عبدالغفار تبسم
BRIEF INTRODUCTION
عبدالغفار تَبَسُم
[/b]
پورو نالو: عبدالغفار
ادبي نالو: عبدالعفار تَبَسُم
ولديت: قادر بخش ڀٽي
جنم تاريخ: 20 نومبر 1951ع.
جنم هنڌ: ڳوٺ ميرپور ڀُٽو نئون ديرو، لاڙڪاڻو
تعليم: ايم – اي (آءِ- آر) M.A (I.R)
نوڪري سرڪاري ملازمت
ڇپيل ڪتاب: شاعري جي شروعات: گُلن جهڙا ڳل (شاعري) 69/1968ع ۾، مٽيءَ جا سُر (شاعري)، شفق وارا ڇانورا شاعري (ٻه ڇاپا)، سوچون، صحرا، سراب (شاعري)، زندگي تنهنجا رنگ هزار (نثر آمريڪا جو سفر نامو)، نيڻن جي آڳر ۾ (شاعري)، تنها ڪنڌيءَ مسافر (شاعري ٻه ڇاپا)، هو جي جوڀن ڏينهڙا (آٽو بايوگرافي (1) (نثر)، اُڀ هيٺان اڃارا گيت لڇن. (شاعري)، موسيقي موسم ۽ تبسم (شاعري)
اڻڇپيل ڪتاب: آمريڪا جو سفر نامو پارٽ I ۽ II تيار آهن.
يورپ ۽ فار ايسٽ
نظمن جو هڪ ڪتاب ۽ جيون ڪٿا حصو ٻيو.
ڇپائي هيٺ ڪتاب: خط ۽ تقريرون ۽ ٻيو ڪتاب قطعن، بيتن، ٽه سٽن تي مشتمل آهي.
مڃتا ايوارڊ / ريوارڊ مليل:
1. “Production of the world Sindhi institution of Washington” طرفان منهنجي سنڌي شاعريءَ جي سي ڊي (C.D) موتين مالها آمريڪا طرفان رليز ٿي. 2. سنا Sindhi Association of North America (SANA) طرفان ايوارڊ، 3. عبرت اخبار ايوارڊ Best Poet of 2000، 4. سنڌ فنڪار ويلفيئر ٽرسٽ طرفان، 5. اڳواڻ پبليڪيشن طرفان، 6. ڊاؤ ميڊيڪل ڪاليج طرفان ۽ ان کان علاوه ڪيترائي ننڍا وڏا ايوارڊ.
مڪمل شاعريءَ جون رليز ٿيل ڪيسٽون:
1. چانڊوڪيءَ جا مسافر (داتا پروڊڪشن)، 2. همسفر (داتا پروڊڪشن)، 3. منهنجا حسين خواب (برکا پروڊڪشن)، 4. سانوڻ ۽ ساجن (ناز ڪلاسڪ)، 5. اُداس (لوڪ فنڪار پروڊڪشن)، 6. بيقراري (پارس پروڊڪشن)، 7. دردن جي دنيا (سچل پروڊڪشن)، 8. دل جون صدائون (سچل پروڊڪشن)، 9. منهنجا گيت (ڪنول پروڊڪشن)، 10. ڪلهه رات ڪو سپني ۾ آيو AMI اولڊ از گولڊ (لوڪ فنڪار پروڊڪشن).
سي ڊيون:
1. موتين مالها – آمريڪا مان 2. چانڊوڪين جا مسافر- داتا 3. لال جون ڳالهيون- ناز ڪلاسِڪ.
سوال: تبسم صاحب: توهان کي هيستائين ڪيترا ۽ ڪهڙا فنڪار ڳائي چُڪا آهن ٿورو تفصيل ٻُڌائيندا؟
جواب: مون کي اندازو ناهي ته ڪيترن ۽ ڪهڙن فنڪارن مون کي ڳايو آهي، ليڪن جيترن جا نالا ياد آهن اُهي توهان کي ٻُڌايان ٿو.
