تصوف

سچل جو فڪر

هن ڪتاب ۾ شامل حزب الله آءِ سومري جا اڪثر مقالا ”سچل ادبي ڪانفرنس“ ۾ پڙهيل ۽ ”سرمست“ ۾ شايع ٿيل آهن. هونئن به ضرورت ان ڳالهه جي هوندي آهي ته ڪنهن به وڏي شاعر جي شاعريءَ جي حوالي سان صف خانه پوري ڪرڻ لاءِ يا ڪانفرنس ۾ نالو ڳڻائڻ لاءِ روايتي ڳالهيون لکڻ بجاءِ ڪا نئين تحقيق ڪجي. حزب الله آءِ سومرو به سچل سائينءَ جي فڪر جي حوالي سان ڪي نيون ڳالهيون ۽ ڪي نوان نقطا ڳولڻ جي ڪوشش ۾ مصروف آهي.
Title Cover of book سچل جو فڪر

مهاڳ

سنڌ جي سونهاري ڌرتي صدين کان صوفي سالڪن ۽ شاعرن جي ڌرتي رهي آهي اهڙن صوفي شاعرن پنهجي ڪلام ذريعي ڏاهن جا جيڪي ڏس ڏنا آهن انهن کي سمجهڻ ۽ انهن مان نوان نقطا نروار ڪرڻلاءِ تحقيق ڪندڙ، جستجو ڪري، گهرو مطالعو ڪري انهن ڳالهين کي ظاهر ڪندا آهن جيڪي ڳالهيون بظاهر هڪ عام پڙهندڙ جي ذهني رسائيءَ کان مٿاهيون هونديون آهن. حضرت سچل سرمست جي شاعري پنهنجي رنگ ۽ انداز سبب سنڌ جي ڪلاسڪيل شاعريءَ جي ورثي ۾ پنهنجو الڳ مقام رکي ٿي. سچل سائينءَ جي فڪر جي مختلف رخن تائين پهچڻ لاءِ محقق پنهنجي پنهنجي انداز سان تحقيق ڪن ٿا. سچل يادگار ڪميٽيءَ جي پليٽ فارم تان هر سال سچل ادبي ڪانفرنس منعقد ٿيندي آهي ۽ ان ادبي ڪانفرنس ۾ سڌ جا عالم، اديب، ڏاها سچل سائينءَ جي ڪلام جي حوالي سان پنهنجيون تحقيقون سامهون آڻيندا آهن، جيڪي پوءِ تحقيقي جنرل ”سرمست “ جي صورت ۾ شايع ٿينديون آهن. مون کي اهو اعزاز حاصل رهيو آهي ته سچل يادگار ڪاميٽيءَ جي بنيادي ڪارڪن جي حيثيت سان پنهنجي سائين، سنڌي ٻوليءَ جي برک شاعر ڏاهي ۽ سچل جي شارح ڊاڪٽر تنوير عباسيءَ جي شفقت ڀريئ ساٿ ۾ سندس وڇوڙي کان پوءِ به ”سرمست“ جي ڇپائي ۽ ان جي سهيڙ جي ڪم ۾ شامل رهيو آهيان. هتي ان ڳالهه جو ذڪر ان ڪري ڪيو آهي جو، هن ڪتاب ۾ شامل حزب الله آءِ سومري جا اڪثر مقالا ”سچل ادبي ڪانفرنس“ ۾ پڙهيل ۽ ”سرمست“ ۾ شايع ٿيل آهن. هونئن به ضرورت ان ڳالهه جي هوندي آهي ته ڪنهن به وڏي شاعر جي شاعريءَ جي حوالي سان صف خانه پُري ڪرڻ لاءِ يا ڪانفرنس ۾ نالو ڳڻائڻ لاءِ روايتي ڳالهيون لکڻ بجاءِ ڪانئين تحقيق ڪجي. حزب الله آءِ سومرو به مهنجي خيال ۾ سچل سائينءَ جي فڪرجي حوالي سان ڪي ٽيون ڳالهيون ۽ ڪي نوان نقطا ڳولڻ جي ڪوشش ۾ مصروف آهي جيڪا سٺي ڳالهه آهي.
