ڪھاڻيون

آکاڻي – ۲

سنڌ جي چوٽيءَ جي ڪهاڻيڪارن جي چونڊ ڪهاڻين ۽ عالمي ادب مان چونڊ ڪهاڻين جي ترجمن تي مشتمل آکاڻي سيريز جو سهيڙيندڙ ستار پيرزادو آھي.
ھن ڪتاب ۾ حميد سنڌي، رسول ميمڻ، ستار پيرزادي، جان خاصخيلي، امرلال هنگوراڻي، آسانند مامتورا، شمس نورالدين، ثميره زرين، گورداس واڌواڻي، موهن ڪلپنا جون لکيل سنڌي ڪهاڻيون شامل آھن، جڏھن تہ پرڏيهي ادب مان خليل جبران، سعادت حسن منٽو، موپاسان ۽ گرهام گرين جون ڪهاڻيون شامل آھن جن جو سنڌي ترجمو ستار پيرزادي، ولي رام ولڀ، جيوت چاولا ۽ ميمڻ علي بخش ڪيو آھي.
Title Cover of book آکاڻي – ۲

ڊاڪٽر ربنواز پوڙهو ڪيئن ٿيو؟ : رسول ميمڻ

پئٿالاجسٽ ڊاڪٽر ربنواز اسپتال جي ڪوريڊور مان لنگهي ليبارٽريءَ تائين پهتو ته سندس پويان نرس الوينا ٿڌي آهه ڀري ڪنهن کي چيو، ”سڀ وڏيون مڇيون ڄار ۾ ڦاسايم پر سواءِ هن هڪ ڊاڪٽر جي.“
هن جي ڳالهه تي سندس ڀرسان بيٺل اسپتال جي پراڻي نرس ٽهڪ ڏئي کلي.
مون کي اڄ ڏينهن تائين ڊاڪٽر ربنواز جي جوانيءَ جو راز معلوم نه ٿي سگهيو آهي. گذريل پنجويهن سالن کان مان هن کي ڏسندي پئي اچان، پر هن جي هاٺي ڪاٺيءَ ۾ ڪو به فرق نه آيو. هن جو چهرو ايئن ئي آهي، جيئن اڄ کان پنجويهه سال پهريون،“ پراڻي نرس حيرت مان چيو ۽ پوءِ نرسن جو ٽولو ٽهڪ ڏيندو وارڊ ڏانهن روانو ٿي ويو.
ڊاڪٽر ربنواز اسپتال جي ليبارٽريءَ ۾ پهچي پاڻ کي ڪرسيءَ تي ڇڏي ڏنو. هن ڪوٽ جي کيسي مان پرس ڪڍي ڪنهن پراڻي تصوير کي ڏٺو. ڪاري اڇي تصوير، جيڪا ڄڻ ته سندس روح جهڙي اڇي ڪاري دونهين مان ٺهي ڪاغذ تي پنهنجو پاڇو وجهي رهي هئي – اڇو ڪارو دونهون، جيڪو بخارن جيان هن جي دماغ مان مٿي بلند ٿي رهيو هو. ۽ ان دونهين ۾ اهو عڪس واضح طور موجود هو. هڪ حسين خوبصورت منهن واري ڇوڪري، جنهن جي چمڪندڙ چپن تي هڪ خوبصورت مرڪ محسوس ٿي رهي هئي. هڪ جوان ۽ حسين چهرو، جنهن تي وقت بيٺل پاڻيءَ جيان ساڪت هيو، اتي ڌرتيءَ جي گردش بند هئي ۽ ڦرندڙ موسمن جو وڻن ۽ درياهن تي ڇڏيل ڪو به نشان نه هيو. هن جي تصوير جي قيد خاني ۾ بند هن جي محبوبه جو چهرو، جيڪو سدا جوان هيو ۽ ان تي ڪڏهن وقت جون ريکائون نه پيون هيون. ڊاڪٽر ربنواز پراڻي فوٽوءَ تي نظر ڌري مرڪي، پرس بند ڪري کيسي ۾ وڌو ۽ پنهنجي ڪم ۾ مشغول ٿي ويو.
گهڙي گذري ته ڊاڪٽر آصف سندس آفيس ۾ آيو. ڪمزور اڇي ڪاري ڏاڙهيءَ وارو، اکين جي بيمارين جو ماهر ڊاڪٽر، جنهن جون اکيون ٻين جو ن بيمار اکيون ڏسي ڄڻ ڏک مان لڙڪيل ۽ ننڍيون ٿي ويون هيون. هن محسوس ڪيو، وقت هر ماڻهوءَ مٿان ساڳي رفتار سان نٿو لنگهي ڪي گردش جي تکي چڪر ۾ ڦاٿل آهن ۽ ڪي گردش جي هلڪي ڦيري ۾، سڪون ۽ آٿت سان اکيون ٻوٽِ مزو ماڻي رهيا آهن. ڊاڪٽر آصف هن جو دوست ۽ هاءِ اسڪول جي زماني جو ساٿي هيو. هو گڏ پڙهيا ۽ ساڳيءَ اسپتال ۾ گذريل پنجويهن سالن کان گڏجي ڪم ڪري رهيا هئا، پر وقت ساڳيءَ رفتار سان ٻنهي تي اثر انداز نه ٿيو هو.