استاد محمد يوسف، جلال چانڊيو، رحمان مُغل، وحيد علي، فوزيه سومرو، حُميرا چنا، ديبا سحر، ثمينا ڪنول، ڪنول نظاماڻي، مهتاب بلوچ، شهنيلا علي، صائمه منظور، منظور سخيراڻي، شمن علي ميرالي، انور حسين وسطڙو، امداد علي وسطڙو، غلام شبير سمون، ماسٽر اياز علي، محمد حسن، ممتاز علي لاشاري، محمد حنيف لاشاري، واحد بخش لاشاري، الهڏنو جوڻيجو، مظهر حسين، ذوالفقار علي، احمد مُغل، عاشق نظاماڻي، غلام علي سنديلو، غلام علي سمون، الطاف سمون، امداد علي ميراڻي، ماسٽر منظور، رياض سومرو، الطاف سمون، امداد علي ميراڻي، ساگر سنڌي، برڪت علي، صادق فقير، سجاد يوسف، ضامن علي، اسلم تنيو، عابده خاتنم، بادل راهي، علي مُراد، طفيل سَنجراڻي، عبدالله ڪَڇي، عبدالله پنهور، ٻالڪ سنڌي، اياز قادري، ماريه بلوچ، ديبا ڪنول، حضور بخش ابڙو، خادم حسين سخيراڻي، سرور سخيراڻي، عارف هاليپوٽو، ديدار سومرو، امداد لاشاري، برڪت فقير، شفيق منگي ۽ ظفر علي.
سوال: ادب جي عظيم دنيا ۾ ڪيئن اچڻ ٿيو؟
جواب: شاعري زندگي آ، مون کي جڏهن شعور آيو ته مون سمجهيو ته ڪا شي آهي، جيڪا منهنجي لفظن جو روپ وٺڻ چاهي ٿي. پر سائين جڏهن منهنجي وڏي ڀاءُ جو حادثو ٿيو. ان ڏينهن کان ڄڻ ته هي ڪائنات ٻُسي ٻُسي لڳڻ لڳي ۽ مون ادا جي شان ۾ ۽ هن جي ياد ۾ غزل لکيو هو. جيڪو اڪثر ڪري منهنجو دوست امداد علي ميراڻي جهونگاريندو هو. ائين ئي مان ڀاءُ جي وڇوڙي تي لکندو رهيس ۽ لکندو رهيس.
اسان نوجوان پنهنجي ڳوٺ ۾ هلڪا ڦلڪا فنڪشنز ڪرائيندا رهندا هئاسين. جهڙوڪ ڀٽائي جي شان ۾ يا وري چوڏهين آگسٽ وارن ڏينهن ۾ حصو وٺندا هئاسين. پنهنجا غزل، گيت پڙهندو هيم، ڪافي داد ملندو هو ۽ ائين ئي حوصلو مليو ته اڃان به لکندو رهان.
اهڙي نموني سان منهنجو پهريون ڪتاب 69/1968ع ۾ شاعري جو مجموعو، ڇپيو. ۽ پوءِ وري اهڙي نموني سان اظهار جا موقعا ملندا رهيا ۽ مان يونيورسٽي وڃي پهتس ۽ اُتي هڪ دوست هوندو هيو، جيڪو منهنجي شاعري ترنم ۾ ڳائي ٻڌائيندو هو.
ان کان پوءِ 71/1970ع واري ڏهاڪي ۾ مان جڏهن ڪراچي ۾ هيم ته منظور سخيراڻي مون سان گڏ رهندو هو. ڪاليج جي زماني ۾ ڏاڍا سرگرم هئاسين. ادبي پروگرام ڪرائيندا رهندا هئاسين. ڪن جون ورسيون، ته وري ڪن سان شامون پيا ملهائيندا هئاسين. مرحوم حسين بخش خادم، مصري فقير ۽ مائي ڀاڳي جهڙين عظيم هستين جون ورسيون ملهائيندا هئاسين.
