انور پيرزادو
BRIEF INTRODUCTION
انور پيرزادو
(1945-2007)[/b]
نالو: انور پيرزادو
اصل نالو: محمد پريل پيرزادو
ولديت: شفيع محمد پيرزادو
جنم تاريخ: 25 جنوري 1945ع وفات: 8ن جنوري 2007ع.
جنم هنڌ: ڳوٺ حاجي لعل بخش شيخ (ٻلهيڙجي) تعلقه ڏوڪري (لب درياءُ)، ضلعو لاڙڪاڻو سنڌ – پاڪستان
تعليم: M.A. (English Literature) LL.B.
ڪرت: Writer Journalist
لکڻ جي شرو عا ت: 1962ع
ادبي سڃاڻپ: شاعر، نقاد
ڇپيل ڪتاب: 1. اي چنڊ! ڀٽائي کي چئجان!! (شاعري)
2. Social Content in Shah Jo Risalo (English) Published by Shah Latif Chair, Karachi University.
3. Larkana Gazatter (2003) (English).
4. Khirthar (English) Published by Oil Company ENILASMO.
اڻڇپيل ڪتاب: 1) “Sindhi Language or Literature” to be published by Sindhi Language Authority, Hyd.
2) Sindh Gazetter, by Govt of Sindh.
3) English Translation of قيدياڻي جي ڊائري by Ms Akhtar Baloch
مڃتا ايوارڊ: 1) By IUCN (Shield)
2) By Sindh Culture Dept (Shield)
3) Monthly SOJHRO (Shield)
4) Daily Awami Awaz (Editions)
سوال: انور صاحب اسان کي پنهنجي ننڍپڻ جي ڪهاڻي تفصيل سان ٻڌايو ؟
جواب: انور صاحب هن سوال جو جواب ڏيڻ پسند نه فرمايو.
سوال: اوهان جي لکڻ جي شروعات ڪڏهن ٿي ۽ سڀ کان اول اوهان ڪهڙي صنف ۾ لکيو ؟
جواب: ڪراچي جيل ۾ شاعري
ڪراچي جيل ۾ PAF طرفان Field Court Martial ٿيڻ ۽ 5 سال قيد جي سزا ملڻ سبب ويس. ڏوهه اهو هيو جو مون 26th March 1971 تي اوڀر پاڪستان ۾ ملٽري ائڪشن جي مخالفت ڪئي هئي. ڪيس بغاوت 124-A PPC هيٺ هلايو ويو.
سوال: اوهان جي لکڻ جا ڪهڙا ڪارڻ هئا ؟
جواب: (1) منهنجي Jenes ۾ شاعري هئي، ڇاڪاڻ ته منهنجا ابا ڏاڏا عربي / فارسي جا پڙهيا لکيا ماڻهو / عالم هئا.
(2) ڳوٺ جو ماحول صوفياڻو هو. اسان جي ڳوٺ ۾ مسجدون گهٽ ۽ صوفي اوتارا وڌيڪ هوندا هئا. ان ڪري ڀٽائي جو رسالو ۽ سنگيت Way of life بڻجي ويو هو.
(3) جديد دور جو سماجي شعور، کاٻي ڌر جي سياست جو اثر، سنڌي قومپرستيءَ جو رنگ ۽ سماجي ناانصافين جا ذاتي مشاهدا.
سوال: شاعري لاءِ عشق ڪيترو ضروري آهي ؟ ڇا ڪنهن عشق يا پيار جي بغير شاعري ممڪن آهي، جي ممڪن آهي ته ڇا اها شاعري ماڻهن جون دليون کٽي سگهي ٿي ؟
جواب: Poetry is spontaneous overflow of emotions
ٻين لفظن ۾ چئجي: درد جي سيسراٽي ۽ ان جو لفظن ۾ اظهار
Poetry is also composition of words, as Music is composition of voices.
شاعريءَ لاءِ عشق، مجازي، انساني، Sex-related، مخالف جنس / يا هم جنس سان، ذاتي ۽ شخصي ضرور آهي. اهڙي عشق جو درد، وڇوڙو، ميلاپ جو مزو ۽ وڇوڙي جو عذاب هر بالغ مرد توڙي عورت جي زندگي ۾ بلوغت وقت بنا ناغاني يا Discrimination جي اچي ٿو.
