ايجها ڪم ڪريجي جنهن وچ الله آپ بڻيجي
وَبَـقَـد کَرَمنَا بَنِي آدَمَ (بني اسرائيل آيت نمبر 70)
ترجمو: تحقيق اسان انسان کي سهڻو ڪري پيدا ڪيو آهي.
هاڻي جيڪڏهن اشرف المخلوقات جو ڪو فرد پاڻ کان هيٺين طبقي يا مخلوق آڏو بيوس ٿي سجدا ڪري ته ان پاڻ کي ڪيئن سڃاتو؟ هو ته افضل طبقي جو آهي ۽ ڪم هيٺين طبقي جا ٿو ڪري ان پاڻ کي نه سڃاتو چيو ويو آهي مَن عَرفَ نَفسَه عَرَفَ رَيهَ ه ترجمو: جنهن پنهنجو پاڻ کي سڃاتو ان پنهنجي رب کي سڃاتو. انسان ڪنهن انسان جو غلام نه آهي الله جو فقط غلام آهي جو اهو ان جو خالق مالڪ آهي. انسان کان مٿي ڪابه مخلوق نه آهي ان ڪري ئي انسان سڀني شين جو مسجود آهي.
وَاِذقُلنَا يِلمَليکَته اسُجُدُو لاٰ دَمَ فَسَجَدُو اِلا ابليِسَ (بقره آيت نمبر 34 بني اسرائيل مبر 61 ڪنهن آيت نمبر 50 طهٰ آيت نمبر 114) ترجمو: ۽ جڏهن اسان چيو ملائڪن کي ته آدم کي سجدو ڪريو پوءِ سڀن سجدو ڪيو سواءِ ابليس جي يعني انسان باقي مخلوق لاءِ خدا جي حيثيت رکي ٿو ۽ سڀ شيون انسان لاءِ پيدا ٿيال آهن. هُوَ الَذِي خَلَقَ لَکُم مَافِي الا زمين جَمِيعاََ ه (بقره آيت نمبر 29) ترجمو: هو اهو آهي جنهن اوهان لاءِ پيدا ڪيو آهي جيڪو ڪجهه زمين ۾ آهي.
وَسَخر لَکُمُ الشمَس وَالقَمَرَ دَائِبينِ وَسَخرَ لکم اليلَ وَ النهَارَه (ابراهيم آيت نمبر 33) ترجمو: ۽ اوهان لاءِ سدائين هلندڙ سج ۽ چنڊ نوائي ڏنائين ۽ اوهان لاءِ رات ۽ ڏينهن اوهان جي
وَسَخَرَ لَکُمُ الليلَ وَ النهَار وَ الشمس وَ القَمَر وَ النورَ (نحل آيت نمبر 12)
ترجمو: ۽ اوهان لاءِ رات ۽ ڏينهن ۽ سج ۽ چنڊ ستارا نوائي ڏنائين.
وَهُو الذِي سَخرَ الجَحَرُ لِتا کلُوميه (نحل آيت نمبر 14)
ترجمو: ۽ اهو اهو آهي جنهن سمنڊ درياءَ اوهان جي وس ۾ ڪيا ته ان مان کائي سگهو. اَلَم تَر اَن الله سَخرَ لَکم مَافِي الارضِ (حج آيت نمبر 65) ترجمو: نٿا ڏسو ته بيشڪ الله اوهان جي هٿ وس ڪيو جيڪو ڪجهه زمين ۾ آهي.
اَلله الذي سَخرَ لَکمُ النحَرَ (جاثيه آيت نمبر 12) ترجمو: الله اهو آهي جنهن اوهان جي وس ۾ سمنڊ درياءُ ڪيا.
وَسَخرَ لَکُمَ مافي السمٰواتِ وَماَ في الارضِ جَميعَا مِنهُ (جاثيه آيت نمبر 13) ترجمو: ۽ اوهان جي وس ۾ ڪيائين آسمانن ۽ زمين ۾ جيڪو ڪجهه آهي.
