باب تيرهون
لزا اهڙي هرڻيءَ ۾ تبديل ٿي چڪي هئي جيڪا پنهنجي پاڇي جي اوٽ ۾ لڪڻ جي ڪوشش ڪندي آهي. مجاهدن جي نيت خراب ٿي چڪي هئي. مذهب ۾ هر شيءِ جي نيت هوندي آهي. ڪو به چڱو ڪم شروع ڪرڻ کان اڳ نيت ڪئي ويندي آهي پر بري ڪم شروع ڪرڻ سان قدرتي طور نيت خراب ٿي ويندي آهي.
پالارا جي خوابناڪ خاموشي، ڪوهيڙو ۽ هڪ خوبصورت عورت، موقعو ۽ مهل، ملي مجاهدن کي ڀڙڪائي وڌو. “محافظ” جنهن کي عثمان عليءَ ويندي لزا جي حفاظت لاءِ چيو هيو، اهو شيطان کان محفوظ نه رهيو، جيتري دير ۾ مجاهد ملڪ فتح ڪن، شيطان دنيا فتح ڪري چڪو هوندو آهي، دلين تي حسن جو اثر شيطان جي زير اثر آهن. حسن شيطان جي معرفت عاشق تي غالب ٿيندو آهي ۽ هاڻي شيطان مجاهدن جي اکين ۾ ويهي لزا جو جائزو وٺڻ لڳو، هڪ خوبصورت ناسي وارن واري عورت، ان جا گهاٽا وار راجستان تي وري آيل بادلن جهڙا هيا. وشال پيشاني ۽ ڳل يقين ڏياري رهيا هيا ته ٻيا سڀ رنگ گلابي رنگ کي ڏسڻ جي حسرت ۾ رنگجي ويا آهن.
سڀ رنگ اڇي رنگ مان جنم وٺن ٿا، رنگ رنگن سان ملي سوين رنگ ٺاهين ٿا ۽ سڀني رنگن جو انجام ڪارو رنگ آهي.
ان جي بند چپن ۾ ليڪ نه حاصل ڪري سگهڻ جي زخم کان دل تي چير جهڙي هئي.
انهن سوچيو ته دشمن جي ڌيءَ آهي، مال غنيمت آهي، ڇو نه حصا ڪيون، ان رات مينهن ائين وٺو جيئن وڏ ڦڙي کي تڪڙ هجي ته وري وسڻ جو موقعو ملي الاءِ نه. ڇو نه وسي و ٺون. پاڻي ائين وسيو جيئن ڦڙا هڪ ٻئي کي پڪڙڻ جي ڪوشش ڪندا هجن.
ڪمري ۾ اوندهه هئي، محافظ لزا جي ڀرسان آيو ته وڄ ڪڙڪي ڄڻ اوندهه ۾ ڏار پئجي ويا ۽ اها پراڻي عمارت جيان ڪري پئي. هو اڳتي وڌيو ۽ ان لزا کي پڪڙڻ جي ڪوشش ڪئي. لزا ائين سري وئي ڄڻ هوا جو جهوٽو هئي.
“خبردار” لزا چيو. “تون انگلينڊ تي حملو ڪري سگهين ٿو پر هڪ عورت تي نه.”
“مان حملو نه، قبضو ڪرڻ چاهيان ٿو، جيئن توهان ڪيو آهي.” محافظ جواب ڏنو ۽ پوءِ چيو. “ڳالهين ۾ وقت نه وڃانءِ؟ تڪڙ هجي ته وقت قيمتي ٿي پوندو آهي.” ۽ پوءِ هن دل ۾ چيو. “تڪڙ ڪم شيطان جو.”
انسان تي شيطان غالب ٿئي ته انسان طاقتور ٿي وڃي ٿو. هن جون سوچون ۽ عمل اهڙي باهه جيان ٿي وڃن ٿا جنهن باهه کان ڄڻ دوزخ پناهه گهرندو هجي.
مجاهد تيلي ٻاري ته روشن ٿيڻ کان اڳ ڪنهن ڦوڪ ڏئي وسائي ڇڏي. هو حيران ٿي ويو، کيس محسوس ٿيو ڪو ڀرسان بيٺو آهي، هٿ هڻي ڏٺائين، اوندهه ايڏي هئي ڄڻ گناهه ڄمي يخ ٿي ويا هجن.
