دل جي ڳالهه
ها پر...!
ايترو ڄاڻان ٿو، ’تون منهنجي ساهه ۾ آهين‘...!
سالن کان وٺي مرڻ جا ڪي موقعا وڃائي زندگي جي پيچري تي ڪنهن ڇانوري جي ڳولا ۾ ڊوڙندو رهيو آهيان، پر ساهه پٽڻ لاءِ جڏهن به بيٺم، ڏٺم! نٽهڻ اس ۾ بيٺو آهيان. ساهه سنڀالي وري پنهنجي ڊوڙ ...! هاڻ ته ان ڊوڙ ۾ ايترو پري نڪري ويو آهيان، يا ٿڪجي پيو آهيان، جو ڇانورا سڀ وسري ويا آهن، سوچيان ٿو ته ڪنهن جهڙالي موسم ۾ ئي پناهه وٺان خبر به آهي ته هر موسم عارضي هوندي آهي جهڙالي موسم ته اڃان به، بي اعتبار...! پر ڪڪر جيترو عرصو به هوندا آهن اس جو وجود ختم ٿي ويندو آهي، رڳو دل کي وڻندڙ ۽ ڇهندڙ ڇانورو ئي ڇانورو هوندو آهي پر ان کان اڳتي وڌي ڪڪر جڏهن پنهنجي من جو بار هلڪو ڪرڻ لاءِ وسڻ جي صورت ۾ روئيندا آهن ته اسان انهن جي ڳوڙهن کي وڻندڙ موسم سمجهي ’انجواءِ‘ ڪندا آهيون، مرجهايل چهرن تي رونقون اچي وينديون آهن. ويچارا ڪڪر...! جڏهن کين ڪٿان ڪا آٿت ملڻ بجاءِ سندن لڙڪن جي موٽ ۾ مرڪون ملنديون آهن ته اهي ويچارا پاڻ سان ٿيل ان ٽريجڊي تي وائڙا ٿي ڪڏهن خاموشيءَ سان ته ڪڏهن اڃان به وڌيڪ روڄ راڙو ڪري واپس هليا ويندا آهن. پوءِ به اسان جي رويي ۾ ڪا به تبديلي ناهي ايندي ۽ نه ئي وري اچڻي آهي...! پر هڪ ڳالهه آهي، فتح وري به ڪڪرن جي ئي ٿيندي آهي. دنيا ڪجهه به سمجهي سوچي يا نچي، پر ڪڪر ته پنهنجي اندر ۾ آيل زلزلي کي اڇلي هلڪا ٿي هليا ويندا آهن نه...! جيڪا ڳالهه ڪڪر به سمجهي ويا آهن ان ڪري انهن جي دل جڏهن به ڀرجي ايندي آهي هو وري وسڻ هليا ايندا آهن. ڪنهن جي به پرواهه کان سواءِ ...!
مان به ته هڪ اهڙو ئي ڪڪر بڻجي ويو آهيان نه شايد...!
’مرڪ واري ڇوڪري‘
’مون کي هوائن ۾ ڳولجانءِ‘
’تون منهنجي ساهه ۾ آهين‘ ...!
مون به هر ڀيري موٽ ڪئي آهي، وري ورندس به الاءِ جي نه....! نه ٿو ڄاڻان پر اها خواهش ضرور آهي.
ناول کان پوءِ ڊگهو عرصو نه چاهڻ باوجود لکڻ کان پري رهيس اوهان کان پري رهيس، ايترو جو شايد 14_15 سال گذري ويا. ان وٿيءَ جو سبب شايد زندگي جي ڳولا: پر وري به اها پرولي ڀڃي نه سگهيو آهيان ته زندگي آخر آهي ڇا...!؟ جيڪا هوندي به ملي ئي نه ٿي..! ها پر ان عرصي دوران ايترو ضرور سمجهيو آهي ته: ” تون منهنجي ساهه ۾ آهين“ ...!
