڍيون آهن. انسان خدا نه، پر خدا جي گهر جا دعويدار آهن.
حضرت سليمان جو دور بني اسرائيل جو سونهري دور آهي. ان جي سلطنت جون حدون بحر روم جي ڪناري وڏي علائقي تائين ڦهليل هيون. هن فينيشين قوم کي نيست ونابود ڪيو. انهن مان ڪجهه مري ويا ڪجهه آفريڪي ڪنارن تي آباد ٿيا جنهن علائقي کي پوءِ ڪارٿج (Carthage) جي نالي سان سڏيو ويو. اهو علائقو تيونس جي ملڪ تي مشتمل هيو جنهن ۾ لبيا ۽ الجوائز جا ڪجهه حصا شامل هيا.
حضرت سليمان جي وفات کانپوءِ بني اسرائيل ورهجائي ويو. اهو سوميري دور هيو. حجاز ۾ حضرت محمد (صه) جي ولادت وقت عيسائيت عروج تي هئي. حضرت محمد (صه) اسان سنڌين کي مان ڏنو. اجرڪ جو تحفو قبول ڪيو، کيس سنڌ کان خوشبوءِ ايندي هئي، انهن ڏينهن ۾ سنڌ جي اهميت مصر کان گهٽ نه هئي. سنڌ هند جو اهم خطو هيو جنهن سان يمن جيئن ڪيترا ديو مالائي قصا منسوب هيا.
مذهب جي مختصر تاريخ جو مقصد انسان سان خدا جو لڳاءُ آهي. انسان خدا جي معاملي ۾ ڪيڏو جذباتي آهي. انسان خدا جي عظمت ۾ ٻڏي جيئرو ٿئي ٿو. انسان جڏهن خدا کي ڳولهيندو انڌو ٿي وڃي ٿو ته ڌرتيءَ جي هر شيءِ کي چمڻ شروع ڪري ٿو. خدا جو احساس انسان جي رڳن ۾ گردش ڪري ٿو. خدا جي خواهش ۽ ان کي حاصل ڪرڻ جي ارادي تحت اهو جسم جي هر جيوگهرڙي ۾ واسو ڪري ويو. انسان ۽ سڀني ساهوارن جينياتي طور خدا کي قبول ڪري ورتو ۽ ڊي اين اي اندر آيل ان تبديليءَ کي گاڊ جين چئجي ٿو.
گاڊ جين کي سمجهڻ لاءِ جيو گهرڙي (Cell) کي سمجهڻ ضروري آهي.
•