“لزا” هن سڏيو، ڪو آواز نه آيو. محسوس ڪيائين ڪمرو خالي آهي، گجگوڙ ٿيو، وڄ چمڪي، ڪمري ۾ ايڏي تيز روشني ٿي وئي جو ڪجهه ڏسي نه سگهيو. اوندهه ۽ روشنيءَ جي انتها ماڻهوءَ کي انڌي ڪرڻ لاءِ ڪافي آهي.
محافظ اوندهه ۾ مجاهدن کي سڏيو.
“ملان... مفتي... حافظ... او کبڙ وارا... او بڙ وارا...”
آواز خاموشيءَ جي خوف کان ڀڄندو آهي، آواز پنهنجو دشمن پاڻ آهي، آواز، آواز سان ملي گوڙ ۾ تبديل ٿي ٻڌڻ ۾ نه ايندو آهي. آواز ڌاڳو آهي، ڌاڳو ڌاڳي سان وچڙي کوٿ تي پوندو آهي. آواز ۽ ڌاڳا الڳ هجن ته ٻڌڻ ۽ سبڻ جي ڪم ايندا آهن.
مجاهد ڊڪندا ڪمري ۾ آيا ته اوندهه ڪري هڪ ٻئي مٿان ڪري پيا.
“لزا نظر نه ٿي اچي.” محافظ چيو.
“ميڻ بتي ٻاريو.” هڪ مجاهد چيو.
“ميڻ بتيون ڪٿي آهن؟” ٻئي مجاهد چيو.
“مان ميڻ بتيون ڳولهيان ٿو، توهان لزا ڳولهيو.” هڪ مجاهد ڪمري مان ويندي چيو. جنهن کي ٻاهر ويندي صرف در جي چانٺ ڏٺو.
وڄ چمڪي انهن اکيون ڦاڙي ڏٺو، اتي انهن کانسواءِ ڪا به عورت نه هئي.
“لزا ڀڄي وئي.” پوءِ سڀني ٻاهر ڀڄندي چيو.
ٻاهر ڪمري جي بنسبت اوندهه گهٽ هئي، اوندهه روشنيءَ کان ايڏي ته ڊنل هوندي آهي جو لڪڻ لاءِ ڪمرو ڳولهيندي آهي، خدا سج کي ان لاءِ مقرر ڪيو ته اهو اوندهه ڳولهي پر اڄ ڏينهن تائين اوندهه ڳولهي نه سگهيو آهي، جنهن ڏينهن ان اوندهه ڳولهي، خدا کيس واپس گهرائي وٺندو.
مجاهد لزا پويان ويا پر کين سمجهه ۾ نه آيو ته ڪهڙي طرف وڃن. انهن جون اکيون ۽ نظر ائين ڦرڻ لڳيون جيئن وڏ ڦڙي جي ڌرتيءَ تي ڪرڻ جي آوازن ۽ ڪنهن جي قدمن جي آوازن ۾ فرق ڳولهڻ جي ڪوشش ڪندا هجن ته اهي لزا جي پيرن جا آواز آهن جيڪي وڏ ڦڙي جيان ڌرتيءَ تي وسي رهيا آهن، کين محسوس ٿيو ڦهليل ڪوهيڙي ۾ جيڪو اندهه جي گهاٽائيءَ جو سبب هيو، انهن کانسواءِ ڪو ٻيو به آهي، جيڪو ساهه کڻي رهيو آهي، ڪنهن جي ساهن جي خوشبوءِ اهي محسوس ڪندا آهن جن کي گلاب مان خوشبوءِ نه اچي، ڇو جو ساهن جي خوشبوءِ کانپوءِ هر خوشبوءِ زائل ٿي وڃي ٿي.
مجاهدن نرڙ تان مينهن جو پاڻي ائين صاف ڪيو جيئن پگهر صاف ڪيو هجي.
“آهي ڪٿي، اتي” هڪ مجاهد چيو. “پر نظر نه ٿي اچي.” چمڪي ۽ پري کجيءَ جا وڻ ائين ظاهر ٿيا ڄڻ فوٽو لڳل هجي.
“کجين کانسواءِ ڪجهه هيو ضرور” هڪ مجاهد چيو. “پر کجين جي اوٽ ڪري نظر نه آيو.”
“ٿورو اڳتي هلو ته ڏسون.” انهن مان هڪ چيو ۽ پوءِ گپ ۾ ترڪندا، هڪ ٻئي کي سهارو ڏيندا اڳتي هلڻ لڳا.
