ٻه اکر
ڊاڪٽر محبت جا جيڪي ننڍا وڏا ڪتاب هيل تائين، قلمي توڙي اصلوڪي نالي سان، 1988ع کان وٺي، ڇپيا آهن، سي هن ريت آهن:
1. ....جيڪو سچ چوي (1988ع. سياسي)
2. هٿ وڌايو ـــــــ سنڌ بچايو (1988ع. سياسي)
3. ’سنڌي ٻوليءَ جو دشمن نمبر پهريون ڪير؟‘ ۽ ’سنڌي قوم جو اردو ڳالهائيندڙ حصو سنڌ تي ميري نظر رکي ٿو‘ (1988ع. سياسي. ”....جيڪو سچ چوي“ جا آخري ٻه باب ڌار ڇپايل)
4. شهيد فاضل راهو ۽ سندس پارٽي (1988ع. سياسي)
5. ڄاڻي سڃاڻي ويهان ڪيئن ماٺ ڪري (1988ع. سياسي)
6. سنڌي عوام جو قومي اتحاد ۽ ڪي سازشي (1988ع. سياسي)
7. ڇا ايم ڪيو ايم-پ پ پ ٺاهه سنڌي ماڻهن خلاف خوفناڪ، تباهه ڪندڙ ۽ موتمار سازش ناهي؟ (1989ع. سياسي)
8. پ پ پ حڪومت جا پهريان 30 ڏينهن (1989ع. سياسي)
9. سنڌيو سجاڳ ٿيو: سنڌ دشمن ۽ سنڌي دشمن سازشن کان هر گھڙي خبردار رهو (1989ع. سياسي)
10. سنڌي مار سورما (1990ع. سياسي)
11. اٽڪ قلعي کان (1990ع. سياسي. ترجمو. ليکڪ: ميجر آفتاب احمد)
12. انسائيڪلوپيڊيا سنڌيڪا (1998ع. تحقيقي مقالا ۽ مضمون)
13. ماڻهو ۽ ماڻهپو (1999ع. اصلي ۽ ترجمو ڪيل مقالا ۽ مضمون)
14. اچو ته پنهنجي سنڌي لکت سنواريون (2000ع. لسانيات جي موضوع تي تحقيقي مقالا)
15. يادون ۽ سُڪون (2001ع. انٽرويو، ڪهاڻيون، طنز ۽ مزاح ۽ جارج آرويل جي ناول ”اينِيمل فارم“ جو ننڍايل ترجمو)
16. ٻوليءَ جو بُڻ (2002ع. ٻوليءَ تي تحقيقي ڪتاب)
17. سنڌي ٻولي: لفظ، لغت ۽ لکيت (2003ع. تحقيقي مقالا ۽ مضمون)
18. شعور (پهريون ڇاپو: 2004ع. ٻيو ڇاپو: 2008ع. فلسفو)
19. موسى کان مارڪس تائين (2005ع. ترجمو. ڀاڱو پهريون. ليکڪ: سبطِ حسن)
20. سنڌ: حڪمران، ايم ڪيو ايم ۽ سنڌي عوام (2006ع. سياسي مضمون)
21. ٻول جو بڻ (2007ع. ٻوليءَ تي تحقيقي ڪتاب)
22. جدلي ماديت جا بنيادي اصول (2008ع. ترجمو. ليکڪ: اي. اسپرڪن ۽ او. ياخوت)
23. ڌرتي: منهنجو گھر (2009ع، سائنسي معلوماتي ڪتاب)
24. آڳاٽي سنڌ ۽ سنڌي ٻولي (2010ع. ترجمو. مقالا ۽ مضمون. ليکڪ: ايم.ايڇ. پنهور)
25. موسى کان مارڪس تائين (2010ع. مڪمل ترجمو، رياضت ٻرڙي سان گڏ. ليکڪ: سبطِ حسن)
26. ڏاهپ جو جنم (2011ع. ترجمو. ليکڪ: گينرخ وولڪوف) (هِي ڪتاب)
جڏهن ته جيڪي ڪتاب اڻ ڇپيل آهن، تن ۾ خاص طور هيٺيان شامل آهن:
1. ڪرانالاجيڪل ڊڪشنري آف سنڌ (ترجمو)
2. سورس مٽيريل آن سنڌ (ترجمو)
3. سنڌين جا اتحاد (سياست)
4. فلسفو
5. ايم ڪيو ايم ڪِي دهشتگرد سياست (اردو. سياست)
6. سنڌ ڊيموڪريٽڪ گروپ ۽ ايم ڪيو ايم جي پٽيشن (ترجمو)
7. چين مٿان ڳاڙهو تارو (ترجمو. سياست)
8. ضميري پڇاڙيون (لسانيات)
9. ڇا اسين گڏ رهي سگھون ٿا؟ (ترجمو. ليکڪ: پروفيسر عزيزالدين احمد)
10. سياسي مضمون (اصلوڪا)
11. سياسي مضمون (ترجمو)
12. ليڪچرَ (مختلف موضوعن تي)
13. متفرقه لکڻيون.
