اسان بين الاقوامي بيوس آهيون
ڪاوڙ ۾ چيم: ”مان گڏهه نه آهيان...!“
”ته پوءِ ڇا آهين...!؟“ مجيد سُڃي پڇيو:
”گهوڙو، ڏاند، بگهڙ، گدڙ...! انهن کان سواءِ تو محسوس به ڇا ڪرايو آهي...؟“
”مان توهان کي جانور ٿو محسوس ٿيان...!؟ هلڪي رڙ ڪندي چيو هيم: ”پر شايد اوهان وساري ويٺا آهيو ته مان به اوهان وانگر ماڻهو آهيان...! نالو مولا بخش اٿم... توهان مونکي مولائي به چئي سگهو ٿا پر گڏهه يا ٻيو جانور نه...!!“
”ٺيڪ آهي ان ڳالهه تي سوچينداسين...!“ نبي داد ڪرسيءَ تي ٽيڪ ڏيندي چيو: ”پر في الحال تون گڏهه آهين...!“
”پر مان گڏهه ڇو آهيان...؟“
”چيوسين نه ته ان ڳالهه تي سوچي پوءِ فيصلو ڪنداسين...!“
مجيد سڃي مرڪندي چيو:
”پر ايستائين تون اسان جي نظرن ۾ گڏهه کان سواءِ ٻيو ڪجهه به ناهين...!“
”توهان ڪير ٿيندا آهيو فيصلي ڪرڻ وارا...!؟“
پنهنجي آڏو رکيل ميز تي مُڪ هڻندي چيم:
”جيڪڏهن اڄ کان پوءِ مون کي ڪنهن گڏهه سڏيو ته مان ان کي سچ پچ گڏهه،گهوڙو، ٺوڙهو ڪري ڇڏيندس...!“
”اڙي توهان جي بڪواس بند ٿيندي يا نه...!؟“ اسان جي سامهون جنرل مئنيجر جي آفيس جي دروازي ڀرسان ويٺل سينيئر ڪلارڪ پنهنجي نوريئڙي جهڙو منهن مٿي ڪري چيو:
”صبح کان وٺي بڪ بڪ پيا ڪريو...! هيءَ آفيس آهي ڪا تماشي جي جڳهه نه آهي...! خاموش ٿي ڪم ڪيو ۽ ڪم ڪرڻ ڏيو...! نه ته اوهان سڀني جون ٽڪيٽون ڪٽرائي ڇڏيندس...!“
”سائين...!“ هيڊ ڪلارڪ کي چيم: ”هتان کان گهڻيون رڙيون اسيمبلين ۾ اسان جو ملڪ هلائيندڙ حڪمران ڪندا آهن...! پر انهن کي ڪو چوڻ وارو ئي ڪونهي، رڳو آزار ئي اسان مولائن لاءِ آهي...! ڪهڙيون رڙيون ٿا ڪريون...!؟ بس هنن کي (مجيد سڃي ۽ نبي داد کي) سمجهائي رهيو هئس ته مون کي مولائي سڏيو، ان کان سواءِ ڪجهه به نه ...! پوءِ ان تي اوهان کي ڇو ٿي ڪاوڙ لڳي...! جو نوڪريءَ مان ڪڍرائڻ جون ڌمڪيون پيا ڏيو...!“
”اڙي...! تنهنجو ايترو من وڌي ويو آهي جو منهنجي سامهون پيو ٿئين...!“ هيڊ ڪلارڪ وراڻيو: ”بس رڳو مئنيجر صاحب کي اچڻ ڏيو...!“
”ڇڏيو سائين...!“ مجيد سڃو هيڊ ڪلارڪ سان مخاطب ٿيو:
”گڏهه جون ڳالهيون صرف گڏهه ئي دل ۾ ڪندا آهن...!“
”اڙي وري گڏهه...!“ ايئن چئي مون مجيد سڃي جي ٻانهن ۾ چڪ وڌو، موٽ ۾ مجيد سڃي جون آهون ۽ دانهون هيون، نبي داد کلي رهيو هو جڏهن ته هيڊ ڪلارڪ پنهنجو پاڻ سان ڳالهائي رهيو هو:
”هيءَ ڪهڙي بدمعاشي آهي...؟ مان سڀني کي ڊس مس ڪرائي ڇڏيندس...!“
”يار...! هاڻ ڇڏ مجيد سڃي کي... هُو ڏس سامهون مئنيجر صاحب جي ڪار پئي اچي...!“ نبي داد شيشي جي دري مان ٻاهر ڏسندي چيو:
”سڀني جي نوڪري هلي ويندي...!“
پر مان سولائي سان مجيد سڃي کي ڇڏڻ وارو ڪٿي هيم...!
”مولائي...! مولا کي مڃ...!“ هيڊ ڪلارڪ چيو:
”مئنيجر صاحب پهچڻ وارو آهي، هو سڀني کي ڦٽ بال جيان لت هڻي ٻاهر ڪڍي ڇڏيندو...! جيڪڏهن توهان کي پنهنجو خيال نه آهي ته مون مسڪين تي مهرباني ڪيو... مان ٻارهين ٻار جو پيءُ ٿيڻ وارو آهيان پوءِ منهنجو ڇا ٿيندو...؟“
”ها مولائي...! اهو اسان سڀني جي روزگار جو مسئلو آهي..!“
وري نبي داد جو آواز آيو:
”ڇڏي ڏي هن کي...! اسان ته توکي مذاق ۾ گڏهه چيو تون ته مولائي آهين صفا مولائي...!“
جنهن کان پوءِ مان مجيد سُڃي جي ٻانهن آزاد ڪئي ۽ پوءِ سڀئي جلدي نارمل ٿي پنهنجين پنهنجين ڪرسين تي ويهي رهياسين. ڇو ته مئنيجر صاحب هاڻي ڪار مان لهي آفيس ۾ داخل ٿي چڪو هو. حسب معمول هن سلام ڪيو ۽ اسان ادب مان اٿي بيهي سندس سلام جو جواب ڏنوسين پر مجيد سُڃي جو ڀيلو منهن... پَٽيل وات ۽ هڪ هٿ پنهنجي ڏوري تي ڏنل ڏسي مئنيجر صاحب کيس سواليه نگاهن سان تڪڻ لڳو ، جنهن تي مون سوچيو ته ’منهنجي نوڪري ته وئي پئي آهي...!‘ ان ڪري وائڙو ٿي ويو هئس جڏهن ته هيڊ ڪلارڪ ۽ نوجوان نبي داد جي حالت ڪنهن به طرح مون کان گهٽ نه هئي پر ان کان پهريان جو مجيد سُڃو ڪجهه چوي نبي داد مئنيجر صاحب کي انتهائي ادب مان چيو:
”سائين دراصل ڪالهه شام اوچتو مجيد سُڃي کي تيز بخار ٿي پيو هو پر بدقسمتي سان هي دوا لاءِ هڪ انڌي ۽ بلڪل اڻ تجربي ڪار ڊاڪٽر جي ور چڙهي ويو جنهن ڀُل ۾ کيس ڍورن واري ٿُلهي انجيڪشن هڻي ڪڍي، ان ڪري اڃان تائين ڏوري ۾ ڏاڍو سور اٿس...! جنهن ڪري ڪجهه اٻاڻڪو اٻاڻڪو آهي...!“
اهو ٻڌي مئنيجر جي چهري تي هلڪي مسڪراهٽ ڇانئجي وئي ۽ پوءِ مجيد سُڃي کي چيائين:
”پوءِ اڄ کڻي آفيس مان موڪل ڪري آرام ڪرين ها...!“
”صاحب مان به ايئن چيومانس...!“
مجيد سُڃي بجاءِ هيڊ ڪلارڪ مئنيجر کي جواب ڏيندي چيو:
”ته به چيائين سور معمولي آهي هرو ڀرو آفيس مان ڇو موڪل ڪيان...!؟ ڏاڍو محنتي آهي ويچارو...!“
اهو ٻڌي مئنيجر صاحب بغير ڪجهه چوڻ جي پنهنجي آفيس اندر هليو ويو ۽ اسان وري پنهنجي ڪم کي لڳي وياسين پر مجيد سُڃو ڪم گهٽ ٿڌا ساهه وڌيڪ ڀري رهيو هو...! مان مختلف فائلون چيڪ ڪندو رهيس ۽ ڪجهه فائلون مئنيجر صاحب کي به پهچايم، تقريبن ڏيڍ ڪلاڪ کان پوءِ مجيد سُڃي ڪلهي تي هٿ رکندي چيو:
”يار هاڻي ته مون کي يقين ٿي ويو آهي ته تون...تون...گ...گ...!!!“ مان ڪَرڙيون اکيون ۽ ڏند ڀڪوڙي ڏٺو مانس ته هو منجهي پيو. ان ڪري پڇيو مانس:
” ها ها...! ٻڌاءِ ڇا آهيان مان...!؟“
”تون...!“ چيائين: ”تون گگدام آهين...! غريب آهين... ۽ مولائي آهين...!“
اسان وري پنهنجي ڪم ۾ لڳي وياسين. وچ ۾ ڪنهن به نه ڳالهايو شايد ان ڪري وقت کان هڪ ڪلاڪ اڳ ڪم ختم ڪري ڇڏيوسين.
مان مجيد سُڃو ۽ نبي داد، ملڪي سطح تي مشهور هڪ پلاسٽڪ فيڪٽريءَ ۾ جونيئر ڪلارڪ هئاسين، اسان جو مئنيجر بهترين ماڻهو هو پر هيڊ ڪلارڪ اسان کي ڏاڍا دڙڪا دهمان ڪندو هو. ان ڪري ان کان ڏاڍو لنوائيندا هئاسين شروع شروع ۾ ته اسان کي اهو نوريئڙيءَ جهڙو ڪلارڪ ڪنهن آفت شافت کان گهٽ محسوس ڪين ٿيندو هو...! ان ڪري سندس هر حڪم اکيون ٻوٽي پورو ڪندا هئاسين، ايتري تائين جو ڪڏهن ڪڏهن سندس گهر ڀاڄي به پهچائي ايندا هئاسين. هڪ ڀيري جڏهن مان سندس گهر ڀاڄي ڏيڻ ويو هئس ته سندس گهر واريءَ کي ڏسي مون کي بخار چڙهي ويو هو، هوءَ بي انتها ٿُلهي ۽ بي ڊولي هئي...! ان ڪري سوچيو هيم ’جڏهن اها مائي مڇرجندي هوندي ته پاڻ واري دهماني ڪلارڪ جو ميڄالو ئي ڪڍي ڇڏيندي هوندي...!‘ ان وقت هيڊ ڪلارڪ کي يارنهن ٻار هئا پر مون کي پڪ هئي ته جيڪڏهن اهو لغڙي ڪٽ ڪلارڪ وقت کان اڳ نه مئو ته سندس گهر واري يارنهن ٻار ٻيا به ڄڻي ڏيندس...!