ٿوري دير کان پوءِ جڏهن چانهه پيئندي ڊاڪٽر ربنواز محسوس ڪيو ته چپن تائين ڪوپ آڻيندي سندس سمهون ويٺل دوست جا هٿ ڪنهن پوڙهي جيان ڏڪي رهيا هئا. ”مون کي اڄ تائين تنهنجي جوانيءَ جو راز معلوم ٿي نه سگهيو آهي .“ ڊاڪٽر آصف ڳالهايو ته سندس آواز هٿ ۾ جهليل ڪوپ جيئن ڏڪڻ لڳو.
هن جي ڳالهه تي ڊاڪٽر ربنواز مرڪيو. سندس خوبصورت چهي تي ڀريل ڳل ڪنهن نوجوان عورت جي ڇاتين جيان اڀا ٿي بيهي رهيا، هن جي ڳالهه تي ڊاڪٽر ربنواز خاموش رهيو ۽ مرڪي چانهه جي ڪوپ کي مزي سان چپن تائين ايئن آڻيندو رهيو، جيئن هوتصور ۾ ڪنهن جي خوبصورت منهن تي پنهنجا چپ رکندو هجي.
”شايد مان وقت کان پهريون پوڙهو ٿي ويس،“ ڊاڪٽر آصف وري ڳالهائيندو چيو. ”جواني جيڪا مون وٽ مهمان ٿي لنگهي وئي. شايد تو وٽ اها ترسي واپسيءَ جا سڀ رستا وڃائي ويٺي. “ هن جي ڳالهه تي ڊاڪٽر ربنواز کان ٽهڪ نڪري ويو.
”سچ ٿو چوين دوست !“ ڊاڪٽر ربنواز چيو. ”جواني منهنجي محبوب جيان
آهي، هڪ سچي محبوب جيان جيڪا ڪڏهن به مون سان بي وفائي نه ڪندي.“ پنجاهه سالن جو ڊاڪٽر ربنواز جنهن جي مٿي جو هڪ وار به اڇو نه ٿيو هو، اهو هر ڪنهن لاءِ حيرت جو سبب هو. سندس نوجوانن جيان خوبصورت منهن ۽ ڊگهي قد تي ڀريل ۽ خوبصورت هاٺي هر ڪنهن کي اهو سوچڻ تي مجبور ڪندي هئي ته ڇا واقعي هو پنجاهه سالن جو آهي. هو اسپتال جي ڪوريڊور مان لنگهندو هيو ته نوجوان نرسن جون اکيون هن جي بوٽن پويان بانبڙا پائينديون هلنديون هيون. پر ڊاڪٽر ربنواز جي منهن تي هڪ اهڙي مرڪ هوندي هئي، ڄڻ هن سڀ فتح ڪري ورتو هجي. هن جي هلڻ جي لوڏ ۾ هڪ اعتماد ۽ انا سمايل هوندي هئي.
ڊاڪٽر ربنواز شام جو گهر پهتو ته سندس خالي گهر ۽ ڪتابن هن جو استقبال ڪيو. ڪتاب هن کي ڏسي جيئرا ٿي پوندا هئا ۽ اکيون مهٽي شيلفس ۾ جاڳي پوندا هئا. ٽيبل ۽ پلنگ تي وکريل ڪتب اوٻاسي ڏئي اکيون مهٽيندا هئا. هو گهر ۾ گهريو ته هزارين آواز ڪتابن جي ورقن جي چپن مان ڀڻ ڀڻ ڪندا اسريا. هن گهر ۾ گهمي ڄڻ ته پيار مان انهن جي مٿي تي هٿ ڦيريو ته اهي وري هڪ ڊگهي اوٻاسي ڏيئي ليي پيا. هن ڪپڙا بدلايا ۽ وري هڪ دفعو پرس کولي ان ۾ رکيل اڇي ڪاري فوٽوءَ تي نظر ڦيرائي : هڪ نوجوان خوبصورت چهرو، جنهن کي ڏسي هن جي چهري تي مرڪ ايئن ڊوڙي وئي، جيئن ڌر تتيءَ ۾ اگهاڙي وڻ هيٺان رکيل پاڻيءَ جي دلي مٿان جهڙ وري مڙي آيو هجي. هو مرڪندو رهيو، ڄڻ جوان مرڪ جيڪا وقت کان بيٺل مرڪ هئي. اهي نيڻ جن ۾ آسمان تري رهيو هو، اهي زلف جن مان هير گهلي رهي هئي، چپ جيڪي اڃا نرم ۽ جيئرا هيا. ڊاڪٽر ربنواز پنهنجيون اکيون بند ڪري ڇڏيون. هو ان اڇي ڪاري فوٽوءَ ۾ جذب ٿي ويو.
