برف جو تاج محل
تمنائن جي ويراڳ جي آد،
۽ اُرجهيل اُرجهيل اُبناسي آشائون.
”منهنجي محبت کي مذاق نه سمجهجانئه زهره.“
زهره خاموش.
ساز بي آواز
۽ اگربتين جي خوشبوءِ قبرستان جي نازبوءِ جهڙي.
”مون وٽ اکر ڪونهن. لفظ ڪونهن، جملا ناهن، جن سان پنهنجي لامحدود چاهت جو، ديوانگيءَ جو اظهار ڪري سگهان.“
مخروطي آڱرين جو ڇهاءُ.
هارمونيم جي سسڪي
هڪ آهه.
”سوچيان ٿو، سوچيان ٿو ائين ئي تنهنجي در جي چائنٺ تي ويٺو رهان. تنهنجي ڪمري جي خاموش ديوارن سان خاموش ٿي وڃان، دروازي جي دز ٿي قدمن ۾ لتاڙبو رهان.“
شيشي جي ساگر ۾ لهر اٿي.
ٿڌين ٿڌين نگاهن ۾ چڻنگ
بادلن ۾ باهه.
”ٻڌاءِ زهره، ٻڌاءِ ته جڏهن انسان پٿر سان پيار ڪندو آهي، جڏهن سمنڊ جون چريون چريون ڇوليون چنڊ کي چاهينديون آهن، ۽ جڏهن دل جو درد من جي وياڪلتا دور ڪرڻ لاءِ تڙپندو آهي، تڏهن، تڏهن اُهي ڪهڙا اکر هوندا آهن جي خود به خود اُڪلندا منزل منزل پڪاريندا آهن.“
سنگمرمر ۾ چرپر، زندگي.
گاگر جي ڳل تي چوڙين ڀريل هٿ جي ٿڦڪي
ڪائنات جو سنگيت.
”تون وڃ. ڪجهه خاص گراهڪ اچڻا آهن.“
اکين جو ميلاپ،
حسن جو ڇرڪ
الفت جي التجا.
”منهنجي پوڄا پاپ نه آهي. ائين ٺڪرائي، منهنجي دل نه ٽوڙ زهره.“
خاموشي.
اگربتين جي دونهين جا دائرا
ماحول ۾ ڇير جو ڇمڪو.
”مون کي بيچين ڪري ڇڏيو اٿئي، راج. تون ٻين جهڙو نه آهين. تو کي ڌڪارڻ چاهيان، ته ڌڪاري نه ٿي سگهان.“
ڄر،
آڳ
۽ آواز.
”مون کي ڌڪاري ڇڏ. ٺڪرائي، مِٽائي ڇڏ، پر نه. مون وٽ اڃا به دولت آهي ـ چانديءَ جا بي حس چلڪندڙ سِڪا ۽ مروڙيل سروڙيل نوٽ. هي در منهنجي لاءِ نه، ته هن مڪروه دولت لاءِ ته کليل رهندو.“
سڏڪو، ديپڪ راڳ
چوڙين جو جلترنگ
پڪار.
”راجن، ترس راجن.“
طوفان.
بيڪلي
۽ سرجيت.
”نه زهره، اڄ نه ترسندس. مان بيکاري ٿي موٽندس، توکان تنهنجو دان گهرندس. توکي ڏيڻو پوندو، هلڻو پوندو، منهنجي پيار جي ڪائنات ۾ سموئڻو پوندو.“
وڄ جي تجلي.
گهٽائن جي لشڪر جي لاٽ
آبشار.
پر ڪجهه ڏينهن اڳ،
سرد چپن
چيو هو.
”اسان سان هر ڪو مرد محبت ڪندو آهي.“
”مان انهن مان نه آهيان.“
”سڀ ائين چوندا آهن.“
”ڇا!“
”نه توهان تي جان ڏينداسين، مرنداسين پر محبت ڪنداسين.“
ٽهڪ،
طنز
ٺٺولي.