مجيد سُڃي جو اصل نالو ’عبدالمجيد‘ آهي پر اسان کيس مجيد سڃو ڪري سڏيندا آهيون ڇو ته سندس کيسو اڪثر خالي هوندو آهي، ڪڏهن چانهه پيارڻ ته ٺهيو پر ان جي صلاح به نه هڻندو آهي. جيڪڏهن ڪنهن هوٽل ۾ گڏجي چانهه پيئندا به آهيون ته پنهنجي حصي جي چانهه جا پيسا به ڪُرڪندي ڏيندو آهي. هڪ ڀيري چيو هئائين:
”وڏي ڳالهه آهي يار...! منهنجي چانهه جيترا پيسا به نه ٿا ڀريو...! اڳتي هلي ڪهڙا پٽڪا ٻڌرائيندو...!؟“
جنهن تي مون کي ڏاڍي ڪاوڙ آئي هئي، سوچيم: ’مُنڍيءَ کان وٺي فرش تي ڦيرائي هڻانس...!‘
”اسان تو پاري کي پٽڪا ته نه ٿا ٻڌرائي سگهون...!“
نبي داد جواب ۾ چيو هئس: ”البته جيڪڏهن ضرورت پئي ته لاهڻ ۾ دير نه ڪنداسئي...!“ جنهن تي چڙندي چيو هئائين:
”يار توهان دوستيءَ جي لائق ئي نه آهيو...!“
”باقي دوستيءَ جو قدر توکي آهي پيارا...!“
ڪاوڙ ۾ کيس چيو هيم:”جو اسان کي کيسا خالي ڏيکاري... وَر ڀَريون ٿو وتين...!“
جنهن تي ڪاوڙجي اٿي هليو ويو هو پر ٻي ڏينهن تي ڪاوڙ ڪڍي ڇڏي هئائين.
نبي داد بندري قد جو آهي...! پيٽ ٻاهر نڪتل اٿس... حالانڪه اڄ ڏينهن تائين رشوت نه ورتي اٿائين توڙي جو سندس ٺاهوڪا شهپر ڏسي ماڻهو ازخود خرچيءَ ڏيڻ لاءِ تيار ٿي ويندا اٿس...!
نبي داد ’سلطان راهيءَ‘ جون فلمون شوق سان ڏسندو آهي ۽ ان جو سچو عاشق ۽ پرستار آهي. سلطان راهي کي ”ماما“ ڪري سڏيندو آهي. جڏهن سلطان راهي جي قتل ٿيڻ جي خبر اخبار ۾ پڙهي هئائين ته اصل يقين نه ٿي ڪيائين ۽ (هاڻي به يقين نه ڪندو آهي) اڪثر چوندو آهي ته:
”ماما سلطان راهي...! مري نٿو سگهي، هو اوچتو وري نروار ٿيندو ۽ وري مار، ڌاڙ ۽ رڙين وارين فلمن کي جلا بخشيندو...! دشمنن جي رت جو درياءَ وهائي ڇڏيندو... هُو انهن کي به نه ڇڏيندو جن سندس مرڻ جون خبرون اخبارن ۾ هلايون آهن ...!“
نبي داد جي شادي ٿيل آهي سندس گهر واري هڪ سُگهڙ عورت آهي هو کيس ڏاڍو ڀانئيندو آهي. هڪ ڀيري چيو هئائين:
”جيڪڏهن مون کي جنت نه ملي ها... (جنت سندس گهر واريءَ جو نالو آهي) ته مان هن دوزخ جهڙي دنيا ۾ شايد ڪِنو ٿي مران ها...!“
کيس هڪ گلاب جي گل جهڙي معصوم ڌيءَ اٿس. جنهن کي هو ڏاڍو چاهيندو آهي. مان ڪڏهن ڪڏهن نبي داد جي گهر ويندو آهيان، هڪ ڀيري مان جڏهن سندس گهر ويو هئس ته سندس معصوم ڌيءَ مُرڪ مون کي چنبڙي پئي هئي، موٽ ۾ مون کيس پيار ڪيو ۽ کوڙ ساريون ٽاڦيون وٺي ڏنيون هيون مانس. جنهن تي سندس ماءُ چيو هئس:
”مرڪ...! پنهنجي چاچي کان ٽاڦيون نه وٺندي ڪر...! ڇو ته هو مولائي آهي...! ڪٿي هيڏانهن اچڻ ئي نه ڇڏي ڏي...!
موٽ ۾ اسان سڀ کلي پيا هئاسين.
منهنجو پورو نالو ’مولا بخش‘ آهي پر مان مولائي سان وڌيڪ مشهور آهيان منهنجو واسطو هڪ چڱي چوکي وڏي خاندان سان آهي جنهن جو مان اڪيلو ڪمائيندڙ آهيان، بابا ڪُراڙو آهي، ان ڪري ڪو ڪم نه ڪري سگهندو آهي، ماءُ ٽي بي جي ستايل آهي جنهن جو اڌورو علاج (يعني پيسي آهر)ڪرائيندو رهندو آهيان، ٻه ننڍا ڀائر آهن جن مان هڪ يارهين ۽ ٻيو انٽر جو شاگرد آهي. هڪ ننڍي ڀيڻ به اٿم جنهن تازو اٺين جو امتحان پاس ڪري اڳتي پڙهڻ کان جواب ڏيندي چيو هئائين:
”ادا مون کي ڪجهه سمجهه ۾ نه ٿو اچي ان ڪري اڳتي نه پڙهنديس..!“ خبر نه آهي ته هن ايئن ڇو چيو هو...! جڏهن ته هوءَ ڪافي ذهين هئي، پهرين کان وٺي اٺين تائين ڪڏهن پوزيشن ته ڪڏهن تمام سٺي نمبرن ۾ پاس ٿيندي رهي آهي. مان پنهنجي خاندان جي ضرورتن کي پورو ڪرڻ لاءِ وسان نه ٿي گهٽايو. اڪثر اوور ٽائيم ڪندو رهندو هيس. موڪل واري ڏينهن به جيڪڏهن ڪا مزدوري ملي ويندي هئي ته ان کان به نه ڪيٻائيندو هئس.
مان پنهنجو خيال گهٽ رکندو آهيان، اڪثر ڇڳل بوٽ ۽ پراڻن ڪپڙن ۾ ملبوس هوندو آهيان. پهرين تاريخ کان وٺي وڌ ۾ وڌ ويهين تاريخ تائين کيسي ۾ ڪجهه ڏوڪڙ هوندا اٿم. ويهين تاريخ کان بعد کيسي جو اسڪور ڪڏهن پنج ڪڏهن ڏهه روپيه ته وري ڪڏهن ٻڙي وڃي بيهندوآهي. تنهن هوندي به جڏهن اسان (مان، نبي داد ۽ مجيد سڃو) ڪنهن هوٽل ۾ چانهه پيئڻ يا سينيما ۾ فلم ڏسڻ ويندا آهيون ته پيسا مان ڀرڻ جي ڪوشش ڪندو آهيان، جنهن تي اڪثر نبي داد ڇڙٻيندي چوندو آهي:
”اسان سڀئي مالي طور ڪمزور آهيون پر تون اسان سڀني کان سوايو آهين، ان ڪري تون اها حرڪت نه ڪندو ڪر...!“
هڪ ڀيري ته هلڪي ٿڦڙ به وهائي ڪڍي هئائين پر پوءِ به مون تي اثر نه ٿيو.کيس چيو هيم:
”مولائي جيڪڏهن اهڙن حسابن تي سوچين ها يا توجه ڏين ها...! ته پوءِ شايد مولائي نه سڏائن ها...!“
جنهن تي منهنجي دوستن رايو ڏنو هو ته تون گڏهه آهين...! ڇو ته گڏهن وانگر لوڙين ٿو پر پوءِ به نه پيسي جو خيال اٿئي نه پنهنجو...! پر مون پنهنجي لاءِ گڏهه جو لفظ مناسب نه سمجهو، ان ڪري احتاج ڪندي کين چوندو هيم ته مان گڏهه نه پر ’مولا بخش عرف مولائي‘ آهيان پر مون وارا يار ته به نه مڙندا هئا، ان ڪري اڄ مجيد سُڃي کي چڪ پائي شديد احتجاج ڪيو هيم.
”يار مولائي...! اڄ مجيد سُڃي سان ڏاڍي ڪئي اٿئي...!“
ڪم کان فارغ ٿيندي ئي نبي داد، پنهنجي ڪرسي سوري منهنجي ڀرسان ويهندي چيو:
”اڃان ڪجهه نه ڪيو اٿمانس...!“وراڻيم:
”جيڪڏهن مئنيجر صاحب نه اچي ها ته ٻُوٽي پٽي ڪڍانس ها...!“
”اڙي هاڻ وري ڪهڙي رعايت ڪئي اٿئي...!؟“
مجيد سُڃي ڳالهايو: ”پنهنجا گهوٻن جهڙا ڏند مون مسڪين جي ٻانهن ۾ اهڙا کُپائي ڇڏيئي جو اڃان پئي ٻانهن ڦٿڪي...! جيڪڏهن مون کي نئين شناخي ڪارڊ ٺهرائڻ جي ضرورت پئي ته يقينن تنهنجي ڏندن جا نشان مان شناخت طور تي لکرائيندس...!“
”اڙي وري توهان حوال شروع ڪيا...!؟“ هيڊ ڪلارڪ چيو.
”اسان ڪم ڇڏائي ويا آهيون مسٽر نوريئڙا...!“
ڪافي ڪاوڙ ۾ کيس چيم:
”پوءِ حال احوال نه ڪريون ته هڪ ٻئي کي موچڙا هڻون...؟ اجايو اسان مولائن تي دهمان نه ڪر... اسان کي خبر آهي تنهنجي حيثيت جي...!“
”اڙي...اڙي...! مان نوريئڙو آهيان...!؟“
هيڊ ڪلارڪ پنهنجي ڪرسي تان ڪاوڙ ۾ اٿندي چيو:
”نه نه سائين...! اوهان نوريئڙا نه آهيو...! هن ڀُوڪ کي ڪهڙي خبر...!؟“ نبي داد چيس:”اوهان ته ڄاهي کان مختلف نه پيا لڳو...!“
”توهان...! توهان...! هي ڪهڙي بڪواس پيا ڪريو...!“
هن ڀيري ڪلارڪ ڪاوڙ مان ڏڪندي چيو.
”سائين احمقن جي ڳالهه دل ۾ ئي ناهي ڪبي...!“ مجيد سُڃي وڌي سندس ڪلهي تي هٿ رکندي چيو:
”اوهان ته سينيئر ترين ۽ محنتي ڪلارڪ آهيو...! هيءَ آفيس هلي ئي اوهان جي سهاري پئي...! شابس آ اوهان جي حوصلي کي جو هيڏو سارو ڪم اڪيلي سر اڪلايو پيا...! سچ سائين، جيڪڏهن اوهان جون همدرديون اسان سان گڏ نه هجن ها ته، يقينن اسان رُلي وڃون ها...!“
”چڱو چڱو هاڻي گهڻيون ٽيڪرون نه ڏي...!“
هيڊ ڪلارڪ واپس ڪرسيءَ تي ويهندي چيس:
”ڪم ڪجهه گهڻو آهي...! توهان ٽئي مون کي گڏجي هيءَ فائيل ڇڏائي ڏيو،..!“
هيڊ ڪلارڪ مجيد سُڃي کي فائيل ڏئي پنهنجي ڪم سان لڳي ويو. مجيد سُڃي فائيل پنهنجي هٿن سان مٿي اُڀي ڪري ڏند ڀڪوڙي پوري قوت سان هيڊ ڪلارڪ کي هڻڻ وارو ئي هو جو هيڊ ڪلارڪ منهن مٿي ڪيو ته هي همراهه کسڪي اچي اسان جي ڀرسان ويهندي چيائين:
”سائين بسم الله ڪيو...!“
”يار...! توڙي جو مولائي آهيان...!“ فائيل جا ڪجهه پنا جاچيندي چيم: ”پوءِ به لڳي ٿو ته اهو نوريئڙيءَ جهڙو ڪلارڪ مون کان ڪڏهن مار کائيندو...!“
”توکان اڳ ۾ مان ڪُٽڪو ڏيندومانس...! ٿورو آرام سان ويهڻ ۽ ڳالهائڻ به نه ٿو ڏئي نڀاڳو...!“
مجيد سُڃي ڪُرڪندي چيو:
”بس ڪڏهن موقعو ملي...! ڀاڳ به کُلي... مان اڪيلو هجان هو به تنها ملي...!“
”متان اهڙي غلطي ڪئي اٿئي سُڃا...!“
نبي داد ڪجهه پنا ٽائيپ ڪندي چيس:
”پاڻ واري هيڊ ڪلارڪ جا حال و ري ڪهڙا آهن...! ممڪن آهي هڪ ئي ٿڦڙ سان آسمان ڏانهن اڏامي وڃي...! پوءِ تون ته ويٺو جيل ۾ پلٽا هڻندين پر هن جي ٻارنهن ٻارن تيرهين زال جو ڇا ٿيندو...!؟“
”او... چڱو جو اهو احساس ڏيارئي...!“
مجيد سُڃي ڳالهايو:
”نه ته ڪٿي ڇڏيانس ها...!“
اسان وري خاموش ٿي وياسين، وچ ۾ ڪنهن به نه ڳالهايو ان ڪري ويهن منٽن ۾ ئي سڄي فائيل جو خانو خراب ڪري، منهنجو مطلب آهي ته ٺاهي ٺيڪ ڪري واپس هيڊ ڪلارڪ کي ڏني سين. آفيس ٽائيم جا تقريبن اڃان چاليهه منٽ باقي هئا، ان ڪري اسان وري آهستي ڳالهائڻ شروع ڪيوسين، ڇو ته اسان کي ڊپ هو ته وري نه هيڊ ڪلارڪ ٻي ڪا فائيل کڻائي...!