مهراڻ ادبي سنگت نئون ديرو ۾ سنگت جو سرپرست سائين محمد آچر مخمور هو، جنهن جي رهنمائي ۾ گهڻو ڪجهه سکياسين.
ان کان علاوه ڊراما، اسٽيج به ڪندا هئاسين ۽ هڪ ڊرامي ۾ منهنجو گيت ڳايو ويو. جنهن ۾ ڪافي داد مليو. ٻه ٽي فلمون به ڪيون. فلم ”برسات جي رات“ ۾ ڪافي نغما منهنجا لکيل آهن، جن کي اڄ به وڏي مڃتا ملي رهي آهي. T.V تي به ڪم ڪيو T.V plays به ڪيا، هيري جي ئي رول ۾ آيس، ڪيترن اداڪارن سان دوستي هئي. نور محمد لاشاري مرحوم، ۽ محمود صديقي گهرا دوست هئا.
منهنجو پهريون پلي (Play) ”چنڊ رهين ٿو ڏور“ هليو. جنهن جو پروڊيوسر عبدالڪريم بلوچ هو. هو ويچارو پاڻ ئي ريهرسل به ڪرائيندو هو. هارون بلوچ هن جو Official Assistant هو.
مرحوم محمد يوسف سان 76/1975ع ۾ منهنجي دوستي ٿي، مرحوم دل جو سچو، مخلص ۽ جان نثار دوست هو.
مرحوم ريڊئي تي 1976ع ۾ پهريائين پهريائين ٻه ڪافيون رڪارڊ ڪرايون. جنهن ۾ ”اڄ رات نه وڃ“ ۽ ”ڏاڍو ڏيئي ته مون کي آزار ويو“.
سوال: اوهان گهڻو ڪهڙي صنف ۾ لکيو آهي؟
جواب: منهنجي شاعريءَ جا جيترا به هيل تائين ڪتاب ڇپيا آهن تن ۾ گهڻائي غزلن جي آهي، ڇو ته منهنجي اظهار جو ذريعو غزل ئي آهن ۽ منهنجي پسنديده صنف به غزل ئي آهي.
هوءَ سمنڊ ڪناري تي ڪلهه چنڊ ڏسڻ آئي
هڪ چنڊ تماشو هو هڪ چنڊ تماشائي
نيڻن جي نهارڻ سان هُنَ چنڊ جُهلايو پئي
پنبڻين جي هندوري ۾ هُن رات پئي جُهومائي
سوال: اوهان جو شاعري ۾ ڪو استاد؟ يا اوهان ڪنهن کان باقائدي رهبري ورتي هجي يا وري اوهان ڪن علم عروض جي ڪتابن جو مطالعو ڪيو هجي؟
جواب: بلوچ صاحب، سچي ڳالهه اِها آهي ته مان عروض گهڻو ڄاڻان ئي ڪونه. اِها موسيقي ئي آهي، جيڪا منهنجي شاعريءَ لاءِinspiration به آهي ته طاقت به، اها عروضي شاعريءَ کان فِداويه ناهي، پر اِها سچائي آهي جنهن جو مان اعتراف ڪيان ٿو. ابتدائي دور ۾ مهراڻ سنگت هُوندي هُئي، جنهن ۾ ٻين وانگر مان به شاعري پڙهندو هُئس. پر مُون پنهنجي شاعريءَ جي عُروضي اصلاح ڪنهن کان نه ورتي. آءٌ وري به اهو چوان ٿو ته جيڪڏهن منهنجي شاعريءَ جي سکيا جو ڪو ادارو آهي ته اهو موسيقي ئي آهي. مان ته ڏاڍو خوش قسمت آهيان ڇو ته منهنجي صحبت، شيخ اياز، استاد بخاري کان ويندي ذوالفقار راشدي ۽ امداد حسيني تائين هئي. اهي سڀ منهنجا اتساهيندڙ رهيا آهن. شيخ اياز سان اڪثر ڪچهريون ٿينديون هيون. هو واقعي مهان شاعر هو. اسان هن جو قدر نه ڪيو، هيءَ ڌرتي واقعي اسان کي ڪڏهن به نه بخش ڪندي. اياز کي شايد انهن کان شڪايت هئي، جيڪي اياز تي گند اڇلائيندا رهيا. بقول اياز جي ته:
