ارتقا (Evolution)
ارتقا جو عمل صدين تي ڦهليل هوندو آهي. اهو جاري رهندو آيو آهي ۽ جاري رهندو. ساهواري جون تخمي تبديليون صدين جو سفر آهي. جيوگهرڙي کي مطابقت رکندڙ ماحول ۾ نروار ٿيڻ لاءِ سوين سال لڳي ويندا آهن. انسان جيڪو اڄ آهي، اهو صديون اڳ ائين نه هيو. اڳ وارو انسان تنهن وقت موجود ماحول سان مطابقت رکندو هيو.هاڻي واري انسان
* ارتقا ترقيءَ مان نڪتل آهي. انگريزي ۾ ان کي (Evolution) چيو وڃي ٿو، جيڪو نسرتا (Evolve) آهي. ارتقا ترقي نه آهي، حالتن پٽاندڙ ڦير آهي. تبديليءَ کي ترقيءَ جو نالو نه ٿو ڏئي سگهجي.
کي جيڪڏهن اڳ وارو ماحول ڏنو وڃي ته هو فنا ٿي ويندو ۽ اڳ واري انسان کي اڄوڪي ۾ آندو وڃي ته اهو هڪ پل به جيئرو رهي نه سگهندو. هاڻي واري انسان ۾ ڪيترائي سُسُيل (Rudimentary) عضوا آهن. اهي عضوا ڪڏهن ڪارگر هوندا هيا. حالتن ۽ ماحول مطابق جڏهن انهن جي ضرورت نه رهي ته اهي ڪم ڇڏي ويا ۽ وقت سان نسل درنسل آهستي آهستي ان حد کي پهتا جو انهن جا نشان رهجي ويا. جيئن انساني ڪن، جيڪي ڪڏهن چرپر ڪندا هيا، انهن ڪنن پويان اڄ به اهڙيون ناڪارا مشڪون (Muscles) موجود آهن جيڪي ڪڏهن انهن کي چرپر ۾ مدد ڏينديون هيون. پوءِ انسان جي ڪنڌ ورائي ٻڌڻ جي عادت ڪري ڪنن جي چرپر گهٽجي وئي ۽ مشڪون ڪنهن ڪم جون نه رهيون. انسان جي پاسن وارا ڏند (Canines) انهن ڏينهن جا نشان آهن جڏهن انسان ڪچو گوشت کائيندو هيو. ڪچو گوشت چيري چٻاڙڻ لاءِ کيس ڊگهن چهنبدار ڏندن جي ضرورت پوندي هئي. انسان کائڻ جا طريقا بدلايا ۽ انهن ڏندن جا نشان رهجي ويا، انساني ڪرنگهي جي هيٺان ڪوڪيڪس (Coccyx) نالي هڏي سُسُيل (Rudimentary) پڇ آهي. اهو ان ڳالهه جي گواهي ڏئي ٿو ته انسان ڪڏهن جانور هيو. انساني آنڊي جي پڇڙي (Appendix) جيڪا آڱر جيتري آهي اها جانورن ۾ وڏي ٿئي ٿي. ان جو ڪم کاڌي هضم ڪرڻ ۾ مدد ڏيڻ آهي. کاڌي جي طور طريقن بدلائڻ ڪري انساني هاضمي جي سرشتي کي ان جي ضرورت محسوس نه ٿي ۽ اها سُسُي ننڍي ٿي وئي. اهڙا ڪيترائي عضوا جيڪي انساني سرشتا هلائڻ ۾ ڪارگر هيا ماحولياتي ۽ طرز زندگي تبديل ٿيڻ سبب بيڪار بڻجي ڪم جا نه رهيا.