”اڄ ڪهڙو ڏينهن آهي...!؟“ پڇيم.
”اڄ خميس آهي يار...!“
نبي داد وراڻيو:
”ان ڪري هر خميس جيان اڄ به نشاط سئنيما ۾ ’مامي سلطان راهيءَ‘ جي فلم ڏسنداسين...!“
”نه نه...! مهرباني ڪري اسان کي اها سزا نه ڏي...!“
مجيد سُڃي منٿ ڪندي چيس:
”اسان ته تو واري مامي جون فلمون ڏسي ڏسي هاڻ ته خواب ۾ به رڙيون ڪندا آهيون...! جيڪڏهن اڃان به ٻه هفتا کن ان جون فلمون ڏٺيون سين ته پوءِ آفيس ۾ گوڏ پائي اچڻ سان گڏ اٿندي ويهندي رڙيون ڪنداسين...!“ ”ڪجهه به هجي پر اڄ مامي سلطان راهي جي فلم ’مولا بخش‘ نشاط سئنيما ۾ ضرور ڏسڻي آهي...!“
نبي داد فيصلاڪن لهجي ۾ چيو:
”جيڪڏهن توهان به مون سان ان سلسلي ۾ ساٿ ڏنو ته توهان جون ٽڪيٽون مان ڀريندس...!“
”چڱو تون گهڻي ضد ٿو ڪرين ته ڀلا هلنداسين...!“مجيد سُڃي واڇون ٽيڙيندي چيو: ”نه ته...!“
”خاموش نڀاڳا...!“ ڇڙٻ ڏيندي چيومانس:
”مئنيجر صاحب پيو اچي...!“
”بابا...! جيڪڏهن ڪم ختم ڪري چڪا آهيو ته توهان وڃي سگهو ٿا...!“
مئنيجر صاحب ايئن چئي هليو ويو.
”ڇا خيال آهي هلون...؟“ نبي داد پڇيو.
”ترسو...!“اٿندي چيم:
”مون کي ضروري ٽيليفون ڪرڻي آهي...!“
”پر ڪنهن کي ڀاڙيا...!؟“ مجيد سُڃي مسڪرائيندي پڇيو.
”هُن کي... هُن کي....!“ ايئن چئي مان مئنيجر صاحب جي آفيس ۾ هليو ويس، پويان مون کي ڪجهه ٽهڪ ۽ آواز ٻڌڻ ۾ آيا.
”اڇا ...! اڇا...! هن کي...!“
مون نمبر ڊائل ڪري فون ڪن تي رکي ڇڏي هئي، ٿورڙي ئي دير ۾ هميشه وانگر پيارو آواز آيو:
”هيلو...! انٽر نيشنل کٽمٺڙا فيڪٽري...!“
”جي...! مون کي...!“ چيم:
”انٽرنيشنل کٽمٺڙا فيڪٽري جي ٽيليفون آپريٽر شائسته سان ڳالهائڻو آهي...!“
”او مولا بخش... تون...؟“
”ها مان...!“
”ڪٿان پيو ڳالهائين...؟“
”پنهنجي آفيس مان...!“
”ڪو خاص ڪم آهي...!؟“
”نه...! بس ايئن ئي فون ڪيم...!“
”هڪ ڳالهه چوانءِ ...!“
”ها چئو...!“
”تون واقعي مولائي آهين...؟“
”مان به هڪ ڳالهه چوانءِ...!“
”ها...!“
”تون ڏانئڻ آهين...!“
”پر اڃان ته تنهنجو رت نه پيتو اٿم...!“
”تون رت جي ڳالهه ٿي ڪرين چري...؟“
پر تون ته پهرين ملاقات ۾ منهنجو ماس به پٽي وئي هئينءَ...!“
”ڇڱو هاڻ ڇڏ انهن ڳالهين کي...!“وراڻيائين:
”سچ ٻڌاءِ ٽيليفون ڇو ڪيئي...؟“
”تو سان ملڻ ٿي گهريم...!“چيم:
”منهنجو وس پُڄي ته جيڪر توکي پنهنجي دل ۾ قيد ڪري ڇڏيان ...! عمر ڀر لاءِ توکي...!“
”ٺهيو... ٺهيو...! هاڻ گهڻو رومانٽڪ ٿيڻ جي ڪوشش نه ڪر...!“ منهنجو جملو اڌ ۾ ڪٽيندي چيائين:
”تون شام جو ٺيڪ چئين وڳي هوشو پارڪ ۾ اچجانءِ ...!“
”هوشو پارڪ ۾ نه...!“ چيم: ”مان توسا مولائي پارڪ ۾ ملندس...!“
”مولائي پارڪ...!؟“ ڪجهه عجب وچان پڇيائين:
”ڪٿي آهي مولائي پارڪ...!“
”هو.... هو....! اسٽيشن وارو پارڪ...! تون اتي چئين وڳي اچجانءِ، مون کي تنهنجو انتطار رهندو...!ڇهين وڳي اسان نشاط سئنيما ۾ فلم ڏسڻ وينداسين...!“
”ٺيڪ آهي...!“ چيائين: ”مان پنهنجي قسمت وانگر اڌ ٽُٽل ڦٽل اسٽيشن پارڪ عرف ’مولائي پارڪ‘ ۾ شام جو چئين وڳي ضرور اينديس. منهنجوانتظار ڪجانءِ...!“ پوءِ اسان ٻنهي فون رکي ڇڏي هئي.
شائسته سان منهنجي پهرين ملاقات به ٽيليفون تي ئي ٿي هئي، جڏهن اسان جي مئنيجر صاحب مونکي ’انٽر نيشنل کٽمٺڙا فيڪٽري‘ جي مئنيجر جو نمبر وٺڻ جو چيو هو...! جڏهن مون نمبر ڊائل ڪري ٽيليفون ڪَن تي رکي هئي، ٿوري ئي دير بعد هڪ وڻندڙ آواز آيو هو:
”هيلو...! انٽرنيشنل کٽمٺڙا فيڪٽري...!“
مونسان پهريون ڀيرو ڪا ڇوڪري ٽيليفون تي مخاطب ٿي هئي، ٻيو ته مون کي ٽيليفون تي ڳالهائڻ جو ڪو خاص تجربو به ڪو نه هو.
”جي ها...! مولائي پلاسٽڪ فيڪٽري پيو ڳالهايان...!“
منهنجي آواز ۾ ڏڪڻي (بي اطميناني) نمايان هئي.
”ڇا مطلب...!؟“ آواز آيو.
”مطلب هاڻ مان سمجهي ويو هئس... ان ڪري جلدي وراڻيم:
”منهنجو مقصد آهي ته مان ملڪي سطح تي مشهور پلاسٽڪ فيڪٽري مان مولا بخش جونيئر ڪلارڪ پيو ڳالهايان...! سينيئر ٿيڻ جي اميد ڪونهي... مونکي اوهان جي مئنيجر صاحب جو نمبر کپي، اسان جو صاحب ساڻس ڳالهائڻ چاهي ٿو...!“
”ڀوڪ...!“ ٽيليفون مان آواز آيو ”آئون اِجهو ئي اوهان کي صاحب جو نمبر ملائي ٿي ڏيان...!“
اهو ٻڌي مان ٽيليفون پنهنجي صاحب کي ڏئي ٿڌا ساهه ڀريندو واپس اچي پنهنجي ڪرسي تي ويهي رهيو هئس.
مونکي ان ڇوڪريءَ واتان پنهنجي لاءِ ”ڀوڪ“ لفظ ڏاڍو وڻيو هو. شايد ان ڪري پنهنجي ساءِ ڀڻڪيو هئم:
”يار مان ڀوڪ آهيان ڀوڪ...!“
شايد اهو جملو مجيد سُڃي ۽ نبي داد به ٻڌي ورتو هو. ان ڪري پڇيائون:
”هي وري ڪهڙو چڪر آهي...!؟“
مون کين حقيقت کان آگاهه ڪيو، هو ٻئي ڏاڍو کِليا هئا مون تي...! ٽوڪون ڪيائون چٿرون ڪيائون ...!
”اڙي صفا ڪو سادو آهين يار...!“ مجيد سُڃي چيو هو:
”خواهه مخواهه اسان جو ڪنڌ هيٺ ڪرائي ڇڏيئي...!خبر ناهي صاحب ڇو چيو توکي نمبر ملائڻ جو...! هاءِ... اتي مان هجان ته ان آپريٽر ڇوڪريءَ سان اهڙو ته ڳالهايان ها جو سندس وات ئي پٽجي وڃي ها...!“
بس اها اسان جي پهرين ملاقات هئي، ان کان پوءِ به اڪثر صاحب مون کي ’انٽر نيشنل کٽمٺڙا فيڪٽريءَ‘ جو نمبر وٺڻ لاءِ چوندو هو. ان جي مئنيجر سان گهاٽي دوستي هئس. مان اُن بهاني ان ڇوڪريءَ سان ڪجهه نه ڪجهه ڳالهائي وٺندو هئس يا جيڪڏهن منهنجو صاحب آفيس ۾ نه هوندو هو ته چوري چوري آءُ کيس ٽيليفون ڪري وٺندو هئس، ڇو ته ٿوري عرصي ۾ مون کي هن جي آواز سان تمام گهڻي محبت ٿي وئي هئي ۽ مونکي محسوس ٿيندو هو ته هوءَ به مون ۾ دلچسپي رکي ٿي ۽ منهنجي اجايو ٽيليفون تي ناراض به نه ٿي ٿئي. اسان ٽيليفون تي ئي هڪ ٻئي سان تعارف ڪرايو هو، سندس نالو شائسته هو، هوءَ گذريل اڍائي ٽن سالن کان ’انٽر نيشنل کٽمٺڙا فيڪٽري‘ جي ٽيليفون آپريٽر هئي. ان کان علاوه هوءَ پنهنجي ڪمپني کي کٽمٺڙي جي ڊمانڊ وڌائڻ لاءِ به اهم ڪردار ادا ڪندي هئي. ان ڪري کيس ڪافي سهولتون مليل هيون. هڪ ڀيري ٽيليفون تي چيو هئائين:
”مولا بخش مان توسان روبرو ملڻ چاهيان ٿي...!“
”پر ڪٿي...! “ پڇيو هيم.