ان رات مينهن اهڙو وسيو جيئن کيس ڌرتيءَ تي ڪاوڙ هجي. مينهن جي ڪاوڙ ڌرتيءَ لاءِ رحمت هوندي آهي. مينهن ڪاوڙ ڪري پنهنجو نقصان ڪندو آهي ڇو جو مينهن جي اهڙي ڪاوڙ ڪري جهڙ فنا ٿي ويندو آهي.
مجاهد لزا کي ڳولهي ٿڪجي پيا. اهي ان کجين جي باغ تائين ويا، جن کجين ۾ کسيون پيدا ٿينديون هيون ۽ انهن ۾ ڏوڪي کان وڌيڪ ذائقو هيو. ڀرسان ئي پراڻن کبڙن جا ڏنگا ڦڏا وڻ هيا جن ۾ بيٺل پيرون وڄ جي روشنيءَ ۾ ڄڻ لڪي ويٺل پکين جي چمڪندڙ اکين جيان ظاهر ٿي وري گم پئي ٿيا. هو نديءَ ڪناري بندر تي به ويا، جتي خدا بخش کٽيءَ جو بتيلو بيٺل هيو، ان اڪيلي بتيلي پويان نديءَ جي ان ڪناري کي بندر ڪوٺيندا هيا. اها بندر جي خوشنصيبي هئي جو ان ڪڏهن جهازن جو منهن نه ڏٺو. ڇو جو هر ڪاروبار ۾ سڀ کان پهريون انسان وڪامندو آهي.
خدا بخش کٽيءَ جو بتيلو ڏسي انهن سوچيو ته آخر خدا بخش کٽي ڪاڏي ويو ۽ پوءِ سوچيائيون، ٿي سگهي ٿو اهو پلا کڻي شهر ويو هجي ۽ ڪنهن انگريز کي اهو سوچي سوکڙي طور ڏنا هجن ته “ڌارين کي پلي جو ذائقو، ڪنڊي تي ماريندو آهي.”
هو واپس مڙيا ته سج ڪوهيڙي مان ائين ظاهر ٿيو جيئن ان سپ ٽوڙي موتي ڏٺو هجي. ٿڌ جي اثر سبب هڪ ٻئي کي ڏسي کنگها پئي. جڏهن موٽي جاءِ ۾ آيا ته ڏسي ٺپ ٺري وين. اتي لزا چادر پائي ليٽيل هئي ۽ ان ڀرسان خدا بخش کٽي ويٺل هيو. لزا چادر اندر ڏڪي رهي هئي. ائين پئي لڳو جيئن ان جي طبيعت ٺيڪ نه آهي، ان ڀرسان ويٺل خدا بخش جون اکيون ٽانڊن جيان ڳاڙهيون هيون، اهي جيئن ڪمري ۾ داخل ٿيا ته خدا بخش جي دل چاهيو اهو انهن کي پنج آڱريون ڏيکاري پر پوءِ اهو سوچي عمل نه ڪيائين ته پنجن ۾ اثر نه رهيو آهي، گهٽ ۾ گهٽ ڏهه هجن پر هن جي هٿن ۾ اٺ هيون، ڇو جو آڱوٺا اهو چئي ڪٽرائي ڇڏيا هيائين جيئن انگريز پٽي نه سگهن.
“اٿوَ ڪا پنهنجي ماءُ ڀيڻ.” خدا بخش ڪاوڙ مان چيو. “مائيءَ کي ڊيڪائي ساهه ڪڍيو اٿوَ.”
مجاهد لڄي ٿيا ۽ پوءِ پنهنجي عمل کي حق بجانب ڪرڻ جي ڪوشش ۾ هڪ مجاهد ڳالهايو. “اها انگريزن جي عزت آهي، انگريزن اسان جي عزت خاڪ ۾ ملائي آهي، اسان انگريزن جي خاڪ ۾ ملائينداسين.”
“پوءِ توهان ۽ انگريزن ۾ ڪهڙو فرق ٿيو.” خدا بخش چيو. “جهڙا انگريز تهڙا توهان.”
“اسان مجاهدن کي انگريزن سان نه ڀيٽيو.” هڪ مجاهد چيو. “مسلمان ۽ ڪافر ۾ وڏو فرق آهي.”
