احمد خان ڏيپر جو ڌاڙو
سڀني جي زور ڀرڻ تي نيٺ مان سنبريس. ڪپڙا کنيم. چمڙي ۾ هنڌ ٻڌم. ڀٽي صاحب جو وزير جيڪو زمينو وغيره سنڀاليندو هو. هن ماکي خرچ پکي لاءِ ٽي سؤ رپيا ڏنا هئا. مان اڃا سنبري تيار ٿيس ته هڪڙو ماڻهو ماکي سڏڻ آيو ته: ”فلاڻا ماڻهو فلاڻي هنڌ ويٺا آهن. اهي توکي سڏين پيا ته تون اچي ملي وڃ!“ پهرين سوچيم ته نه وڃان پر پوءِ سوچيم: ”ٺيڪ آ، انهن سان ملي ٿو اچان اڍائي ڪوهن تي ته آهن. ڏسان ڇا ٿا چون. انهن سان ملي ڪراچي هليو ويندم“.
مان ويس. اتي الهڏنو ۽ ست ڄڻا ٻيا هئا. الهڏنو منهنجو پڪو دوست هو. ذات جو بوزدار هو ۽ وڏو ڌاڙيل هو. مان خيروعافيت ڪئي ۽ ڪم پڇيو. ڇاڪاڻ ته مانکي ڪراچي وڃڻ جي تڪڙ هئي. الهڏني ماکي چيو: ”لاڙڪاڻي جي پاسي هڪڙو ڌاڙو هڻڻو آ. خبر پئي اٿئون ته ڏاڍي ملڪيت آ، تون اسان سان هل. مان کيس جواب ڏنو ته : ”مان ڪم سان پيو وڃان. مان نه هلي سگهندم. اوهين وڃي ٿي اچو.“ پر الهڏنو ضد ڪري بيٺو چئي ”نه ڪر ميرا. مان تنهنجي دوستيءَ جي آسري تي هنن دوستن کي وٺي آيو آن. هاڻ اسان کي مايوس نه ڪر. جيڪڏهن تون نه هلندين ته اسين به نه وينداسين. توکي هلڻو پوندو. اسان سي آءِ ڊي ڪرڻ لاءِ هڪڙو همراهه موڪليو آ، بس اُهو به اچڻ وارو هوندو“.
۽ اوڏيءَ مهل ئي اهو ماڻهو به اچي پهتو. هن سر بستو احوال ڏنو ۽ ٻڌايائين ته ”اها ملڪيت گهڻي آ“. مان سندس ڳالهين مان مطمئن نه ٿي ٿيم. سوچيم هيءَ ماڻهو ڪو ڄاڻو نٿو ڏسجي. ماڳهين نه مصيبت ۾ وجهرائي. سو انهن کان معافي ورتم ۽ کانئن موڪلائي موٽيم. پر اڃان ڏيڍ کن ميل ئي آيو هوندم ته هڪڙو همراهه گهوڙو ڊوڙائيندو آيو ۽ اچي چيائين ته : ”توکي سڏايو اٿن. تون فقط هلي هنن جي ڳالهه ٻڌ.“ مان گهوڙي کي پٺتي ورايو ۽ اچي هنن وٽ پهتس. اتي پهتس ته الهڏني پنهنجي ٽڪڙن جي ٽوپي لاهي منهنجي پيرن تي رکي ۽ چيائين ”توکي هلڻو پوندو. هاڻ ته مان لاچار ٿي پيس“. ڀٽي صاحب وٽ وڃڻ جو ارادو ڇڏي. هنن سان هليس.
انهن منهنجي لاءِ هڪ رائفل اڳ ۾ ئي گهرائي رکي هئي. مان پنهنجو گهوڙو هڪ هنڌ ڇڏيو. اسان هڪ موٽر ڀاڙي تي ڪري لاڙڪاڻي وياسي ۽ نصير آباد ٽپي اسان اڳتي وڌياسين. اسان کي احمد خان ڏيپر کي ڌاڙو هڻڻو هو. اسان سوچيو هو ته شام جو ڌاڙو هڻون. پر ٿيو ائين جو اوچتو اسان جي موٽر ڦٽي پئي. ڊرائيور گهڻو ئي ٺاهيو پر موٽر نه ٺهي. اسان ڊرائيور کي چيو ته تون موٽر ڪهرائي لاڙڪاڻي وڃ ۽ وڃي فلاڻي هنڌ ترس. اسين اتي پهچنداسين. اسين پنڌ هلڻ لڳاسين. رات اچي ٿي. اسان وري سي آءِ ڊيءَ کي چيو ”هاڻ رات اچي ٿي آ ڌاڙو سڀاڻي هڻنداسين. اڄ رات هلي ڪٿي ٽڪاءِ.“ هن چيو ته ڀرسان هڪڙو ڳوٺ آ، جتي سڃاڻو رهن ٿا. اتي ٿا هلون. پر هن کان رستو ويو وسري، سو سڄي رات خوار ڪيائين. سيءُ به هجي ڏاڍو پر اسان کي سڄي رات هلڻو پيو. نيٺ جنهن مهل ڪڪڙن فجر جو دس هنيا، اوڏيءَ مهل اچي هڪ ڳوٺ کي ويجها پياسين. اسان هڪڙي همراهه کي ڏسي سڏ ڪيو ۽ انهيءَ کان پڇيوسين، ”ابا هيءُ ڪهڙو ڳوٺ آ“، هن ٻڌايو ته: ”هيءُ لاشارين جو ڳوٺ آ“. تنهن تي اسان واري همراهه کي ياد پيو ته جنهن ڳوٺ هو اسان کي وٺي وڃي رهيو هو. جتي سندس ڄاڻ سڃاڻ هئي اهو ڳوٺ به ڀرسان هو. هن جو نالو هيو بشراتي جو ڳوٺ.