هيءَ ڀونءِ نه ايندي ڀانءِ،
الا مان اڏري ويندو سانءِ
هڪ دفعي شيخ اياز صاحب، ابراهيم جويو صاحب وارا منهنجي ماما عبدالعزيز ڀٽي وارن وٽ سنڌ ٽيڪسٽ بوڪ بورڊ آيا. ان وقت مون کي ڏاڍي خوشي ٿي ۽ مون فخر محسوس ڪيو، جڏهن مون شيخ اياز صاحب سان هٿ ملايو، هي اهو دور هيو. جتي عظيم نعرن جي گونج هوندي هئي. ڪير جيئي، سنڌ جيئي، ۽ مون کي اياز جو گيت ياد اچي ويو.
سنڌڙيءَ تي سر ڪير نه ڏيندو،
سهندو ڪير ميار او يار
سنڌڙيءَ تي سر ڪير نه ڏيندو.
ان کان پوءِ اياز سان مسلسل ڪراچيءَ ۾ملاقاتون ٿينديون رهيون. آفيس ۾ ٻه ٽي دفعا فون ڪندو هو ۽ ڪڏهن ڪڏهن مان هن کي فون تي نه ملندو هئس ته پيغام ڇڏيندو هو ته، ”گهر وڃي ته مون کان ٿيندو وڃي“.
سوال: اوهان اياز جي ايڏو ويجهو هوندي به هن عظيم پارکو ۽ ڄاڻو کان ڪڏهن به علم عروض جي متعلق نه ڳالهايو.؟
جواب: سائين اهو بلڪل سچ آهي، مان کڻي پنهنجي بدبختي سمجهان يا وري ڪو عجيب اتفاق ئي سمجهان ته اياز سان ايترا سال گڏ رهڻ جي باوجود به شاعري جي فن جون ڳالهيون نه ڪيون ۽ نه وزن بحر تي عبور حاصل ڪري سگهيس.
سوال: شاعري جي وصف اوهان جي نظر ۾ ڪهڙي ٿي سگهي ٿي؟ ۽ شاعريءَ کي ڇا سمجهندا آهيو؟
جواب: شاعري هڪ الهامي جذبو آهي. جيڪڏهن ڪو ماڻهو حساس آهي ۽ ان سان گڏ هو شاعر به آهي، ته هو خوردبين جيان هر شيءِ ڏسي سگهي ٿو ۽ هر ڪا ڳالهه محسوس ڪندو آهي. بقول سعيد ميمڻ جي ته،
صدين تائين پهچي ٿي ان جي نظر،
ڪلاڪار کي جي ملن ٿيون اکيون.
شاعري ذريعي ئي ماڻهو پنهنجي اندر جي ڪيفيتن جو اظهار ڪري ٿو. جهڙوڪ: معاشري جا ڏک، سور، اندر جا اڌما، اذيتون، رنجشون جيڪي اسان جي پلئي پون ٿيون ۽ هڪ شاعر اهي سڀ شيون محسوس ڪري ٿو ۽ پوءِ انهن اڌمن ۽ احساسن کي لفظن جو روپ ڏيئي تخليق جي دنيا سان روشناس ڪرائي ٿو. پوءِ اهو ان ڏات ڌڻيءَ تي منحصر آهي ته هو انهن شين کي ڪيتري/ڪهڙي نموني سان ٻاهر ڪڍي اچي ٿو.