حزب الله آءِ سومرو لکڻ جي حوالي سان هڪ محنتي ۽ ساڳئي وقت اڪثر جاين تي اختلاف راءِ رکندڙ ليکڪ رهيو آهي ڪتابن سان کيس پيار هوندو آهي. مون سدائين سندس هٿ ۾ ڪاغذ اخبارون ۽ ڪوئي ڪتاب سان ئي چاهه رکيو آهي. سندس مسلسل محنت کيس ادبي دنيا ۾ سڃاڻپ ڏني آهي. مان حزب الله آءِ سومري جي حوالي سان چوندس ته هن اڻ ڌريو ٿي جيڪا به تحقيق ۽ تنقيد ڪئي آهي ان نه صرف کيس مان ڏياريو آهي پر تحقيق جا نوان رستا به کوليا آهن، گڏو گڏ اها ڳالهه به چوندس ته حزب الله آءِ سومرو ذاتي حوالي سان هڪ بي ضرر ماڻهو ئي رهيو آهي. هن کي مون ڪنهن جي به سامهون يا پرين ذاتي حملا ۽ گلا ڪندي ناهي ڏٺو.
مان سمجهان ٿو ته علمي، ادبي، سماجي، ثقافتي ۽ تعليمي مسئلن خيال آرائي ڪندي حزب الله تنقيد ۽ خاص ڪري تحقيق جي ميدان ۾ وڌندي نظر آيو آهي. سندس هيءُ ڪتاب ان ڳالهه جو شاهد آهي ۽ اها ڳالهه سندس ادبي قد ڪاٺ کي اڃان به وڌيڪ بلند ۽ مضبوط ڪرڻ ۾ مدد ڏيندي هن ڪتاب ۾ شامل سڀئي مقالا ڌيان ڇڪائيندڙ ۽ گهڻي محنت کان پوءِ لکيل آهي. انهن ۾ جيڪي علمي بحث ڇڙيل آهن انهن تي اسان جا ڪتاب مانوارا اديب ۽ ڏاها ضرور آرائي ڪندا. ائين به ٿي سگهي ٿو ته هن ڪتاب جي ڇپجڻ کان پوءِ سچل سائينءَ جي حوالي سان اڃا به ڪي ٽيون تحقيقون سامهون اچن.
اسان جي تحقيقي ادرن جا حال ساريا پيا آهن. اهڙي صورتحال ۾ جيڪڏهن ڪوئي انفرادي حوالي سان ڪو ڪم ڪري ٿو ته اها بهتر ۽ خوش آئند ڳالهه آهي حزب الله آءِ سومرو هڪ مذهبي خيال رکندڙ ليکڪ آهي مذهبي هجڻ ڪا خراب ڳالهه ڪانه آهي مذهب ته زندگي کي گذارڻ جو هڪ جامع فلسفو هوندو آهي ۽ ان حوالي سان اسلام جي فلسفي ۾ ته الاهي وسعت آهي. مان سمجهان ٿو ته هڪ ليکڪ کي مذهب جي گهرائيءَ ۾ لهڻ گهرجي ۽ مون کي حزب الله آءِ سومرو اهڙي ڪوشش ۾ رڌل نظر ايندو.
منهنجي دعا آهي ته حزب الله آءِ سومرو ساڳي ئي جاکوڙ ۽ جستجو جي جذبي سان ائين ئي لکندو رهي. تحقيق وارو شعبو جيڪو ڏکيو ۽ محنت طلب شعبو آهي. ان شعبي ۾ پنهنجون تعمري صلاحيتون خرچ ڪندو رهي ۽ ادب جي ان خالي ميدان کي ڀريندو رهي.

2009-01-01

[b]قربان منگي
[/b]ايڊيٽر
سچل سوونيئر
سچل سرمست يادگار ڪاميٽي خيرپور