هن ڏٺو 1974ع جو زمانو آهي. لاڙڪاڻي جي ميڊيڪل ڪاليج ۾ هو پنهنجي محبوبه سان گڏ هڪ جلوس جي اڳين صف ۾ نعرا هڻندي اڳتي وڌي ٿو. سندس محبوبه جو چهرو پنهنجي تکن نقشن سان گڏ هن جي تصور ۾ موجود آهي. هن جو چهرو جوش ۾ ڳاڙهو ٿي چڪو آهي ۽ سندس چهري جي ڳاڙهاڻ ان کي انفراديت بخشي ٿي. اهو اهڙو واضح آهي ڄڻ وقت جي ڌوڙ ان کي ڪڏهن به ڌنڌلو ڪري نه سگهندي. جلوس ميڊيڪل ڪاليج جي ٻاهرين ڀت وٽ پهتو آهي ته اتي بيهي ڪجهه دوستن هن کي روڊ جي پاسي پيل وڏي پٿر تي چاڙهيو آهي ۽ هن جوش مان ڳالهائڻ شروع ڪيو آهي :”اسلامي سوشلزم جو نعرو ايئن آهي جيئن ڪنهن جانور جو ڌڙ شينهن جو ۽ منڊي ٻڪريءَ جي هجي. هن قوم جو ڇوٽڪارو اهڙي قوم پرست سوشلزم ۾ آهي، جيڪا قوم کي بيدار ڪري، سرمائيداري ۽ جاگيرداريءَ جو خاتمو آڻي، هڪ برابريءَ واري سماج پيدا ڪرڻ ۾ مددگار ثابت ٿي سگهي.“ هو جوش ۾ ڳالهائي رهيو آهي ۽ سامهون هن جي محبوبه ٻين سان گڏ تاڙيون وڄائي رهي آهي. هن جو جوش ۾ ڀريل چهرو سندس سامهون آهي. اهو جوان رت سان ڀريل چهرو، جيڪو هميشه هن جي اکين ۾ اندر لهي هن جي چهري ۾ سمائجي ويو آهي. هن جي محبوبه جيڪا سدائين سندس ڪلهي ڀرسان هلندي رهي. ۽ پوءِ ان ڏينهن جڏهن هو تقرير ڪري رهيو هو ته پوليس جون گاڏيون اتي پهچي ويون. پوليس وارا گاڏين مان تيزيءَ سان لهي هنن جي جلوس کي چوڌاري ورائي ويا. ٿوري دير ۾ ڳوڙها گئس جو دونهون ڌماڪن سان گڏ هر طرف ڦهلجي ويو. جلوس “ ڀاڄ پئي ۽ هن ڏٺو ته سندس محبوبه جو منهن هن جي ٻانهن ۾ ويڙهيل هو. پر هوءَ بيٺي رهي. ان وقت ايس پيءَ جا هٿ هن پنهنجي گريبان ۾ محسوس ڪيا. هو گهليندو کيس وچ روڊ تي ڇڪي آيو. سپاهين هن کي ڳورن بوٽن سان ٽنگن ۾ لتون هنيون. هن محسوس ڪيو ته سندس پيرن تائين رتُ وهي رهيو آهي. ۽ پوءِ هن کي ڪجهه ياد نه رهيو سواءِ هڪ چهري جي جيڪو ڳوڙها گئس ۾ ڪنهن چنڊ جيان ايئن بيٺو هيو جيئن اهو جهڙ مان نظرايندو هجي. جڏهن هو هوش ۾ آيو ته اسپتال جي شاگرد وارڊ ۾ بستري تي سور کان ڪنجهي رهيو هو. سندس رڳ ۾ گلوڪوز جي ٿيلهي هلي رهي هئي ۽ ٽنگون ڪنهن مصر جي مميءَ جيان پٽِن ۾ ويڙهيل هيون. هن ڏٺو سندس ڀرسان هوءَ آلين اکين سان بيٺل هئي. هن مرڪي هن جي اکين ۾ نهاريندي چيو هو، ”ڇا اڃا ڳوڙها گئس جو اثر گهٽ نه ٿيو آهي؟“ هن جي ان مذاق تي سندس محبوبه جي چهري تي رونق اچي وئي ۽ ان پنهنجي رئي جي پلاند سان ڳوڙها اگهندي چيو، ”ڳوڙها گئس ايترو نه روئاريو هيو جيترو تنهنجن زخمن......... ربنواز هي ماڻهو نه وحشي آهن، هنن وٽ اقتدار کان سواءِ ڪنهن به شئي جو قدر نه آهي.“