اهو جذبو انسان کي سوچڻ، جدوجهد ڪرڻ، قرباني ڏيڻ ۽ سر ڏيڻ تي مجبور ڪري ٿو.
ان ڪري اهڙا محرڪات شاعري لاءِ ضروري آهن.
هونئن عشق ٻين شين سان به ڪري سگهجي ٿو پر obsession گهڻو ڪري sex-related عشق ۾ ٿئي ٿي.
سوال: توهان جي پسنديده صنف ڪهڙي آهي ۽ ان صنف تي لکڻ جا ڪهڙا ڪارڻ آهن ؟
جواب: پسنديده صنف: شاعري
Investigative Cultural or literary writing or in prose
سوال: اسان وٽ اڄ جو نوجوان، شاعر سينيئر شاعر جيان غزل وڌيڪ لکي رهيو آهي ۽ ڪافي ۽ وائي جي صنف ڏينهون ڏينهن ناپيد ٿيندي ٿي وڃي، ڇا غزل جي اچڻ ڪري اسان جي صنف وائي ۽ ڪافي کي نقصان نه رسيو آهي ؟
جواب: سنڌ ۾ غزل بعد ۾ آيو، وائي ۽ ڪافي جي روايت پراڻي آهي قديم ايراني سلطنت جو جڏهن سنڌ حصو بڻي ۽ سنڌو درياءَ جو ساڄو ڪنارو ان ۾ شامل ٿيو، تڏهن کان فارسي جو اثر، ايران جو اثر ۽ غزل جو اثر پئدا ٿيو.
وائي ۽ ڪافي ڪلاسيڪل صنفون انهيءَ دور جون آهن جڏهن ڇند وديا ۽ سنسڪرت جو هتي اثر هو، هي زمانو مهين جي دڙي جي زوال کان جلد پوءِ جو آهي.
غزل سنڌ ۾ ٻيهر ٽالپر دور ۾ رائج ٿيو جنهن تي ايران ۽ بلوچ اثر ڇانيل هو. پر ڀٽائي ان کان اڳ ڪلهوڙا دور ۾ فارسي خلاف بيت لکيو: ”جي تون فارسي پڙهئي، گولو توءِ غلام“. ڀٽائي نيٺ سنڌي شاعري جو قائل هو.
باقي M.H Panhwar چواڻي: 4,000 قبل مسيح کان وچ ايشيا، وچ اوڀر، عراق، شام ۽ ايران مان آرين جي آمد سنڌ ۾ جاري هئي جنهن هتي دراوڙن جو اثر گهٽائي ڇڏيو.
هن وقت نه غزل ميدان ۾ آهي ۽ نه وائي، هي وقت انگريزي اثر واري صنف Blank Verse جو آهي. پر پوءِ به وائي، ڪافي ۽ بيت امر رهندا، ڀٽائي جي ڪري.......
سوال: اسان وٽ چيو ويندو آهي ته هي غزل جدت جو شڪار آهي ۽ جدت کي تخليقار غلط / گار ڇو ٿو سمجهي ۽ اهو به ٻڌايو ته اڄ جي دور ۾ غزل جو گهاڙيٽو ڪٿي بيٺو آهي ۽ ان ۾ نواڻ ڪهڙي ريت اچي سگهي ٿي؟
جواب: سنڌي غزل تي ڪلاسيڪل سنڌي وائي ۽ بيت جو به اثر آهي، جديد آزاد نظم جو به اثر آهي،
سنڌ جي سياسي اشوز جو به اثر آهي، ان ڪري ان ۾ رڳو عشق ئي نه پر سوشلزم، ڪميونزم ۽ نئشلنزم به داخل ٿي ويا آهن.
عروضي بحر کي پڻ سنڌي غزل ڪافي آزاد ڪري ورتو آهي.
منهنجي خيال ۾ غزل جي اهڙي ساخت تي ايراني ۽ فارسي غزل گو شاعرن کي ريس اچڻ گهرجي.