سچ اهو آهي مان ناول کان پوءِ ڪوشش باوجود ڪجهه لکي نه سگهيو آهيان شايد واقعي به منهنجا ڪردار مون کان رسي ويا آهن، ڪهاڻيءَ جي راڻيءَ به ڏانءُ ۽ ڏات کسي ورتي آهي جو قلم هٿ ۾ ئي نه ٿو اچي. اڳ قلم ۾ ايتري رواني هئي جو جهڙي مهل چاهيندو هيس لکڻ جو سفر شروع ٿي ويندو هو، هاڻ لکڻ تي دل چاهڻ باوجود قلم هٿن مان ايئن ٿو کسڪي وڃي جيئن خواب اکين مان اڏري ويندا آهن. هاڻ ته خوابن جي پٺيان ڊوڙڻ جي به همت نه رهي آهي ان ڪري سوچيم ڇو نه پنهنجي گذريل زندگي جا ذرا جيڪي: (ڪي ڪٿ ڪريا، ڪي ڪٿ ڪريا) ميڙي چونڊي وٺجن. ان ئي ڪوشش جو نتيجو آهي: ”تون منهنجي ساهه ۾ آهين“ ان کان اڳ_ ’مرڪ واري ڇوڪري‘ (ڪهاڻيون) ’مون کي هوائن ۾ ڳولجانءِ‘ (ناول) منهنجي زندگيءَ جي وڻ مان ڇڻيل اهي پن آهن، جيڪي هن وقت اوهان جي دلين جي خوبصورت آڳر تي ويچارا بڻجي پيل آهن، اميد آهي ته منهنجي هن ڪاوش کي به اوهان پنهنجي من جي مهمان خاني ۾ جاءِ ضرور ڏيندؤ...!
’تون منهنجي ساهه ۾ آهين“ ڪتاب ۾ آيل منهنجون اڪثر ڪهاڻيون 2000ع کان اڳ واري دؤر جون لکيل آهن. ان دؤر ۾ مان ارڙهن ويهن سالن جو ادبي ٻار هيس، جنهن کي صرف لکڻ جو جنون هو. گهٽ مطالعي، مشاهدي باوجود مون ان دؤر ۾ ڏاڍو لکيو، پنهنجي وت ۽ وس آهر...!
خبر نه آهي اها ڪهڙي قوت هئي جو تمام گهڻي مصروفيتن، معاشي ڀڃ ڊاهه، سماجي ريتن رسمن، جهالت ۽ غربت سان ويڙهه هوندي به اهڙي طرح قلم ڏيندي هئي جو سڀ دوست چوندا هئا: ”هن کي لکڻ کان سواءِ ٻيو ڪو ڪم ئي ڪونهي“ پر مان لکندو رهيس اڄ جڏهن پنهنجي ماضي جا اهي ذرا ذرا ميڙي چونڊي ڪتابي صورت ۾ اوهان آڏو آندا آهن ته سچ پچ زندگي جا به سڀ ٿڪ لهندي محسوس ڪيا اٿم. ناول کان پوءِ نه لکڻ وارو غم وقتي طور ئي سهي پر منهنجي دل جي ميدان مان ايئن کسڪي ويو آهي، جيئن روئندڙ ٻار جي خواهش پوري ٿيڻ کان پوءِ هن جي اکين مان ڳوڙها ڳوليا نه لڀندا آهن ۽ هن جي چهري تي ڳوڙهن جي لڪيرن باوجود تازگيءَ ۽ مسڪراهٽ اچي ويندي آهي. مان به پنهنجو ماضي ميڙي ڄڻ تازو ٿي ويو آهيان.
مان پنهنجي هنن لکڻين ۾ اصلاح جي آڙ ۾ ڪا به ردو بدل نه ڪئي آهي، ڪرڻ جو سوچيو هيم ته منهنجا ڪردار مون سان اٽڪي پيا، چيائون ٿي ”اسان جيئن آهيون، تيئن رهڻ ڏي... نه لکڻ واريون ڪسرون اسان مان نه ڪڍ...!“ اها ڳالهه مون کي به سمجهه ۾ اچي وئي، ۽ مون انهن شين کي اتي ئي رهڻ ڏنو.
سو منهنجون هيءَ ڪهاڻيون پڙهندي ذهن ۾ اهو ضرور رکجو ته هي لکڻيون ان ٻار جون آهن، جنهن جي هڪ هٿ ۾ قلم ته ٻي هٿ ۾ مزدوريءَ جا اوزار هڪ اک ۾ پنهنجي تعليم پنهنجا خواب ۽ حسرتون ته ٻي اک ۾ پنهنجو ڪچو گهر ۽ ان جو چلهو...! دل جي دنيا ۾ رڳو ويراني ۽ پنهنجي وڃائجي وڃڻ جو ڊپ ۽ سوچن ۾ صرف اهي ڪردار جيڪي ٿورو کلائي ۽ پوءِ رلائي ويندا آهن...!