پوءِ هوءَ ڳالهائيندي رهي ۽ هو هن جي چهري کي ڏسندو رهيو. هن جو چهرو جنهن جي ڏسڻ سان زخمن جي تڪليف دور ٿي رهي هئي. هن جو چهرو جنهن ۾ شفا هئي، جيڪو دردن جودارون هيو، جنهن ۾ ڇوٽڪارو هيو، جنهن ۾ جدوجهد ۽ انقلاب هيو . هو کيس ڏسندو رهيو ۽ جلد شفا ياب ٿي ويو. جڏهن هن جون پٽيون کليون، تڏهن هن ڏٺو ته سندس گوڏن کان وٺي پيرن تائين چمڙي بي ترتيب ۽ ناهموار هئي. پوءِ سڄي زندگي اهي نشان سندس ٽنگن تي نقش ٿي ويا. هو جڏهن به پنهنجي ٽنگن کي هٿن سان ڇهيندو هيو ته انهن رهجي ويل زخمن جي نشانن ۾ هن جي محبوبه جو چهرو ڪنهن شفا جيان موجود هوندو هيو ۽ اڄ به جڏهن ڊاڪٽر ربنواز پنهنجي ٽنگن کي هٿ لائي محسوس ڪري رهيو هو، تڏهن اهي رهجي ويل بي ترتيب چمڙيءَ جا نشان هن کي اهڙي قبرستان جيان نظر آيا جتي هر نشان هيٺان هن جي ماضيءَ جو ڪو نه ڪو واقعو دفن هيو.
ڊاڪٽر ربنواز پنهنجي محبوبه جو فوٽو واپس پرس ۾ وڌو ۽ اڳتي سري جڏهن آرسيءَ اڳيان آيو ته هن پاڻ کي ڏاڍو خوش ۽ توانو محسوس ڪيو. هن ڏٺو واقعي گذريل صديءَ جي چوٿائيءَ جي عرصي هن جي چهري تي ڪو واضح اثر نه ڇڏيو هيو. سندس خوبصورت چهري جي چمڙي ايئن ڇڪيل هئي ڄڻ سندس ٻنهي ڪلهن تي ويٺل اعمالن جا فرشتا ان کي هٿ سان ڇڪي بيٺا هجن. چمڪندڙ ويڪري پيشاني جنهن تي ڪڏهن به افسوس جو گهنج نه پيو، ڀريل هاٺي ۽ سڌو جسم جنهن تي ڪڏهن ڪنهن ڪراڙي جي ڪٻ جو پاڇو نه پيو هو. هو هڪ اهڙي امر جوان جيان هو، جنهن کي ڄڻ تيزيءَ سان گزرندڙ وقت ۽ تيزيءَ سان وڌندڙ موت وساري ويٺا هيا.
ڊاڪٽر ربنواز آرسيءَ ۾ پاڻ کي پسندو رهيو ۽ پوءِ تصور ۾ ماضيءَ ڏانهن موٽي ويو. هن ڏٺو :”سندس محبوبه گرلز ڪاليج اڳيان پمفليت ورهائي رهي آهي. ميڊيڪل ڪاليج جي پهرين شاگرد يونين جون چونڊون ٿيڻ واريون آهن. هڪ وڏو پُرجوش ۽ سرگرم ماحول آهي. هڪ طرف ڳاڙها سوا بينر هوا ۾ جهومي رهيا آهن. حڪومت جو زور آهي ته سندس پارٽيءَ سان لاڳاپيل شاگرد يونين جو پينل ڪنهن به صورت ۾ ڪامياب ٿيڻ گهرجي. ڪاليج ٻاهران سرڪٽ هائوس وزير صحت ڪٽبر جي ڪئمپ لڳل آهي. پوري سنڌ جا سياستدان شاگردن جي اليڪشن ۾ سڌي يا اڻ سڌي طرح لاڳاپيل آهن. قوم پرست تنظيم پاران بيهاريل پينل ۾ ڊاڪٽر ربنواز کي ميگزين سيڪريٽريءَ جي سيٽ لاءِ بيهاريو ويو آهي. ڊاڪٽر ربنواز ڪاليج آڊيٽوريم ۾ هڪ زوردار تقرير ڪري رهيو آهي. مٿان گئلريءَ ۾ هن جي محبوبه بيٺل ڇوڪرين سان گڏ پمفليٽ هوا ۾ اڇلائي رهي آهي پمفليٽ آڊيتوريم جي هوا ۾ اڇن ڪبوترن جيان اڏامي هيٺ ويٺل شاگردن جي ڪلهن تي ڪري رهيا آهن، هر طرف سنڌ جا نعرا آهن ۽ اتي ويٺل حڪومت جي مخبرن جا چهرا پريشان آهن. اليڪشن کان پوءِ نتيجن جو اعلان ڪيو ويو آهي. حڪومت جي پارٽيءَ سان لاڳاپيل اگردن جو پينل چونڊ ۾ هارائي ويو آهي. قوم پرست جماعت وڏي اڪثريت سان اليڪشن ۾ ڪاميابي ماڻي آهي. سواءِ سيڪريٽري جنرل جهڙي اهم سيٽ جي، جنهن تي جمعيت جو هڪ حافظ ڪامياب ٿي ويو آهي. اليڪشن جي نتيجن کان پوءِ ڊاڪٽر ربنواز پنهنجي محبوبه سان گڏ ڪاليج جي گيٽ وٽ بيٺو آهي. هن کي شاگرد ڪاميابيءَ تي مبارڪون ڏئي رهيا آهن ۽ هو مرڪي انهن کي سيني سان لڳائي رهيو آهي. رات جو دير سان هڪ وڏي ٽريڪٽر ٽرالي ۾ نيئن چونڊيل يونين کي بيهاري دهلن سان هڪ جلوس جي صورت ۾ سڄي لاڙڪاڻي شهر ۾ گشت ڪرايو ويو آهي. ٻئي ڏينهن صبح جو اخبارن جي شه سرخين ۾ وزيراعظم جي شهر ۾ هن جي پارٽيءَ سان لاڳاپيل شاگردن جي پينل جي هار کي خاص اهميت ڏني وئي آهي. جمعيت جي چونڊيل حافظ جي ڪاميابيءَ تي حڪومت مخالف پارٽين پنهنجي خوشيءَ جو اظهار ڪيو آهي. ڊاڪٽر ربنواز کي ياد هيو ته ڪيئن نه ان حافظ کي هوائي جهاز جي ٽڪيٽ موڪلي ڪراچي گهرائي ايئرپورٽ تي وڏن ليڊرن ڀاڪر پائي سندس استقبال ڪيو هيو.
ڊاڪٽر ربنواز سوچيندو ويو ۽ ماضي ڪنهن اڳتي وڌي ويل بادل جيان واپس موٽي هن مٿان يادگيرين جي برسات پئي ڪئي. ماضيءَ جي وسندڙ هر بوند ۾ هن جي محبوبه جو چهرو هيو ۽ ايڏا چهرا هيا جو هن جو وجود انهن وسندڙ چهرن جي وچ ۾ پنهنجي هستي وڃائي انهن جهڙو ٿي چڪو هيو. هن جي تصور ۾ هڪ اهڙو جوان چهرو هيو جيڪو هن جي اکين کان ڪڏهن الڳ نه ٿيو هيو. هو ان چهري تي جيئن سوچيندو ويو، اهوتيئن جيئرو ٿيندو ويو. ان ڄميل چهري پنهنجيون اکيون ڇنڀيون ۽ مرڪي پيو. ان جي سهڻن ڳلن تي جوانيءَ جي سرخي جاڳي ۽ وڏا وار ڪارن ڪڪرن جيان اڏامڻ لڳا.
هن تصور ۾ ڏٺو ميڊيڪل ڪاليج جي وسيع آڊيٽوريم اندر سوين شاگردن جي وچ ۾ هوءَ انتهائي خوش آهي ۽ مرڪي هن ڏانهن نهاري رهي آهي. نيئن چونڊيل يونين جي قسم کڻائڻ واري رسم دوران هڪ وڏي جوش ۽ گوڙ وارو ماحول آهي. هال ۾ هيٺ ۽ مٿي گيلرين ۾ سٿيل شاگرد ۽ شاگردياڻيون وڏي آواز ۾ نعري بازي ڪري رهيا آهن. هر طرف سنڌ ۽ سنڌ جا نعرا آهن. ايئن پيو محسوس ٿئي ڄڻ سنڌ ڪجهه ئي گهڙين ۾ آزاد ٿي ويندي. مهمان خاص طور ويٺل صحت کاتي جو ٺڙهو سيڪريٽري پريشانيءَ جي حالت ۾ ڪڏهن هيٺ ته ڪڏهن مٿي نهاري رهيو آهي. اسٽيج تي ايناٽاميءَ جو پروفيسر ڇوڌري يونين جي هر عهديدار کي واري سان قسم کڻائي رهيو آهي ۽ هر عهديدار جي قسم کڻڻ کان پوءِ شاگرد هڪ نئين جوش ۽ جذبي سان تاڙيون وڄائي نعري بازي ڪري رهيا آهن. ربنواز پنهنجي واري اچڻ تي هڪ نئين ڍنگ سان قسم کنيو آهي. هن پنهنجي نيري ڪوٽ جي کيسي مان شعر جي صورت ۾ لکيل هڪ قسم نامي کي ڪڍي پڙهڻ روع ڪيو آهي :
مون کي قسم آهي ڪارونجهر جي ڪور جو،
۽ آزاديءَ لاءِ اٿندڙ هن شور جو.