سوال: مون اوهان کي گهڻو ته نه پڙهيو آهي پر ايترو ضرور ڄاڻا ٿو ته اوهان جي شاعري سنڌي ادب ۾ سٺي جاءِ والاري ٿي ۽ اوهان شاعري جي حوالي سان وڏا نالا پڻ آهيو. اوهان فقط ايترو ٻڌايو ته اوهان شاعري کي ڪهڙن لفظن ۾ اظهارڻ چاهيندو ؟
جواب:
Poetry is the most beautiful documentation of a nation’s history fully equipped with greatest part of expression, musical magic and creative divine- like imagination, of the poet.
سوال: اوهان پنهنجي دور جي ادبي دوستن ۽ ادبي ماحول جي عڪاسي ڪرڻ فرمائيندو ؟
جواب: No, Thanks
سوال: تنقيد آخر آهي ڇا ؟ اسان وٽ جيڪو تيڪو بغير ڄاڻ ۽ علم جي ڪنهن جي تخليقي پورهئي تي ابتو سبتو ڳالهائي، پاڻ کي تنقيد نگارن جي لسٽ ۾ شامل ڪريو ڇڏي.
جواب:
CRITICISM
It is critical appreciation, containing two important aspects:
1. Critical approach
2. Appreciation: an act to appreciate; define; analyse.
سوال: اسان جا ڪجهه اديب شيخ اياز کي تنقيد جو نشانو بڻائي رهيا آهن. ان جا ڪهڙا ڪارڻ آهن ؟
جواب: شيخ اياز سميت دنيا جو ڪوبه شاعر تنقيد کان بالاتر هئڻ نه گهرجي.
ڪوبه حرف،
حرفِ آخر ناهي!!
هي دنيا ان ڏينهن ختم ٿي ويندي،
پنهنجي پڄاڻيءَ کي پهچي ويندي،
قيامت برپا ٿي ويندي. ،
جنهن ڏينهن
حرفِ آخر پئدا ٿيندو!!!
پوءِ
1- نه سج اڀرندو نه لهندو
2- نه ڏينهن ٿيندو نه رات هوندءِ
3- نه فطرت هوندي ۽ نه انسان
4- کيل ختم، پئسا هضم
سوال: شيخ اياز جي پوئين دور / ٻي رخ ۾ مٽجي وڃڻ، وڃي مذهبي ماڻهن سان ميلا ڪرڻ، جا ڪهڙا ڪارڻ ٿي سگهن ٿا ؟
جواب: جنگ ڪرڻ جا نتيجا ڪجهه هيٺين ريت ٿي سگهن ٿا:
1. فتح حاصل ڪرڻ / شهادت ذريعي يا زنده رهي ڪري.
2. شڪست حاصل ڪرڻ / شهادت ذريعي.......
3. ميدان ڇڏي ڀڄي وڃڻ.
ڀٽائي سچ چيو آهي:
ڪِلي وَيرَ، ڪٽڪ ۾، سائو سڀ نه هونِ. (جنگ ويل، لشڪر ۾، سڀ بهادر سپاهي نه هوندا آهن.)
سوال: اسان وٽ اڄ سنڌي ادب ۾ تمام گهڻا ۽ سٺا ڪتاب ڇپجي رهيا آهن، اهي ڪتاب شاعري، تاريخ ۽ تنقيد تي مشتمل آهن، توهان اڄ جي ڪتابن کي معيار جون گهرجون ذهن ۾ رکي اهو ٻڌايو ته اهي ڪيترا معياري آهن ؟
جواب: مان ڪا حتمي راءِ ڏئي نه ٿو سگهان، ڇاڪاڻ ته:
1- مون سڀ ڪتاب نه پڙهيا آهن.
البت مان اهو چئي سگهان ٿو ته:
سنڌي ٻوليءَ ۾ ڪتابن جو معيار پنجابي، پشتو، بلوچي، سرائيڪي ۽ اردو جي ڪتابن جي ڀيٽ ۾ اڳڀرو آهي. انگريزي ۾ ڪتاب اسان جي سنڌي ڪتابن کان اڳڀرا آهن.
