جوهر بروهي
رِڻ رڻ تــــي آ رَڻُ
ڪـــيـڏاري جــي ڪـــوڪ ٻـــــڌي مـــون!
ڏاڙهــــــياڙي تـــي ٽــڪرايـا هــن، پــاڻــي ۽ پـاهـــڻ
ڪـــيـڏاري جــي ڪـــوڪ ٻـــــڌي مـــون!
گـلـن واسـيل جـڳ ٿـو چـٽـڪـي، ايــٽـم جــو ٻــارڻ
ڪـــيـڏاري جــي ڪـــوڪ ٻـــــڌي مـــون!
جوهر! منهنجي وسطي مون لــئه، دوزخ ٿي پئي ڄـڻ
ڪـــيـڏاري جــي ڪـــوڪ ٻـــــڌي مـــون!
[b]
BRIEF INTRODUCTION
جوهر بروهي[/b]
پورو نالو: عبدالقيوم
ادبي نالو: جوهر بروهي
ولديت: عبدالڪريم ذبيع ساسولي بروهي
جنم تاريخ: 29 جنوري 1950ع
جنم هنڌ: ٿريچاڻي تعلقو پنو عاقل سکر
شاعري جي شروعات 1970ع
تعليم: درس نظامي مڪمل ۽ ميٽرڪ پاس
مستقل پتو: فريد آباد تعلقو ميهڙ، دادو
ڌنڌو: مدرس، معلم
سوال: جوهر صاحب اوهان جي لکڻ جي شروعات ڪيئن ٿي، ڪڏهن ٿي ۽ ڪهڙي ٻوليءَ ۾ ٿي؟
جواب: جيئن ته ننڍپڻ کان لکڻ پڙهڻ جو شوق ساهه ۾ سمايل رهندو هو. مختلف ڪتاب، رسالا ۽ اخبارون پيو پڙهندو رهندو هوس، پر جيئن ته بروهي خاندان ۾ جنم هئڻ ڪري منهنجي لکڻ جي شروعات 1972ع ۾ بروهي ٻولي ۾ نثر کان ٿي، شروع ۾ ته رديف ۽ قافين جي به ڄاڻ نه هوندي هئي، پر هفته روزه ”ايلم“ ۽ ٽماهي ”مهراڻ“ جو مطالعو به ڪندو رهندو هوس. براهوي ٻولي جو ادبي ماحول تمام محدود هئڻ جي ناتي سان جلدي ئي پذيرائي ملي. پر دل ۾ خيال آيو ته سنڌ ۾ رهي ڪري پنهنجي شناخت سنڌي ادب سان ئي ڪرائي سگهجي ٿي. مون باقائدي سنڌي ٻولي ۾ لکڻ جي شروعات 1976ع کان ڪئي.
سوال: سنڌي ادب لاءِ لکڻ جا ڪهڙا ڪارڻ هيا؟
جواب: سنڌي ادب کي منهنجي ضرورت ته ڪانه هئي پر مون کي سنڌي ادب جي ضرورت هئي. اردو ٻولي جي مقابل سنڌي ٻولي ئي واحد ٻولي آهي جيڪا ان جي سامهون ڪر کنيو بيٺي آهي. جڏهن ته اوهان ڏسندو ته ٻين ٻولين کي Support ڪرڻ وارا ڪيترائي ادارا آهن. پر هي واحد زبان آهي، جنهن پنهنجو وجود نامسائد حالتن ۾ به برقرار رکيو آهي ۽ رکندي پئي اچي. جيئن ته سنڌ ۾ ئي رهڻ ڪري سنڌي ٻولي ۽ ڪلچر سان دلي لڳاءُ هيو. ان ڪري پنهنجي اندر جي اڌمن ۽ احساسن کي سنڌي زبان جوئي ويس ڍڪايو، ڇو ته اها به مون کي بروهي زبان جيان ئي قريب ڀاسندي آهي.