ربنواز پڙهڻ شروع ڪيو آهي، هن جي آواز جي گونج تي شاگرد سڄي هال اڀا ٿي بيهي رهيا آهن. نعرن جو هڪ طوفان آهي، جيڪو هال ۾ واچوڙن جيان ڦري رهيو آهي. تاڙين جي آوازن تي ڪنن جا پڙدا ڦاٽي رهيا آهن. جوش مان نعرا هڻندي هڪ شاگرد گيلري مان هيٺ ويٺلن مٿان ڪري پيو آهي. هن کي ڪي خاص ڌڪ نه لڳا آهن ۽ هن جوش مان ٿي هڪ دفعو وري نعرا هڻڻ شروع ڪيا آهن. مٿان گئلريءَ مان ڪنهن شرارتي شاگرد ڪيلي جي کل هيٺ ويٺل پوڙهي سيڪريٽريءَ جي مٿي تي اڇلائي آهي، ڪاوڙ ۾ سيڪريٽري ٺوڙ ڇنڊيندو ٻاهر نڪري ويو آهي. ڪاليج جو پرنسيپال ۽ پروفيسر پريشانيءَ جي حالت ۾ هن پويان هال مان ٻاهر نڪتا آهن. ڊاڪٽر ربنواز جي قسم کڻڻ وقت هڪ افراتفريءَ جو عالم آهي. هي جي شاعريءَ ۾ کنيل قسم نامي جي هر سٽ تي شاگرد اڳيان پيل بنچن کي هٿن سان ڌڪ هڻي سيٽيون وڄائي رهيا آهن ۽ پوءِ قسم کڻائڻ واري رسم پڄاڻيءَ تي اهو طوفان جهڪو ٿيو.
ٻئي ڏينهن ڪاليج ڀرسان ٺهيل سرڪٽ هائوس ۾ وزيراعظم هڪ ميٽنگ دوران پنهنجي ٻنهي هٿن جون آڱريون کولي هڪ ڀونڊو ڊي آءِ جي ۽ ٻيو ڀونڊو ڊي سيءَ کي گهروڙي منهن ۾ ڏنو آهي.
ڪاليج ۾ گرفتاريون شروع ٿي ويون آهن. رات جو ٽين وڳي پوليس هاسٽلل جو گهيرو ڪري جهڙتي وٺڻ شروع ڪئي آهي. ستن شاگردن کي گرفتار ڪيو ويو آهي، جن م ربنواز به شامل آهي. هن کي پندرهن ڏينهن لاءِ لاڪپ ڪري مٿس معافي نامي لاءِ زور ڀريو ويو آهي. هن معافي نامي تي صحيح ڪرڻ کان صاف انڪار ڪيو آهي. انتظاميه آخر مجبور ٿي ٻين شاگردن سان گڏ هن کي لاڙڪاڻي نيڪالي ڏئي زوريءَ مائگريشن سرٽيفڪيٽ هٿ ۾ ڏئي ڄامشوري جي ميڊيڪل ڪاليج ڏانهن اماڻيو آهي. مائگريشن سرٽيفڪيٽ هٿ ۾ وٺندي ربنواز محسو س ڪيو ڄڻ هو ٻه اڌ ٿي ويو هجي.
لاڙڪاڻي ۾ ريلوي اسٽيشن جي ريسٽورينٽ ۾ هن اڳيان سندس محبوبه اکيون هيٺ ڪري ڪنهن گهري سوچ ۾ ٻڏل آهي. هن نيڻ مٿي ڪري ڏٺو سندس اکيون پاڻيءَ سان ڀرجي ويون آهن. ربنواز کي محسوس ٿيو ڄڻ سندس من موهن جو دڙو پويان ڳاڙهي سج جيان ٻڏي ويو هجي.
”مان واپس ايندس،“ ربنواز هلڪي لهجي ۾ چيو. وقت سدائين ساڳيو نه رهندو آهي، منهنجو وقت اچڻو آهي.“
سندس محبوب جي جهڪيل چهري تي دريءَ مان پوندڙ روشنيءَ ۾ ڳلن تي ڳوڙهن جي آلاڻ چمڪي رهي هئي.