سوال: اوهان جي گوشه نشين رهڻ جا ڪهڙا ڪارڻ آهن، اوهان کي ادبي پروگرامن م گهٽ ٿو ڏسجي ؟
جواب:
ڪـــڏهن پـــئـجي ڪَــنُ ٿــي،
ڪـــڏهــن ٿــئـجـي واتُ،
ڪــڏهــن ٿــئــجي ڪــاتُ،
ڪــڏهــن ٿــئــجــي ٻــڪــرو.
ڀٽائي
سوال: پنهنجي عشق ۽ پريم جي ڪهاڻي ٻڌايو (سچائي ۽ ايمانداري سان)
Right of privacy
For every human being is his/her fundamental right.
A wife can tell her husband to go off because she has to talk to someone in privacy. It is her fundamental human right.
Any man, Sindhi, Baloch, Muslim or Hindu, who does not allow his wife to exercise her right of privacy is not an enlightened man.
So, my personal love story is my private life, which non should trespass.
سوال: زندگي مان ڪيترو مطمئن آهيو ؟
جواب: اوترو جيترو ڀٽائيءَ جي جيئري مرڻ واري سوچ يا فنا واري فلسفي ۽ طريقت تي عمل ڪري سگهيو آهيان!!
سوال: جدت پسند ۽ رجعت پسند ٻه محاوره اسان وٽ عام آهن، ان جي باري ۾ ٿورو ٻڌايو ؟
جواب: هر قسم جي نواڻ جدت پسنديءَ جي دائري ۾ اچي ٿي، پر هر نئين شيءِ ضروري ناهي ته ترقي پسند به هجي، البت جديد ته ٿي سگهي ٿي.
رجعت پسندي انساني ارتقا جي طيءَ ٿيل اصولن جي روشنيءَ ۾ (ته هر شي اڳتي وڌي ٿي، هر مادو ترقي جي رفتار تي چال سارو وک کڻي ٿو ۽ ترقي مادي جدليات جو مظهر آهي جنهن جو رخ آئيندي ڏانهن آهي پوئتي قدم کڻڻ، پوئتي هٽڻ ۽ ماضيءَ ڏانهن سفر جو اهڃاڻ آهي، مثال سائنس غلط آهي ڇاڪاڻ ته خدا جا ڳُجهه کولي ٿي، انسان چنڊ تي ناهي پهتو، دنيا جيئن هلي تيئن هلڻ گهرجي، ان ۾ ايندڙ هر نئين تبديلي جي مخالفت ڪرڻ گهرجي وغيره وغيره.
سوال: زندگيءَ جو ڪو يادگار واقعو ؟
جواب: ڀٽائيءَ جي فڪر سان آگاهي!!
سوال: ڪالا باغ ڊيم جي ٺهڻ جي تياري پئي ڪئي وڃي، ان لاءِ سجاڳ سنڌي اديب پنهنجو ڪردار سٺي نموني سان نڀائي رهيا آهن، جن ۾ ”خبرون“ وارن سنڌي اديبن / صحافين استيعفائون ڏيئي ڇڏيون، اوهان انهن جي ان عمل کي ڪهڙي نظر سان ڏسو ٿا، جڏهن ته هت ڪراچي ۾ اڳ ۾ ئي سنڌين لاءِ روزگار جو مسئلو آهي ؟
جواب:
نوٽ: هي سوال ادبي نوعيت جو نه آهي ۽ اديب کان انٽرويو سان لاڳاپيل به ناهي.
سوال: اوهان جو ڪو پيغام ؟
جواب: جيترو ٿي سگهي ڀٽائي کي پڙهو!!
اي چنڊ ڀٽائيءَ کي چئجان!
هي ماڻهو تنهنجن بيتن کي،
ڌرتيءَ کان ڌار ڇني ٿا ڪن،
ٿيون وايون تنهنجيون وار پٽن،
۽ سُرڙا تنهنجا اوسارين،
هي ارهي سرهي دانهن ڏجان،
اي چنڊ ڀٽائيءَ کي چئجان!.