فطرت اندر کانسواءِ ڪٿي به نه آهي. ٻاهر ماحول آهي ۽ فطرت اندر، فطرت اهڙو گُڻ آهي جيڪو ماحول مهيا ڪري ٿو. سڀ انسان جو اندر آهي ٻاهر جيڪي آهي اهو اندر جو محتاج آهي. ويهين صديءَ ۾ تيزيءَ سان ترقي ماحول جي بگاڙ جو سبب بڻجي پئي. اهڙو بگاڙ گدلاڻ (Pollution) آهي. تابڪاري (Radioactivity) دونهون ۽ ڪيميڪلز ساهواري تي هڪدم اثرانداز ٿيا. ڇڙواڳي، غير فطري عمل، جانور زني (Bestiality) نوان وائرسز ظاهر ڪيا جيڪي ان کان اڳ تاريخ ۾ موجود نه هيا. تاريخ ۾ ڪوڙهه (Leprosy) ، ماتا (Smallpox)، ڪاري واءُ (Malaria) ، ٽي بي، طاعون (Plague)، ڪالرا (Cholera) ۽ اسپينش فلو وڏيون بيماريون رهيون آهن. انسان انهن تاريخي بيمارين جي ضابطي آڻڻ ۾ ڪي قدر ڪامياب ويو آهي پر دنيا ۾ نروار ٿيندڙ نئين بيمارين پريشانين جا در کولي ڇڏيا آهن.
ڪو به غير فطري عمل، اندر موجود فطري عمل کي متاثر ڪري ٿو. غير فطري عمل جو جلدي (Urgent) اثر آهي جڏهن ته اندروني عمل جو سست (Delayed) ردعمل آهي. اها عمل ۽ ردعمل جي غير برابري ساهواري کي متاثر ڪري ٿي. جيسين اندروني فطري نظام اهڙي تبديلي قبول ڪري ۽ نسلن ۾ منتقل ڪري تيسين ڀوڳنائن ۾ اضافو ٿي وڃي ٿو.
انسان مسلسل ڀڃ ۽ ڊاهه مان گذري ٿو. جيئن عمارتون آسائشن جي آڌار تي اڏاوت (Architecture) بدلائين ٿيون. ائين جاندار جو اندر به ڊهي ٿو ۽ ٺهي ٿو. انسان حالتن مطابق مدافعت ڪري ٿو. اهو ڊهي ٿو ۽ ٺهي ٿو. ٺهي وري ڊهي ٿو. ارتقا تبديليءَ جو نالو آهي.
اهو تصور عام آهي ته انسان ڀولي جي پيداوار آهي. مذهبي ۽ رجعت پرست عقيدي جي تحفظ لاءِ اهو چوندا آهن. حقيقت اها آهي ته انسان ارتقائي طور ڀولي جي پيداوار نه آهي پر اهو اوائلي انسان هاڻوڪي انسان جي صورت آهي. هر ساهواري جي ابتدا ڊي اين اي آهي، ساهوارو ان وحدت جي ڪثرت آهي. سڀ کان پهريون گاڊ جين وجود ۾ آئي جنهن ڊي اين جا سڀ ڳجهه (Codes) مڪمل ڪيا. هڪ جيوگهرڙي مان ٻه ٿيا، ٻن مان چار ۽ ائين زندگيءَ جي ابتدا ٿي. ٻاڦ سمنڊ کي جنم ڏنو ۽ ساهواري سمنڊ ۾ ساهه کنيو. ماحول سان مطابقت (Adaptive capability) جيو گهرڙي جي ظهور کي مختلف روپ ڏنا. زندگي گاڊ جين جي زير اثر جيئڻ جي جدوجهد ۾ اڳتي وڌي ۽ ان سهولتن ۽ تڪليفن جي آڌار صورتون بدلايون. زندگيءَ کي جيئري رهڻ لاءِ زندگيءَ جي ضرورت پوي ٿي. ساهواري کي بک لڳي ٿي ۽ ساهوارو ئي بک مٽائڻ جو ذريعو ٿي پوي ٿو. هرڻ گاهه کائي ٿو، گاهه زندگي آهي. شينهن هرڻ کائي ٿو ۽ جڏهن شينهن مري ٿو ته ان جو لاش گدڙ کائن ٿا.