”ربنواز اڪيلو نه وڃ.......مان توسان ساڻ هلنديس.“ سندس محبوبه التجا ڀريل آواز ۾ چيو.
ربنواز سيني اندر سور جي هلڪي سٽ محسوس ڪئي.
”نه.“ هن چيو، ”تون ته منهنجي دل اندر هڪ ٻي ننڍڙي دل جيان ڌڙڪندي رهندينءَ....تون ته مون کي جيئرو رکندينءَ. “
سندس محبوبه جي نڙيءَ ۾ آواز ڦاسي پيو آهي.
“ربنواز ٻڌاءِ.“ هن گهٽيل آواز ۾ چيو،” تنهنجي منهنجي ميلاپ جي گهڙي ڪڏهن ايندي، ساوڻ ڪڏهن ورندو، مور ڪڏهن نچندا؟“
”وڇوڙو ته نانءَ ئي وري ملڻ جو آهي. اهڙو بهار ضرور ايندو جڏهن رَتُ جا ڳاڙها گل ٽڙندا ۽ ڳوڙهن جا پکي وڻجارا ورندا ۽ ميلاپ جا گيت ڳائنيدا.“
سندس ڳالهين تي سندس محبوبه جي دل اطمينان محسوس ڪيو ۽ هوءَ اکين جا ڳوڙها اگهي منهن مٿي ڪري سڌي ٿي ويٺي.
”وڇوڙو ڇا ماريندو پياري !“ ربنواز درد گاڏڙ اعتماد سان چيو، ”تون مون ۾ جيئري آهين ۽ مان تو ۾ جيئرو رهندس.“
سندس محبوبه جي مک تي مرڪ وري آئي. هو سندس هٿن کي پنهنجي هٿن ۾ وٺي پيار ڀريل نظرن سان ڏسي ٿو ۽ ڏسندو رهي ٿو – هڪ اداس مرڪندڙ جوان چهرو، جنهن جي خماريل اکين ۾ گلابي ڏورا آهن، جنهن جا سنها پياسا چپ مرڪندي خوبصورت ٿي چڪا هئا. جنهن جي چهري تي ڳوڙهن جي آلاڻ اڃا به اميد جي ڪرڻن جيان جرڪي رهي هئي.
ڊاڪر ربنواز محسوس ڪيو سندس آئيني اڳيان بيٺل وجود جنهن جي چپن تي مرڪ هئي ۽ اکين م ڳوڙهن جي آلاڻ، ماضيءَ جي انهن مينهن جي بوندن جيان چمڪي رهي هئي جيڪا پنجويهه سالن جي عرصي دوران ڪڏهن نه شڪي، هو اڳتي وڌي ڪتابن جي شيلف وٽ آيو ته سنس ان عرصي دوران لکيل ڪهاڻين جا مجموعا هن سان هم ڪلام ٿيا. هن هٿ وڌائي پنهنجي ڪهاڻين جو پهريون مجموعو ٻاهر ڪڍي ڏٺو. ڪتاب جو کانئس ٽائٽل کولي پهرين پني تي نظر وڌي ”سن 1976ع“، هن پڙهيو ۽ کانئس ڇرڪ نڪري ويو.
وڇوڙي جي ڏانهن ۾ ڄامشوري کان واپسيءَ وقت سکر ۾ ٿيل ملاقات دوران هن جي محبوبه جي هٿن ۾ سندس ڪهاڻين جو پهريون مجموعو هيو.
فاصلن جي دوريءَ هنن کي هڪ ٻئي کان گهڻو پري ڪري ڇڏيو هو. سندن ملاقاتن جا سلسلا دل جي مرض ۾ مبتلا مرندڙ ان شخص جي ڪارڊيوگرام جهڙا ٿي ويا جنهن ۾ هڪ سنئين ليڪ کان پوءِ دل جي لڳندڙ ڪنهن جهٽڪي سان زندگيءَ جي ور وڪڙ ڏنگائيءَ جو احساس ٿيندو آهي. ڄامشورو سخت پٿرن جو ڍير، جتي درد جون تيز هوائون ڳوڙها خشڪ ڪيو ڇڏين. الطبري هاسٽل م هن جو جسم رهندو هيو ۽ روح لاڙڪاڻي جي گهٽيل ماحول م ساهه کڻندو هيو. لاڙڪاڻي ريلوي اسٽيشن تي الوداع ڪندڙ هڪ چهرو جيڪو ريل جي رفتار سان پوئتي ٿيندو ڌُنڌلايل اکين کان اوجهل ٿي ويو. سو هن جي من ۾ هميشه موجود رهيو . وڇوڙي جي ڏينهن جي اس تيز ۽ رات وڌيڪ ڪاري هوندي آهي. ربنواز چانڊوڪي راتين ۾ گهميو ته چنڊ ڪنهن ياد جيان هن سان گڏ هلندو رهيو، اڪيلي ڪمي ۾ ڏٺل ڪنهن خواب کانپوءِ هن جو ڏينهن سٺو گذريو. اڪيلائيءَ جا اداس ڏينهن ڪيڏا نه منجهيل ۽ سست رفتر هوندا آهن. اهو احساس ربنواز کي ڄامشوري جي ميڊيڪل ڪاليج ۾ ٿيو. ۽ جڏهن گهيون راتيون تمام ڊگهيون ٿي ويون. تڏهن وڇوڙي جون وٿيون اوندهه جي انبار سان ڀرجي ويون.