”اڄ شام جو ستين وڳي پاڻ ڪراچي ريسٽورينٽ تي ملنداسين. منهنجو انتظار ڪجانءِ...!“
”پر...! اوهان مون کي يا آئون اوهان کي سڃاڻيندس ڪيئن؟“ حيرت مان پڇيم.
”مولا بخش...!“وراڻيو هئائين: ”مان ته تو کي آواز تي ئي سڃاڻي ورتو هو ته تون منهنجي... منهنجي...!“
ڀانيم ٿي ته هوءَ منجهي پئي هئي:
”پوءِ ڇا...! روبرو اوهان کي سڃاڻڻ ۾ غلطي ڪنديس...؟“
ايئن چئي هن ٽيليفون رکي ڇڏي هئي.
خبر ناهي ڇو ان باري ۾ به نه چاهڻ باوجود نبي داد ۽ مجيد سُڃي کي آگاهه ڪري ڇڏيو هيم، جن چيو:
”يار لڳي ٿو ته ان ۾ ضرور ڪو چڪر آهي...! ڇوڪري ۽ توسان ملڻ جو اظهار ڪري، ڪجهه مشڪوڪ ٿو لڳي، ضرور ڪا نه ڪا گڙ ٻڙ آهي...!“
”ڪا به گڙ ٻڙ ڪونهي...!“ کين چيو هيم:
”هوءَ مون کي بلڪل معصوم ٿي لڳي...! هونئن به مون مولائي هن جو بگاڙيو ڇا آهي جو ڪو چڪر هلائيندي...؟“
”چوين ته سچ ٿو پيارا...!“مجيد سُڃي چيو:
”پوءِ به هوشيار رهجانءِ...! ٿورو به پنهنجو ستارو گردش ۾ ڏسين ته ڀڄي وڃجانءِ....! ڪٿي مون وانگر ڦاسي نه وڃين ۽ پوءِ...!“
”تون بزدل هئين...! سندس جملو ڪٽيندي چيم:
”۽ مان مولائي آهيان، ڊڄي ڀڄي نه ويندس...!“
”ٺيڪ آهي بزدل ئي سهي...! پر عشق ۾ موچڙا ته ڪو نه جهليم...!“ وراڻيائين:”بس رڳو ٿورو شڪ پيو ته سِر هليو ويندو...! توبهه تائب ٿيڻ ۾ دير نه ڪيم ۽ پوءِ اڄ تائين ڪنهن سان عشق ڪرڻ بابت سوچيو به نه اٿم...!“
مجيد سُڃو ڪاليج جي زماني ۾ ڪنهن ڇوڪريءَ سان عشق ڪري، وتندو هو ان جي چوڌاري ڦرندو...! کوڙ سارا خط لکيائينس، محبت جهڙو مٺو اظهار ڪندي مٿس جان به فدا ڪرڻ جو اعلان ڪيائين پر جڏهن کيس خبر پئي ته ان ڇوڪريءَ جو پيءُ جج آهي ته همراهه جون وايون بتال ٿي ويون ۽ پنهنجي ساءِ ڀڻڪي چيوهئائين:
”معنى ته اڄ يا سڀاڻي مان ڦاهي چڙهان ئي چڙهان...! کڏ ۾ پوي اهڙو عشق جيڪو ڦاهي تي ڦتڪائي ڦتڪائي ماري...!“
ان ڏينهن کان پوءِ مجيد سُڃو ان ڇوڪريءَ کي ڏسي، رستو مٽائي ويندو هو.
”ٺيڪ آهي تون ضرور ملجانس...!“ نبي داد مون کي چيو: ”پر جي اها عورت ٿورڙي به مڪاريل محسوس ٿئي ته هڪدم ٺشي فرار ٿي وڃجانءِ...!“ بدقسمتيءَ سان ان ڏينهن منهنجي کيسي۾ صرف پنجين جو نوٽ پيو هو، ان ڪري مجيد سُڃي کي مدد جو چيم ته هن ورَ مان پنجاهه جو نوٽ ڪڍي ڏيندي چيو:
”اڄ پهرين ملاقات اٿئي ان ڪري توتي رحم ٿو اچي...! باقي آئنده مان تنهنجي عشق ۾ گهاري ته نه ٿو وجهي سگهان پر مون مان هاڻ هڪ پائي جي به اميد نه رکجانءِ...!“
مان ان ڏينهن شام جوستين وڳي ڪراچي ريسٽورينٽ ۾ موجود هئس، پاڻ کي ڏاڍو ٺاهڻ جي ڪوشش ڪئي هيم، نبي داد کان صرف هڪ ڏينهن لاءِ بوٽ ورتو هيم، ڪپڙا پنهنجا ئي هئا پر استري جو مهٽو کين ڏئي آيو هئس. وارن کي به پنهنجي پر ۾ خوب ٺاهيو هيم، سرنهن جو تيل به مَکيو هو.
مون کي بيٺي ٿورو ئي ٽائيم ٿيو هو جو هڪ حيرت انگيز ۽ پُرڪشش عورت منهنجي سامهون رکيل ڪرسي تي ويهي رهي هئي...! حيرت انگيز شايد مون کي ان ڪري محسوس ٿي رهي هئي جو مون ڪا نوجوان عورت ايڏي ويجهڙائي کان پهريون ڀيرو ڏٺي هئي...!
”توهان مولا بخش آهيو نه...؟“ ويهندي چيو هئائين:
”منهنجو نالو شائسته آهي...!“
”جي ها پر اوهان مون کي...!“
”مولائي پاڻ کي ڪيترو به ٺاهين يا لڪائين پر هو ماڻهن جي ميڙ ۾ پري کان پڌرا هوندا آهن...!“منهنجو جملو اڌ ۾ ڪٽيندي چيو هئائين.
آئون کيس حيرت ۾ ڏسندو رهيس، هوءَ مون کي اعلى سوسائٽيءَ جي محسوس پئي ٿي...! ان ڪري دل چيو ته ’جيڪر هتان ڀڄي وڃان...!‘
”ايئن ڇا پيو ڏسين...؟“ پڇيو هئائين.
”شائسته...!“چيو هيم:
”اسان پارا مولائي جڏهن پاڻ کان گهڻو وڌيڪ اونچي ۽ اعلى طبقي جي ماڻهن کي ڏسندا آهن ته پڪ ڄاڻ ته هو کين ايئن ئي تڪيندا آهن جيئن مان اوهان کي ٿو ڏسان...!“
”مان ڪنهن امير گهراڻي جي عورت نه آهيان...!“ وراڻيائين:
”پر منهنجو واسطو به هڪ عام ۽ هيٺين طبقي سان آهي...!“
”مان ايئن نه ٿو سمجهان...!“چيم.
”توهان منهنجا ڪپڙا ۽ منهنجو رنگ ڍنگ ڏسي نه ڀُلجو...!“چيائين: ”منهنجو پيءُ رٽائرڊ پرائمري استاد آهي، مان پنهنجي ٻن ننڍڙين ڀينرن ۽ ماءُ پيءُ سان گڏ مسواڙي جڳهه ۾ رهندي آهيان...!“
وچ ۾ بيرو اچي ويو جنهن کي شائسته ٻن چانهين آڻڻ جو چيو.
”جيڪڏهن واقعي ئي ايئن آهي ته پوءِ ايڏن مهانگن ڪپڙن پائڻ جي ڪهڙي ضرورت...!“بيري جي وڃڻ کان پوءِ کيس چيم:
”توهان ڪفايت مان ڪم ڇو نه ٿا وٺو...!؟“
”اها منهنجي مجبوري آهي...!“چيائين:
”اسان جي مئنيجر جو چوڻ آهي ته فيڪٽري ۾ کٽمٺڙن لاءِ ايندڙ گراهڪ کٽمٺڙن کان وڌيڪ فيڪٽري ۾ ڪم ڪندڙن کي ڏسندا آهن.ان ڪري اوهان جو لباس توڙي انداز پُرڪشش ۽ وڻندڙ هجڻ کپي...!“
”پوءِ ته اوهان جي پگهار...! لباس ۽ بيوٽي پارلر جي خرچن ۾ پوري ٿي ويندي هوندي...!؟“ چيم.
”اسان جي لباس وغيره تي خرچ ايندڙ پيسا تقريبن اسان جي فيڪٽري ئي برداشت ڪندي آهي. البته ڪجهه رقم ماهوار اسان جي پگهار مان به ڪاٽي ويندي آهي، تنهن هوندي به مون کي اڍائي ٽي هزار مهينو ملي ويندو آهي...!“
”خير ڇڏيو انهن ڳالهين کي...!“ چيم:
”اوهان مون سان ڇو ٿي ملڻ ڇاهيو...!؟“
”ڇو توهان کي ڪو اعتراض آهي ڇا...!؟“
”اعتراض هجي نه هجي...! ملڻ جو ڪو نه ڪو مقصد هوندو آهي.“
”دراصل پهرين ڏينهن جڏهن توهان ٽيليفون ڪئي هئي ته شايد مان اوهان کي ’ڀوڪ‘ چيو هو...!“ وراڻيائين:
”ان ڪري اوهان کان روبرو معذرت ڪرڻ ٿي گهريم...!“
”شائسته...! هڪ ڳالهه چوانءِ...!؟“
”ها...! “
”توهان جو اهو لفظ مون کي پاڻ کان وڌيڪ پيارو لڳو هو...! دل پئي گهريو ته جيڪر اوهان اهو لفظ چوندا رهو ۽ مان ٻڌندو رهان، سچ مون کي اوهان جي ان لفظ سان ڏاڍو پيار آهي...!“
”ڏاڍو شرارتي پيو لڳين...!“ مرڪندين چيائين.
هن جي مرڪ منهنجي وجود ۾ لهي وئي هئي .
”ڀُلي آهين شائسته...!“چيو هيم:
”مان شرارتي نه، صرف مولائي آهيان..!“ موٽ ۾ هلڪو ٽهڪ ڏنو هئائين.
ايتري ۾ بيرو چانهه کڻي آيو. اسان سِپ سِپ ڪري چانهه جا ڪوپ کي خالي ڪري رهيا هئاسون. چانهه پيئندي ڪنهن به نه ڳالهايو، بس خاموش خاموش نظرن سان هڪ ٻئي کي تڪيندا رهيا هئاسين .
”شائسته...!“ چانهه کان فارغ ٿيندي ئي کانئس پڇيم:
”مون سان ملڻ کان اڳ توهان منهنجي باري ۾ ڇا سوچيو هو...!؟“
”ٻڌايائين...؟“ اکين ۾ اکيون ملائيندي چيائين.
”ها...!“
”ڪٿي ناراض ته نه ٿي ويندين...!؟“
”مولائي ڪنهن کان به ناراض نه ٿيندا آهن...!“
”توسان ملڻ کان اڳ به مون اهو ئي محسوس ڪيو هو جيڪو هاڻ آهين...!“
”ڇا آهيان مان هاڻ ...!؟“
”بلڪل سادو...! مولائي... ۽...۽...!“
”۽...۽ ڇا...!؟“
”ٻڌايائين...؟“
”ها...!“
”۽ ڀُوڪ...!!!“
”ڀوڪ...!“ مان کلي پيو هيم.”مان ڀوڪ نه مولائي آهيان...!“
”ٺيڪ آهي...!“وراڻيائين:
”اڄ کان پوءِ مان اوهان کي مولائي سڏينديس...!“
”پر مان اوهان کي ڇا سڏيان...؟“ پڇيم.