جن شين جو مسجود انسان آهي ۽ جيڪي شيون ان لاءِ پيدا ڪيو ويون آهيون تهن آڏو انسان سجدي ۾ ڪري پوي انهن آڏو ٻانهون ٻڌي بهي. اهڙيءَ طرح انسان، پاڻ جهڙي انسان آڏو ڪنڌ نمائي بيهي، ڳچيءَ ۾ ڳارو وجهي بيهي يا غلامي اختيار ڪري ته ان پنهنجو مقام ڪونه سڃاتو.
اگر جانور جانور اڻا ڪم ڪنڌو ته اهو ان کي ٺهي ٿو پ رهڪ انسان جا نوراڻا ڪم ڪري ته ان کي جانورن کان به خراب سمجهڻ گهرجي جانور طاقت يا عيش آڏو مجبو ر هوندو آهي ۽ غلامي اختيار ڪندو آهي پر انسان نه دٻاءُ قبول ڪندو آهي نه لالچ ۾ ايندو آهي اگر انسان دٻاءُ ۾ اچي يا لالچ ۾ اچي اصولن جي قرباني ڏئي ته اهو انسان نه آهي اهو جانور آهي ۽ انسان جانوراڻا ڪم ڪرڻ سبب جانورن کانبه بدترين ٿيو پوي. اِن شَرالدوآبِ عِندَ اللهِ الصُمُ البُکمُ الِذينَ لايَعقِلونَ (اتعال آيت نمبر 22)
ترجمو: بيشڪ الله وٽ جاندارن ۾ بڇڙا اهي آهن جيڪي ٻوڙا، گونگا، انڌا آهن جيڪي نٿا سمجهن. اِن شَرَ الدوآبِ عِندَاللهِ الذِينَ کَفُرو فهم لايومَنون (اتعال آيت نمبر 55) ترجمو: جاندارن مان سڀ کان بڇڙا، الله وٽ اهي آهن جن انڪار ڪيو پوءِ اهي ايمان نٿا آڻين. اولٰلکءَ هُمُ شَرالبَرِيه ه (البينته آيت نمبر 6) ترجمو: اهي خراب مخلوق آهن.
اِنُ هُم اِلا کاَالانعَامِ بَل هُم اَضَلُ سَبِيلاََ ه (فرقان آيت نمبر 44)
ترجمو: اهي نه آهن مگر جانور به انهن کان به پري آهن. هاڻي سوال ٿو پيدا ٿئي ته انهنکي جانورن کان بدترين قرار ڇوڏنو ويو ته جيئن آءُ اشارو ڏئي چڪو آهيان ته اگر جانوراڻا ڪم ڪري ته پوءِ ان کي جانورن کان بدتر ڪيئن نه چيو وڃي جو انسان کي انساني ڪمن بجاءِ جانوراڻا ڪم پيو ڪري. سو جنهن انسان پنهجي حيثيت نه ڄاتي پاڻ کان به گهٽ شين يا مخلوق ۽ پاڻ جهڙن آڏو ڪريو پوي ته ان کي انسان ڪيئن ٿو سڏجي؟ اگر هو انسان هجڻ جي دعويٰ ڪري ۽ دٻاءُ يا لالچ ۾ اچي اصولن کان ڦري يا سامراج جو تابعدار ٿئي ت ان کي انسان کان بدتر ڪيئن نٿو چئي سگهجي؟ سچل سرمست جو اهوئي پيغام آهي. هن جي خودي ۽ اناالحق جو مطلب آهي ته انسان پاڻ جهڙي يا پاڻ کان گهٽ حيثيت جهڙي مخلوق کي پاڻ کان مٿانهين حيثيت ۾ رب جيتري عزت نه ڏئي پر پنهنجو مقام ڄاڻي ته هو هر مخلوق کان مٿي آهي هن کي سرنوائڻو آهي ته پنهنجي خالق اڳيان نوائي ڇو ته هو خالق هجڻ سبب سندس مالڪ به آهي سو ان جي در تي باڏائڻو آهي ته
ميلي هان يامندي هان بيشڪ تيڏي بندي هان
ڍڪين ميڏا ڍولڻا، ميڏي عيب نه قولنا
پئي هان تيڏي پناري، لڳي هان تيڏي لاري
تيڏي ذات ستاري، ڏوهه نه ميڏي ڳولڻا
نال ڪوجهي دي جاڻا، اسان ڪني ول آوڻا
يار سچل تون لهن ڪشالي، گهونگٽ اپڻا کولڻا
(سچل جو سرائيڪي ڪلام ص 5 – از مولانا محمد صادق راڻيپوري)
سچل چوي ٿو ”ڇوڙگمان گدائي والا شعلا ٻڌ شهانا معنيٰ تون در در جون ٺوڪرون ته جهل پنهنجي شاهاڻي حيثيت سڃاڻ.