”استاد“ جي وڏي خوبي عوامي شاعري هئي. هن وساريل لفظن ۾ نئين جان وڌي. اهڙي سهڻي نموني سان اهي لفظ استعمال ڪيا. اهو هڪ شاعر جوئي ڪمال آهي. اصل ۾ شاعر جو ڪم آهي ته هو معاشري ۾ ٿيندڙ ظلم جي خلاف قلم کڻي، اها شاعر جي ئي ذميواري آهي ته هو ٻولي کي جياري، ٻولي تي ڪم ڪري. ٻولي تي لکي، باقي ٺلهو ڪافيا، رديف ملائي، رات پيٽ ۾ شاعر ٿيندڙ ته تمام گهڻا آهن. جن جي ڪيسٽن جون ٻوريون ڀريون پيون آهن.
سوال: اوهان ڪهڙن شاعرن کان يعني سينيئر اديبن ۽ پنهنجي همعمر شاعر دوستن جي لکڻين کان متاثر آهيو؟
جواب: سائين مان هر ان اديب کان متاثر آهيان جيڪو ديس لاءِ ۽ هن ڀونءِ لاءِ لکي ٿو. باقي، مون کي قمر شهباز، امداد حسيني، شمشير الحيدري، تاجل بيوس، وفا ناٿن شاهي، آڪاش انصاري، محسن ڪڪڙائي، احمد خان مدهوش ۽ ٻيا ڪيئي دوست آهن جيڪي سٺو لکن ٿا.
سوال: اسان جي نئين ٽهيءَ جي باري ۾ اوهان جي ڪهڙي راءِ آهي؟
جواب: اسان جي نئين ٽهيءَ مان ئي بيدل ۽ بيڪس پيدا ٿيڻا آهن، ڪيئي اياز ٿيندا. مان نئين ٽهيءَ جي نون خيالن کان متاثر آهيان، مان تقريبن سنڌي سڀ رسالا ۽ تقريبن اخبارون نظر مان ڪڍندو آهيان. اسان جي نئين ٽهيءَ جي لکڻين ۾ ته ڪڏهن ڪڏهن اهڙا خيال ۽ فڪر جنم وٺن ٿا، جو مان سوچيندؤ آهيان ته ”اسان جيڪي ڳالهيون پنهنجي وهيءَ ۾ نه لکي سگهياسين، اهي عظيم خيال اڄ جو نوجوان ڏات ذريعي لکي ٿو“ سنڌي ادب اسان کي نئين ٽهيءَ ۾ ڏاڍا سٺا شاعر ڏنا آهن. مان هتي ڪنهن ڪنهن جا نالا کڻان.
سوال: سنڌي ادبي ميڙاڪن ۾ ڇا اوهان جو وڃڻ ٿيندو آ؟ اوهان ڪيئن محسوس ڪندا آهيو؟
جواب: ادا! ڏاڍيون محبتون ملنديون آهن. ايڏو پيار ۽ ايڏي محبت شايد ئي ڪنهن جي حصي ۾ آئي هجي. پر تنهن هوندي به سڀئي گڏجاڻيون هڪجهڙيون نه هونديون آهن. هر سال سائين سچل جي ادبي مشاعري ۾ دعوت ملندي آهي ۽ مان خوشي سان شرڪت ڪندو آهيان. جتي وڏا وڏا مدبر، اديب، مفڪر، شاعر ۽ ادب دوست ايندا آهن.
ڪٿي ڪٿي وري اهو گروپ به هوندو آهي، جيڪو سينيئر شاعر اديبين تي چٿرون، ٽوڪون ۽ هوڪرا به ڪندو آهي ۽ مشاعري جي روح کي ختم ڪرڻ جي ڪوشش ڪندو آهي. اصل ۾ اهڙا ادب دوست ته نه هوندا آهن، بلڪ انهن کي ادب دشمن ئي چئي سگهجي ٿو. جيڪي ڪنهن اديب جي پٽڪي ۾ هٿ وجهڻ وقت، اهو ڪڏهن به نه سوچيندا آهن ته اهو عزت وارو پٽڪو ڪنهن ڌاري جو نه بلڪ پنهنجو ئي آهي.
