آتم نراستي (Auto Detachment)
ساهواري جي جيوگهرڙي ۾ اڳ مخفي (Pre coded) پروگرام کيس تيار ڪري ٿو ته هاڻي سندس وجود ماحول سان متصادم ٿي چڪو آهي، ان جا سرشتا وقت جو تشدد برداشت ڪندي ڪمزور ٿي چڪا آهن. ساهواري ۾ اهو احساس اجاگر ٿئي ٿو ته هاڻي دنيا رهڻ لائق نه رهي آهي.
جيوگهرڙيائي سائيڪل (Cell Cycle) جنهن جي زيراثر جيوگهرڙو ورهاست جي عمل هيٺ اچي ٿو، ان ورهاست جي حد عمر سان گڏ ختم ٿي وڃي ٿي، نوان جيوگهرڙا وجود نه وٺن ٿا ۽ جسماني مرمت گهٽجي وڃي ٿي. انسان جا ڏند ڪرن ٿا، ان جي نظر ڪمزور ٿئي ٿي. اهو جسماني ۽ جنسي طور هيڻو ٿئي ٿو ۽ کيس ماضي خوبصورت نظر اچي ٿو. دنيا ۾ هر پوڙهو هر وقت ائين ئي چوندو آهي ته “گذريل وقت تمام سٺو هيو، امن هيو، آشتي هئي، سهانگائي هئي، ماڻهو ايماندار هيا، هاڻي اهو سڀ ختم ٿي چڪو آهي.”
ٻار جيڪي جنم وٺي دنيا ۾ اچي رهيا آهن. ٻالڪپڻ ئي انهن لاءِ يادگار رهندو، ڇو جو عمر ئي خوبصورت بنائي ٿي ۽ عمر ئي بدصورتيءَ جو درجو ڏئي ٿي. خوبصورتي ۽ بدصورتي ٻاهر نه، پر انسان ۾ اندر موجود آهن. ڦڪائي يا مٺائي گاڊ جين جا ذائقا آهن. هر تازو ڄاول ٻار نئين وڳي جيان آهي ۽ حياتي ڪپڙي جيان چڙي ٿي.
حياتي جسم جي تذليل آهي. انسان جيئرو رهي پاڻ تي تشدد ڪري ٿو. ان جي ڀڄ ڊڪ، جيئڻ جي جستجو، لالچ، خوف، هرس کيس جسماني جدوجهد جي پيڙا ۾ مبتلا ڪري وجهن ٿا. هو شگر ۽ رت جي دٻاءَ جو مريض ٿي پوي ٿو. ڏٺو وڃي ته نفرت جيان پيار جا به جسم تي منفي اثر آهن. جڏهن پيار جي تڪميل نه ٿي ٿئي ته اسين مايوسيءَ جي ور چڙهي وڃون ٿا. عشق مجنون ڪري وجهي ٿو. لاڳاپا اهڙيون ڳنڍيون آهن، جن مان پاڻ ڇڏائڻ ڏکيو آهي، انڪري هڪ انسان جي ڀيٽ ۾ جانورن جو رويو بهتر آهي. جيڪو ڪکن پنن تي انحصار ڪري ٿو، ان لاءِ رشتا خاص اهميت نه ٿا رکن.
انسان جي زندگيءَ جو سڀ کان سٺو حصو ٻالڪپڻ آهن، جڏهن ان جي زندگيءَ جو تجربو ۽ تجزيو تڪميل کي نه پهتل آهي. دنيا ۾ جيئن پاڻ کي عذاب ڏيڻ آهي. دنيا دوزخ جيان آهي جنهن ۾ انسان عمر سان پچي راس ٿئي ٿو پر هن جو سڀ سڙي وڃي ٿو. دنيا جو تجربو انسان کي موت لاءِ راضي ڪري ٿو. جڏهن عقل ۽ شعور اڳتي وڌي ٿو ته سمجهه کيس بيوقوف ڪري وجهي ٿي. ان جي ڀيٽ ۾ هڪ ٻار جنهن ۾ اڃان مايوسيءَ جو احساس اجاگر نه ٿيو آهي، اهو وقت جي ڏکن کي ڪا اهميت نه ڏئي، هڪ پوڙهي جي ڀيٽ ۾ دنيا اندر خوش ڏسجي ٿو.
