گاڊ پارٽيڪل (God Particle)
(1) ٺوس (Solid): مادو بيهڪ ۽ مقدار ۾ ساڳيو رهي ٿو. مادي جا ماليڪيول هڪ ٻئي کي ويجهو ٿين ٿا.
(2) پاڻياٺ (Liquid): مادو مقدار ۾ ساڳيو ٿئي ٿو جڏهن ته ان جي بيهڪ اهڙي ٿئي ٿي جيڪا اهو والاري ٿو.
(3) گيس (Gas): مادو نه ساڳي مقدار ۾ ٿئي ٿو نه بيهڪ ۾. اهو هر جاءِ والاري ٿو.
اها مادي جي پراڻي وصف آهي جيڪا هاڻي معنيٰ بدلائي چڪي آهي. مذهب مادي کي اهميت نه ٿو ڏئي جو هر شيءِ فاني تصور ڪري ٿو. مذهب ۾ روح کي اهميت آهي جسم کي نه. جڏهن ته گذريل ڪجهه سالن کان مادي جي اهميت وڌي وئي آهي، ڇو جو ان اندر پيدا ڪرڻ جي صلاحيت آهي.
سائنس ثابت ڪري چڪي آهي ته مادو ڪائنات جو خالق آهي. جيئن ساهواري جي جيوگهرڙي اندر گاڊ جين وجود رکي ٿي ائين مادي اندر گاڊ پارٽيڪل موجود آهي. جاندار ۽ بي جان شيون پنهنجي معنيٰ وڃائي ويٺيون آهن. بي جان تصور ڪيون ويندڙ شيون پاڻ اندر اهڙي طاقت رکن ٿيون جو جاندار شين کي جنم ڏئي سگهن ٿيون.
عيسيٰ کان اڳ يونان جي ڏاهن مادي متعلق پنهنجا خيال ونڊيا آهن. ديمقراطيس (Democritus) مادي جي سڀ کان ننڍي جزي کي ايٽم (Atom) جي نالي سان سڏيو. يوناني زبان ۾ ٽام (Tom) جي معنيٰ ڪٽڻ آهي ۽ اي ٽام (A-tom) جيڪو وڌيڪ ڪٽجي نه سگهي.
1803ع ۾ انگريز سائنسدان جان ڊالٽن پنهنجو ايٽمي نظريو (Atomic theory) پيش ڪيو. ڊالٽن جي ايٽمي نظريي جا ٽي نقطا آهن.
(1) سڀ عنصر (Elements) ايٽمن جا ٺهيل آهن. ايٽم ايترا ننڍا آهن جو وڌيڪ ورهائجي نه ٿا سگهن. ايٽم نه فنا ٿئي ٿو، نه تخليق ڪري سگهجي ٿو.
(2) هڪ عنصر جا ايٽم ساڳيا آهن، هڪ جهڙيون خاصيتون رکن ٿا.
(3) مختلف عنصرن جا ايٽم هڪ تناسب ۾ ملي مرڪب ٺاهن ٿا. اڻويهين صديءَ جي شروعات ۾ ڊالٽن جي نظريي کي انڪري اهميت ڏني وئي جو اڳ ڪنهن به سائنسي بنيادن تي اها ڳالهه نه ڪئي هئي. ڊالٽن تجربن جي بنياد تي خاصيتون بيان ڪيون جيڪي وڌيڪ تحقيق ۾ مددگار ثابت ٿيون. پر اڳتي هلي سائنسدانن ايٽم کي ننڍن جزن ۾ ٽوڙي وڌو.
1879ع ۾ سر وليم (Sir William) هڪ ٽيوب اندر گهٽ پريشر واري گيس ۾ ڪيٿاڊ (Cathod) راڊ مان ڪرنٽ گذاري ڪاٽو (Negative) چارج وارا اليڪٽران (Electron) حاصل ڪيا. اليڪٽرانس ان ڳالهه جي گواهي هيا ته ايٽم مادي جو حتمي جزو نه آهي، پر ان اندر اڃان ڪي راز سمايل آهن.