”شائسته...!“
”نه...! شائسته نه...!“
”ته پوءِ ڇا سڏيندين...؟“
”ٻڌايان...!“
”ها...!“
”توکي مان ’ڏانئڻ‘ سڏيندس...!!“
”ڏانئڻ...!“ هوءَ کلي پئي هئي، آئون سندس مرڪندڙ چهرو ڏسندو رهيس، ڪجهه دير کان پوءِ چيائين:
”مولا بخش...!هڪ ڳالهه چوانءِ...؟“
”ها چئو...!“
”توهان واقعي به مولائي آهيو...؟“
”۽ توهان...! ؟“
”مان...! مان ڏانئڻ...!“
ايئن چئي هوءَ وري کِل ۾ ٻِٽ ٿي وئي هئي، ان وقت ڪو موسيقار جيڪڏهن شائسته جا ٽهڪ رڪارڊ ڪري وٺي ها...! ته کيس سرن جي تلاش ۾ دربدر ڀٽڪڻو نه پوي ها ۽ نه ئي وري ڌنن تي سوچي سوچي سندس مٿي جا وار ڇڻن ها... بلڪه شائسته جي ٽهڪن تي ٻڌل موسيقي، کيس دنيا جو عظيم موسيقار بڻائي ڇڏي ها...!
پر شائسته جا ٽهڪ ٻڌڻ وارو مان ئي هئس، مان موسيقار نه پر مولائي آهيان، ان ڪري شائسته جا ٽهڪ رڪارڊ ڪري نه سگهيس البته سندس ٽهڪن کي مون پنهنجي دل جي دنيا جي فريم ۾ بند ڪري ڇڏيو...! پوءِ جڏهن به اداس ٿيندو هئس ته پنهنجي دل جي فريم مان سندس ٽهڪ ڪڍي انهن تي گيت غزل لکڻ جي ڪوشش ڪندو هئس (توڙي جو مان، شاعر نه پر مولائي آهيان) سندس ٽهڪن تي نچندو هئس.
ان ڏينهن ڪافي دير ڪراچي ريسٽورينٽ ۾ ويٺا رهيا هئاسين، چانهه جا پيسا شائسته ڀريا هئا، ان ملاقات کان پوءِ اسان جي ملاقاتن جو سلسلو شروع ٿي ويو هو، هاڻ ته ايئن محسوس ٿيندو جو اسان کي هڪ ٻئي جي ڳولها هئي پر هاڻ تلاش جي تڙپ ختم ٿي چڪي هئي، اسان ڪائنات جي ڪنهن ڪنڊ ۾ هڪ ٻئي کي ڳولهي ورتو هيوسين.
”مولائي ٽيليفون ڪري آئين...؟“ مجيد سُڃي پڇيو.
”ها...!“ وراڻيم: ”هاڻ پاڻ کي هلڻ گهرجي...!“
پوءِ اسان ٽئي آفيس مان نڪرڻ لڳاسين، البته هيڊ ڪلارڪ اڃان ويٺو هو.
”خدا حافظ مسٽر نوريئڙا...!“ويندي ويندي کيس چيم. ان کان پهريان جو هيڊ ڪلارڪ ڪا ڇڙٻ ڏئي، اسان آفيس مان نڪري آياسين.
اسان ٽئي هٿ هٿن ۾ ڏئي ٻارن وانگر روڊن تي پيل ٺڪرين، پٿرين کي لتون هڻندا اڳتي وڌندا رهياسين. اسان ٽئي هڪ ئي محلي جا رهواسي آهيون، ان ڪري تقريبن آفيس گڏجي ايندا ويندا آهيون پر اسان جا گهر هڪٻئي کان ڪجهه پري آهن. ان ڪري اسان ٽئي محلي جي مشهور ’مسڪين چوڪ‘ تي گڏ ٿيندا هئاسين ۽ ڌار به...!هاڻ به اسان ’مسڪين چوڪ‘ وٽ پهتا هياسين.
”يار...!“ نبي داد چيو:
”توهان پوڻين ڇهين وڳي هت پهچجو...! پوري ڇهين وڳي مامي سلطان راهي جي فلم شروع ٿيندي ته جيئن وقت تي هلي سئنيما پهچون...!“
اسان هائوڪار ۾ ڪنڌ ڌوڻيو، ۽ پوءِ جدا ٿي وياسين.
چئين وڳي پوري، مان مولائي پارڪ (اسٽيشن پارڪ) ۾ موجود هئس، ساڍا چار ٿي ويا... پر شائسته نه پهتي هئي پوءِ پنج ۽ هاڻ سوا پنج به ٿي ويا هئا...!
پر پوءِ به هوءَ نه پهتي. جڏهن انسان اڪيلو هوندو آهي، تنها هوندو آهي، مٿان وري ڪنهن جو انتظار، هوندو اٿس ۽ انتظار وارو پاڻ پهچڻ بدران صرف انتظار جي اذيت ڏيندو اٿس ته ان مهل ان ماڻهو مٿان وهم وار ڪندا آهن، سوچن جون سِرڻيون سندس ماس پٽڻ لڳنديون آهن خدشن جا خدا کيس کوکلو ڪري ڇڏيندا آهن. موٽ ۾ هو ڪجهه به نه ڪري سگهندو آهي، بس انتظار جي تيز اس ۾ هو اجايو هيڏانهن هوڏانهن ڀٽڪندو ٿاٻا کائيندو رهندو آهي. منهنجي به ان وقت ڪجهه اهڙي ئي ڪيفيت هئي، مون کي ڪجهه سمجهه ۾ نه اچي رهيو هو ته ’شائسته‘ مون کي اچڻ جو چئي پاڻ ڇو نه آئي...؟ مان سوچي رهيو هئس ته ’پهرين ته شائسته ايئن ڪڏهن به نه ڪيو آهي ته پوءِ اڄ هن ايئن ڇو ڪيو...؟ پڪ سان ڪو ڪم ٿي پيو هوندس، يا ڪا مجبوري...!‘ مان پنهنجي ئي دل جي درياءَ ۾ ٻڏڻ لڳس...! غوطا کائڻ لڳس...! پر هوءَ نه آئي...! پوڻي ڇهين وڳي تائين نه آئي...! مان مايوس ٿي ’مسڪين چوڪ‘ ڏي ڊوڙ پاتي، جتي اڳ ۾ ئي نبي داد ۽ مجيد سُڃو مون تي ڏمريا ويٺا هئا...!
”اڙي مولائي...!“ مون کي ڏسندي نبي داد ڪاوڙ ۾ چيو:
”اسان هتي پنجين کان تنهنجو انتظار پيا ڪيون...! هاڻ ڇهه ٿي ويا آهن، ڪيڏانهن گم ٿي ويو هئين...!“
”معاف ڪجو يار...!“ سهڪندي چيم: ”ٿورو ڪم ٿي پيو هو...!“
”ڪم ٿي پيو هيئي...!؟“مجيد سُڃي پڇيو:”يا عشق جو چڪر پئي هلايئي...!؟“
”ڪاش...!توکي ان ڇوڪريءَ هٿان پادر لڳن ها...!جنهن سان محبت ڪئي هُيئي!؟“ڪاوڙ ۾ کيس چيم:”ته عشق جا چڪر ئي وساري ويهين ها...!“
”مون کي ته موچڙن کان مولا بچايو...!“ مجيد سُڃي مرڪندي چيو:
”پر ڀانيان ٿو ته مون واري حصي جا پادر به توکي لڳندا...!“
”اڙي ڇڏيو حوال...! جلدي ڪيو مامي سلطان راهي جي فلم شروع ٿي چڪي هوندي...!“ نبي داد چيو.
جنهن کان پوءِ اسان ٽئي تڪڙيون تڪڙيون ٻرانگهون کڻندا نشاط سئنيما وٽ پهتاسين ته نبي داد، مجيد سُڃي کي سيڪنڊ ڪلاس جي ٽن ٽڪيٽن جيترا پيسا ڏيندي چيو:
”يار جلدي موٽجانءِ ڀانيان ٿو ته مامي سلطان راهي جي فلم شروع ٿي چڪي آهي...!“
پوءِ مان ۽ نبي داد سئنيما جي اندرين دروازي وٽ پهتاسين جتي هڪ ڪارو رڏو ٽڪيٽ چيڪر ويٺو هو. مون کي ته بدمعاش ٿي لڳو.
”جناب...!“ نبي داد ٽڪيٽ چيڪر کي چيو:
”اسان جو دوست سامهون سيڪنڊ ڪلاس جون ٽي ٽڪيٽون وٺي پيو پر اتي ڪجهه رش آهي، ان ڪري کيس ٽڪيٽون جلدي نه ملنديون توهان مهرباني ڪري اسان کي اندر ڇڏيو ڇو ته فلم شروع ٿي چڪي آهي...! اسان جو همراهه اجهو ٽڪيٽون وٺي اوهان وٽ پهتو...!“
”اوئي...! ناڙي... پهلي ٽڪيٽ دکائو... ڦِر اندر جائو...!“
اهڙو رکو جواب ٻڌي اسان ٻنهي جا ڪن ٺري ويا.
”مجيد سُڃو خبر ناهي ڪهڙي مهل اچي...!؟“ نبي داد آهستي مون کي چيو.
”مامي سلطان راهي جا پهريان وارا خطرناڪ ايڪشن ئي هليا ويندا...!“
”ها...!“ چيم: ”پر ڇا ڪجي يار...! صبر ته ڪرڻو ئي آهي نه...!“
ان مهل اوچتو سئنيما حال مان وڏي رڙ آئي هئي، شايد سلطان راهي ايڪشن ۾ هو...! ان ڪري نبي داد به ايڪشن ۾ اچي ويو ۽ ٽڪيٽ چيڪر کي گريبان مان پڪڙي کيس ڌڪو ڏيندي چيائين:
”اوئي منڊي..!مين تينو نهين ڇڊانگا...! سلطان راهي ميرا ماما هَئي...!“ موٽ ۾ ٽڪيٽ چيڪر بدمعاش وات ۾ هڪ اهڙو ته زوردار ٺونشو وهائي ڪڍيو هيس جو هي همراهه وڃي ڀت ۾ لڳو، ايتري ۾ مجيد سُڃو به پهچي ويوته کيس چيم:
”مان مولائي آهيان...! تون بروسليءَ جون فلمون ڏٺيون آهن... وارو ڪر نبي داد کي ان بدمعاش کان بچائي وٺ، ڪٿي اُڦٽ نه ماري وجهيس...!“
”اڙي چريو ٿيو آهين ڇا مولائي...؟“ مجيد سُڃي وراڻيو.
”هي بدمعاش...! ايڪشن جي بادشاهه سلطان راهي کان به نه مڙيو آهي ته بروسلي کيس ڇا ڪندو...!؟“
”جناب...! هي ٽڪيٽون وٺو...!“مون سٽ ڏئي مجيد سُڃي کان ٽڪيٽون وٺي ٽڪيٽ چيڪر بدمعاش کي ڏيندي چيم. جيڪو وحشي نظرن سان نبي داد کي گهوري رهيو هو، جڏهن ته نبي داد کانئس ڏاڍو ڊنل ۽ هيسيل هو.
”ٺيڪ هَئي جائو ڙي...!“ ٽڪيٽ چيڪر ٽڪيٽون جاچيندي چيو.
”جناب جائين...؟“ نبي داد هيسيل نظرن سان بدمعاش کان پڇيو.
”هان ڙي اب جائو...!“ بدمعاش چيو.
”ساله سلطان راهي ڪا ڀانجا هئي...!“
جنهن کان پوءِ اسان سئنيما حال ۾ داخل ٿياسين.