خدا بخش وڌيڪ بحث ڪرڻ مناسب نه سمجهيو، هن لزا ڏي منهن ڪندي موضوع بدلايو. “هيءَ توهان کان نظر بچائي سڄي رات وڻن جي اوٽ ۾ لڪندي رهي آهي. شڪر آهي. سمنڊ کان واپس ايندي نظر پئي ۽ منهنجي اڇي ڏاڙهيءَ تي اعتبار ڪري هيءَ موٽي آئي آهي، سڄي رات مينهن ۾ پسڻ ڪري بخار ۾ ڏڪي رهي آهي، خدا خير ڪري، هن کي ڪجهه ٿيو ته اسان سڀني جون ترغيبون ناڪام ٿي وينديون.”
مجاهد لزا جي حالت ڏسي ٿورا لڄي ٿيا.
“توهان مان ڪو وڃي ۽ حڪيم هادن کي وٺي اچي.” خدا بخش چيو. “جيڪڏهن هن جو علاج نه ٿيو ته هيءَ دنيا ڇڏي ويندي.”
“حڪيم هادن ڪٿي ملندو.” انهن مان هڪ پڇيو.
“حڪيم هادن هتان کان ٻه ڪوهه پري ماڙيچن جي ڳوٺ ۾ رهندو آهي.” خير محمد سمجهائيندي چيو. “هن تڪ جو مشهور حڪيم آهي.”
حڪيم هادن جو ماڙيچن جي ڳوٺ ۾ رهڻ جو سبب اهو هيو ته ان دور جا حڪيم پڻ ڊاڪٽرن جيئن پئسي وارا هيا. فرق اهو هيو ته جيئن ڊاڪٽر اغوا ٿين ٿا، ان دور ۾ مريض اغوا ٿيندا هيا، حڪيم هادن ماڙيچن جو اهو ڳوٺ ٻڌرايو هيو. ماڙيچا جنسي آزاديءَ سبب اڪثر، پرميل، سوزاڪ، ليڪوريا، نامردي، ننڍي قد ۽ ٻين بيمارين ۾ مبتلا هوندا هيا.
جڏهن ٻه مجاهد ماڙيچن جي ڳوٺ پهتا ته منجهند ٿي وئي، ڪوهيڙي ڪري سج ايڏو ته هلڪو هيو جو منجهند جي خبر پاڇن مان نه ٿي پئي. اها خبر ان وقت پوندي هئي جڏهن ڪو مانجهاندي جي بک محسوس ڪندو هيو. هو ٻئي حڪيم هادن جي دواخاني ۾ ويا ۽ حال اوريائون.
حڪيم ڳالهه سمجهي ويو ۽ انهن جي بک محسوس ڪندي کين مانيءَ جي صلاح ڪئي جيڪا انهن خوشيءَ سان قبول ڪئي. حڪيم کين کائڻ لاءِ اهڙيون گوريون ڏنيون جيڪي کائڻ کانپوءِ انهن جي هر قسم جي بک ختم ٿي وئي.
حڪيم کين سمجهايو “بک جا قسم هوندا آهن، پيرن جي بک، سٿرن جي بک، دل جي بک ۽ دماغ جي بک، ٻار ننڍو هوندو آهي ته ان جا پير بکيا هوندا آهن، جنهن ڪري اهو ڊوڙندو آهي. جوان ٿيندو آهي ته ان جا سٿر بکيا هوندا آهن، جنهن ڪري جنس لاءِ جدوجهد ڪندو آهي. اڌوهيءَ جو ٿيندو آهي ته ان جي دل بکايل هوندي آهي جنهن ڪري عشق ڪندو آهي، جڏهن پوڙهو ٿيندو آهي ته ان جو دماغ بکايل هوندو آهي، جنهن ڪري ڏسي بک جو پورائو ڪندو آهي. بک وڻ آهي. جيڪو پيرن وٽ ڦٽي، سٿرن، دل ۽ دماغ وٽ پهچي پروان چڙهي ٿو.”
حڪيم جون گوريون کائڻ سان مجاهدن جي وڻ جا ڏار ڪري پيا ۽ هر بک وڻ جي ڏار تي ويٺل پکيءَ جيان اڏامي وئي. مجاهدن حڪيم جا ٿورا مڃيا ۽ محسوس ڪيو هاڻي مرڻ کانپوءِ جنت ۾ بک نصيب ٿيندي.
حڪيم ڏاند گاڏي تيار ڪرائي جيڪا مريضن تائين جلد پهچڻ لاءِ استعمال ڪندو هيو. هو مجاهدن کي ساڻ ڪري جڏهن پالارا پهتو ته خدا بخش کٽيءَ ان جو آڌرڀاءُ ڪيو.