سوال: شاعري ۽ شاعرن لاءِ چيو وڃي ٿو ته اهي ڀٽڪيل آهن. گمراهه ٿيل آهن. جڏهن ته اوهان جو به شاعري سان گهرو تعلق آهي ۽ وري ساڳي جاءِ تي اوهان عالم دين به آهيو ته اوهان جي نظر ۾ شاعري ڇا آهي ۽ شاعر جو معاشري ۾ ڪهڙو ڪردار هئڻ گهرجي. جڏهن ته ڪٿي وري اهو به ٻڌڻ ۾ آيو آهي ته ”شاعري جزويست از پيغمبري“
جواب: شاعري الهام آهي. اعليٰ انساني وصف آهي. جيڪو نه ٿو پڄي سگهي ”آکي ٿو کٽا“
عربي ادب جو وڏو شاعر ”حسان بن ثابت“ کي نبي ڪريم هلندي خطبي مان لهي حڪم فرمايو ته ”حسان! منبر تي چڙهي شاعري پيش ڪر“ شاعري جا مخالف انسانيت جي خوشبو کان واقف ئي ناهن، اهي نفرتن ۾ پلجندڙ آهن. ان ڪري کين شاعري ۽ شاعرن جي اهميت جي خبر ئي ناهي.
سوال: اوهان شاعري جي اصلاح ڪنهن کان ورتي؟
جواب: سچ پڇو ته مون شاعري جي اصلاح ڪنهن کان به نه ورتي ۽ نه ئي وري ڪو منهنجو شاعري ۾ استاد آهي. پر مون جڏهن ”مهراڻ“ جو لڳاتار مطالعو شروع ڪيو ته سنڌي شاعري جي وزنن ۽ بحرن کي پنهنجي منهن سمجهڻ جي مٿاڪٽ ڪيم ۽ اتان ئي شاعري جي پيچرن تي هلڻ جو ڏانءُ مليو. ان ڪري مان ته ائين ئي چوندو آهيان ته ”مهراڻ، رسالو ئي منهنجو استاد به آهي ته رهبر به.
سوال: اوهان جي ترقي پسند/ انقلابي شاعري ڪڏهن رجعت پرستن جي ور به چڙهي هوندي. ڇا توهان ڪڏهن انهن جي عتاب هيٺ آيا آهيو؟
جواب: (وڏو ٽهڪ ڏيندي) سوال ته ڏاڍو ڏکيو ڪيو اٿو بلوچ صاحب. منهنجي ترقي پسند/انقلابي شاعري جتي به پهتي آهي. مون کي خوب داد ڏنو ويو آهي. شاعري جي تعريف ڪئي وئي آهي. مون کي اهڙو ڪوبه واقعو ياد نه ٿو اچي جو منهنجي اهڙي شاعري تي رجعت پسند ڪاوڙ يا هجن پر جڏهن ته ان جي برعڪس مذهب پرست خود پنهنجي تقريرن ۾ انتهائي اعليٰ درجي جي شاعري پيش ڪندا رهندا آهن، البته انهن کي منهنجي رومانوي شاعري ڀانءِ نه پوندي آهي.
سوال: اوهان هڪ ئي وقت سنڌي براهوي، اردو ۽ فارسي زبان جا شاعر آهيو. توهان اهو ٻڌايو ته توهان کي ڪهڙي زبان ۾ شاعري ڪرڻ، پنهنجي روح جي قريب لڳندو آهي يا ان سان پنهنجائپ وارو ناتو سمجهندا آهيو؟
جواب: نسلي طور مان بروهي آهيان، پر اسان جي مادري ٻولي سنڌي آهي. اڄ به اسين چارئي ڀائر هڪ ٻئي سان گهر ۾ براهوي بجاءِ سنڌي ٻولي ۾ ڳالهائيندا آهيون. ان ڪري براهوي زبان توڙي سنڌي زبان ٻئي مون کي مادري زبانون لڳنديون آهن. اهو ئي سبب آهي جو انهن ٻنهي زبانن ۾ نهايت دلچسپي ۽ رواني سان شاعري ڪندو آهيان. باقي فارسي ۽ اردو اوپريون زبانيون آهن. انهن ۾ موڊ مطابق شاعري ڪندو آهيان. هينئر تائين مون فارسي زبان ۾ 80/70 غزل ۽ اردو ٻولي ۾ 12/10 غزل لکيا اٿم. جڏهن ته سنڌي ۽ براهوي شاعري 1976ع کان ڇپجڻ شروع ٿي آهي ۽ ان ۾ لاتعداد شاعري ڪئي اٿم. ٻنهي ٻولين جو موازنو ڪندي ائين چوان ٿو ته سنڌي ٻولي وسيع آهي ۽ ان جي برعڪس براهوي ۾ ايتري وسعت ناهي، پنهنجي اندر جو اظهار سنڌي ٻولي ۾ ڪرڻ تي ترجيح ڏيندو آهيان.
سوال: اوهان سنڌي ٻولي جا سٺا شاعر آهيو. سنڌي معياري شاعري کي اوهان ڪڏهن براهوي ٻولي ۾ ترجمو ڪيو آهي. ڇو ته اهو اوهان تي سنڌي زبان جي سڄڻ ۽ هڏ ڏوکي شاعر هئڻ جي ناتي سان به فرض ٿئي ٿو؟
جواب: ڀٽائي کان پوءِ ٻيو معياري شاعر ڪهڙو ٿي سگهي ٿو، سو مان پهرئين ڀٽائي جي چئن سرن جو منظوم ترجمو ڪري چڪو آهيان. جنهن مان هڪ سُر ڇپيل آهي ۽ باقي اڻڇپيل آهن ۽ ڀٽائي جون وايون پڻ براهوي ٻولي ۾ ترجمو ڪيون اٿم، جيڪي پڻ مختلف فنڪارن ڳايون آهن. انهن واين مان هڪ وائي
”ٿيندو تن طبيب، دارون منهنجي درد جو،
جنهن جو براهوي زبان ۾ ترجمو هن ريت ٿيو:
”مروجان طبيب، دارون ڪنا درد“
هي وائي ڪوئٽه T.V تان پڻ نشر ٿي چڪي آهي. جيڪا نهايت مقبول وئي آهي. لطيف سرڪار کان علاوه سنڌ ڌرتي جي ڪجهه شاعرن کي ترجمو ڪري چڪو آهيان. جنهن ۾ شيخ اياز، استاد بخاري، نياز همايوني، امداد حسيني، اسحاق راهي، بشير سيتائي، آغا سليم، مطلب ته ويهارو کن شاعرن جو ڪلام ترجمو ڪري چڪو آهيان. جڏهن ته هڪ سال ترجمي جو سال براهوي ادب ۾ به مقرر ڪيو ويو هو. ان پروگرام ۾ مون تي سنڌي شاعرن جي ڪلامن جو منظوم ترجمي جو ڪم رکيو ويو هو.
سوال: چيو وڃي ٿو ته شاعري هن دور ۾ مري رهي آهي. جڏهن ته ڪن سينيئر شاعرن جو چوڻ آهي ته شاعري فن ۽ فڪر جي حوالي سان نوان لاڙا هن صدي ۾ ئي ڳولي لڌا آهن. ان ڪري هو مري ڪانه ٿي پر هن ته جيئڻ جي شروعات ئي هن دور ۾ هاڻ ئي ڪئي آهي.
جواب: مون کي يقين آهي ته فن ڪڏهن به مرندو ناهي، باقي شاعري سان لاڳاپيل لوازمن جو مطالعو ضرور ڪجي. سنڌي شاعري شاهه ڪريم بلڙي واري، شاهه ڀٽائي جي دور کان ئي سونهري دور ۾ داخل ٿي چڪي آهي، اهو غلط آهي ته ڪا شاعريءَ جيئڻ ئي هاڻي شروع ڪيو آهي! بروهي شاعري جو پهريون دور ئي لطيف سرڪار جو دور آهي، جڏهن ته اهو سنڌي شاعري جو ٻيو دور آهي. جڏهن ته سنڌي شاعري جو پهريون دور قاضي قاضن کان به اڳ ۾ آهي ۽ اردو شاعري ته گهڻي پوءِ جي پيداوار آهي.
