باب سورهون
لزا جو روئڻ به ڪرنل لاءِ خوشيءَ جو سبب هيو. ڪرنل کي ڏسي لزا اٿڻ جي ڪئي پر مٿان بيٺل نرس کيس ائين ڪرڻ کان روڪيو.
ڪرنل لزا کي ڏسي خوش ته ٿيو پر کيس يقين نه پئي آيو ته اها ساڳي لزا آهي جنهن جو منهن موتيي جيان مهڪندو هيو ۽ ان مان لزا جي خوشبوءِ ايندي هئي. لزا اهڙو گل هئي، جنهن گل جهڙو ڪو به انسان روءِ زمين تي موجود نه هيو. گلن جي انفراديت انهن جي خاصيتن مان ظاهر ٿيندي آهي ۽ لزا انڪري منفرد هئي جو انسان هوندي ان ۾ گل جي خاصيت هئي پر ڪرنل کي لڳو بستر تي ليٽيل لزا اها نه آهي جيڪا هن کان وڇڙي وئي. لزا ٿوري مختلف هئي ۽ سندس دل ۾ سڃاڻپ جو اٿيل اهو اختلاف اهڙي سوچ ۾ مبتلا ڪري رهيو هيو ته شايد لزا اها هئي جنهن کي هو دفن ڪري چڪو آهي، هن اڳيان جيڪا لزا آهي، اها لزا نه، پر لزا جي چهري واري ڪا ٻي عورت آهي. جنهن کي روپ بدلائي هن سامهون پيش ڪيو ويو آهي.
دراصل حرفت جو دور انسان جي دل ۾ سئو وسوسا پيدا ڪري وجهندو آهي. ٽيڪنالاجي هر شيءِ کي مشڪوڪ بنائي وجهندي آهي. جرمني جنهن هڪ هزار جنگي قيدين، جن ۾ خاص ڪري انگريز هيا. انهن جي پلاسٽڪ سرجري ڪري جرمن بنائي وڌو هيو. حيرت جي ڳالهه ته انهن جي ناسي اکين کي نيري ڪرڻ ۾ به ڪا ڪثر نه ڇڏي. انگريزن برلن فتح ڪرڻ وقت جيڪي هڪ هزار فوجي جرمن سمجهي ماريا هيا اهي سڀ انگريز هيا. ٻي جنگ عظيم اکين جو مقابلو هئي. نيريون اکيون هارائي ويون. ناسي اکيون کٽي ويون. اکين جي ويڙهه ۾ ڪهڙيون به اکيون فاتح ٿين پر ڪاريون اکيون سدائين غلام رهيون آهن.
ٽيڪنالاجيءَ جو اعلان ڌماڪي سان ٿيندو آهي. ناسي اکين ڪري آئنسٽائين کي جرمني ڇڏڻي پئي. ملڪ ڇڏڻ جي ڏک ۾ هن مٿي جا وار ڪڏهن نه ڪٽايا. آئنسٽائين جا وار انڪري اڀا هوندا هيا جو ان جو حضرت موسا سان عشق هيو. اهڙي عشق ۾ ان جا وار وڏا ٿي ويا. آئنسٽائين جو عشق دنيا کي مهانگو پئجي ويو. جرمني ڇڏڻ کانپوءِ آمريڪا ۾ ايٽمي ڌماڪو ڪيو ۽ دنيا محسوس ڪيو، جاپان ۾ لکين ماڻهن جي مرڻ سان آئنسٽائين موسا جو انتقام ٻڌ کان ورتو.
اهو ئي سبب هيو جو ڪرنل مارٽن بستر تي ليٽيل ڌيءَ کي ڀاڪر پائڻ کانپوءِ هر هر هٿ هڻي ان جو چهرو جانچي رهيو هيو ڇو جو ٽيڪنالاجي ڪنهن جي ميراث نه هئي. ٽيڪنالاجي ڌماڪي سان زيڊيئيشنز جيان ڦهلجي ٿي. ڪرنل مارٽن سوچيو، متان مجاهدن وٽ اهڙا جراح هجن، جن ڪنهن عورت جو چهرو بدلائي ان کي لزا جو روپ ڏنو هجي.