اسان دنيا ۾ رسن سان ٻڌل آهيون. خواهشون، اميدون، رشتا، لاڳاپا، مفاد ۽ لالچون انسان کي جڪڙي بيٺل آهن. عمر سان اهڙو وقت اچي ٿو جو اهي رسا ڇڏن ٿا ۽ اهو ان جو موت آهي.
جڏهن موت تي سوچجي ٿو ته ان جو ڪو وجود نه آهي. جيئن وقت جو وجود نه آهي ائين موت جو وجود نه آهي. دنيا ۾ صدين کان ساڳيو سج اڀرندي نظر اچي ٿو ۽ لهي ٿو. دنيا سج چوڌاري ڦري ٿي. وقت ڪٿي آهي؟ وقت انسان جو ٺاهيل پيمانو آهي، جنهن ۾ گذري ويل لمحن جو حساب رکجي ٿو ۽ ساڳي ريت موت انسان جو انت آهي. جيڪو مري ويو ان کي موت جي ڪهڙي خبر؟ موت احساس آهي ۽ هر احساس مئل لاءِ نه، پر جيئري لاءِ هوندو آهي. موت جيئري لاءِ آهي، مئل لاءِ نه. جيوگهرڙيائي سائيڪل جو ڪم رڪجي وڃي ٿو. ان تحت نمودار ٿيندڙ نوان جيوگهرڙا ڪمزور ٿين ٿا. جيوگهرڙي جي هر جز ۾ خال (Vacules) اچڻ شروع ٿين ٿا، جنهن ڪري جيوگهرڙا پنهنجو ڪم سٺي طريقي سرانجام نه ٿا ڏين. هيڻيائي (Atrophic) تبديلين ڪري رتوبتون (Hormones) ان مقدار ۾ خارج نه ٿا ٿين، جيڪو مقدار جسم کي توانو رکڻ لاءِ ڪافي آهي. هڪ مرد ۾ خصياتي رتوبتون (Testosterone) گهٽجڻ سبب ان جو جنسياتي (Sexual) سرشتو متاثر ٿئي ٿو. ساڳي طرح عورت ۾ *باهي رتوبت (Estrogen) جو مقدار گهٽجڻ سبب ان جي مزاج ۾ تبديلي اچي ٿي ۽ ٻار پيدا ڪرڻ جي صلاحيت کان محروم ٿي وڃي ٿي.
گاڊ جين پيدا ڪرڻ جي شڪتي آهي. دنيا جي هر جستجو ان شڪتيءَ تحت آهي. گاڊ جين ورهاستي (Proliferative) طاقت عطا ڪري ٿي. هر شيءِ ان قوت جي زير اثر ڌرتيءَ تي ڦهلجي ٿي. بي پاڙي ول به ان سهاري قائم رهي ٿي. اسان پنهنجو مقدر پاڻ لکون ٿا. اسان جي اندر جو خدا اسان جي رضا سان راضي آهي. ** چنڊو (Launatic) ۽ ٽوٽي (Lazy) ٿيڻ ڪو ڏوهه نه آهي. اهي جينياتي (Genetic) ورثا آهن، جن ۾ انهن ڏاڏن جو ڏوهه آهي جن چنڊائپ ۽ سستيءَ کي قبول ڪري
* يوناني زبان ۾ (Estrin) باهه کي چئبو آهي.
** چنڊو سنڌيءَ ۾ نڀاڳي کي چئبو آهي پر ان جي معنيٰ چريو آهي، ڇو جو رومن زبان ۾ (Laune) جي معنيٰ چنڊ آهي ۽ (Launatic) معنيٰ چريو. چنڊ جي خوبصورتيءَ کان ڪو مست ٿي پوي، ان کي (Launatic) چئبو آهي. سنڌيءَ ۾ چنڊ پويان ساڳيو لفظ “چنڊو” آهي.