سوال: غفار صاحب! ڇا اوهان سنڌي ادبي سنگت جي ڪارڪردگي کان مطمئن آهيو؟
جواب: سائين عرض آ ته توهان هي ڏاڍو ڏکيو سوال ڪيو آهي، هاڻ ڇا هي ته سنڌي ادبي سنگت اها تنظيم آهي. جنهن جو بنياد اياز قادري، شيخ اياز، شمشير الحيدري ۽ گوبند مالهي جهڙن عظيم انسانن وڌو هو. تنظيم ڪا به بُري نه هوندي آهي پر ان کي هلائڻ وارا ڪڏهن ڪڏهن ان جي لائق نه هوندا آهن ۽ ان جي برعڪس هوندا آهن. هي واحد تنظيم آهي جيڪا اڃان تائين قائم ۽ دائم آهي. باقي رهيو سوال ته ان جو مختلف وقتن ۾ مختلف ڪردار ڪهڙو رهيو آهي. هينئر تنظيم اها ناهي رهي جيڪا اياز جي وقت ۾ هئي. ان جو ذميوار وقت، حالات، اسان جو ماحول ۽ اسين پاڻ به آهيون. سنڌي ادبي سنگت کي ته تمام گهڻو ڪم ڪرڻو کپندو هو. اسان جا اهڙا جهونا شاعر جيڪي غربت ۽ مفلسي ڪري اڄ تائين پنهنجو ڪلام نه ڇپرائي سگهيا آهن. تنظيم کي گهرجي انهن جو ڪلام واري واري سان ڇپرائي ۽ اگر ڪو فنڪار ۽ شاعر ويچارو بيمار آهي ته ان جي مالي مدد به ڪري. ائين نه ٿئي جو رڳو پنهنجا ڪتاب ڇپرايا وڃن ۽ پنهنجي منهن ميان مٺو ٿيندو رهي. تنظيم سان گڏ خود احتسابي به ٿيڻ ضروري آهي. تاج جويو منهنجو سٺو دوست آهي. پڙهيل لکيل آهي. ڏاڍو سٺو ڪم ڪري رهيو آهي پر هن کي اڃا به وڌيڪ ڪم ڪرڻو آهي. ۽ ان ڪري هن جي مٿان اڃان به وڌيڪ ذميواريون عائد ٿين ٿيون.
سوال: اوهان جي لکڻ جو ڪو وقت مقرر آهي يا جڏهن به خيال آيو ته قلم بند ڪري ڇڏيندا آهيون ؟
جواب: صحبت صاحب! لکڻ لاءِ ته ڪو وقت مقرر ناهي هوندو اوهان به ڄاڻو ٿا. اوهان به اديب ۽ شاعر آهيو. ان ڪري انهن شين کان بخوبي واقف آهيو. باقي لکڻ لاءِ ته صبح، شام، منجهند، رات، ڏينهن، جهڙ، مينهن، ڪنهن به وقت ڪو خيال اچي سگهي ٿو پوءِ کڻي ماڻهو ننڊ ۾ هجي يا جاڳ ۾.
سوال: اوهان کي هڪ ذاتي سوال ڪيان ٿو ؟
Being a poet, did you ever fall in love?
جواب: مرڪندي، سائين! مان ته چوان ٿو ته عشق ئي ته آهي جيڪو هڪ عام سادي سودي ماڻهو کي شاعر بڻائي ٿو. ان ڪري جيستائين شاعري ۾ رومانس نه آهي، شاعري شاعري نه آهي. پر وري مزاحمتي شاعري عشق کان بهتر آهي. دنيا جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ جتي به ڌرتي تي شاعر آهن اهي سڀ منهنجي خيال ۾ عشق جي ئي پيداوار آهن. منهنجو هڪڙو گيت برڪت علي ڳايو هو.