سچل سرمست جي ان چوڻ ايجها ڪم ڪريجي جنهن وچ الله آپ بڻيجي جو مطلب اهو ئي آهي ته انسان سڄي مخلوق کان افضل آهي ان ڪري ان کي هيٺين جي پيوري يا اطاعت بجاءِ پاڻ کان مٿي پنهنجي خالق جي اخلاقن جي پيروي ڪرڻ گهرجي جيئن چيو ويو آهي ته تَخَلقوبِاَخلاَقِ الله ترجمو: الله سائين جهڙا اخلاق ڌاريو.
الله سائين کانمٿي ڪا به شي نه آهي ان ڪري رب سائين ڪنن آڏو جهڪندو نه آهي ته انسان کي به گهرجي ته پاڻ کان گهٽ يا پاڻ جهڙن آڏو نه جهڪي. رب سائين نه کائيندو آهي نه پيئندو آهي ان ڪري انسان کي به فرضي توڙي نفلي روزن ۾ رهڻ گهرجي ان طرح رب سائين پاڻ نه کائي پيئ ٻين کي کارائي ۽ پياري پالي ٿو سو انسان کي به گهرجي ته کائڻ پيئڻ ۾ ٻين کي ترجيع ڏئي پاڻ نه کائي ٻين کي کارائي، پان نه پيئي ٻينکي پياري رب سائين ڪنهن جا عيب نه اگهاڙيندو آهي. انسان کي به گهرجي ته ٻين جي عين جي ستر پوشي ڪري. رب سائين غلطي مڃيندڙن کي معاف ڪندو آهي انسان کي به معافيءَ جا دروازا بند نه ڪرڻ گهرجن. رب سائين پنهنجي دشمن يا نه مڃيندڙ جي به روزي بند نٿو ڪري ته انسان کي به گهرجي ته دشمن جي روزيءَ تي لت نه ڏئي.
”ايجها ڪم ڪريجي جنهن وچ الله آپ بڻيجي“ جو مطلب اهو به آهي ته مالڪ جي حڪم کان سواءِ ڪنهن جو حڪم نه مڃڻ کپي جيئن فرمايو ويو اِنَ العکُم اِلاللهِ ه ترجمو: بيشڪ حڪم فقط الله جو آهي، پوءِ به جيڪڏهن الله جي حڪم تي رسولن، حڪمرانن، پيءُ ماءُ جو چوڻ مڃجي ٿو ته اهو وري به الله جو حڪم مڃڻ سمجهيو. اهڙيءَ طرح ماڻهو ڪنهن جو غلام، عبد، بندو نه ٿي سوءِ پنهجي خالق مالڪ جي سچل سائين چوي ٿو ته تون ٻين جو غلام ٿي رب جي اخلاق تي نٿو هلي سگهين؟ سچل سائين ماڻهن کي غلاميءَ مان نجات ڏيارڻ چاهي ٿو هو ماڻهن کي تيار ڪري ٿو ته سامراج جو تسلط ٽوڙيو.