”يار...! واهه جو ٺونشو هنيو آهي نڀاڳي...!“ نبي داد چيو:
”اصل وات ڇا نڪ ئي ڀڄي وڌو اٿائين پر پرواهه ناهي رڳو مامو سلطان راهي اچي اصل نه ڇڏيندو مانس...!“
اسان هاڻ ٽن کالي پيل سيٽن تي ويهي رهيا هئاسين، اسان جون نظرون سامهون اسڪرين تي کُتل هيون البته منهنجي دل جون نظرون منهنجي دل جي ذاتي اسڪرين تي ڄميل هيون، جتي صرف شائسته جي تصوير کان سواءِ ٻيو ڪجهه به نه هو.
نبي داد ۽ مجيد سُڃو وڏي چاهه سان فلم ڏسي رهيا هئا، ڪنهن ڪنهن مهل ٻين فلم ڏسندڙن سان گڏ سيٽين ۽ تاڙين جو ڌڌڪو لائي ٿي ڏنائون، جڏهن ته منهنجي، فلم ۾ بلڪل دلچسپي نه هئي، ’شائسته ڇو نه آئي...؟ بس منهنجو ذهن ان سوال جي جواب جي تلاش ۾ هيو. اسان کي فلم ڏسندي هاڻ ڪلاڪ ٿي چڪو هو جو اوچتو مون کي شائسته نظر اچي وئي، جيڪا سئنيما حال جي هڪ ڪنڊ ۾ بيٺي ڪنهن کي تلاش ڪري رهي هئي سندس نظرون فلم ڏسندڙن ۾ کتل هيون، اهو سڀ ڪجهه منهنجي لاءِ حيران ڪندڙ هو.
”يار نبي داد...!“ ڪرسي تان اٿندي چيم:
”مان اجهو آيس...!“ پر جواب نه مليو، مجيد سُڃي ڏي نظرون ڊوڙايم ته هن جو به نبي داد وانگر وات پٽيل ۽ سندس پورو توجه فلم ۾ هو ان ڪري آئون خاموشيءَ سان اٿي شائسته وٽ پهتس ۽ پوءِ اسان ٻئي سئنيما هال مان نڪري ڪجهه پرڀرو هڪ ننڍڙي پر خوبصورت پارڪ ۾ پهتاسين .
”شائسته...!“ ڇٻر تي ويهندي کيس چيم:
”تون هيڏانهن ڪيئن آئي آهين...!؟“
”مون کي چئين وڳي ڪم ٿي پيو هو...!“ وراڻيائين. ”ان ڪري نه اچي سگهيس، هاڻ فارغ ٿي سڌو تو وٽ آئي آهيان...!“
”پر توکي سئنيما ۾ اچڻ نه کپندو هو...!“چيم:” تون هيڏانهن نه اچين ها...!“
”ڇو...؟“
”سئنيما ۾ گهڻا لوڦر ۽ بدمعاش قسم جا ماڻهو هوندا آهن...!“وراڻيم.
”هو عورتن کي سٺين نظرن سان نه ڏسندا آهن...!“
”سئنيما هال ۾ تو جهڙا مولائي به ته هوندا آهن...!“چيائين:
”مون کي توسان ملڻو هو، ان ڪري هيڏانهن آيس ڇو ته مون کي پڪ هئي ته تون هت ئي هوندين...!“
”اسان سڀاڻي به ملي پئي سگهياسين...!“چيم:”اڄ ڀلا ضروري هو ڇا...؟“
”ها ضروري هو...!“ وراڻيائين:”انتهائي ضروري هو...!“
”ڪا خاص ڳالهه آهي...؟“
”ها...! ايئن ئي سمجهه ...!“
”پو ٻڌاءِ ...!ڪهڙي ڳالهه آهي...؟“
”ٻڌايائين...؟“
”ها...!“
”تون واقعي مولائي آهين...؟“خبر ناهي ڇو نه چاهڻ باوجود کلي پيو هيم.
”شائسته...! مطلب جي ڳالهه ڪر...!“
ڪجهه گهڙين جي خاموشي کان پوءِ چيائين:
”اسان جي فيڪٽري مئنيجر کي اسان جي باري ۾ خبر پئجي وئي آهي!“
”ڪهڙي خبر پئجي وئي اٿس...!؟“ تعجب مان کانئس پڇيم.
”ته اسان هڪ ٻئي سان ملندا رهون ٿا...!“ هٻڪندي چيائين.
پوءِ ان ۾ پريشان ٿيڻ جي ڪهڙي ڳالهه آهي...؟“ پڇيم:
”ملڻ ۾ ته ڪو به عيب نه آهي...!“
”پر هو ايئن نه ٿو چاهي...!“
”ڇو هو توتي عاشق آهي ڇا...؟“
”وڏو ڪو بي حياءَ آهين...!“ منهن ڦيريندي چيائين.
”نه...!“چيم:”مان بي حياءَ نه مولائي آهيان....!“
آهستي بلڪل آهستي کِلي پئي هئي .
”دراصل اسان جو مئنيجر صاحب...!“ ڳالهايائين:”فيڪٽري ۾ ڪم ڪندڙ ڇوڪرين کي کٽمٺڙن کان وڌيڪ اهميت نه ڏيندو آهي...!“
”مان سمجهيس نه...!“چيم: ”صاف ٻڌاءِ ڇا ڳالهه آهي...؟“
هوءَ وري ڪجهه گهڙيون خاموش ٿي وئي هئي ۽ پوءِ ٿڌو ساهه ڀريندي چيائين:
”اڄ مئنيجر پنهنجي آفيس ۾ مون کي گهرائي چيو آهي ته شائسته..!
مونکي خبر پئي آهي ته تون ڪنهن سان عشق پئي ڪرين...! ۽ ان سان اڪثر ملندي رهندي آهين، جنهن سان اسان جي فيڪٽري جي بدنامي پئي ٿئي، ان ڪري آئيندهه ايئن نه ٿيڻ کپي...!!“
”پوءِ تون ڇا چيس...!؟“پڇيم.
”مان گهڻو ڪجهه چيومانس...!“ مايوسي وچان وراڻيائين:
”ته اهو منهنجو ذاتي معاملو آهي، توهان هرو ڀرو ان کي فيڪٽري جو حصو نه بڻايو پر پوءِ به هو پنهنجي هوڏ تان نه لٿو، ان ڪري اسان ۾ تمام سخت جملن جي ڏي وٺ ٿي. جنهن سبب اسسٽنٽ مئنيجر ۽ ٻيا ڪي ملازم وچ ۾ پئجي ويا ۽ وڏي مشڪل سان گهڻي ٽائيم گذرڻ کان پوءِ معاملو ٿڌو ٿيو...!“
”پوءِ تون اها گهٽيا قسم جي نوڪري ڇڏين ڇو نه ٿي ڏين...؟؟“چيم.
”مان نوڪري نه...! توکي ڇڏڻ آئي آهيان...! ڇا تون مونکي وساري سگهندين...!؟“
“موٽ ۾ مون کيس گهوري ڏٺو ته ڪنڌ هيٺ ڪري ڇڏيائين، اکيون ڀرجي آيون هيس پر تنهن هوندي به پاڻ کي نارمل رکڻ جي ڪوشش ٿي ڪيائين.
”شائسته...!“چيم:
”مولائي پهريان ته ڪنهن کي ياد ناهن ڪندا...! جيڪڏهن ڪنهن کي ياد ڪيائون ته پوءِ پنهنجو پاڻ کي وساري ڇڏيندا آهن...!“
منهنجي ان جملي تي ڪنڌ مٿي ڪيائين پوءِ وري جهڪائي ڇڏيائين: ”مان مجبور آهيان مولائي...!مون کي هڪ خواب سمجهي حقيقت ڏانهن موٽي وڃ...!“
”تون منهنجي لاءِ نه ئي سهي...!“ چيم: ”پر پنهنجو پاڻ تي رحم ڪري اها واحيات نوڪري ڇڏي ڏي، جتي تنهنجي حيثيت هڪ کٽمٺڙيءَ جيتري آهي...!“
”مان مجبور آهيان مولائي...!“وراڻيائين:“اها نوڪري نه ٿي ڇڏي سگهان...!“
”پر ڇو...؟“ پڇيم.
”ٻڌايائين...؟“
”ها...!“
”تون واقعي مولائي آهين...!“مرڪندي چيائين.
”اهو منهنجي سوال جو جواب ناهي...!“الجهندي کيس چيم:
”پليز شائسته...! اجايو مسڪرائڻ جي ڪوشش نه ڪر...! مون کي ٻڌاءِ ڪهڙي مجبوري آهي تنهنجي...!؟“
”مون تي فيڪٽري جو قرض آهي...! جيڪو مان لاهي نه ٿي سگهان...! نوڪري ڇڏي نه ٿي سگهان...!“
”تون فيڪٽري کان قرض ڇو ورتو هو...!؟“
”گذريل سال دهشتگردن بابا کي گولي هڻين ڪڍي هئي ...!“چيائين: ”ان جي علاج لاءِ فيڪٽري مان قرض کڻڻو پيو هيو...!“
”ڪيترو قرض آهي توتي فيڪٽري جو ...؟“
”ڇو اهو تون ادا ڪندين ڇا...!؟“کِلڻ جي ناڪام ڪوشش ڪندي چيائين.
”نه...! مان مولائي آهيان...! قرض ته ادا نه ٿو ڪري سگهان پر پُڇڻ ۾ ته ڪو عيب نه آهي...!؟“
”پندرهن هزار قرض اٿم...!“
”پندرهن هزار...!؟“ حيرت مان وراڻيم.
”ها...! پندرهن هزار جيڪي اسان لاءِ تمام وڏا آهن...!“
ڏند ڀڪوڙيندي چيائين: ”مون وٽ ته ماهوار ٻه اڍائي سئو روپيا به بچت نه ٿيندي آهي...!“
مون کي ڪجهه سمجهه ۾ نه اچي رهيو هو، ته مان شائسته کي ڇا چوان سندس ڪهڙي مدد ڪيان...!
”شائسته...!“ خاموشيءَ جي ڪُک ۾ لت هڻندي چيم:
”مان مولائي آهيان...! توکي ڏيڻ لاءِ مون وٽ ڪجهه به ناهي...!“
”تو وٽ سڀ ڪجهه آهي...!“ منهنجو هٿ پنهنجي هٿ ۾ پڪڙيندي چيائين:”تو وٽ سڀ ڪجهه آهي پر...پر مون وٽ هاڻ تنهنجي لاءِ ڪجهه به ناهي...! تون مونکي اها محبت ڏني جيڪا مرڻ مهل تائين مان نه وساري سگهنديس پر مان موٽ ۾ توکي جدائي ڏيان ٿي...!“
ايئن چئي هوءَ خاموش ٿي وئي، مان به خاموش رهيس.