پنهنجي ايندڙن (Ancestrors) ۾ منتقل ڪيو. وريهيت جو نظريو (Theory of Reformation) تحت انسان کي ورثي ۾ مليل خصلتن کي قبول ڪري انهن جي هيت کي سنوارڻو پوندو. ان لاءِ تعليم ۽ تربيت سان گڏ معاشرتي سڌاري جي ضرورت آهي. جيڪڏهن موجود نسل سڌرڻ جي ڪوشش ڪري ته گاڊ جين اهڙي خواهش ۽ ارادو قبول ڪري ايندڙ نسلن جي جيوگهرڙن ۾ سڌارا آڻيندي، ائين وقت سان سڌرندڙ نسل تبديلين (Mutations) جي ذريعي سٺا تخم پيدا ڪري وجهندا. خدا ساهواري جي هر اداري ۽ خواهش سان متفق آهي. ڀل انسان ۾ اهي چنڊا (Launatic) هجن. ٻوٽن ۾ بي پاڙا (Rootless) يا نظر نه ايندڙ مخلوقن ۾ بدبودار جراثيم يا نود (Resistant) وائرسز (Viruses). عمر جسم جي هر گهنج ۾ لڪيل آهي. ڪپڙن جا گهنج مٽائي سگهن ٿا، جسم جا نه، هڪ صحتمند ٻار جي چهري جي تازگي ڪنهن گلستان ۾ بهار جي صبح جهڙي آهي. حسن، صحت ۽ توانائيءَ جو دارومدار انساني رتوبتن (Hormones) ۽ مچاڻن(Enzymes) جي فراهميءَ تي آهي. اهي تڏهن فراهم ٿي سگهن ٿيون جڏهن انسان وٽ روزگار، خوشحالي ۽ ذهني سڪون هجي. ان کي مناسب کاڌو، فرحت بخش رهائش هجي. حسن آسائش جو ٻيو نانءُ آهي. ٿڌي ڇانوَ رنگ گورو ڪري ٿي. صحتمند ماحول بيمارين کان بچائي ٿو. ذرکاڌ (Micronutrients) جي گهٽتائي جوان عورت کي عمر کان وڌيڪ پوڙهو ڪري وجهي ٿي. فولاد جي گهٽتائي جيڪا اسان جي ملڪ ۾ عام آهي، اها ارادي (Will) کي به ڪمزور ڪري وجهي ٿي.
خصيائي ۽ باهي رتوبتون ساهواري ۾ جيئڻ جو جوش پيدا ڪن ٿيون، اهي رتوبتون پيدا ڪرڻ ۽ جوڙڻ جي جستجو عطا ڪن ٿيون. وقت سان ساهوارو ساڳيو نه ٿو رهي. اهو موت جي جين (Gene of death) جي زيرِ اثر ٿي وڃي ٿو.
موت انسان جي لاشعوري خواهش آهي. جڏهن اهو ٻار آهي ته ان ۾ جنس (Sex) لڪيل خواهشن ۾ رهي ٿي. ٻار خوشنصيب انڪري ٿين ٿين ٿا جو کين ماضي نه هئڻ برابر ٿئي ٿو ۽ هڪ وسيع مستقبل انهن جو انتظار ڪري ٿو. جوان شخص جيڪو ماضي ۽ مستقبل جي وچ تي سفر ڪري ٿو. ان وٽ ماضي انڪري ڏکوئيندڙ نه آهي جو اهو ان حد تائين شاندار ماضيءَ جو حصو گهاري آيو آهي، جنهن ۾ نفرتن جو حصو گهٽ آهي. ان جو جسم سگهارو آهي ۽ سٺي مستقبل جا خواب ڏسي ٿو. هڪ پوڙهي وٽ ماضيءَ کانسواءِ ڪجهه به نه بچي ٿو. ان جو مستقبل موت آهي ۽ ماضي ڀوڳنائن، نفرتن ۽ وڇوڙن کانسواءِ ڪجهه نه آهي.
انا (Ego) عمر سان گڏ وڏو ٿئي ٿو، بلڪل ائين جيئن خوف عمر سان وڌندو آهي. ٻارن ۾ درگذر ٿئي ٿو. انهن وٽ انا ۽ خوف پنهنجين اثر انگيز حدن کي نه ٿا ڇُهن. ٻار جي خوش رهڻ جو سبب اهو ئي آهي. اهو سڀ گاڊ جين جو ڪمال آهي. ٻار جي جيوگهرڙي ۾ ڊي اين اي اندر گاڊ جين پنهنجي اصلوڪي حالت ۾ موجود رهي ٿو، پر پوءِ انساني رويا پنهنجي جائز، ناجائز ارادن ۽ خواهشن سان ان کي متاثر ڪن ٿا. جيڪڏهن انسان ٻار رهي ته سندس عمر وڏي ٿي ويندي. ارتقائي نظريي موجب انسان پنهنجي موت جو جوابدار پڻ آهي، هن کي خواهشون جوان ڪن ٿيون ۽ اميدن جو پورائو نه ٿيڻ کيس پوڙهو ڪري وجهي ٿو.
