مستقبل جي قيادت (اڳواڻي) هڪ تاريخي قانون
آرنلڊ ٽوائن پنهنجي تاريخي مطالعي جي ذريعي ان نتيجي تي پهتو آهي ته جڏهن به دنيا ۾ ڪا نئين تهذيب وجود ۾ ايندي آهي ته ان جي پٺيان ڪنهن اقليتي ٽولي جو هٿ هوندو آهي. اها حقيقت ۾ اقليت ئي آهي، جيڪا انهيءَ فطري ۽ تاريخي صلاحيتن واري هوندي آهي. جيڪا ڪنهن نئين تهذيبي انقلاب کي ظهور ۾ آڻڻ جي لاءِ ضروري آهي. ان قسم جو تخليقي انقلاب، ڪڏهن به ڪنهن اڪثريتي ٽولي جي ذريعي وجود ۾ نه آيو آهي.
آرنلڊ ٽوائن بي جي انهيءَ سموري تاريخي فلسفي جو تت هي آهي ته ڪنهن تهذيب جو شروعاتي مرحلو، ماحول جي چئلينج سان وجود ۾ ايندو آهي. اهو ماحول نه ته ايترو سخت هجي جو سڌاري جي ڪم يا عمل کي اسرڻ نه ڏئي ۽ نه ئي ايترو موافق هجي جو اهو نئين تخليقي روح کي ختم ڪري ڇڏي. تخليقي اقليت انهيءَ چئلينج جو جواب ڏئي غير فعال اڪثريت کي قيادت (اڳواڻي) مهيا ڪندي آهي. چئلينج جو جواب ڏيڻ جي انهيءَ عمل کي قبوليت اقليت جي پيش ڪيل حل پٽاندر ئي ملندي آهي (جيڪا ان جي ڪاميابيءَ جي ضمانت هوندي آهي.)
The initial stage of a civilization is its growth, brought about by an environmental challenge, neither too severe to stifle progress nor too favourable to inhibit creativity. which finds a response among a creative minority that provides leadership to the passive majority. The mechanmism of challenge-resonse is complemented by the general acceptance of and loyalty to the minority’s solutions.
ان جو مطلب هيءُ آهي ته ڪنهن ملڪ ۾ جيڪو ٽولو اقليت ۾ هجي، ان کي ٺيڪ فطرت جي قانون جي تحت اڪثريتي ٽولي جي پاران چئلينج جو منهن ڏيڻو پوندو آهي. اها صورتحال هڪ پاسي اقليتي ٽولي جي صلاحيتن کي سجاڳ ڪري فعال بنائيندي آهي. ٻئي پاسي اڪثريتي ٽولو چئلينج کان محفوظ هئڻ جي ڪري غير فعال ٿيندو ويندو آهي. ان کي اها تحريڪ نه ملندي آهي، جيڪا سندس صلاحيتن کي سجاڳ ڪري . هيءَ صورتحال مڪمل طور تي اقليتي گروهه جي حق ۾ هوندي آهي. هاڻي جيڪڏهن اقليتي ٽولو ايڏو هيڻو نه هجي جو، حالتن جي دٻاءَ ۾ اچي چيڀاٽجي وڃي، ته پوءِ اهو تاريخي ٽولو بڻجي ويندو آهي، جيڪو نئين تهذيب پيدا ڪري ۽ انسانيت کي هڪ نئين ۽ بهتر مستقبل ڏانهن وٺي وڃي.
[b]هڪ قرآني آيت
[/b]آرنلڊ ٽوائن بي جيڪا ڳالهه ڪئي آهي. اها فقط هڪ مؤرخ جو نقطه نظر نه آهي. اهو خود فطرت جو هڪ اڻٽر قانون آهي. جنهن کي هڪ مؤرخ تاريخ جي مطالعي جي ذريعي ڳوليو آهي. فطرت جو اهو قانون قرآن ڪريم ۾ هن ريت بيان ڪيو ويو آهي.
فِئَۃٍ قَلِیۡلَۃٍ غَلَبَتۡ فِئَۃً کَثِیۡرَۃًۢ بِاِذۡنِ اللّٰہِ ؕ وَ اللّٰہُ مَعَ الصّٰبِرِیۡنَ (البقره: 249)
”ڪيتريون ٿورڙيون ٽوليون گهڻين ٽولين تي الله جي حڪم سان غالب ٿيون ۽ الله صبر ڪندڙن سان گڏ آهي.“
How often has a small group prevailed against a large group by the sanction of God. And God is with the people of patience.
هن آيت ۾ اِذۡنِ مان مراد فطرت جو اهو قانون آهي، جيڪو خدا، انسانن جي وچ ۾ ابدي طور تي قائم ڪري ڇڏيو آهي. ان قانون کي قرآن شريف ۾ ٻئي هنڌ عَسِرٌ (ڏک) سان گڏ يَسِرٌ(سک) ۽ يَسِرٌ (سک) سان گڏ عَسِرٌ (ڏک) (الانشراح) جي لفظن ۾ بيان ڪيو ويو آهي.
بحث هيٺ آيل موضوع جي لحاظ کان ان جو مطلب هيءُ آهي ته جنهن ٽولي کي عدد برتري حاصل هوندي آهي، اهو پنهنجو پاڻ کي محفوظ سمجهڻ لڳندو آهي. اهو شعوري يا غير شعوري طور تي اهو سمجهندو آهي ته محنت کانسواءِ ئي کيس سڀ ڪجهه حاصل ٿي ويندو. اها نفسيات منجهس ذهني ۽ عملي جمود پيدا ڪري ڇڏيندي آهي. ايتري قدر جو سڄي قوم سستي ۽ ڪاهليءَ جو شڪار ٿي ويندي آهي. اها ڪو وڏو ڪارنامو سرانجام ڏيڻ جي قابل ناهي رهندي.
ان جي ابتڙ جيڪو گروهه عددي ۽ سماجي حيثيت سان پاڻ کي گهٽ محسوس ڪرڻ ڪري ، اهو ٺيڪ فطري قانون تحت وڌيڪ فعال ٿي ويندو آهي. ان جو اهو احساس ته اهو برتر طاقت طرفان چئلينج جي وڪڙ ۾ آهي. کيس اهو سوچڻ تي مجبور ڪندو آهي، ته هو ٻين کان وڌيڪ محنت ڪري. اهو پنهنجي وسيلن کي وڌيڪ بهتر ۽ وڌيڪ منظم نموني استعمال ڪري. اهو آڏو ايندڙ مسئلن جو ڪو مٿانهون حل (Superior Solution) ڳولي لهي. ان قسم جي سوچ منجهس اها شيءِ پيدا ڪري ڇڏيندي آهي. جنهن کي نفسياتي عالم ”دماغي طوفان“ (Brain storming) سڏيندا آهن. اڪثريتي ٽولي جون حالتون جيڪڏهن انهن جي فردن کي ذهني جمود ۾ مبتلا ڪري ڇڏينديون آهن، ته اقليتي ٽولي جون حالتون، وري انهن جي فردن منجهه تخليقي فڪر پيدا ڪرڻ جو سبب بڻجي وڃن ٿيون. اهوئي خاص سبب آهي جو تاريخ جا سڀ وڏا وڏا تهذيبي واقعا سدائين اقليتي ٽولي جي ذريعي ظهور ۾ آيا. اڪثريتي ٽولي ڪڏهن ڪو تاريخي واقعو سرانجام ڪونه ڏنو.