”۽ پوءِ؟“
”پوءِ ڪجهه دولت لٽائي، عزت لٽائي، محبت کين هوش ايندو آهي.“
”ڪو اهڙو به ته هوندو، جنهن کي هوش نه آيو هوندو.“
”اُهي ڪنگال، بيروزگار، کيسن خالي ديوانه هوندا آهن.“
”مان انهن مان نه آهيان.“
”ڇو؟ تو منجهه سرخاب جا پَر لڳل آهن ڇا!“
”نه. پر مان کوجنائن جو شاگرد آهيان. مون کي موهن جي دڙي سان پيار آهي. مان کُهرن ٽڪرن ۾ لڪل قدرتي خزانن جو تمنائي آهيان. مان اپولو جو دشمن آهيان.“
”عجيب ڳالهيون ٿو ڪرين!“
”عجيب! نه. اِهي تنهنجون پنهنجون ڳالهيون آهن. تو ئي مون کي سيکاريون آهن. مان گوتم ٻڌ کي دان ڏيندس. مان شاهجهان جو رقيب آهيان. مان خاڪ محل اڏيندس.“
حسن جي نگاهن ۾ حيرت،
دل جي دنيا ۾ سوجهرو
۽ رجني ٿي پرڀات.
”تون ڪير آهين. ٻڌاءِ تون ڪير آهين.“
”مون رام کي بن ۾ ڀٽڪندي ڏٺو آهي. مان ازل جو انتقام آهيان. مان سقراط جي هٿن مان زهر جو پيالو ڦري وٺندس.“
پياسو پرمل پرواسي،
جهاجهه جل جا جهاڳيندو
نيٺ ميگهه کي پهتو
۽ ڪالهه کان پوءِ اڄ!
در جي چائنٺ کان ٻاهر،
اڌ ٻيڪڙيل طاق جي سهاري
ٿڪل، ٽٽل، ساڻو ساڻو ساهه.
”اندر اچ نه راجن.“
آزي،
اکين جي ڇنڀ اُلڪو
۽ هنسراج جي کنڀن تي پاڻيءَ جا قطرا.
”پڙهيل ڳڙهيل، پنهنجي سقيم حالت ڪئي اٿئي. وار وکريل، اکيون اُداس، ڪپڙا ميرا، راجن ڇا ٿيو اٿئي.“
ساڳي گهور،
مجبور
۽ الفت جي هتيا.
”ڄاڻي ٻجهي شعلن سان لنوء لڳايئه. خبر به هيئه ته آءُ وئشا آهيان، دولت جي ڄور، پيسي جي پياسي آهيان.“
پڙاڏو نه سڏ،
دل ۾ دل جي لوڇ
پيار بنا انڌير.
”اندر ڇونه ٿو اچين؟“
”مون وٽ فقط هڪ رپيو آهي، سو جي قبول ڪرين ته ...“
”تنهنجي هٿان ته آءُ رستي جا پٿر به قبول ڪنديس.“
”مون اڪثر رستي جي پٿرن ۾ تاج محل ڏٺو آهي“
قدم لڙ کڙايا،
ٿڙيا ٿاٻڙيا
جهريا ۽ جهڪيا.
”ڇا ٻڌندين؟“
”جوڳ.“
”جوڳ!“
”ها.“
سازن جي سيني ۾ پيڙا جي لوچَ،
سُرن جي پرن ۾ پران جو پڙلاءُ
”جوڳ لڳائي وئين يار ديوانه.“
”منهنجو آخري نذرانو.“
”نه راجن. تو کان ڪجهه نه وٺنديس.“
”انڪار نه ڪر زهره.“
”نه راجن نه. آءُ نه وٺندس.“
”ها. ڪيئن وٺنديئن! هزارن سان کيڏڻ واري ڀلا سکڻي رپئي جو دان ڪيئن قبوليندينءَ.“
”بڙڇي هڻ، پر اهي اکر نه اُڪل. اچي وٺ، کڻ هي گناهه جي ڪفن جا نوٽ. ڪنهن ڏنا؟ ڪٿي آهن دولت جا مطالبي مالڪ؟ کڻي وڃ راجن کڻي وڃ ـ مون کي ڪوبه مايا ڪايا سان خريدي نه سگهيو ـ ڪوبه نه، ڪوبه نه ...“
اشڪ بڻيا برسات،
سسڪيون ۽ سڏڪا
لڙڪ محبت جو تحفو.
ساڳيو در،
ساڳيو صنم
ساڳيو درد جو درمل.
”الا! راجن هيئن ڪيئن جي سگهندين!“
”جيستائين ساهه ماهه سان وچڙيل رهندو، تيستائين جيئندو رهندس.“
“وئشا جي پيار ۾ ڪجهه به نه ملندءِ راجن.“
”پٿر جي صنم کان درد جو دان ملندو آهي، زهره.“
صنم
او صنم
منهنجي دل جي جوت.