سوال: اوهان پنهنجي همعصر شاعرن ۾ ڪهڙن شاعرن کي سٺو يا معياري شاعر سمجهو ٿا؟
جواب: سائين مون وٽ نالن جي ڀرپور لسٽ آهي. پر مان هتي نالا نه کڻندس. هون به هر تخليق جي پنهنجي سونهن ۽ سنورتا آهي. ڪڏهن وڏي شاعر کان به ڪو ننڍو شاعر اهڙو بند تخليق ڪندو آهي جو اهو وڏي شاعر کان مٿاهون لڳندو آهي. ان ڪري معيار سٺي مان سٺي شي لکڻ تي منحصر آهي نه ننڍي وڏي تي.
سوال: هن وقت اوهان ڪهڙو ادبي يا تخليقي ڪم سرانجام پيا ڏيو ۽ ڪهڙين ٻولين ۾؟
جواب: حال ۾ مان سنڌي ٻولي ۾ قرآن شريف جي لغت لکي رهيو آهي. جيڪا ڊڪشنري عربي کان سنڌيءَ ۾ آهي، جيڪڏهن ڪو پبلشر ان سلسلي ۾ ڳالهائيندو ته کين مثبت موٽ ڏني ويندي.
سوال: نئين ٽهيءَ جي شاعرن مان اوهان ڪيتري قدر مطمئن آهيو؟
جواب: نئين ٽهي مان، مان ڪافي حد تائين مطمئن آهيان. جن دوستن جو گهرو مطالعو آهي ۽ فن سان پڻ وابستي آهي اهو ئي مستقبل جا سگهارا شاعر ٿي سگهن ٿا.
سوال: شاعري ۾ علم عروض جي ڪيتري اهميت آهي؟
جواب: علم عروض جي تمام وڏي اهميت آهي. علم عروض کان سواءِ شاعري ۾ مزو ئي ناهي. علم عروض سان گڏ جيڪڏهن خيال به گهرو آهي ته پوءِ ڄڻ ته جسم ۾ جان ٿي پوي. ڇو ته رنگن ۾ جيڪڏهن ڪوبه عنصر گهٽ آهي ته رنگ گم ٿي وڃي ٿو. خيال ۽ عروض جو شاعري ۾ هئڻ به ضروري آهي.
سوال: چيو وڃي ٿو ته سنڌي غزل اصل ۾ فارسي غزل جي زمين مان ئي اسريو نسريو آهي ۽ اڄ تائين به تشبيهون ۽ تمثيلون اهي ئي فارسي غزل جون مروج آهن. اوهان ٻڌايو ته سنڌي غزل فارسي رنگ کان مڪمل الڳ ٿي ويو آهي يا اڃان به فارسي اثر هيٺ آهي؟
جواب: سائين منهنجا سنڌي غزل هينئر فارسي غزل يا فارسي رنگ وڍنگ کان مڪمل الڳ ٿي چڪو آهي ۽ سنڌي غزل اصولن پٽاندر جدا شي بنجي ويو آهي. باقي ڪٿي ڪٿي ٿي سگهي ٿو ڪو هڪ اڌ شاعر هجي به، نه ته هينئر فارسي غزل جي رنگ ڍنگ ۾ اسان جو غزل ناهي. تنهن جي باوجود اهڙا شاعر هن وقت اٽي ۾ لوڻ برابر آهن. باقي سنڌي غزل جو هينئر پنهنجو انداز ۽ اسلوب آهي.
سوال: اوهان فارسي زبان ۾ شاعري ڪئي آهي. اوهان کي فارسي شاعري ۽ سنڌي شاعري ۾ ڪو امتيازي فرق نظر اچي ٿو؟
جواب: ادا بلوچ صاحب! فارسي شاعري بهرحال هڪ اسلوب تي رکيل آهي. جڏهن ته سنڌي شاعري ۾ ان کان وڌيڪ انفراديت آهي. مون کي سنڌي شاعري وڌيڪ پسند آهي. اسلوب موضوع ترڪيبن ۽ تمثيلن جي حوالي سان.
