علي آڪاش پاران
ناول جي ترقيءَ جو ڪم نثر نويسن جي ذمي آهي. سنڌ ۾ سهيوڳي ادبي دنيا ۾ حسين ۽ تخليقي نثر لکڻ وارن ۾ ناشاد رحم عليءَ جي به ڳڻپ ڪئي وڃي ٿي. "ري اسٽور ٿيل ماڻهپو" سندس ٻيو ناول آهي. سندس پويون ناول "هينئڙو ٻه اڌ" پڙهندڙن وٽان سهڻي موٽ ماڻي چڪو آهي. هن ناول جو بنيادي موضوع سماجي جبر آهي، جيڪو مخصوص حالتون پيدا ڪري، فرد کي پنهنجي گهرج يا پُورت جو ٻارڻ بڻائي ٿو ۽ فرد رائج سماجي ۽ ثقافتي قدرن کان ڇڄي، داخلي ڀڄڊاهه مان گذري ويڳاڻو ٿي وڃي ٿو. هن ناول ۾ فرد جي اهڙي ڀٽڪڻ يا گمراهه ٿيڻ جو غالب معروضي ڪارڻ اين جي اوز جو رنگين ۽ آسائشن ڀريو ڪلچر ڄاڻايو ويو آهي، جيڪو سنڌ ۾ گذريل ٻن ورهين ۾ نسري نروار ٿيو آهي. ناول جو مک ڪردار هڪ سادي ۽ سک ڀري سماجي حالت ۽ حيثيت ڇڏي اين جي او ڪلچر ۾ گهڙي ٿو، ناجائز دولت ڪمائي امير بڻجي وڃي ٿو ۽ ويجهن رشتن کان پرڀرو ٿي وڃي ٿو. اهڙيءَ طرح هڪ سهولتن ڀري پر مصنوعي زندگي گذارڻ لڳي ٿو. ان اڻ وڻندڙ حالت مان کيس ويجها رشتا ئي ڪڍي اچن ٿا ۽ هو هڪ ڀيرو ٻيهر انهن ويليوز ڏانهن واپس وري ٿو، جن م ڪنهن وقت جيئندو هو. ناول ۾ روايتي محبت جو ٽڪندو موجود آهي پر ناول نگار ان تي گهڻو نه ڀاڙيو آهي. اين جي اوز جي سماجي خدمت جي دعوا جي آڙ ۾ سماجي دُڪانداري ڪرڻ جهڙي سنڌي سماج ۾ موجود معروضي حقيقت سان گڏ، ناول نگار ٿر ڪول رٿا جي نتيجي ۾ پيدا ٿيندڙ دربدري ۽ انساني المين کي هن تخليق ۾ اثرائتي انداز ۾ جائتو ڪيو آهي. اهو مامرو پڻ هلندڙ دؤر ۾ ٿرواسين لاءِ هڪ وڏو چئلنج آهي، جنهن جي ڪري سندن لائيولي هُڊس ۽ ثقافتي اسيٽس داءَ تي آيل آهن. ان حساب سان جاچبو ته هيءُ ناول ڪو ماورائي قصو ناهي پر زمين تي ۽ خاص طور سنڌ جي ٿر واري ڀاڱي ۾ موجود سماجي اٿل پٿل، بيچينيءَ توڻي ويجهڙ ۾ پيدا ٿيل ناڪاري معاشرتي لاڙن جو هڪ دستاويزي مظهر آهي.
هن ناول جي ٻولي تشبيهن ۽ استعارن جي تازگيءَ سان ٽمٽار تخليقي ٻولي آهي، جيڪا پڙهندڙ تي وڻندڙ تاثر قائم ڪري ٿي. تنهن کان سواءِ ڪردار نگاري، مڪالمي، ماحول جي عڪاسي، احساسن ۽ لقائن جي جزئيات جو بيان ۽ ڪهاڻيءَ جي مرحليوار تعمير اهڙا عنصر آهن، جيڪي پڙهندڙ تي پنهنجي جڪڙ برقرار رکن ٿا. مجموعي طرح هيءُ ناول سچاين جي پاسداريءَ جو پيغام ڏئي ٿو ۽ اُهو سماجي سطح تي، بدعنوانيءَ، فردن وچ ۾ عدم سهڪار ۽ مفادن تي ڪُلي طرح ڀاڙيندڙ سماجي بين العمل جهڙن اوگڻن ڪارڻ ڀور جهور جي ور چڙهي ڪمزور ٿيندڙ سنڌ ۾ ڪن آدرشي ۽ مثالي ڪردارن کي تخليقڻ جي ڪوشش ڪري ٿو. اهڙا ڪردار جيڪي اصولن ۽ قدرن سان سلهاڙجي جيئن ٿا. ناول نگار اهڙن ڪردارن جي تخليق ۾ صنفي توازن کي برقرار رکيو آهي يعني سنڌي سماج جي حقيقي ۽ مثالي اوسر لاءِ مرد توڻي عورت کي هڪ جيتري اهميت سان پيش ڪيو آهي. ان حساب سان ناول نگار اهڙي سماجي صورتحال کي اظهاري ٿو، جيڪا سنڌ ۾ ايندڙ ڪنهن زماني ۾ پيدا ٿيڻي آهي.
[b]ـــــ علي آڪاش
[/b]