”ٻاهر ڇو بيٺو آهين؟ هن گهر جا در تولاءِ چار ئي پهر کليل آهن.“
”مون وٽ ڏيڻ لاءِ پنهنجي چري چاهت کانسواءِ ٻيو ڪجهه به ڪونهي.“
”ڄاڻان ٿي مان، راجن ڄاڻان ٿي. ٻڌو اٿم ته ڪالهه کان ڪجهه کاڌو به نه اٿئي.“
”ته پوءِ هڪ ڪنگال لاءِ پنهنجو قيمتي وقت ڇو ٿي وڃائين، گراهڪ ڇو ٿي موٽائين.“
”منهنجي روح جو مالڪ تون آهين راجن. جيستائين تون مون وٽ آهين،
تيستائين هيري جي ڪڻ مون لاءِ موت آهي.“
”مون لاءِ بي انت چاهه اٿئي نه زهره.“
”ها راجن. جي چاهين ته آزمائي ڏس.“
”آزمائي ڏسانءَ!“
”ها. مون وٽ ائين ئي ويٺو رهه، پهرن جا پهر، ڪوبه شخص هن در جي چانئٺ ٽپي نه سگهندو. هيءَ دولت، هي زيور، مان ۽ منهنجي دل سڀ تنهنجي لاءِ آهن راجن.“
”ته پوءِ هن ماحول کي، هن ماحول جي گندگيءَ کي، گند جي بدبوءِ کي ٺڪرائي ڇو نٿي ڇڏين.“
”ڪيئن ٺڪرايان راجن، ڪيئن ٺڪرايان، ڪوڙا ٽهڪ منهنجي زندگي ۽ گناهه منهنجي آسودگي آهي. مان طوائف آهيان، رنڊي آهيان، مون لاءِ هن جڳ ۾ جاءِ ڪونهي.“
سانوڻ جون گهٽائون وسي پيون،
ڌرتيءَ جو سڪل سينو تراب آلو ٿيو
۽ نياگرا ڪڙڪاٽ ڪري ٻه اڌ ٿي پيو.
”جڏهن مريم تي الزامن جون آڱريون اُٿيون هيون، تڏهن عيسيٰ سندس پاڪدامنيءَ جي گواهي ڏني هئي. پر تنهنجي روح جي پويترتا جي گواهي هيءَ سڄي ڪائنات ڏيندي.“
”مون کي پرچاءَ نه راجن. مان اڪيلي آهيان، ٺڪرايل آهيان، اندر جي ڪوجهي آهيان، ڪِريل ڪُٺل، تنها.“
”مان هن بي رحم ڌرتيءَ جي سيني تي توسان ساڻ بيهندس. سماج جي آهني رواجن جي بڙڇين کي مروڙي ڇڏيندس. ها ڪر زهره، ته تون منهنجي آهين، مون لاءِ هڪ نئين، ماڪ ۾ ڌوتل گل جهڙي زندگيءَ جو آغاز ڪنديئن.“
”جذبن جي سيلاب ۾ نه لڙهه. سوچ، دل سان، دماغ سان.“
”جڏهن زندگيءَ جي بي حس جمود ۾ زلزلو ايندو آهي، تڏهن سوچبو نه آهي ـ تڏهن فقط مڪروه روايتن جي بوسيده عمارتن کي دفن ڪري، اميدن جا نوان شهر تعمير ڪبا آهن.“
”جيڪر تون ائين ڪري سگهين راجن، ڪاش!“
صنوبر جي ٽارين تي چنڊ لهي آيو،
چڪور چيخ ڪئي
۽ ازل جي آد انتها کي پهتي.
مرد جي هٿ ۾ ظلم جا خردم،
ازلي برتري ۽ قوت جو نشو
انصاف جي دائري ۾ مظلوم عورت جو سنگسار.