جيڪي تبسم عشق واريون، شوق مان ڪافيون چوي،
سي مان سارو جهنگ جهر ڦرندو ڳائيندو وتان.
مطلب ته بلوچ صاحب! عشق کان سواءِ انسان اڻپورو ۽ خالي پوپو آهي.
سوال: ؟منظور سخيراڻي اوهان کي ڪافي ڳايو آهي. اوهان جي شاعري جون نجي ڪيسٽون به ڪيون اٿس، ان لاءِ اوهان کي سنڌ جي ڪنڊ ڪڙڇ ۾ ڄاتو سڃاتو وڃي ٿو. اوهان اهو فرمايو ته ايتري شهرت اوهان کي ڪيئن ٿي لڳي.
جواب: سچ ته مان ڏاڍو خوشقسمت آهيان انهي معاملي ۾، جو سنڌ جي مشهور راڳين مون کي گهڻو ڳايو آهي ۽ وڏي ڳالهه ته مون کي عوام پسند ڪيو آهي. ان لاءِ هڪ ته راڳين جي وسيلي منهنجي شناخت ٺهي آهي، جيڪا منهنجي ذاتي ملڪيت آهي. مان ته ڪجهه به ناهيان، اهي سڀ محبتي ماڻهن جون محبتون آهن. جيڪي مون سان پيار ڪن ٿا.
هڪ دفعي لاڙڪاڻي شهر جي مشهور ”سپنا“ هوٽل ۾ پروگرام رٿيو ويو هو. جنهن ۾ دوستن ڏاڍي همت افزائي ڪئي هئي ۽ سڪ، چاهت مان مون کي سونو تاج پارايو هو. پر مان پوءِ به اڄ سوچيان ٿو ته ڪاش! مان انهن جو ڀرم رکي سگهان! شهرت ته اچڻي وڃڻي شي آهي، ماڻهوءَ کي ڪڏهن به ان تي فخر ۽ وڏائي نه ڪرڻ گهرجي ۽ نه ئي ڪا وڏائپ ۽ ٽرڙائپ محسوس ڪري“ ڇو ته Pride will have a fall يعني هٺ مارائيندڙ آهي.
سوال: جڏهن ڪا سونهن “Beauty” ڏسندا آهيو ته ڇا محسوس ڪندا آهيو؟
جواب: سڄڻ! روح جي سچائي کي سونهن چوندا آهن. انسان ڪيڏو نه خوبصورت آهي، اگر هن جو روح سچو آهي. نه ته دنيا ۾ ڪجهه به نه آهي. هي ڪائنات به سونهن، حُسن ۽ خوبصورتي جي ڪري ئي ته اسان توهان کي وڻي ٿي، نه ته هت ڇا رکيو آهي.
ان ڪري مان سونهن ڏسندي سڪون محسوس ڪندو آهيان ۽ تازو توانو ٿي ويندو آهيان.
سوال: وزن بحر/ علم عروض جي اوهان وٽ ڪيتري اهميت آهي؟
جواب: ادا! جيئن ته مون اڳ ۾ ئي مٿي ٻڌايو ته علم عروض جي اهميت هئڻ گهرجي، پر آءٌ انهيءَ واٽ کان بچي هلندو آهيان، ڇو ته منهنجي اندر ۾ لئي يا رڌم مقرر آهن، جيڪي منهنجي شاعريءَ ۾ مدد ڪندا آهن، پر مان وزن جي خلاف ناهيان. اتفاق آهي منهنجي ان معاملي ۾ ڪابه مشق نه رهي آهي. عبدالڪريم سنديلي صاحب جي به ڪٿي ڪٿي رهبري ورتي آهي. وڏن وڏن شاعرن جي صحبت به نصيب ٿي آهي. پر الائي ڇو ننڍي هوندي کان انهيءَ وزن بحر جي ور نه چڙهيو آهيان.