”جيڪڏهن مون اها رقم ايندڙ مهيني جي ٽئين تاريخ تائين ادا نه ڪئي ته هميشه لاءِ فيڪٽري جي ٿي رهجي وينديس، جتي منهنجي حيثيت کٽمٺڙي کان وڌيڪ ڪجهه به نه هوندي...!“
ڪجهه گهڙين جي خاموشي کان پوءِ چيو هئائين:
”اهو فيصلو منهنجي ۽ مئنيجر جي جهيڙي دوران اسسٽنٽ مئنيجر ڪيو هو...! ايئن سمجهه ته مولائي مان پندرهن هزارن ۾ فيڪٽري مئنيجر وٽ گروي ٿيل آهيان...! ۽ مون کي پڪ آهي ته مان ايندڙ مهيني جي ٽئين تاريخ ته ٺهيو پر ايندڙ ٽن صدين تائين به اهو قرض لاهي نه سگهنديس، ان ڪري مان صرف مئنيجر جي اشاري تي هلنديس ۽ ٽئين تاريخ کان پوءِ مان، مان نه رهنديس...! مان مجبور آهيان، مون کي وساري ڇڏجانءِ...!“
شائسته هاڻي روئي پئي هئي اکيون اگهندي چيائين:
”عورت قربانيءَ جو ٻيو نالو آهي...! ان ڪري هر عورت کي ڪڏهن نه ڪڏهن قرباني ڏيڻي پوندي آهي پر پوءِ به کيس بدڪردار ۽ بيوفا جا لقب ملندا رهندا آهن...!“
”تون بدڪردار يا بي وفا ناهين...!“
”ته پوءِ تون مون کي ڇا ٿو سمجهين...!؟“
”ٻڌايائين...؟“
”ها ... ٻڌاءِ...!“
”تون ڏانئڻ آهين...!“کِلندي چيم.
اها الڳ ڳالهه هئي ته اکيون منهنجون به آليون هيون.
”ها...! مان ڏانئڻ آهيان...!“ اٿندي چيائين:”ان ڪري مون سان هاڻ ڪڏهن به نه ملجانءِ...! نه ئي فون ڪجانءِ ...!“
”ڇو...؟؟“
”ٻڌايانءِ...؟“
”ها...!“
”تون مولائي آهين ۽ مان ڏانئڻ ...!!“
ايئن چئي هوءِ هلي ويئي هئي پر مان ويٺو رهيس، ڪافي دير ويٺو رهيس پوءِ خبر ناهي ڪهڙي مهل گهر هليو ويو هيم.
جيئن جيئن ٽين تاريخ ويجهو ٿيندي ٿي وئي، تيئن تيئن مان اندران پَورو ٿيندو ٿي ويس ۽ منهنجو وجود ذرو ذرو ٿي اڏامندو ٿي ويو، ايئن محسوس ٿيندو هو ته ’منهنجي دل، منهنجي جسم مان نڪري، کسڪي هيٺ ڪري، پرزا پرزا ٿي ويندي...!‘ منهنجي ان ڪيفيت تي نبي داد، مجيد سُڃو توڙي هيڊ ڪلارڪ ڏاڍو حيران هئا، ڪافي ڀيرا پڇيو به هئائون، پر هر ڀيري نٽائي ويو هئس پر ٽين تاريخ کان هڪ ڏينهن اڳ مان ڀڄي ڀورا ڀورا ٿي رهيو هئس ڇو ته ’انسان مٽي جو ٺهيل آهي ۽ مٽيءَ تي ڪو به اعتبار ڪونهي ته هو ڪڏهن ٿي ڀري، ڪڏهن ٿي ڇڻي...!‘ پر ان ڏينهن منهنجي وجود جي مٽي ڀُري رهي هئي ان ڪري ڀانيم ٿي ته اڄ مان ڪنهن به لمحي مٽي سان ملي مٽي ٿي ويندم.
”يارمولائي...! اسان کي ٻڌاءِ ته ڪجهه ڏينهن ۾ هيءَ اوچتو ئي اوچتو توکي ڇا ٿي ويو آهي...؟“ نبي داد پڇيو پر مان خاموش رهيس.
” تون ٻڌائين ڇو نه ٿو آخر...!“ هن ڀيري نبي داد ٻانهن کان ڇڪيندي چيو:
”آخر توسان مسئلو ڪهڙوآهي جنهن جي ڪري ڪافي ڏينهن کان پريشان آهين...؟ تون ٻڌاءِ ته سهي جيڪڏهن اسان تنهنجي ڪا مدد نه ڪري سگهياسين ته گهٽ ۾ گهٽ تنهنجي ڏک ۾ شريڪ ته ٿينداسين...!“
”مان مري ويندس...!“ وراڻيم.
”مولائي ڪڏهن به ’مري‘ نه وڃي سگهندا آهن...!“مجيد سُڃي چيو:
”ان ڪري تون به ’مري‘ نه ويندين...!“
”ته پوءِ مان پيالا ڪري ويندس...!“ چيم.
”پر تون پيالا ڇو ڪندين...؟“ نبي داد پڇيو.
موٽ ۾ مون کين سڀ ڪجهه ٻڌائي ڇڏيو.
”بس ڀاڙيا ايتري ڳالهه جي ڪري ٿو روئين...!؟“
نبي داد ٽهڪ ڏيڻ جي ڪوشش ڪندي چيو پر ٽهڪ ڏئي نه سگهيو هو:
”۽ ايترو دل شڪسته ٿيو آهين جو مرڻ جون فضول ڳالهيون پيو ڪرين..؟“
”اها ڪا گهٽ ڳالهه ڪونهي...!“چيم:”جو شائسته جهڙي معصوم ڇوڪري صرف پندرهَنِ هزارن ۾ هميشه لاءِ فيڪٽري جي ٿي رهجي وڃي ۽ سندس حيثيت کٽمٺڙي جيتري به نه هجي، بس مان مري ويندس پر شائسته کي روز جيئندي مرندي ڏسي نه سگهندس...!“
”پر تون به مري نه سگهندين...!“ نبي داد وراڻيو: ”مان توکي مامي سلطان راهي جيان مرڻ نه ڏيندس...! تون جيئندين اڃان گهڻو جيئندين توکي ڪو ماري نه ٿو سگهي...!“
” زندگي موت آڏو بيوس آهي...!“چيم:
”اڄ تائين نپولين، هٽلر، چنگيز جهڙي ظالمن کان وٺي سپر پاور ملڪن جي بادشاهن تائين ڪو به موت کان پاڻ بچائي نه سگهيو آهي. اسان ته مولائي آهيون، سُڃا آهيون، بين الاقوامي بيوس آهيون، ڪنگال آهيون، اسين ڪجهه به نه ٿا ڪري سگهون...!“
”ها پر...! مان توکي صرف پندرهَنِ هزارن ۾ مرڻ نه ڏيندس...!“ نبي داد چيو: ”مان تنهنجي مدد ڪندس...!“
”مان پنهنجي مدد پاڻ نه ٿو ڪري سگهان...!“چيم:
” ته پوءِ نبي داد...! تون منهنجي ڪهڙي مدد ڪري سگهندين...!؟“
”مون کان جيڪو ٿي سگهندو مان ڪندس...!“ نبي داد وراڻيو:
”توکي ان ڌٻڻ مان آزاد ڪرائڻ ۾ وسان ڪين گهٽائيندس...!“
اسان سڀ وري خاموش ٿي هڪ ٻئي ڏانهن سواليه نگاهن سان تڪڻ لڳا هئاسين. هونئن اسان جڏهن به ڳالهائيندا آهيون ته هيڊ ڪلارڪ ڪجهه نه ڪجهه ضرور چوندو آهي پر اڄ هو به اسان کي خاموش خاموش نگاهن سان تڪي رهيو هو. آفيس ٽائيم ختم ٿيڻ ۾ باقي پنج منٽ هئا، هيڊ ڪلارڪ اسان کي پنهنجي پگهار وٺڻ لاءِ سڏيو، مجيد سُڃو ۽ نبي داد پگهار وٺي وري پنهنجين ڪرسين تي ويهي رهيا، هاڻ منهنجو نمبر هو. مان ٿڪل قدمن سان هيڊ ڪلارڪ وٽ پهتم،کانئس پگهار جا پيسا وٺي واپس ورڻ لڳس ته آواز ڏنائين:
”مولائي...! هي وٺ...!!“
”پر هي پيسا ڪنهنجا آهن...!“ حيرت مان پڇيم.
”منهنجي پگهار جا ٽي هزار آهن...!“ وراڻيائين:
”توکي ڏکئي وقت ۾ ڏيڻ لاءِ مسٽر نوريئڙيءَ وٽ هن کان سواءِ ٻيو ڪجهه به ناهي...!“ اهو ٻڌي مون کيس گهوري ڏٺو سندس هٿ مون ڏي وڌيل هو ۽ نظرون ٽيبل ۾ کتل هيس.
”وٺ مولائي...مون کان هي وٺ ...!“
وري چيائين:
”مان توکي هي ڪو چندو ڪو نه ٿو ڏيان، نه تون ان کي قرض سمجهه، بس مون کي توسان همدردي آهي، ان ڪري تنهنجي پنهنجي وس آهر مدد ڪرڻ ٿو گهران...! ڏس انڪار نه ڪجان...!“
اهو سڀ ڪجهه ڏسي ٻڌي دل پئي چيو ته ’جيڪر هيڊ ڪلارڪ کي ڀاڪر ۾ ڀري روئي پوان‘ پر ايئن ڪري نه سگهيس بس ڏڪندڙ هٿن ۽ ٻڏندڙ دل سان کائنس پيسا وٺي واپس پنهنجي ڪرسي تي ويهي رهيس.
”مولائي هيءُ وٺ...!“ نبي داد چيو: ”هيءُ منهنجو لاڪيٽ اٿئي ۽ ان سان گڏ پگهار جا ٻه هزار به تون لاڪيٽ کپائي شائسته کي بچائي وٺ ...!“
”مان ايئن نه ڪندس...!“ نبي داد کي چيم:
”تون به مون وانگي مسڪين مولائي آهين ...!“
”توکي ايئن ڪرڻو پوندو...!“ڪلهي تي هٿ رکندي چيائين:
”توکي ايئن ڪرڻو پوندو...!“
”پوءِ سڄو سارو ميهنو ڪيئن گذرندئي...؟“پڇيم.
”ڦاڪا ڪٽيندي ڪيئي مهينا گذاري ڇڏياسين پيارا...!“وراڻيائين:
”هي مهينو به گذري ويندو...!ڀانيان ٿو ته لاڪيٽ جا ٽي هزار ملندئي، ٽي هزار هيڊ ڪلارڪ جا ۽ تنهنجي پگهار جا، ٽوٽل ڏهه هزار ٿي ويا ۽...۽ باقي...!“
هو منجهي پيو هو سندس نظرون مجيد سُڃي ۾ کُپي ويون هنيون مان به مجيد سُڃي کي گهورڻ لڳس.
”نه مولائي نه...! مان توکي عشق جي شروعات ۾ ئي چئي چڪو هيم ته اڳتي مون ۾ ٽڪيءَ جي به اميد نه رکجانءِ...!“
ايئن چئي مجيد سڃو تيز تيز قدم کڻندو آفيس مان نڪري ويو.