منتشر ذهن ۾ جيڪو به آيو، مون ڪهاڻيءَ ۾ پناهه ورتي... يقينن ان سفر ۾ مون کان کوڙ ڪوتاهيون ٿيون هونديون، غلطيون به گنج... ڪٿي ڪريو هوندس ته ڪٿي اٿڻ مهل وري ڪرڻ جي خوف کان ٿڙيو هوندس. پر مون جيڪو ڪجهه لکيو آهي، دل سان لکيو آهي، دل جي قلم سان لکيو ۽ دل جي زبان سان لکيو آهي، اوهان کي به دل آهي نه...؟! ته پوءِ منهنجي لکڻين کي ٻالڪپڻ جو ارمان ۽ معصوميت جو پوئٽريٽ سمجهي راءِ ڏجو.
ها باقي جي منهنجي ڪا ڪهاڻيءَ يا ڪنهن افساني ۾ آيل ڪاسٽ، ڪو جملو، ڪو خيال، ڪو ڪردار، ڪو لفظ به، اوهان جي دل کي ڇهي وڃي ٿو ته، سچ اهو اوهان جو ئي آهي. مون کي ڏاڍي خوشي ٿيندي اوهان کي خوش ڏسي ۽ اوهان جي چهري تي اطمينان ڏسي.
مون کي اميد آهي ته اوهان ’مرڪ واري ڇوڪريءَ‘، ’مون کي هوائن ۾ ڳولجانءِ‘ کان پوءِ هڪ ڊگهي وٿي واري منهنجي ڪوتاهي کي درگذر ڪري اڳ جهڙي ئي پنهنجائپ ۽ محبت ڏيندؤ...! پوري ڪوشش ڪندس ته ڪهاڻين جي هن مجموعي کان پوءِ جلد پنهنجي وجود جا رهجي ويل باقي ذرا به ميڙي چونڊي انهن کي ڪو نانءُ ڏئي جيئن جو تيئن اوهان جي آڏو آڻيان ڇو جو مان جهڙو آهيان، اهڙو ئي رهڻ ٿو چاهيان. مٿي ڏسڻ وارا هميشه ٿاٻو کائيندا آهن... مون اهو ئي سکيو آهي، هن وقت تائين جي زندگي مان...!
آخر ۾ ٿورائتو آهيان هن ڪتاب جي پبلشر مرتضى لغاري جو، جنهن منهنجي هن ڪتاب آڻڻ ۾ پبلشر کان وڌيڪ هڪ دوست جو ڪردار نڀايو ۽ خوب محنت ڪئي، ڪمپوزنگ، پروف ريڊنگ کان ويندي، ڪتاب جي ٽائيٽل، بيڪ ٽائيٽل ۽ سڄي سيٽنگ تائين... هن جو ساٿ ۽ دلچسپي جيئن جو تيئن قائم رهي. مان ٿورائتو آهيان پنهنجي پياري دوست خالد آزاد جو جنهن پنهنجي قيمتي وقت مان چند گهڙيون ڪڍي منهنجي ڪتاب تي اڀياسي تاثر لکيو. جيڪڏهن هن ڪتاب ۾ پروف جون غلطيون نه هجڻ جي برابر آهن ته ان محنت ۾ گهڻو حصو منهنجي ويجهي دوست يار محمد عمراڻي جو آهي جنهن گهڻي مصروفيت باوجود وڻندڙ انداز ۾ منهنجي هن ڪتاب لاءِ وقت ڪڍيو.
ٿورائتو پنهنجي ويجهي دوست پروفيسر عبدالرشيد چانڊيو (رشيد خانواهي) جو به جيڪو ادبي توڙي ذاتي زندگي جي لاهن چاڙهن ۽ سردي گرميءَ ۾ مون سان هڪ ڀاءُ جيان گڏ گڏ رهيو آهي.
[b] طارق خشڪ
[/b]ليڪچرار گورنمينٽ ڊگري ڪاليج
شهدادڪوٽ
03337509498
03053493198