1886ع ۾ گولڊ اسٽين (Gold Stain) ڪجهه تبديلين سان سر وليم جو طريقو استعمال ڪري واڌو (Positive) چارج وارا جزا پروٽان (Proton) حاصل ڪيا.
وقت سان ايٽم جا راز کلندا ويا. تجربن ثابت ڪيو ته ان اندر ايڏا راز سمايل آهن جو وڌيڪ ٽوڙي ڪائنات جا راز پروڙي سگهجن ٿا.
1932ع ۾ جيمس چيڊوچ (James Chadwich) ايٽم کي الفا جزن جي ٽڪرائڻ سان ڪنهن به چارج کان وانجهيل نيوٽران (Neutron) حاصل ڪيا.
1911ع ۾ رٿر فورڊ (Ruther ford) ايٽم جو مرڪز (Nucleus) ڳولهيو ۽ ايٽم جو خاڪو 1913ع ۾ نيل بوهر (Neil Bohr) ڏنو. ايٽم جو جديد خاڪو ائين آهي ته ايٽم اندر مرڪز ٿئي ٿو ۽ ان چوڌاري گهيرا (Shells) ٿين ٿا. پروٽانز ۽ نيوٽرانز مرڪز ۾ ٿين ٿا جڏهن ته اليڪٽرانس ان چوڌاري گهيرن ۾ گردش ڪن ٿا. وقت ثابت ڪيو ته ايٽم جو مرڪز توانائيءَ جو خزانو آهي. 1940ع ۾ سائنسدانن ايٽمن کي انهن جي مخالف جزن (Particles) سان ٽڪرائي لامحدود توانائيءَ جا در کولي ڇڏيا. ان جي سگهه کي ايٽم بم جي صورت ۾ جاپان تي آزمايو ويو ۽ تباهڪاريون ڏسي موت جو فرشتو دنگ رهجي ويو. ايٽم کي بجلي گهرن ۾ استعمال ڪيو ويو. يورينيم جنهن جي ايٽمي سگهه ٻين ڌاتن جي مقابلي ۾ وڌيڪ آهي، ان کي حاصل ۽ استعمال ڪرڻ دنيا لاءِ امن جو مسئلو بڻجي ويو. سوويت يونين جي زماني ۾ ان جي رياست يوڪرين ۾ چرنوبل ايٽمي گهر جو حادثو ٿيو جنهن کان لکين ماڻهو متاثر ٿيا. تاڪباري (Radioactivity) ساهوارن لاءِ هاڃيڪار ثابت ٿي.
تابڪاري (Radioactivity) ٻن قسمن جي آهي.
(1) قدرتي تابڪاري (Natural Radioactivity) اهڙن عنصرن ڪري ٿئي ٿي جيڪي قدرتي طور ماحول ۾ موجود آهن. سن 1896ع ۾ هينري بيڪورل (Henri Bequerel) جڏهن هڪ اونداهي ڪمري ۾ فوٽو گرافيءَ جي پليٽ صاف ڪري رهيو هيو ته ان تي ڪجهه ڌنڌلا نشان اچي ويا جيڪي اتي موجود ڌاتو يورينيم جي ڪري هيا. 1898ع ۾ ميري ڪيوري (Marie Cure) ساڳي طريقي هڪ ڌاتو ريڊم (Radium) ڳولهي لڌو جيڪو يورينيم کان وڌيڪ تابڪاري پيدا ڪري ٿو.