”پرواهه ناهي پيارا...!“ نبي داد دلداري ڏيندي چيو:
”تون کٽمٺڙا فيڪٽري جي مئنيجر کي ڏهه هزار روڪ ۽ باقي پنج هزار ايندڙ مهيني جي ضمانت ڏيندين، اميد ته هو مڃي ويندو...!“
”ٺيڪ آهي...!“چيم: ”جيڪڏهن مئنيجر ڏهه هزار وٺڻ ۾ راضي به ٿي وڃي ته پوءِ ايندڙ مهيني پنج هزار ڪٿان ايندا...!؟“
”الله مالڪ آهي...!“وراڻيائين:
” تون ڳڻنتي نه ڪر، رڳو مامي سلطان راهي کي پهچڻ ڏي...!“
”سلطان راهي ڪڏهن به نه ايندو..!“چيم:”هو هاڻي ڪڏهن به نه ايندو..!“
”ايندو...!“اٿندي چيائين:
”ضرور ايندو...! تون ٽين تاريخ کان پهرين کٽمٺڙا فيڪٽري وڃ...!“
ايئن چئي نبي داد به هليو ويو. مون پهريون ڀيرو سندس آواز ۾ ڏڪڻي محسوس ڪئي هئي، جنهن کان پوءِ مان به آفيس مان نڪري ويس. رستي ۾ هڪ سوناري کي سونو هار وڪيم جنهن ايڪٽيهه سوَ ڏنا، هاڻ مون وٽ ڏهه هزار هڪ سئو روپيا هئا ۽ منهنجو رُخ انٽرنيشنل کٽمٺڙا فيڪٽري ڏي هو. مان سوچي رهيو هئس ته جيڪڏهن شائسته آفيس ۾ موجود هوندي ته مان واپس هليو ويندس، جڏهن شائسته به هلي ويندي ته پوءِ اڪيلائي ۾ سندس مئنيجر سان ملندس ته جيئن کيس ڪڏهن به خبر نه پوي ته منهنجو قرض ڪنهن ادا ڪيو. اڃان کٽمٺڙا فيڪٽري ڪافي پري هئي ته اوچتو خيال آيو ته ’ڇو نه جيڪر نبي داد کي به پاڻ سان گڏ وٺيو وڃان، هو مئنيجر سان ڳالهائڻ ۾ مدد ڪندو‘ اها سوچ ايندي ئي مان واپس وريس، هاڻ منهنجو رُخ نبي داد جي گهر طرف هو . مان سوچن جي گهري سمنڊ ۾ غوطا کائي ايترو ته ساڻو ٿي پيو هئس جو نبي داد جو در به کڙڪائي نه سگهيس ۽ اندر داخل ٿي ويم، ۽ ورانڊي ۾ بيٺو ئي رهجي ويس. ڪمري مان سندس گهر واريءَ جو آواز ڪنن تي پيم.
”نبي داد...! مون توکي پنهنجو لاڪيٽ گُم ڪرڻ لاءِ نه...! کپائڻ لاءِ ڏنو هو ته جيئن مان پنهنجي ’مُرڪ‘ جو آپريشن ڪرائي سگهان...!“
”مان ڄاڻي واڻي سونو لاڪيٽ گُم نه ڪيو آهي..!“ نبي داد جو آواز آيو: ”بس ايئن ٿيڻو هو، پنهنجي قسمت ئي ٽٽل ڦٽل آهي پياري...!“
”پر هاڻي ڇا ٿيندو..؟“سندس گهر واريءَ جي آواز ۾ ڏڪڻي نمايان هئي: ”ڊاڪٽر چيو هو ته جيڪڏهن هفتي اندر مرڪ جو آپريشن نه ڪيو ويو ته مرڪ...! مرڪ...!!“
ايئن چئي شايد سندس گهر واري سڏڪا ڀرڻ لڳي هئي،
”مان تنهنجي دل جي ڪيفيت ڄاڻان ٿو...!“ نبي داد جو آواز آيو:
”۽ مرڪ جي تڪليف جو به احساس آهي...! پر مان ڇا ڪيان مجبور آهيان، جيڪڏهن تنهنجو گم ٿيل لاڪيٽ لڀي به وڃي ته به مرڪ جي آپريشن لاءِ ناڪافي آهي...!“
”تون هن ڏکئي وقت ۾ دوستن کي ڇو نه ٿو آزمائين...!“ سندس گهر واريءَ چيو.
”هو منهنجا آزمايل آهن...!“ نبي داد چيس:
”هو مون کان پائي به نه رکندا...! پر هو به اسان وانگر مجبور آهن، بيوس آهن... پر تون يقين ڪر جنت...! مان مرڪ کي مرڻ نه ڏيندس... مرڪ مري نه ٿي سگهي....! مرڪ مري نه ٿي سگهي...! مرڪ ڪائنات جي وجود تائين زنده رهندي...!“
مان وڌيڪ بيهي نه سگهيس ۽ اندر سندن ڪمري ۾ داخل ٿي ويس. مون کي ايئن اوچتو ئي اوچتو پنهنجي سامهون ڏسي نبي داد توڙي سندس گهر واري حيران ٿي ويا، نبي داد جي گوڏي مٿان ’مرڪ‘ ستي پئي هئي يا شايد هوءَ بيهوش هئي جڏهن ته سندس گهر واري کٽ جي پيراندي کان ويٺي پنهنجا ڳوڙها ٿي اگهيا...!
”نبي داد توکي ايئن ڪرڻ نه گهربو هو...!“چيم:
” تو مون سان دوکو ڪيو آهي...!!“
”اڙي يار...! تون ... تون...! هي ڇا پيو چوين...؟؟“نبي داد چيو.
جيڪو هاڻ مرڪ کي وهاڻي تي ليٽائي منهنجي سامهون اچي بيٺو هو.
”مون سڀ ڪجهه ٻڌي ورتو آهي نبي داد...!“چيم:
”مرڪ منهنجي هوندي مري نه ٿي سگهي...!“
”او...! ته اها ڳالهه آهي...!“ مسڪرائڻ جي ڪوشش ڪندي چيائين: ”اڙي مون کي خبر هئي تنهنجي اچڻ جي...! ان ڪري توسان ڊرامو ٿي ڪيوسين...! مرڪ بلڪل ٺيڪ آهي...!“
”مان ڄاڻان ٿو ان ڊرامي کي...!“چيم:
”ڇو ته ان ڊرامي جو لکندڙ مان ئي آهيان...! تو اهو ڪيئن سمجهي ورتو...ته مان پنهنجي مرڪ کي هميشه لاءِ ماري، ڏانئڻ کي آزاد ڪرائيندس، اڙي مان ته مرڪ لاءِ پاڻ کي به ماري سگهان ٿو پنهنجو سڀ ڪجهه قربان ڪري سگهان ٿو...! صرف هڪ ڀيرو تون مون سان ڳالهه ته ڪرين ها...! ڇو ته مان صرف ’مولائي‘ تائين محدود نه آهيان پر مان تنهنجو دوست ۽ مرڪ جو چاچو به ٿيان پر تو مونسان ويساهه گهاتي ڪئي آهي نبي داد...! مان توکي ڪڏهن به معاف نه ڪندس...!“
ان تي هميشه کلندڙ ۽ کلائيندڙ نبي داد ٻارن جيان روئي پيو هو، لفظ به نه ڪڇيائين...! بس مون کي ڀاڪر ۾ ڀري روئيندو ئي رهيو...! ڪافي دير کان پوءِ شايد پوري قوت گڏ ڪري چيائين:
”يار...! مرڪ ڪافي وقت کان بيمار آهي، ڊاڪٽرن جي چوڻ مطابق سندس آنڊي ۾ ڪا خرابي آهي، ان ڪري سندس علاج آپريشن کان سواءِ ٻيو ڪجهه به ناهي... نه ته ... نه ته... هوءَ مري ويندي...!!“
”مرڪ ڪڏهن به ناهي مرندي...!“چيم: ”ان ڪري هاڻ به نه مرندي...! ڇو ته مون تنهنجو گُم ٿيل لاڪيٽ وڃائڻ کان اڳ ڳولهي لڌو آهي...!“
ايئن چئي مان پنهنجي کيسي جا سمورا پيسا ڪڍي سندس کيسي ۾ وجهي ٻاهر نڪري آيس ڇو ته مون ۾ وڌيڪ اتي بيهڻ جي همٿ نه هئي.
آئون شهر جي مختلف روڊن رستن تي ايئن اجايو ئي رلندو رهيس.گهڻو وقت آواره گردي ڪندو رهيس، ڇو ته مون کي ڪجهه به سمجهه ۾ نه اچي رهيو هو، ذهن به ڪافي منجهيل هو. هاڻ شام ٿي چُڪي هئي، سج لهڻ وارو هو مون ان ڪري پنهنجي گهر ۾ پناهه وٺڻ ٿي چاهي ۽ گهر پنهنجي ڪمري ۾ پهچي دل گهريو ته ’جيڪر ڀتين سان ڳالهائي اندر جو آڙاهه ٻاهر ڪڍي ڦٽي ڪيان پر مون کي ايئن ڪرڻ جي ضرورت نه پئي، منهنجو ننڍو ڀاءُ منهنجي ڪمري ۾ داخل ٿيو ۽ هڪ لفافو ڏيندي چيائين:
”ادا هي ڪجهه دير پهريائين هڪ ماڻهو اوهان جي نالي ڏئي ويو آهي، ڪافي پريشان ٿي ڀانيومانس...!“
ايئن چئي منهنجو ڀاءُ هليو ويو، مان جلدي لفافو کولي ان مان ڪاغذ ڪڍي پڙهڻ لڳس لکيل هو:
”پنهنجي دوست مولائي ڏانهن مجيد سُڃي طرفان ڪجهه سٽون...!
پيارا دوست...! مون کي معاف ڪجو، مان ڪڏهن به اوهان جي ڪم نه اچي سگهيو آهيان، ۽ اوهان تي هميشه بار رهيس، موٽ ۾ اوهان به سُڃو سڏيندا هُئو ان ۾ اوهان جو ڪو به قصور ڪونهي ڇو ته شايد اوهان نه ٿي ڄاتو ته ’منهنجي ماءُ کي ڪينسر هو ان ڪري پائي پائي گڏ ڪري سندس علاج ڪرائيندو هئس اڄ سندس آپريشن ٿيڻو هو، سوچيو هيم ته اوهان کان ۽ نبي داد کان پگهار جا سڀ پيسا ڦُري وٺندس پر ايئن ڪري نه سگهيس، ڇو ته توهان به مجبور هيو...! مان ٻه هزار پگهار جا ۽ ٻيا به اڍائي هزار جيڪي مان ٽڪو ٽڪو ڪري امڙ جي علاج لاءِ گڏ ڪيا هئا...! کڻي اسپتال پهتس پر جيئن ته ساڍن چئن هزارن ۾ ڪينسر جهڙي موذي مرض جو ڪٿي ٿو آپريشن ٿئي، ان ڪري مان سندس آپريشن نه ڪرائي سگهيس ۽ اڄ شام اوچتو ئي اوچتو امان مٿي آسمان ڏي هلي وئي...! مون کي امان سان بي انتها محبت هئي پر هاڻ هوءَ به نه رهي آهي، هاڻ هيڏي ساري دنيا ۾ ٻيو منهنجو ڪو به نه رهيو آهي...!
ان ڪري مان توهان کان، دنيا کان تمام گهڻو پري هليو ٿو وڃان جتي مان پنهنجو پاڻ کي به نه سڃاڻي سگهان، ٿي سگهيوَ ته مون کي معاف ڪجو ۽ وساري ڇڏجو ...!!!“
فقط مجيد سُڃو...!
هاڻ سج لهي چڪو هو هر طرف ڪاري راڪاس جهڙي رات پنهنجا خون خوار پر پکيڙي شڪار ڪرڻ شروع ڪري ڏنو هو الاءِ جي ڇو ان وقت محسوس ٿيو ته ’جيڪر اسان به ان راڪاس جهڙي رات هٿان شڪار ٿي ويا هئاسين ۽ آهستي آهستي ان ۾ جذب ٿيندا ٿي وياسين...!‘ هاڻ ته مون کي منهنجو وجود به ڌنڌلو ڌنڌلو محسوس ٿي رهيو هو ۽ آءُ پنهنجو پاڻ کي نظر نه ٿي آيس، ان وقت خبر ناهي ڪيئن مان پنهنجي سائي ڀڻڪيم:
”نه نه...! مجيد تون سُڃو ناهين...! سُڃيون ته اسان جون سوچون آهن سُڃي ته خود دولت آهي، سُڃا ته اسان جا ڪامورا ۽ مئنيجر آهن پر اسان سُڃا نه آهيون، ڇو ته لڙڪ لڪائي مرڪ ڏيڻ وارا سُڃا نه شاهوڪار هوندا آهن...!!!“
***