سوال: فارسي شاعري Romantic آهي. جيڪي فارسي ڄاڻن ٿا انهن جو چوڻ آهي ته رومانس ۾ اڄ به فارسي غزل سنڌي غزل کان اڳتي آهي. اوهان جو ان بابت ڪهڙو خيال آهي؟
جواب: اهو ممڪن آهي! ڇو ته سنڌ جي غزل ۾ سنڌي سماج جي تلخي موجود آهي ۽ سنڌ جو غزل سياسي حالتن جي پيداوار آهي ۽ منجهنس خارجي پهلو نمايان آهي. جڏهن ته فارسي غزل ۾ داخليت جو عنصر گهڻو آهي ان ڪري زياده Romantic ٿو لڳي. ان جا ڪارڻ منهنجي نظر ۾ اهي ئي آهن.
سوال: ڪنهن دور ۾ فارسي اسان جي علمي ۽ ادبي حلقن ۾ ائين ڇانيل هئي. جيئن اڄ جي دور ۾ انگريزي آهي. فارسي جي تڏا ويڙهه جا ڪهڙا ڪارڻ هئا؟
جواب: جيئن ته ان وقت فارسي برصغير جي سرڪاري ٻولي هئي. خاص طور تي سنڌ ۾ فارسي زبان سنڌي ٻولي جي جاءِ والاري ۽ ان جو استحصال ڪيو ۽ اوهان جي لفظن ۾ چئجي ته راتاهو هنيو. اهو ئي سبب آهي جو فارسي هڪ ته سنڌ ۽ پوري برصغير تي هڪ مڙهيل ٻولي هئي. انگريزن جي اچڻ جي ڪري، ان جو سماجي ڪارڻ گهٽجي ويو ۽ انگريز سرڪار ان جي سرپرستي ڪرڻ ڇڏي ڏني ۽ انهن انگريزي ٻولي کي رائج ڪيو. اهي ئي شيون فارسي جي تڏا ويڙهه جو سبب بڻيون. پر پوءِ به فارسي زبان پنهنجي شيريني ۽ شاهوڪار ادب سبب جزوي طرح اڄ به جيئي ٿي.
سوال: موجوده وقت سنڌ ۾ فارسي جي حوالي سان فارسي ادب کي سنڌي ادب ۾ ۽ سنڌي ادب کي فارسي ادب ۾ روشناس ڪرائڻ ۾ ڪهڙا اسان جا اوائلي ۽ موجوده سنڌي اديب پيش پيش آهن؟
جواب: ادا سائين جيئن ته فارسي شعر ۽ سخن جي شروعات سمن جي دور کان ٿي چڪي هئي. جنهن جو اوج ارغونن، ڪلهوڙن ۽ ٽالپرن جي دور ۾ هيو ۽ فارسي اسلامي علوم سبب مدرسن ۾ لازمي Subject ڪري پڙهائي وئي. ان ڪري فارسي جو رواج پيو. ايراني ادب کي روشناس ڪرائڻ ۾ اوائلي دور جا حڪيم فتح محمد سيوهاڻي، مرزا قليچ بيگ، سدا رنگاڻي، غلام احمد بدوي، علي محمد تنيو، عبدالله شڪارپوري، مولانا عبدالڪريم ڏيرو، ڊاڪٽر گل حسن لغاري، مولانا در محمد پنهور ۽ رحيم بخش قمر اچي وڃن ٿا. جڏهن ته موجود دور ۾ نياز همايوني، مولانا علي محمد عاقلي لاڙڪاڻي وارو، مشتاق سچاروي، غالب ملڪاڻي، غلام محمد لاکو، محمد بچل چانڊيو، بشير سيتائي ۽ هي بندو اهڙا فرائض سرانجام ڏيئي رهيا آهن.
سوال: جيئن ته اسان وٽ سنڌي ادب جا ڪيترائي ادارا آهن، ڇا اوهان ان خيال جا آهيو ته فارسي ادب کي سنڌي ادب ۾ ۽ سنڌي ادب کي فارسي ادب ۾ روشناس ڪرائڻ لاءِ ڪو فعال ادارو سنڌ ۾ قائم ڪيو وڃي جيڪو اهڙو فريضو سرانجام ڏيئي سگهي.