(2) هٿرادو تابڪاري (Artificial Radioactivity) اهڙن عنصرن ۾ پيدا ڪري سگهجي ٿي جيڪي قدرتي تابڪار نه آهن پر عنصرن کي هٿرادو طريقي الفا جزن سان ٽڪرائي پيدا ڪري سگهجي ٿي. اهو سائنس جو سڀ کان هاڃيڪار تجربو آهي. جنهن ڪري ايٽمي ڌماڪا ٿيا ۽ ساهوارا تابڪاريءَ جا مسلسل نقصان برداشت ڪري رهيا آهن. اهي ماحولياتي گدلاڻ جو سڀ کان وڏو سبب آهن. تابڪاري لهرون هوا مان لنگهي ان جي ماليڪيولز جي آيونائيزيشن (Ionization) ڪن ٿيون. آئنز (Ions) مختلف چارجز ۾ ورهايل ٿين ٿا. اهي انساني جيوگهرڙن (Cell) اندر ڪروموسمز تي اثر انداز ٿين ٿا جنهن ڪري انهن جي ڀڄ ڊاهه ٿئي ٿي ۽ اهي جينياتي مخفين (Genetic Coding’s) کي بدلائي وجهن ٿيون. متاثر جينز نه صرف ڪينسر جو باعث بڻجن ٿيون پر اهي جينياتي تبديليون (Mutations) نسلن ڏانهن منتقل ٿي ايندڙ نسلن کي متاثر ڪن ٿيون.
ازل کان مادي جي وصف هر مفڪر پنهنجي انداز ۾ بيان ڪئي آهي. اهي سڀ قياس آرايون ۽ مفروضا (Hyprothesis) هيا. ارسطوءَ چيو مادو ساڪن هيو جڏهن حرڪت ۾ آيو ته ڪائنات وجود ورتو. حرڪت ۾ ڪنهن آندو؟ خدا جي وجود طرف اشارو هيو. ارسطوءَ جي خيال کي مادي متعلق انڪري اهميت آهي ته اهو هزارين سال اڳ عظيم ڌماڪي (Big Bang) طرف اشارو هيو. مختلف فلاسافرن مذهب کان مٿانهون ٿي مادي متعلق مفروضا بيان ڪيا آهن، جيڪي جديد دور جي اخذ ڪيل سائنسي نتيجن کان گهڻو پري نه آهن. جرمن فلاسافر امانوئل ڪانٽ 1754ع ۾ ڪائنات ۽ مادي متعلق جيڪي چيو اهو هلندڙ وقت جي ٻن وڏن طبعات جي ماهرن هگس (Higgs) ۽ بوسن (Boson) جي نظرين سان ملندڙ آهن. ان چيو ته مادو تخليق ٿيڻ کانپوءِ گرم هيو، جڏهن سرد ٿيو ته ڪائنات جهڙ جيان موجود هئي. ڪشش ثقل (Gravity) کانپوءِ ان ۾ مرڪزيت (Centralization) ٿي ۽ مختلف گرهه وجود ۾ آيا.
هگس ۽ بوسن جي مادي متعلق نظريي جو اختصار ائين آهي ته عظيم ڌماڪي کانپوءِ اڀريل چڻگون فرميونس (Fermions) ۽ بوسنز (Bosons) هيون. فرميون مادي جا ٺهيل ۽ بوسنز چارج ٿيل جزا (Charged Particles) هيا. بوسن (Boson) ڀارت جي سائنسدان ستيندرا بوس جي نالي پويان آهي، جنهن هگس سان ملي اهو سائنسي نظريو پيش ڪيو.
ان نظريي مطابق ڪائنات جي تخليق ارتقائي مرحلا طئي ڪيا آهن. گهڻن طبعات جي ماهرن جو چوڻ آهي ته ڪائنات جو آغاز پندرهن کان ويهه ارب سال اڳ ٿيو، جڏهن اها گرم ۽ هڪ نقطي جيان هئي. عظيم ڌماڪو ٿيو، ذرا چڻگن جيئن ڦهلجي ويا ۽ طاقتور جزا (High Energy Particles) ٺهيا.
عظيم گڏيل دور (Great unification ERA) ۾ چئن قوتن جو ظهور ٿيو. برقي مقناطيسي قوت، مضبوط مرڪز قوت ۽ ڪمزور مرڪزي قوت جيڪي پاڻ ۾ مليل هيا. جزا (Particles) ۽ جزن جو ضد (Antiparticles).