هو خدا بخش کٽيءَ کي سڃاڻيندو هيو جيڪو مهاڻي ٿيڻ کان اڳ کٽي هيو ۽ اهو ڌنڌو ڇڏي پلا مارڻ شروع ڪيا. ان جو سبب اهو هيو ته خدا بخش کان صرف انگريز ڪپڙا ڌوئاريندا هيا. ديس جا ماڻهو غريب هجڻ ڪري پنهنجا ڪپڙا پاڻ ڌوئي پائيندا هيا. پئسي نه هجڻ ڪري ڪڏهن پائيندا به هيا، ڪڏهن نه به پائيندا هيا، پائيندا هيا ته ماني نه کائيندا هيا، نه پائيندا هيا ته کين ماني نصيب ٿيندي هئي. اهي انگ اگهاڙا ماني کائي مٿي ڪنڌ ڪري خدا جو شڪر ڪندا هيا ته “اهو ڪوڙ آهي، ماني لٽي وارن کي نصيب ٿئي ٿي. لٽي وارا بک مرن ٿا ۽ اگهاڙا اناج کائين ٿا.”
خدا بخش کٽي انگريزن جا ڪپڙا ڌوئي پنهنجو ضمير ڌوئي نه سگهيو. ان اهڙي ڌنڌي تي لعنت وڌي جنهن ۾ من ميرو ٿئي. سوچيائين سڄو ڏينهن انگريزن جا ڪپڙا ڌوئڻ کان چڱو آهي ته ماڻهو مهاڻو ٿئي. هو پالارا آيو ۽ پلن سان اهڙي دوستي رکيائين جو ٻه چار پلا هن جي ٽوڪريءَ ۾ سدائين پيل هوندا هيا.
حڪيم هادن لزا کي تپاسيو، لزا جي حالت خراب ٿي چڪي هئي، سندس ساهه تيز هلي رهيا هيا ۽ بخار ۾ ٻري رهي هئي. بخار اهڙي باهه آهي جنهن ۾ مريض سڙي انڪري تيز ساهه کڻندو آهي جيئن هوا تي باهه ٻري يا وسامي. ڇو جو هوا باهه ٻاريندي به آهي ته وسائيندي به آهي. انڪري بخار ۾ مريض مرندو آهي يا صحتياب ٿيندو آهي.
حڪيم جڏهن لزا جي ٻانهن هٿ ۾ وٺي تپاسي ته ٻانهن تي ٻليءَ جي نهنڊن جا نشان ڏسي هن کان ڇرڪ نڪري ويو. هن کي پنهنجو پيءُ حڪيم حضور بخش ياد آيو، جنهن سان پاڙي وارن مذاق ڪئي هئي، ٻليءَ جي ٻانهن ۾ ڌاڳو ٻڌي هن جي هٿ ۾ ڏنو هيو ۽ چيو هيو ته “مائي پرديدار آهي. پردي ۾ ويهاري سندس ويڻيءَ ۾ ڌاڳو ٻڌي توهان کي ڏنو آهي ته نبض سڃاڻي ان جو علاج ڪيو.”
سندس پيءُ ڌاڳو ڪن تي رکيو ۽ پوءِ کلي چيو “ٻلي ڇڇڙا ٿي گهري.”
لزا جي ٻانهن تي ٻليءَ جي نهنڊن جا نشان ڏسي حڪيم هادن سوچ ۾ پئجي ويو ته مجاهد هن سان مذاق ته نه ٿا ڪن.
پوءِ سوچيائين مائي پرديدار نه آهي، هن سامهون آهي، بيمار آهي ۽ اهي نهنڊون ڪهڙي حيثيت رکن ٿيون.
دراصل هر حڪيم پنهنجي من ۾ ٻلي پاليندو آهي ۽ سنڌ جي هر وڏي حڪيم جو قصو ٻليءَ جي ذڪر سان شروع ٿيندو آهي.
“هيءُ ڇا جو نه نشان آهي.” حڪيم پڇيو. “اهو ڇو آهي؟” ڪنهن جواب نه ڏنو. سڀ هڪ ٻئي کي ڏسڻ لڳا. مجاهد “محافظ” مٺين ۾ ننهن سميت آڱريون لڪائيندي چيو.
“حڪيم صاحب پريشان نه ٿيو، اهي ٻليءَ جا نه آهن.”
“مون به اهو پئي سوچيو.” حڪيم هادن چيو. “هڪ انگريز عورت جي ٻانهن تي ٻليءَ جا نشان نه ٿا ٿي سگهن، انگريز ٻليون پاليندا آهن ۽ ٻليون انهن کي زخمي نه ڪنديون آهن، پر هر ٻليءَ مٿان انگريزن جي آڱرين جا نشان هوندا آهن.”