ارتقائي نظريي موجب جيڪڏهن جهجهندڙ جي بقا (Survival of fittest) آهي ته پوءِ دنيا ۾ ڪو به جهجهندڙ (Fit) نه آهي، ڇو جو ان کي موت جو ذائقو چکڻو پوي ٿو. جيڪڏهن جهجهندڙ هجي ها ته پوڙهو ٿي ڇو مري ها؟ انسان پنهنجي انت جو قصور وار پاڻ آهي. هر ساهوارو جدوجهد ڪري ٿو. جدوجهد پيڙا (Stress) آهي.
شعوري يا لاشعوري طور گاڊ جين ساهواري جي ارادي يا ان کان بغير پاڻ مراد هر جيوگهرڙي اندر جاکوڙ ڪري ٿي جيئن ساهوارو ماحول مطابق زندگي گذاري سگهي.
گاڊ جين جي لاشعوري جدوجهد ۾ انساني خواهشن ۽ ارادن جو ڪو عمل دخل نه آهي. توهان ڪڏهن محسوس ڪيو هوندو ته اندر ڪو آهي جيڪو ڪڏهن مدد ڪري وجهي ٿو. مثال طور ڇهين حِسَ يا اوچتي آفت کان اڳ بچاءَ جي نازل ٿيندڙ تدبير الهام (Intuition) يا ايندڙ خطري کان خبردار ڪندڙ حواس. اهڙيون ڪيتريون ئي شيون، ساهواري جو پيرا سيمپيٿيٽڪ سرشتو (Parasympathetic system) گاڊ جين جي لاشعوري عمل جو حصو آهي. دل اسان جي ارادي کانسواءِ ڌڙڪي ٿي. اها ٻي ڳالهه آهي ته دل تي خوف، خوشي ۽ پيار جا الڳ اثر آهن. ان جو مسلسل ڌڙڪڻ، روڪڻ يا هلائڻ وس جي ڳالهه نه آهي. اهو گاڊ جين جو لاشعوري عمل آهي. ائين آنڊن جو ڪم ڪرڻ، گڙدن جو رت صاف ڪرڻ، ننڊ ۾ دماغ جو جيئرو هجڻ، ڏاڙهي ڪوڙجڻ ۽ وارن جو وري پيدا ٿي پوڻ. اهڙا ڪيترائي سرشتا جيڪي پاڻ مرادو هلن ٿا. اهي سڀ گاڊ جين جو لاشعوري عمل آهن.
ساهواري جا شعوري ارادا پڻ گاڊ جين کي سڌو سنئون متاثر ڪن ٿا. اها هڪ مفروضي (Hypothetical) سوچ ٿي سگهي ٿي ته عمر ڪجهه نه آهي پر خواهشون ۽ ارادا سڀ ڪجهه آهن. جيڪڏهن نفسا نفسي نه هجي ها ته انسان جي طبيعت هڪ معصوم ٻار جيان هجي ها.
گاڊ جين ساهواري جي ارادن ۽ خواهشن کي قبول ڪندي جيوگهرڙي کي جلا بخشي، جنهن خواهشن جي پورائي لاءِ جدوجهد ڪئي. ان سگهه حاصل ڪئي ۽ زندگيءَ جي ڊوڙ ۾ ٿڪجي پيريءَ کي پهتو. جيئڻ لائق نه رهيو ۽ موت جي ور چڙهي ويو.
زندگي تشدد آهي. اسان پاڻ سان ظلم ڪيون ٿا. پنهنجي حياتيءَ ۾ پاڻ پنهنجي هٿن سان پنهنجين ڄنگهن کي جهلي رستن تي گهليون ٿا. پاڻ کي ڪلهن تي رکي بازار ۾ وڪڻون ٿا ۽ بک لڳڻ تي پنهنجي ماس جا ٽڪر پاڻ چٻاڙيون ٿا.