نيٺ وڃي اسين بشراتيءَ جي ڳوٺ پهتاسين. اسان واري سي آءِ ڊي جي رهائي رسائي صفا ڪانه هئي. سو ماني ٽڪر به ڪونه مليو. تنهن هوندي به اسان کي ٻيپهرن تائين اتي ترسڻو پيو. پوءِ اسين احمد خان جي ڳوٺ ڏانهن وڃڻ لاءِ نڪتاسين. پر هن همراهه کي ڳوٺ هٿ اچي ئي نه. مٿان اچي سانجهيءَ جو ٽائيم ٿيو. اسان ٿڪجي هڪ واٽر جي ڀرسان ويهي رهياسين. مان الهڏني کي چيو: ”الهڏنا، منهنجو چوڻ مڃ. اتان ئي موٽ. جيڪو ماڻهو ماني به نه کارائي سگهيو آ، تنهن تي ڀروسو ڪرڻ اجايو آ“. الهڏنو ڪاوڙجي پيو. اٿي ٽپ ڏئي واٽر ڪورس پاسي ڪيائين ۽ ماکي چيائين ”تون اچي ٿيو آن ڀاڙي، توکي ناهي هلڻو ته ڀلي نه هل. اسين هلون ٿا“. هو اڳتي هلڻ لڳو. سندس پويان ٻيا همراهه به اٿي هلڻ لڳا. مان هاڻ موٽي ته ڪونه ٿي سگهيس. ڇو ته اڪيلو موٽان ها ته ڀاڙيو سمجهيو وڃان ها. چپڙي ڪري هن جي پٺيان هلڻ لڳس.
نيٺ اهو ڳوٺ نظر آيو، احمد خان ڏيپر جو ڳوٺ رات اچي ٿي هئي. اسان واري همراهه کي زميندار جو گهر نظر ئي نه اچي. سو زميندار جي بدران وڃي هڪ ٻي پڪي جاءِ وٽ بيهاريائين. اسان اندر گهڙي پياسين. اتي جي زال ۽ ٻارن اچي اسان کي هٿ ٻڌا ۽ چيائون: ”اسين غريب ماڻهو آهيون. اسان وٽ ڪجهه به ڪونهي. پڪي جاءِ تي نه ڀلجو اها ته وڏن جي ٺهرايل آ. اسين صفا غريب آهيون. وڏيرن جي جاءِ پريان سامهون اٿئون.“ اسان ڏٺو، واقعي اهي غريب پئي نظر آيا. اسين هنن جي گهر مان نڪتاسين. پر انهيءَ وچ ۾ وڏيرن کي خبر پئجي وئي ته ڌاڙيل آيا آهن. هنن يڪدم پنهنجا ماڻهو ڪوٽ تي چاڙهي بيهاريا ۽ انهيءَ کان اڳ جو اسين حملو ڪريون. هنن فائر شروع ڪري ڏنا. بدقسمتي سان پهرين ئي گولي الهڏني کي لڳي. هو ڌڪجي پيو ۽ اتي ئي ڪري پيو. اسان وارن همراهن جو حوصلو ٽٽي پيو. احمد خان جا ماڻهو زور ٿي ويا. اسان وارو سي آءِ ڊي ائين وٺي ڀڳو، جو وري ڪڏهن شڪل نه ڏٺيسين. الهڏنو ڌڪجي پيو. جيڪو وٺي آيو سو ڀڄي ويو. اسان چڱائي انهيءَ ۾ سمجهي ته پنهنجون جانيون بچائي ڀڄي اچون“.
احمد خان جي ماڻهن جي فائرنگ سبب الهڏني کي کڻي به نه سگهياسين. پوليس پوءِ هن کي اسپتال کڻي وئي. هو بي هوش هو ۽ ٻئي ڏينهن بي هوشيءَ ۾ ئي اسپتال ۾ گذاري ويو.
اسين سڀئي موٽي آياسين. مان اچي امير آباد پهتس. ڪجهه ڏينهن کانپوءِ پوليس اچي ماکي ڌاڙي جي الزام ۾ پڪڙيو. ڪيس هليو پر ثابتي نه ملڻ ڪري مان ڇٽي ويس.
اها ڳالهه ڪنهن وڃي لاڙڪاڻي جي ڪليڪٽر سان ڪئي. هن ماکي وري گرفتار ڪيو ۽ هن دفعي ڪيس جرڳي جي حوالي ڪيائون. جرڳي ۾ به ڏوهه مان تي بيهي ئي نه. خود احمد خان ڏيپر اهو چيو: ”مان اهو نٿو چئي سگهان ته چورن ۾ اهو به هو يا نه.“ نيٺ جرڳي ماکي کڻي قرآن ڏنو ته: ”هاڻ سچي ڪر ته احمد خان کي ڌاڙي هڻڻ ۾ تون هئين يا نه“؟ هاڻ مان ٻڌجي ويس. قرآن تي ڪوڙو قسم ته نه کڻبو. نيٺ قبولدار ٿيڻو پيو.
ماکي ست سالن جي ٽيپ لڳي. اڳ ۾ ماکي سينٽر جيل سکر وٺي ويا. پوءِ سينٽر جيل حيدرآباد اُماڻيو ۽ پوءِ ناري جيل (حيدرآباد) موڪليائون.