”نچ.“
”نه.“
”تو کي نچڻو پوندو.“
”مان نه نچندس.“
”گراهڪ موٽي ويا ته سمجهه تنهنجو خير ناهي.“
”ڀل موٽي وڃن.“
”موٽي وڃن!“
”هيءَ هڪ رات ته ترس، ظالم“
”ترسڻ سان ڇا ٿيندو. تون رنڊي آهين. هن ماحول مان نڪرڻ تنهنجي لاءِ ناممڪن آهي.“
”مون کي صبح جو انتظار ته ڪرڻ ڏي سنگدل.“
”تنهنجو صبح ڪڏهن به نه ايندو.“
”ايندو. منهنجي تاريڪ زندگيءَ جو تابناڪ صبح ضرور ايندو.“
”بڪواس بند ڪر، نورا کڻ، گهنگهرو ٻڌ.“
”نه، نه.“
ضرب، چوٽ
مجروح جسم تي گهائل شفق جي سرخي
گهرا گهرا گهاوَ
”عورت مرد جو رانديڪو آهي. رنڊي به مرد جي مڪر ۽ فريب اڳيان ڪجهه ڪونهي.“
”منهنجو راجن ته فريبي ناهي.“
”راجن!“
”منهنجا وار ته ڇڏ، بي درد.“
”مون سيٺ کان پنجاهه روپيا ايڊوانس ورتا آهن. اڄ رات تو وٽ گذارڻي آهي. سمجهيئه.“
”اهڙا هاڃا ته نه ڪر ستمگر. خدا جي واسطي منهنجا بند خلاص ڪر. هن ڪوڙه مان ڪڍڻ لاءِ سڀاڻي منهنجو راجن ايندو. منهنجو راول ايندو.“
”عورتن جي ڌنڌي جو مان ماهر آهيان. دوزخ جي شعلن مان مرد ڪڏهن به عورت کي بچائي نه سگهيو آهي. راجن نه ايندو.“
”راجن ايندو. منهنجو راول ايندو.“
”ڪڏهن به نه ايندو.“
”منهنجو راول ايندو ـ منهنجو راول ايندو.“
جهنمي گهوڙن جي يلغار.
معصوم روح تي عدل جي انڌي تلوار جو وار
خون جي قطرن جو سيلاب.
نصرت جي ڪلهن تي شڪست جو لاش،
فتح جي پيرن ۾ باهوٽيءَ جون لڦون،
جيت جي دامن ۾ هار جا خار.
"Rajoo, the triumphant."
آواز، شور، گهمسان،
”اسان جي نه مڃيئه خالد، راجو يونيورسٽيءَ Dramatics جو بهترين فنڪار آهي.
"Hurrah"
”توکي شرط جي رقم ۽ دوستن کي ڊنر ڏيڻي پوندي.“
"I am ready"
”راجوءَ کي عشق جي مهم جو مٿيون خرچ به ڏيڻو پوندءِ.“
"Ok."
”هن خالد The great کي ڪهڙي پرواهه. زمينداري پيسو عشق جي Rehearsal تي لڳائيندي چهنڊي به نه پيس!“
”پر، هي راجو ڇو خاموش آهي.“
دوست، ٽهڪ، لاپرواهي.
”اڙي راجو، اُن رنڊيءَ سان سچ پچ پيار ته نه ٿي ويو اٿئي.“
”جي ائين آهي ته راجو شرط هارائيندو.“
”پنج سير کير پي اُلٽي ڪرڻي ناهي.“
ٽهڪ، بي سُرا، پُرشور.
”پر راجو ڳالهائي ڇو نٿو؟“
”چپ ڇو آهي؟“
”دريءَ وٽ ڇا پيو ڪري؟“
”راجو.“
”راجن.“
سڌير، سرويچ، نراشا
”هي پيسا اُن عورت جا آهن، جا هنن سڪن لاءِ نچندي، ڳائيندي ۽ پنهنجو جسم وڪڻندي آهي.“
”ڪا نئين ڳالهه ڪر، هر ڪا وئشا ائين ڪندي آهي.“
زهر، اندوهه، بغاوت.
”ڏٺم، چڪلن جا مکيه مرد، عورت جي ڪمائيءَ جا حقدار مرد ـ عورت جي جسم جا مالڪ ۽ خريدار مرد!“
”ڪميونسٽ ته نه آهين، راجو!“
”اچي، وٺو ڏسو، ڳڻيو،“
”ايڏا! وڏي رقم ٿي ڏسجي.“
”هيءَ سندس هڪ رات جي ڪمائي آهي.“
”سچ؟“
”ها. ۽ هن ان ڪمائيءَ کان منهن موڙي، آئينده زندگيءَ جا سونهري سپنا ڏٺا. وئشا هڪ مرد جي مضبوط سهاري جي اميد ۾ عورت ٿي پيئي ـ اهڙي عورت، جنهن جي شخصيت ۾ سيتا ۽ مريم جو عڪس ملندو آهي ـ پر ... پر ... “
”پر ڇا؟“
”ٻاهر ڇا پيو ڏسين، راجن؟“
”اوندهه جي اوڙاهه ۾ رڙهندڙ سج سڀاڻي وري اُڀرندو، پر هڪ عورت ٽٽندڙ اُميدن جي مالها جا موتي ميڙي نه سگهندي. واعدن جي برف جو تاج محل هڪ مرد جي حرفت، ازلي برتري ۽ بيوفائيءَ جي ڄر ۾ رجي ويندو.“
اوندهه جا وڌندڙ پاڇا،
اڪيلائي، تنهائي
برف جي تاج محل جا رجندڙ مينار.
1964