پير هيٺان ايندڙ مٽيءَ ذرو انڪري املهه آهي ته اهو ڪائنات جي نمائندگي ڪري ٿو. اهو اوائلي بنيادي جز آهي، ذرو انسان کان املهه ۽ امر آهي. ان کي ڪيترائي انسان لتاڙي هليا ويا. ذرو زندا آهي. ان ۾ حياتي ڊوڙي ٿي. ڪائنات جا سڀ راز قدم هيٺ ايندڙ واريءَ ذري ۾ محفوظ آهن. جيئن قطرو سمنڊ کي بيان ڪري ٿو، ائين ڌوڙ جو ذرو ڪائنات جو نمائندو آهي.
گاڊ جين انڪري امر آهي ته ان ڪائنات کان پهريون وجود ورتو. مادي اندر اها گاڊ پارٽيڪل جي صورت ۾ موجود آهي. مادي کانپوءِ اها ڳجهه جي صورت ۾ جيوگهرڙي اندر ڪوڊ (Code) ۾ موجود آهي. نسل درنسل مورثي خاصيتن سان منتقل ٿيندي اچي ٿي ۽ ائين منتقل ٿيندي رهندي. ساهواري کي هر حال ۾ ڌرتيءَ تي جيئڻو آهي ۽ اهو جيئندو رهندو، ڇو جو خدا فنا ٿيڻو نه آهي. وجود کان ٻاهر ايندڙ تبديلين ۽ وجود ۾ ٿيندڙ تبديلين، ارادن ۽ خواهشن جي زير اثر گاڊ جين ساهواري کي برقرار رکندي. ڀل ان عمل ۾ ساهواري جي هيت (Form) ساڳيو نه رهي ۽ اهو وقت به وقت تبديل ٿيندو اچي. ٿي سگهي ٿو اڄ کان ڪروڙين سال پوءِ انسان کي تابڪاري برداشت ڪندي واڳونءَ کان به ٿلهي کل پيدا ٿي پوي ۽ تماڪوءَ جو اثر وٺندي گينڊي کان به وڏو وات هجي، پر اهو بدصورت انڪري نه ليکيو ويندو جو حسن انسان جي جين ۾ آهي. اها نئين پيدا ٿيندڙ جين حسن جا معيار بدلائي وجهندي. ڪروڙها سالن کانپوءِ ان جنم وٺندڙ واڳون ۽ گينڊي نما انسان کي اڄڪلهه جي انسان جو فوٽو ڪنهن جانور جو نظر ايندو.
جسم جو هر پاڻ مرادو سرشتو (Autonomous system) گاڊ جين جو ڪرشمو آهي. پاڻ مرادا سرشتا جيڪي ساهواري جي ارادي کانسواءِ ڪم ڪن ٿا. جن ۾ خاص طرح مغز، دل ۽ هاضمي جا سرشتا آهن. انهن سرشتن ۾ ساهواري جا لڪيل ارادا (Secret will) موجود آهن. جڏهن شعور پيدا ٿيو ته ان دماغ کي جيئري رکڻ جا جتن شروع ڪيا. شعور دماغ جي پيداوار نه آهي پر دماغ شعور جي پيداوار آهي. دماغ کي ڪم ڪرڻ لاءِ توانائيءَ جي ضرورت پوي ٿي. ساهواري ۾ دماغ اها توانائي گلوڪوس مان حاصل ڪري ٿو، جيڪو کنڊ جو جزو آهي. توانائيءَ جي حصول لاءِ دماغ جي جستجو هاضمي جي سرشتي کي جنم ڏنو. ٻوٽن ۾ پن ڪلوروفل (Chlorophyll) سان ڀريل آهن. ڪلوروفل اهڙو مواد آهي جنهن ۾ گلوڪوس جا ڪيترائي ماليڪيول موجود آهن. اهو گهڻ کنڊائو (Polysaccharide) آهي. ٻوٽن کي جيئري رهڻ لاءِ پڻ گلوڪوز جي ضرورت پوي ٿي. مون کي خبر نه آهي ته هڪ ٻوٽي جو دماغ ان اندر ڪهڙي هنڌ آهي. ٿي سگهي ٿو اهو دماغ جي جاءِ تي ڪو انساني دماغ جي جيوگهرڙي جي شڪل جهڙو هجي جيڪو پاڻ وڻ جي شڪل جهڙو هوندو آهي. وڻن ۾ محسوس ڪرڻ ۽ ڪرائڻ جي سگهه موجود آهي. اهي ارتقائي اثر قبول ڪن ٿا ۽ ماحول سان مطابقت جي ڪوشش ۾ برقرار رهڻ لاءِ تبديلين جي عمل مان پڻ گذرن ٿا. جيئري رهڻ جي خواهش نباتيات ۾ بناتيات کان وڌيڪ آهي. پاڻيءَ جو هڪ ريج ڪروڙين ٻوٽن کي جنم ڏيندي دير ئي نه ٿو ڪري پر زمين جو زر خيز هجڻ ضروري آهي. انسان ڌرتيءَ کي ماءُ ڪوٺي ٿو پر حقيقت ۾ ڌرتي ٻوٽن جي ماءُ آهي. اها ٻوٽن کي سڌو سنئون جنم ڏئي ٿي. انسان ڄمي ٿو ته ان جي اوَر (Placenta) ڌرتيءَ ۾ دفن ٿئي ٿي ۽ مري ٿو ته پاڻ ڌرتيءَ ۾ دفن ٿئي ٿو. ڌرتي جاندار گرهه آهي. ڌرتيءَ جو موت هر شيءِ جو موت آهي. سڀ ساهوارا ساڳي تند سان ڳنڍيل آهن.