لزا محسوس ڪيو سندس پيءَ وٽ اها گرمجوشي نه آهي، جيڪا ان سدائين محسوس ڪئي هئي. ڪرنل محتياط هيو ۽ هر هر عثمان عليءَ ڏانهن نهاري رهيو هيو. لزا ڪرنل جي ڀاڪر ۾ روئندي رهي ۽ ڪرنل جي اکين ۾ ڳوڙها ائين چمڪي رهيا هيا جيئن پيار جي روشني اکين سان ٽڪرائجي شڪ ۾ موٽ کائيندي هجي.
“ڇا تون لزا آهين؟” نيٺ ڪرنل سوال ڪيو.
اهڙي سوال تي لزا محسوس ڪيو سندس پيءُ کاٻي پاسي کان مري ويو هجي. ماڻهو کاٻي پاسي کان مري وڃي ته مرڻ کان وڌيڪ مئل هوندو آهي، ڇو جو دل کاٻي پاسي آهي ۽ دل نه هجي ته ساڄو پاسو ڪهڙي ڪم جو؟
“ها، بابا مان لزا آهيان.” هن بس ايترو چيو، جيئن کيس پڪ ٿي وئي هجي ته هوءَ پيءُ سان نه پر ڪرنل مارٽن جي تصوير سان ڳالهائيندي هجي، جيڪا ڀت تي لڳل هجي. هن جي ماءُ جيسونيءَ جي تصوير به ڀت تي لڳل هوندي هئي، اها راجستاني عورت تصوير ۾ ائين لڳندي هئي، جيئن واقعي ئي مئل هجي. مئل ماڻهن جون مرڻ کان اڳ نڪتل تصويرون به ائين لڳنديون آهن جيئن مري چڪيون هجن. ڪا به تصوير ڏسي اندازو لڳائي سگهبو آهي ته اهو جيئرو هوندو يا مئل. تصويرن کي به روح هوندا آهن، محرومن جون تصويرون پري کان پڌريون هونديون آهن.
ڪرنل لزا جي اکين ۾ اميدن جا ٻگهه ترندي ڏٺا، جن جون چهنبون هو سيني اندر محسوس ڪري رهيو هيو.
“پوءِ اها ڪير هئي جنهن کي دفنايو ويو؟” ڪرنل سوال ڪيو.
هن جي اهڙي سوال تي هوءَ چپ ٿي وئي. عثمان عليءَ ڳالهايو. “ان کي مان سڃاڻان! اها پڪ سان لزا نه هئي، لزا توهان جي سامهون آهي.”
ڪرنل لزا جي وارن ۾ هٿ ڦيريا، کيس محسوس ٿيو اهي اهڙي گاهه جيان آهن جنهن تي سالن کان مينهن نه وسيو هجي. پاڻي نه هجي ته گاهه ناسي ٿي ويندو آهي پر لزا جا وار مٽي ٿي چڪا هيا. وار جيئري مٽي ٿيندا آهن ۽ جسم مئي. مرڻ کانپوءِ وار نه مرندا آهن، خوبصورت انسان جا وار وقت سان قبر ۾ به وڌندا رهندا آهن.
فوجي هر سوال جو جواب هٿيار سان ڏيندو آهي، پوءِ هو پيار کي هٿيار طور استعمال ڪري يا نفرت جو اظهار گوليءَ سان ڪري. هن جي محبت جنگي جهاز جيان هوندي آهي، جنهن مان چميون اڇلي زير ڪري وجهندو آهي ۽ عشق اصلحي خاني ۾ محفوظ ڪندو آهي.