جواب: جيئن ته فارسي زبان کي ٻين ٻولين ۾ متعارف ڪرائڻ جي سلسلي ۾ اهڙي خدمت لاءِ ايراني سفارتخانو علمي سرپرستي ڪندو رهيو آهي. هن موقع تي ايراني سفارتخاني کي پيش رفت ڪرڻ گهرجي. باقي سنڌ جا ادبي ادارا وسيلن جي ڪري سنڌي ٻوليءَ جي ئي ڀرپور خدمت ڪرڻ جي قابل، ناهن تاهم به مان ان خيال جو آهيان ته سنڌ ليول تي ڪجهه فارسيدان اديب اهڙو ادارو قائم ڪرڻ لاءِ گڏيل ڪوششون ڪن، جيئن فارسي ۽ سنڌي لٽريچر کي هڪ ٻئي جي ويجهو آڻي سگهجي. خاص طرح سان پنهنجو ٻولي جي جديد ادب کي.
سوال: جيئن ته سنڌي ۽ فارسي زبان جو ماضي ۾ پاڻ ۾ ڳوڙهو ڳانڍاپو رهيو آهي، ڇا اوهان ان خيال جا آهيو ته سنڌي اديبن ۽ شاعرن ۾ نئين سر فارسي پڙهڻ، سمجهڻ ۽ لکڻ جو رجهان پيدا ڪجي ته جيئن ماضي وانگر ٻئي ٻوليون هڪٻئي جي قريب اچن ۽ جيڪو فارسي ۾ علمي ذخيرو آهي ان کان اسان جا سنڌي اديب ۽ شاعر ڀرپور فائدو وٺي سگهن؟
جواب: سنڌ ۾ ارغونن، ڪلهوڙن ۽ ٽالپرن جي دور ۾ سياسي تعلقات هئا. ان ۾ سياسي ماحول موجود هيو. جنهن سبب ٻنهين ٻولين ۾ ڳوڙهو ڳانڍاپو هو ۽ ان جو اهو ئي سبب آهي. جيئن ته فارسي جي گهڻن ڪتابن جا سنڌي ۾ ترجما ٿيا آهن جنهن ۾ ”بوستان“، گلستان، سڪندر نامو، پنج ڪتابي، گلستانِ سعدي جا ٻه ترجما ٿيا آهن. هي منظوم ترجمو علي محمد تنيو چئو ديواري واري ڪيو، جڏهن ته تازو گلستان/بوستان جو نثري ترجمو ڊاڪٽر محمد قاسم سومري پڻ ڪيو آهي. جنهن جي اشاعت روشني پبليڪيشن ڪنڊياري وارن ڪرايو آهي. ساڳي وقت بشير سيتائي ”گوهر ناياب“ جي عنوان سان ڏيڍ سو کان مٿي فارسي شاعرن جو ڪلام متعارف ڪرائڻ لاءِ مرتب ڪيو آهي.
باقي رهيو سوال فارسي سکڻ جو، ان لاءِ ڪير منع ڪندو ته نئين ٽهي جا دوست فارسي نه سکن. فارسي ۾ تمام وڏو شعري زخيرو آهي. جنهن کان آشنائي نهايت ضروري آهي. اهو تڏهن ممڪن آهي. جڏهن دوست فارسي زبان کان آشنا ٿين.
سوال: اسان جي سنڌي، زبان سان صدين کان وٺي ناروا سلوڪ جاري رهيو آهي. اها ٻه اکيائي موجوده دور ۾ به ٿي رهي آهي. ان بابت اوهان جو ڇا خيال آهي.
جواب: بلوچ صاحب! اسان ڌارين تي ڏوهه ڏيون ٿا پر اسان جا پنهنجا به سنڌي زبان کي اپاهج ۽ ننڌڻڪو بڻائڻ ۾ ڪسر نه ٿا ڇڏين ۽ فقط.....