سمنڊ ساهواري جو پيءُ ۽ ڌرتي ماءُ آهي. زندگيءَ جو بُڻ سمنڊ آهي. انسان اندر کارو پاڻي آهي. ان جا ڳوڙها ۽ پگهر لوڻياٺا آهن. سمنڊ ۾ زندگيءَ جو آغاز ٿيو ته سڀ کان پهريون ساهواري اندر خوف جنم ورتو. خوف جيڪو ان کي ماحول ۽ پاڻ جهڙي ٻئي ساهواري مان محسوس ٿيو. گاڊ جين هر ساهواري جي مدد ۾ رڌل آهي. اها کيس مدافعتي (Immunological) سگهه فراهم ڪري ٿي. اها سگهه ان کي وائرسز (Viruses) ۽ جراثيمن (Bacteria’s) کان وٺي انهن خون خوارن کان تحفظ ڏئي ٿي جيڪي کيس سدائين نقصان پهچائڻ لاءِ تيار رهن ٿا. انسان جيئن ارادو ڪري ٿو تيئن ٿي پوي ٿو. ان جون سوچون ۽ خواهشون ڊي اين اي تي اثرانداز ٿين ٿيون. اهي تبديلين (Mutations) ۾ نروار ٿين ٿيون.
سمنڊ اندر زندگيءَ جو آغاز ٿيو ته انهن مان ڪجهه *جل ٿلي (Amphibians) وجود ورتو. ڪجهه ٻيٽن تي مڇيون پاڻيءَ مان نڪري ڇلڙن سان زمين تي هلن ٿيون. ماحول ۽ حالتن پٽاندڙ ڪجهه ساهوارن ۾ ڌرتيءَ تي جيئڻ لاءِ ارادي (Will) تحت پير پيدا ٿي پيا. جيئن ڏيڏر، گهونگها يا اهڙي ٻي مخلوق جيڪي هڪ ئي وقت سمنڊ ۽ زمين تي جيئرا رهي سگهن ٿا.
انسان جي اکين ۾ نڪ واري پاسي کان سُسُيل (Rudimentary) جهلي (Membrane) جا نشان موجود آهن، جيڪا
* جل ٿلي (Amphibians) اهڙا جاندار جيڪي هڪ ئي وقت پاڻي ۽ زمين تي جيئرا رهن ٿا. جل معنيٰ پاڻي، ٿل معنيٰ زمين آهي.
گواهي ڏئي ٿي ته انسان ڪڏهن سمنڊ جي مخلوق هيو. ان کي پاڻيءَ اندر رهندڙ مخلوق جيان اکين مٿان جهلي هوندي هئي.
انسان ستر سيڪڙو پاڻي آهي. اها پاڻياٺ نارمل سيلائين (Nacl 0.9%) لوڻ آهي. جيڪڏهن انساني جسم ۾ رڳ ذريعي عام پاڻي (Tape water) داخل ڪيو وڃي ته اهو ان لاءِ هاڃيڪار ثابت ٿيندو ۽ ٿي سگهي ٿو ته ان جو موت واقع ٿي وڃي.
گاڊ جين پيدا ڪرڻ جي صلاحيت رکي ٿي. انساني ڪردار جو سڀ کان پهريون اثر گاڊ جين تي پوي ٿو. جڏهن ساهواري کي پير پيدا ٿيا ته ان ۾ ارادي سان گڏ خواهش به شامل هئي. سمنڊ اندر ڪجهه مخلوق اهڙي آهي جنهن ۾ ڌرتيءَ تي رهندڙن جهڙيون خصلتون آهن. وهيل مڇي کي ڪلين بدران ساهه کڻڻ لاءِ ڦڦڙ آهن. ڪجهه مڇين کي ڇلڙن هيٺان سُسُيل پير آهن. اهي سمنڊ ۾ جنم وٺي ڌرتيءَ تي رهيون ۽ وري سمنڊ ۾ موٽيون ته انهن اندر زمين جون خصلتون سُسُيل عضون ۾ رهجي ويون. انڪري ارتقا ترقي نه آهي پر تبديلي آهي. اهو نِسرتا (Evolve) آهي. بقا جي جدوجهد ۾ حالتن مطابق هڪ شيءِ مان ٻي شيءِ نِسرجي ٿي.
•