انسان، انسان جو ڀاءُ نه، پر ايڪائي آهي. انسان جانور جو ڀاءُ آهي ۽ وڻ اسان جا سئوٽ آهن. سبزهاري (Herbivorous) وڻ کائن ٿا ۽ ماسهاري (Canavorius) ماس کائن ٿا. هرڻ گاهه کائي ٿو. شينهن هرڻ ۽ انسان سڀ ڪجهه کائي وڃي ٿو.
ڪتي ۾ اها صلاحيت آهي ته اهو انساني سوچ کي ٻڌي ٿو. گهوڙو خطري جي گهنٽي ٻڌي ٿو. ڳئون زلزلي کان اڳ بي چين ٿي وڃي ٿي. شينهن مرڻ کان چار ڏينهن اڳ درويشي اختيار ڪري ٿو. ماڻهو وڃان وڃان ڪري ٿو. ڌرتيءَ تي وڏي عمر وڻ جي آهي. وڻ بي فڪر بادشاهه آهي، جنهن جون پاڙون ۽ رابطو هڪ ئي مهل هزارين پنن سان رهي ٿو. ماڻهوءَ جون پاڙون ڪٽيل آهن، اهي ڇڙوڇڙ آهن، ٻوٽي اندر گاڊ جين گل ۽ ڦل جيان ظاهر ٿي خوشبوءِ ۽ ذائقي جو احساس ڏياري ٿي.
آتم نراستي انسان جي اڻ پورين خواهشن جو نتيجو آهي. انسان سدائين کٽيل (Uncontended) رهيو آهي. ان کوٽ جو پورائو موت کانسواءِ ڪجهه نه آهي. ساهواري جون لاشعوري خواهشون جيوگهرڙي تي اثر انداز ٿين ٿيون.گاڊ جين سنئون سڌو لاشعوري خواهشن کي قبول ڪري ڊي اين اي جي ڪوڊنگز کي تبديل ڪري ايندڙ نسلن ڏانهن ساڳيو پيغام موڪلين ٿيون. موت انسان جي لاشعوري خواهش آهي. سنڌوءَ ڪناري بيٺل بڙ جيڪو لاتعداد لڙڪندڙ پاڙن سان بيٺل آهي، ان ۾ هزارين سال جيئڻ جي شڪتي آهي. وڻ پاڻ تي تشدد نه ٿو ڪري. اهو ماحول کي خراب نه ٿو ڪري. انسان جي گناهن (جن کي ڪاربان ڊاءِ آڪسائيڊ چيو وڃي ٿو) کي ثوابن (آڪسيجن) ۾ تبديل ڪري ٿو. وڻ ايستائين رهي سگهي ٿو جيسين ان کي ڪهاڙيءَ سان ڪٽيو نه وڃي. آتم نراستي وڻ جو ڇوڏو آهي، جيڪو ڇڻي هيٺ ڪري ٿو. عمر جو تصور هر جاندار تي لاڳو آهي، انا ۽ فنا هڪ سڪي جا ٻه پاسا آهن.