ان ريت ڪَٿ ڪري سگھجي ٿي ته ڊاڪٽر محبت ڪيڏو نه ڀرپور علمي، ادبي ۽ سياسي ڪم تحريري طور ڪيو آهي.
هاڻ اچون ٿا موجوده ڪتاب ”ڏاهپ جو جنم“ تي.
هي ڪتاب، سوويت سماجياتي ماهر ۽ صحافي پروفيسر گينرخ وولڪوف جو لکيل آهي ۽ ڪتاب جو پورو نالو، انگريزيءَ ۾ ”بَرٿ آف اَي جِينيَس: دَ ڊِولپمينٽ آف دَ پرسنَـلِٽي ائنڊ ورلڊ آئوٽ لُڪ آف ڪارل مارڪس“ (Birth of a Genius: The Development of the Personality and World Outlook of Karl Marx) آهي. ان ڪتاب جو اردو ٻوليءَ ۾ ترجمو تقي حيدر ڪيو هو جيڪو ”ايڪ عالي دماغ ڪِي پيدائش: ڪارل مارڪس ڪِي شخصيت اور عالمي زاويهء نظر ڪا ارتقا“ جي نالي سان، دارالاشاعت ترقي، ماسڪو، روس، پاران سوويت يونين ۾ 1982ع ۾ ڇپيل آهي. ان اهم ڪتاب جو هيءُ سنڌي ترجمو آهي. هي ڪتاب 31-ڊسمبر 1982ع تي ڊاڪٽر محبت خريد ڪيو هو. تڏهن ڊاڪٽر محبت ڪراچيءَ ۾ هڪ خانگي اداري ۾ ملازمت ڪري رهيو هو ۽ ”فيڊرل بِي ايريا“ ۾ رهندڙ هو. ترجمي جي مطالعي ۽ ڊاڪٽر محبت جِي ٻين تنهن وقت وارين تحريرن ۽ ڪيل ترجمن جو جائزو وٺڻ مان، مون کي ايئن معلوم ٿو ٿئي ته ان ڪتاب جو ترجمو ڊاڪٽر صاحب تڏهن ئي، 1983ع ۾، ڄاڻايل نالي ”ڏاهپ جو جنم“ جي نالي سان ڪيو هو، جيڪو ٻن نوٽ بُڪن تي رَف حالت ۾ لکيل آهي. اهو ڪتاب پيش لفظَ، بعنوان ”پنهنجن نوجوان پڙهندڙن ڏانهن“، 11 بابن ۽ ”پڄاڻي“ تي مشتمل آهي، جن مان ڄاڻايل ٻن نوٽ بُڪن تي ”پنهنجن نوجوان پڙهندڙن ڏانهن“ ۽ 8 بابن جو ترجمو موجود آهي، جڏهن ته رهيل ٽن بابن ۽ ”پڄاڻيءَ“ جو ترجمو مون کي ڊاڪٽر محبت جي ٻئي اڻ ڇپيل مواد ۾ ملي نه سگھيو. شايد ته ڊاڪٽر محبت اهو ترجمو ڪنهن به سبب، پورو ڪرڻ کان سواءِ، ڇڏي ڏنو هجي! مون کي ان بابت ڪا ڄاڻ ناهي. بهرحال، مون ضروري سمجھيو ته ان رهيل مواد جو ترجمو ڪري، ڪتاب مڪمل صورت ۾ سنڌي پڙهندڙن اڳيان پيش ڪيان. ان ڪري اهو پڇاڙڪن ٽن بابن ۽ پڄاڻيءَ جو ترجمو مون پاران ئي ڪيل آهي. ان سان گڏ مون ڊاڪٽر محبت جي ڪيل رف ترجمي تي پڻ ضروري محنت ڪري ان کي موجوده روپ ۾ آندو آهي.
هيءُ ڪتاب يقيناً هڪ اهم ڪتاب آهي، جنهن جو مطالعو دنيا جي هڪ وڏي فلسفيءَ ۽ ڏاهي ڪارل مارڪس جي حياتيءَ ۽ سندس اهم تصنيف ”ناڻي“ (سرمائي) کي سمجھڻ ۾ وڏي مدد ڏئي ٿو. اڳوڻي سوويت يونين ۾ هن ڪتاب کي مارڪسزم جي مطالعي جو تعارف پڻ سڏيو ويو هو، جنهن مان ڪتاب جي اهميت جِي ڪَٿ ٿئي ٿي.
مون کي خوشي آهي ته اسان جي سڄاڻ ڏاهي دوست جامي چانڊيي پنهنجي اداري پاران هيءُ ڪتاب ڇپڻ تي خوشيءَ سان راضپو ڏيکاريو. مون کي پَڪ آهي ته پڙهندڙن کي ڊاڪٽر محبت جو ترجمو ڪيل هيءُ ڪتاب به، سندس ٻين ڪتابن جيان، بيحد وڻندو. مون کي سندن راين جو اوسيئڙو رهندو.
مهرباني.
رياضت ٻرڙو
28-مارچ 2011ع
لاڙڪاڻو.