جزا (Particles) جيڪي فرميونس (Fermions)، ڪئارڪس (Quark) ۽ ليپٽونس (Leptones) جا ٺهيل هيا. انهن سڀني جزن جا ضد (Anti Particles) ۽ ضد ليپٽو ڪئارڪس (Anti Leptoquarks) پيدا ٿيا. انهن ۾ گبس ۽ بوسن جزن جو ڪردار آهي.
ان دور ۾ گرميءَ جو پد وڌيڪ هيو، جيڪو ڪروڙها سال هيو. جزن جي ٽڪراءَ ۾ سامت کانپوءِ ٿڌ جو دور شروع ٿيو ۽ ڪائنات ۾ مادي وجود وٺڻ شروع ڪيو.
ڪمزور برقي دور (The electro Weak ERA) جڏهن ذرن جو ٽڪرائڻ گهٽجي ويو ته توانائيءَ فوٽان (Photon) جو روپ ڌاريو ۽ هر طرف روشني ڦهلجي وئي.
سائنس موجب ڪائنات، مادي (Matter) جو ضد مادي (Anti matter) سان ٽڪراءُ جو نتيجو آهي.
نيوٽرو دور (Neutro ERA) ۾ اليڪٽرون ۽ پوزيٽرون جو ٺهڻ بند ٿي ويو. جنهن ڪري ان کي چارجڊ جزن کان عاري (Neutro) دور چئجي ٿو.
عظيم ڌماڪي کان ڏهه لک سال پوءِ مادي جو ظهور ٿيو. خلا (Void) ۾ فوٽانز (Photons) مسلسل ڦهلجي پنهنجي توانائي وڃائي ويٺا، انڪري فوٽان اندر مرڪز (Nucleus) ۽ اليڪٽرون وچ ۾ انهن کي الڳ رکڻ جي طاقت گهٽجي وئي. مرڪز ۽ اليڪٽرون هڪ ٻئي کي ويجهو اچي ويا ۽ ايٽم وجود ورتو.
هگس ۽ بوسن جو نظريو فلسفيانا سائنس (Scienceio Pholosophy) آهي. انهن ٻنهي طبعات جي ماهرن جي تحقيق جو نقطو ايٽم جو مرڪز هيو. سائنسي تجربن باوجود انهن جا خيال مفروضاتي (Hypothetical) هيا، جيڪي اڳتي هلي سچ ثابت ٿيا.
گاڊ پارٽيڪل جي حاصلات هگس ۽ بوسن جي نظريي کي صحيح ثابت ڪيو. طبعات جا ماهر ان ڳولها ۾ هيا ته مادي اندر ڪا اهڙي طاقت موجود آهي جيڪا مادي کي جنم ڏئي ٿي. اڏاوتي سرون (Building blocks) مادي ۽ ساهواري جي بنيادن جون ڪڙيون آهن. مادي جون اڏاوتي سرون گاڊ پارٽيڪل جي تخليق آهن، جڏهن ته ساهواري جون اڏاوتي سرون امائينو ايسڊس(Amino Acids) جو مرڪب آهن. سائنس موجب امائينو ايسڊس ڌرتيءَ تي ڪرندڙ بڇڙ تارن (Comets) جي ذريعي پهتيون، ڇو جو پڇڙ تارن جي رک (Stardust) ۾ امائينو ايسڊ جي موجودگيءَ جا آثار مليا آهن. امائينو ايسڊس ڊي اين اي ۾ موجود ٿين ٿا.
ٻئي جنگ عظيم کانپوءِ جڏهن ايٽم جي توانائيءَ جو اندازو ٿيو ته ماهرن هڪ دفعو ان جي مرڪز کي ٽوڙڻ جي وڌيڪ ڪوشش ڪئي. 1950ع ۾ سنڪرو سائيڪلوٽران (Synchrocyclotron) جي ايجاد ان ۾ مدد ڏني. اهي اهڙيون مشينون آهن جن ذريعي زير زمين سرنگهون کوٽي انهن اندر جزن ۽ ضد جزن جي ٽڪرائڻ سان نتيجا حاصل ڪري سگهجن ٿا.