آتم نراستي جيوگهرڙي مٿان ساهواري جي جدوجهد ۽ ان جدوجهد جي سلي ۾ اڻ پورين خواهشن جو لاشعوري اثر آهي. گاڊ جين انسان جي هر رويي جو اثر ڊي اين اين تي ظاهر ڪري ٿو. خدا ساهواري جو تعبيدار آهي ۽ ساهوارو ناشڪر. اهو رب جي رضا تي راضي رهڻ وارو نه آهي ۽ رب انسان جي رضا تي راضي رهي ٿو.
دنيا سسيفس جو پٿر آهي ساڳي ڪرت انسان کي بيزار ڪري وجهي ٿي. پوپٽ دنيا ۾ چار ڏينهن جيئرو رهي ٿو ڇو جو پنجين ڏينهن ان کي گل نه ٿا وڻن. اهو سڀ جيوگهرڙي تي اڻ سڌو لاشعوري اثر آهي، اڻ سڌي اثر جا سبب اندروني (Internal) ۽ سڌي شعوري اثر جا سبب ٻاهران (External) آهن. اندروني سبب ساهواري جي طبيعت آهي ۽ ٻاهريان سبب ماحول ۽ ان جا اثر. اهي ٻئي صورتون گاڊ جين کي متاثر ڪن ٿيون. موتياتي جين (Gene of death) انهن ٻنهي صورتن جو ارتقائي نتيجو آهي. اهو سڀ فطري آهي. جين جون خاميون (Genetical defects) يا غير فطري موت آتم نراستيءَ جو حصو نه آهن. اهي الڳ حادثاتي عمل آهي جيڪي بي احتياطيءَ جو نتيجو ٿي سگهن ٿا.
انسان ۽ نسلن جي عمر جو دارومدار عملن تي آهي. اندر کي سنوارڻ سان موت کي انتظار تي راضي ڪري سگهجي ٿو. اهي سڀ انهن هٿرادو اپائن (Artificial measures) کان الڳ آهن جيڪي انساني نسل جي بچاءَ لاءِ اختيار ڪيا وڃن ٿا. جن ۾ بچاءَ جا ٽڪا، جراحت، جراثيم ڪش دوائون، انسيولن، رت جي دٻاءَ کي قابو رکڻ جا نسخا شامل آهن.
انسان ترقي ڪري بيماري کان بچاءَ ۾ ڪنهن حد تائين ڪامياب ويو آهي. هڪ پئسي وارو دل جو آپريشن ڪرائي موت کي ٿورو ٽاري سگهي ٿو. هڪ لاعلاج غريب ننڍي عمر ۾ گذاري وڃي ٿو. صحت ۽ حسن طبقاتي سماج ۾ اميرن جي ملڪيت آهن. جاهلن جي دنيا جو رب انهن سان گڏ آهي جن وٽ پئسو آهي. اندر جو رب ساڳيو آهي.
هٿرادو اپاءَ ماڻهوءَ جي حياتيءَ تي اثر انداز ٿيا آهن، پر نسلن جي حياتيءَ جو دارومدار اندروني اپائن تي آهي. هٿرادو اپاءَ وقتي ڇوٽڪارو آهن جڏهن ته اندروني اپاءَ اڻ کٽ ڇوٽڪارو آهن. اندروني اپائن ۾ انسان جو ڪردار اهميت رکي ٿو. فقيري ۾ اميري حاصل ڪري وٺجي ته اها زندگيءَ جي معراج آهي. انسانن کانسواءِ جيت ۽ جانور به ذخيرا اندوزي ڪن ٿا. ٻيو ڏينهن ڪنهن ڏٺو آهي؟ هلندڙ ڏينهن ايندڙ ڏينهن جي گواهي ڏئي ٿو. سج سدائين ساڳيو آهي. ڏينهن ساڳيا نه آهن. رات، چنڊ، ستارا جن هيٺان تاريخ جا اٺ لنگهي ويا، وقت سمنڊ جون ڇوليون ڳڻڻ آهي ۽ زندگي سمنڊ جي مٿاڇري تي گج جو ڦوٽو، اميدون، خواهش جي ول ۾ پهچ کان پري لڙڪندڙ کٽا انگور آهن. محبتون اهڙو آواز هجڻ گهرجن جن مان پڙاڏي جي اميد نه رکڻ گهرجي. پيار تارازيءَ جي هڪ پڙ ۾ ئي ڳورو نظر ايندو آهي.
•