سوال: جيئن ته اوهان ٻن مظلوم ۽ قومي ٻولين يعني (براهوي ۽ سنڌي) جا نمائندا شاعر آهيو. ٻنهي قومن جي مظلوميت ۾ اها ڪهڙي مماثلت آهي جيڪا اوهان کي ٻنهي پاسي لکڻ تي مجبور ڪري ٿي؟
جواب: سنڌي قوم سياسي لحاظ کان برصغير جي مظلوم قوم آهي. ان پنهنجي حقن جي اصول سان گڏ سنڌي علم ۽ ادب جو تحفظ ۽ خدمت لاءِ صدين کان مزاحمت جاري رکيو آهي ۽ ڪيترن ئي سگهارن طبقن کي يا سگهارن اديبن کي سنڌي ادب مزاحمت سان پنهنجو وجود ختم ڪرڻ نه ڏنو آهي. توڙي انهن قوتن جي ڪوششن سان سنڌي ٻولي ۽ سنڌي ادب کي سياسي ۽ نفسياتي طور ڪمزور ڪرڻ جي ڪوشش جاري آهي. ظلم جي انهي روش کي سنڌي اديب به سوچي ٿو ۽ سنڌي ادب لاءِ پڻ پتوڙي رهيو آهي. انهن وانگر مان به سنڌي ٻولي جي ارتقا ۽ بقا لاءِ وت ۽ وس آهر ڪوشش ڪري رهيو آهيان. جڏهن ته براهوي ٻولي ڪيترن سببن جي ڪري سنڌي ٻوليءَ کان ڪافي گهٽ آهي. اهو ئي سبب آهي جو مان ادبي ڪم براهوي ۾ ڪيان ٿو ته جيئن مون کي نمايان حيثيت ملي پوي. پر پوءِ به عام بروهي وٽ ٻولي جو شعور ڪونهي. جڏهن ته سنڌي اديب ۽ شاعر کي سنڌي قوم کان صحيح موٽ ملي ٿي.
سوال: جيئن ته اوهان شاهه جي رسالي جي ڪجهه حصي کي براهوي زبان ۾ ترجمو ڪيو آهي. براهوي سماج طرفان ڀٽائي کي ڪيتري مڃتا ملي آهي؟
جواب: ادا! براهوي سماج منهنجي ترجمي جي ڪري متاثر ناهي، ڇو ته پڙهيل لکيل ماڻهوءَ جو انگ تمام گهٽ آهي. هو فقط هڪ بزرگ جي حيثيت سان ڀٽائي جا عقيدتمند ضرور آهن. باقي هن جي فهم ۽ فڪر کي ڪونه ٿا سمجهن. البته بروهي علمي ادبي حلقن ۾ منهنجي ترجمي کي تمام گهڻو ساراهيو ويو آهي.
سوال: جيئن ته اوهان بزم لطيف ميهڙ جا موجود وقت سرپرست اعليٰ پڻ آهيو. اوهان ٻڌايو ته بزم لطيف ميهڙ جي سنگ بنياد ۾ ڪهڙن اديبن، شاعرن جو اهم ڪردار رهيو آهي.؟
جواب: سائين بزم لطيف هن وقت جنهن نموني سان پنهنجون ادبي سرگرميون برقرار رکيو ٿي اچي، ان ۾ اسان جي دوستن رفيق ايري، اسحاق راهي، ناظم منگي، انور جوکيو ۽ ”سڪندر آه“ جو اهم ڪردار رهيو آهي. ان کان علاوه ملنگ حيدري، محبوب ڏيپر ۽ هن بندي پڻ نمايان خدمتون سرانجام ڏنيون آهن. بزم طرفان مشاعرن جون محفلون، ڪافي ادبي گڏجاڻيون ۽ ميڙاڪا ٿي چڪا آهن. جيڪي سنڌي ادب جي راهه ۾ هڪ وڌندڙ وک چئي سگهجن ٿا.
سوال: جوهر صاحب اوهان کان آخري سوال ته اوهان جو ديس واسين لاءِ ڪهڙو پيغام آهي؟
جواب: سچ سان پيار ڪيو. ڌرتي، ٻولي سان پيار ڪيو، پيار به ان ريت هجي جو انهن شين لاءِ ساهه به گهوري ڇڏجي.