حڪيم هادن پراڻي ڪاٺ جي پيٽي کولي نسخي موجب دوا ٺاهي تيار ڪئي ۽ کين ڏک جي ڳالهه ٻڌائي ته “مائيءَ ۾ حال ڪونهي. دوا لڳي ته واهه، نه ته مائيءَ کي مٽي لڳي ويندي.”
سڀ پريشان ٿي ويا ۽ سوال پڇيائون “آخر هن کي بيماري آهي ڪهڙي؟”
“مينهن ۽ ٿڌ ڪري هن کي نمونيا ٿي ويو آهي، ڇاتي بند آهي ۽ بخار پنهنجي انتها تي پهچي چڪو آهي، توهان هن جي مٿي تي ٿڌيون پٽيون رکي پئي سگهيا پر مينهن جي موسم آهي.”
حڪيم هادن موڪلايو ته خدا بخش کيس پنج پلا سوکڙيءَ طور ڏنا ۽ علاج لاءِ اچڻ ڪري پئسن بابت پڇيو.
حڪيم پنج پلا وٺندي چيو. “سوکڙيءَ جو اثر عيوض کان وڌيڪ هوندو آهي، ڇو جو شڪارپوري کٽاڻ جي هڪ برني نه ٿيڻ جهڙا ڪم ڪرائي وجهندي آهي.”
حڪيم جي وڃڻ کانپوءِ سڀ سوچ ۾ پئجي ويا ته هاڻي ڇا ڪجي. انهن حڪيم جو نسخو آزمايو. لزا اکيون کوليون ۽ پوءِ اهڙيون بند ڪيون جو کلڻ جو نانءُ ئي نه پئي ورتو. آخر اهڙو وقت به آيو جو عثمان علي شهر کان موٽي هن مٿان آواز ڏئي رهيو هيو.
“لزا... لزا... اکيون کول.”
هو هر هر چئي رهيو هيو پر لزا اکيون ٻوٽي ائين پيل هئي جيئن موت جو انتظار ڪندي هجي.
در حقيقت دنيا ۾ ڪو به موت جو انتظار نه ڪندو آهي ڇو جو انتظار ڪهڙو به هجي ان ۾ عمر وڏي ٿئي ٿي، انتظار جي هڪ گهڙي صديءَ برابر هوندي آهي، پوءِ اهو انتظار موت جو هجي يا محبوب جو. انتظار ۾ عمر وڏي ٿئي ٿي، ان ڪري موت جو انتظار موت سان بغاوت آهي، دراصل موت ماڻهوءَ جو انتظار ڪندو آهي، ائين موت جي عمر وڏي ۽ ماڻهوءَ جي عمر ننڍي ٿي وڃي ٿي.
عثمان عليءَ اچڻ سان پالارا مٿي تي کنيو، کيس جڏهن لزا تي مجاهدن جي جنسي حملي جي خبر پئي ته باهه ٿي ويو. هن جا جوتا پراڻا ٿي پادرن جي ڪم جا نه رهيا هيا. هو اڃايل مور جيان پيرن کي ڏسي روئي پيو ۽ لزا جي هوش ۾ اچڻ جو انتظار ڪرڻ لڳو، جيڪا هن جا ڳوڙها پي زندگيءَ جو سنيهو ڏئي ها.
هن سوچيو، لزا جي موت جي صورت ۾ هو ڪرنل مارٽن کي ڪهڙو جواب ڏيندو. ڪرنل مارٽن هن تي ڀروسو ڪيو هيو. عثمان علي ٻيو ڪو آسرو نه ڏسي لزا جي ڀرسان آيو. هو هيٺ ويٺو ۽ هن جي ٻانهن تي مٿو رکي روئڻ لڳو.
“سوڀيا... منهنجي سوڀيا....” هن جي اندر مان آواز اچڻ لڳا، کيس سوڀيا جي مرڻ تي دل کولي روئڻ جو موقعو نه مليو هيو، هاڻي هن دل کولي روئڻ پئي چاهيو. هو روئندو رهيو ۽ روئندو رهيو.
مجاهد هن کي روئندو ڏسي حيرت ۾ پئجي ويا ته آخر هڪ انگريز عورت مٿان هڪ مجاهد جي اهڙي انداز سان روئڻ مان ڇا مراد؟
•