سوال: زندگيءَ جو يادگار واقعو ۽ نه وسرڻ وارا لمحا؟
جواب: منهنجي والدين جو وڇوڙو ۽ منهنجي ڀاءُ جو حادثو، اهي اهڙا واقعا آهن، جيڪي منهنجي ذهن جي پاتال ۾ لٿل آهن. جيڪي شايد ڪڏهن به نه نڪرن. منهنجو والد صاحب گذاري ويو. ان جو وڇوڙو برداش کان ٻاهر هو ۽ ائين لڳندو هو ته ڪٿي مان به گذاري نه وڃان. ان ڪري اهي وڇوڙا، تعزيتون، اسان شاعر ماڻهو ڪِٿي ٿا برداش ڪري سگهون.
سوال: تبسم صاحب! اوهان جي اردو اديبن سان لکپڙهه وغيره يا ڪو رابطو آهي ؟
جواب: نه سائين. ان معاملي ۾ مان ڏاڍو سست آهيان ۽ ان ڪري مان انهن سان ڪو خاص رابطو نه رکي سگهيو آهيان. هندو اديبن سان البت هڪ جاءِ تي ملاقاتون ٿينديون آهن. سا جاءِ آهي ”سنڌي سدائين گڏ“ جنهن جو روح رهاڻ ساٿي عطا محمد سنڌي هيو، جيڪو ويچارو گذاري ويو. هيءَ تنظيم دبئي ۾ آهي، جيڪا هر سال فيبروري مارچ ۾ هند توڙي سنڌ کان ٻه اديب گهرائيندا آهن ۽ ان سان گڏ ٻه فنڪار به گهرائيندا آهن. جن کي هو پاڻ وٽ 15 ڏينهن رهائيندا آهن. 1992ع ۾ مون کي ۽ گوبند مالهي کي گهرايو ويو هو. جڏهن ته فنڪارن ۾ غلام شبير سمون ۽ منظور سخيراڻي هئا.
سوال: پڙهندڙن لاءِ، سنڌ واسين لاءِ، ڪو پيغام ڏيندؤ ؟
جواب: دوست! مان خاص پنهنجن شاعرن ۽ لکيڪ ڀائرن کي چوندس ته شاعري هڪ الهامي امانت آهي، ان ڪري ان جو بلڪل تقدس ۽ ڀرم رکن. پنهنجي موضوع ۾ درد پيدا ڪريو ۽ دنيا جو ڏک پنهنجو ڏک سمجهو ۽ محسوس ڪريو. ڌرتيءَ لاءِ لکو ۽ ڌرتيءَ لاءِ پڙهو ۽ ڌرتيءَ لاءِ جيئو ۽ ڌرتيءَ لاءِ مرو.
جيئي سنڌ
عبدالغفار تبسم
[b]غزل[/b]
سوچن جي سرحدن تي ليڪا ها اوپرا،
ساگر جي خاموشين ۾ سڏڪا ها اوپرا.
هُن ڀي نه چيو، نه ڪي هِن، ٽاڪيو وڌي بٽڻ کي،
هو ٻئي اَنا جي دنگ تي بيٺا ها اوپرا.
ڳاڙهين اڇين اکين مان ناسي پئي نير ٽميا،
اڄ وِسوسن جا هُنَ وٽ اُجهڪا ها اوپرا.
هُنَ چيو هُو دير ورندو، هِنَ چيو توهانجي مرضي،
هڪ ٻئي سان اڄ ٻنهن جا لهجا ها اوپرا.
هو ويو ته دَرُ ڀيڪوڙي ليٽي رهي پڌر ۾،
گهرَ جي اُداسين جا نقشا ها اوپرا.