ڪرنل مارٽن وٽ ان منجهيل سوال جو هڪ ئي جواب هيو، سندس موڪلائي ويل زال جي کاٻي ٻانهن تي سمجهه ۾ نه ايندڙ پيدائشي نشان، جيڪو ساڳيو نشان لزا جي ساڄي ٻانهن تي هيو. جيسوني جيڪا راجستاني مهاراجائن جي کنڊرن ۾ دفن ٿيل ڪنهن سڪي جهڙي هئي، هن ان کي کوٽي ڪڍيو هيو. جسونيءَ جي کاٻي ٻانهن تي پيدائشي سمجهه ۾ نه ايندڙ ڪنهن قديم لکت جهڙو نشان هيو، ٻوليءَ جي ماهرن جي زبان ڪٽيل هوندي آهي، جنهن ڪري انهن جون اکيون ڳالهائڻ سکنديون آهن، جسونيءَ جي ٻانهن جا چٽ ڪو به ماهر پڙهي نه سگهيو. ضروري نه آهي ته ساخت کي لفظ ڏنا وڃن. ساخت پاڻ پنهنجي اندر سڃاڻ سمائيندي آهي ۽ اها سڃاڻ ڪرنل مارٽن جي اکين ۾ دفن هئي. جسونيءَ کي مرڻ کانپوءِ ساڙيو ويو. سڙيل جي قبر نه هوندي آهي، پر ڪرنل مارٽن جي هڪ اک ان جي قبر هئي ۽ ٻئي اک مان لزا جنم ورتو هيو. لزا جي ساڄي ٻانهن جو چٽ اهو آخري نشان هيو جنهن ۾ جسونيءَ جي ياد سمايل هئي. هن کي ياد هيو جڏهن ڪجهه وقت پهريان هن لزا کي دفنايو هيو ته لاش کي غسل ڏيڻ وقت اهو نشان موجود نه هيو پر هن لزا جي ساڄي ٻانهن ڏسي پڪ ڪرڻ پئي چاهي ته اها واقعي ئي جسونيءَ جي ميراث آهي يا ڪو دوکو. جيئن جرمنيءَ جنگ عظيم ۾ انگريزن کان انگريزن کي مارائي شڪست جو انتقام ورتو هيو. هٽلر وقت جو سياڻو حڪمران هيو جنهن کي عقل نه هيو. ڪرنل مارٽن لزا جي ساڄي ٻانهن تي اهو نشان ڏسڻ لاءِ جيئن آستين مٿي ڪيو ته هن جو ڇرڪ نڪري ويو. اهو ڏسي حيران ٿي ويو ته اهڙو نشان اتي موجود نه هيو. هن ڪجهه سوچي لزا جي کاٻي ٻانهن جو آستين مٿي ڪيو ته هن کان ذري گهٽ رڙ نڪري وئي. اهو نشان اتي موجود هيو.
“اهو ڪيئن؟” ڪرنل پنهنجي اندر سوال ڪيو. “کاٻي ٻانهن تي ڪيئن، اهو ته ساڄي ٻانهن تي هيو!”
هن جي حيرانگيءَ ڏسي لزا جي هيڊي منهن تي ڦڪي مرڪ اچي وئي.
“بابا تون ڀليو آهين.” هن چيو. “وڇوڙو فرق وڃائي ويهي ٿو، ڪا شيءِ گم ٿي وڃي ته هر شيءِ گم ٿيل شيءِ جهڙي نظر اچي ٿي.”
ڪرنل ڪجهه سوچيو ۽ پوءِ ڪنڌ کي “ها” ۾ لوڏيو.
“ها واقعي ئي.” هن چيو “مان ساڄي ۽ کاٻي جو فرق وساري ويٺو هيس. توکي نه، تنهنجي ماءُ کي ساڄي ٻانهن تي نشان هيو.”
جڏهن ماڻهو راهه ۾ رلي وڃي ته اهو ڇڏيل نشان ڳولهيندو آهي، نشان ڇڏيل نه هوندو ته اهو ٻين جي منزل ڳولهي لهندو ۽ هن جي منزل کي اهي پهچندا جن کي منزل جي خواهش نه هوندي.
ڪرنل مارٽن جو من ڏک ۽ پيڙا کان ڀرجي آيو. هن ڌيءَ کي ائين ڀاڪر پاتو جيئن پندرهن سالن جي وڇوڙي کانپوءِ هوءَ ماءُ سان گڏ موٽي هجي. هو روئندو رهيو ۽ هن چمين جي بارش ائين ڪئي جيئن هو پيار جو جهڙ هجي.
•