سن 2000ع ۾ ٽيويٽران (Teveatron) مشين ايجاد ڪئي وئي. ٽيڪساس آمريڪا ۾ سائنسدان چونجاهه ميل ڊگهي سرنگهه کوٽي ان مشين کي استعمال ڪرڻ جون تياريون ڪري رهيا آهن.
ان کان اڳ فرانس ۽ نيوزيلينڊ جي سرحدن تي پروٽان کي ضد پروٽان سان ٽڪرائي هڪ حيرت ۾ وجهندڙ جزي (Particle) کي حاصل ڪيو ويو آهي. ان جزي جي خاصيت اها آهي ته اهو مادي جي ٻين جزن کي پيدا ڪري ٿو، جنهن ڪري ان کي گاڊ پارٽيڪل جو نالو ڏنو ويو آهي.
اهڙين سائنسي ليبارٽرين ۾ نتيجا حاصل ڪرڻ جو طريقو اهو آهي ته جيئن شروعاتي دور ۾ ايٽم کي ٽوڙڻ لاءِ ٽيوب (Tubes) استعمال ڪيا ويندا هيا. ائين ٽيوبن جي جاءِ تي ڊگهيون سرنگهون کوٽي انهن ۾ تيز رفتار (Accelerators) ذريعي جزن کي ضد جزن سان ٽڪرايو وڃي ٿو، نتيجا ڊٽيڪٽر (Detector) رستي سينسرن (Sensors) سان حاصل ڪيا وڃن ٿا ۽ انهن کي مقناطيسي پٽي (Magnetic tape) تي رڪارڊ ڪيو وڃي ٿو. جيڪڏهن سائنسدان گاڊ پارٽيڪل جو ڪوڊ حاصل ڪرڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا ته اهو ڪوڊ کولي مادو تيار ڪري سگهندا.
هڪ جاندار جي جيوگهرڙن ۽ مادي جي ايٽم ۾ هڪ جهڙائي آهي. جيوگهرڙي اندر مرڪز (Nucleus) ٿئي ٿو ۽ مادي اندر به مرڪز ٿئي ٿو. جيوگهرڙي ۾ مرڪز چوڌاري سائٽو پلازم (Cytoplasm) مختلف آئنز (Ions) رسيپٽرس (Receptrors) ۽ توانائين سان ٿئي ٿو، جن تي واڌو ۽ ڪاٽو چارجز پڻ آهن. ساڳي طرح ايٽم اندر مرڪز چوڌاري گهيرا (Shells) ٿين ٿا جن ۾ اليڪٽرونس گردش ڪن ٿا. پروٽانز ۽ اليڪٽرون تي واڌو ۽ ڪاٽو چارجز آهن.
جيوگهرڙي جي مرڪز اندر ڪروموسومز ۾ گاڊ جين ۽ مادي جي مرڪز اندر گاڊ پارٽيڪل آهي.
ڪائنات جا راز پروڙڻ خدا کي ويجهو ٿيڻ آهي. مادي اندر اهڙي هستيءَ جو وجود جنهن کي تخليق جي طاقت آهي، پراڻا نظريا تبديل ڪرڻ لاءِ ڪافي آهي. سائنس پاڻ مذهب جو روپ اختيار ڪندي پئي وڃي. اهڙو وقت ايندو جو پراڻن مذهبن جا بت ڊهي پوندا ۽ نئين مذهب جو بنياد عقيدو نه، پر اهڙي حقيقت هوندي جنهن ۾ ثبت ٿيل سچ سمايل هوندو. جيڪڏهن سائنسدان ساهواري جي جيوگهرڙي ۾ موجود ڪروموسومز جي ڪوڊن (Codes) جيان مادي جي مرڪز ۾ موجود پروٽان جي ننڍن جزن ۾ موجود گاڊ پارٽيڪل جي ڪوڊن کي کولڻ ۾ ڪامياب ٿي ويا ته ساهواري جي ڪلوننگ (Cloning) جيان اهي مادو تيار ڪري پنهنجي ڪائنات ٺاهڻ ۾ ڪامياب ٿي ويندا.
•