هن وٽ خط پهريون تيزيءَ سان ايندا رهيا ۽ پوءِ خطن جي موٽ جو سلسلو آهستي ٿي مرندڙ ماڻهوءَ جي دل جيان آخري ڌڪ هڻي ختم ٿي ويو.
آخري سال جا امتحان قيامت جي سج جيان ڏيڍ وال جي نيزي تي لٿل هيا ۽ هو پڙهائيءَ ۾ مشغول هيو. هن جڏهن به ڪتاب کوليو تڏهن اتي سندس محبوبه جي چهري کان سواءِ ڪجهه به ڏسڻ ۾ نٿي آيو. سڀ رابطا ٽٽي چڪا هيا ۽ هن هڪ ڏينهن ڪتابن کي بند ڪري لاڙڪاڻي جو رخ ڪيو – لاڙڪاڻو، جتي هن جو بندش پيل وجود پهچي پاڻ تي پيل سڀ ڄار ڇني ڦٽا ڪيا.
هو جڏهن اتي پهتو ته ڏينهن جا ٻارنهن ٿي رهيا هيا. هڪ ڊگهي رستي جي ڌوڙ سندس وکريل وارن ۾ ماضيءَ جي ڪيل ڪنهن گناهه جيان موجود هئي. اڻ ڌوتل منهن تي وڌيل ڏاڙهيءَ جا وار جن هن کي ٿوهر بڻائي ڇڏيو هو. ميرن گهنجيل ڪپڙن ۽ هٿ ۾ جهليل بريف ڪيس سان جڏهن هو ڪاليج ۾ پهتو تڏهن سندس محبوبه ڪجهه ساهيڙين سان لائبريريءَ مان نڪري روڊ تي اچي رهي هئي. هن کي ڏسڻ سان هن محسوس ڪيو ڄڻ سندس اکين م اڀامندڙ پاڻيءَ ڪير بيٺل وڻن جا پن ناسي ٿي ويا آهن. هوءَ سري هن وٽ آئي ۽ پوءِ هو ٻئي پاسو وٺي ان آڊيٽوريم جي آخري بينچن مان هڪڙيءَ تي اچي ويٺا. جتي هن ڪڏهن يونين جي عهديدار جو قسم کنيو هو. هن ڏٺو سندس محبوبه جون اکيون ڪنهن پڇتاءُ کان مسلسل هيٺ جهڪيل هيون.
”ڇا ڳالهه آهي؟......خطن جي جوابن کان به وياسين؟“ ربنواز اهڙي لهجي ۾ چيو جنهن ۾ شڪايت جو عنصر شامل هيو.
هوءَ ڪجهه دير چپ ويٺي رهي ۽ پوءِ جڏهن هن منهن مٿي ڪيو تڏهن سندس اکين اندر ڳوڙهن ۾ هن پنهنجو چهرو ترندو محسوس ڪيو.
”ربنواز مون کي معاف ڪر.“ هن روئڻهارڪي آواز ۾ چيو. ”مان توسان وفا ڪري نه سگهيس.“ پوءِ هوءَ سڏڪي پئي. هن پلاند سان ڳوڙها اگهيا ۽ وري ڳالهايائين ته سندس آواز ڪنهن سڏڪي جيان هن جي نڙيءَ مان نڪتو. ”شايد قدرت کي اسان جو ميلاپ منظور نه آهي.“
خالي آڊيٽوريم جي ڀتين ۽ مٿي گئلريءَ ڏانهن نهاريو. هن محسوس ڪيو ته سوين هٿن جي تاڙين جا آواز سندن ڪنن م گونجي رهيا هجن ۽ آوازن جو اهو طوفان هڪ واچوڙي جيان خالي آڊيٽوريم جي بئنچن مٿان گول ڦرندودروازن کان ٻاهر نڪري ويو هجي.
”اهي وعدا..........اهي اقرار؟..........آخر ڇا ڳالهه آهي؟ ايڏي تبديليءَ جو جواز......ڪو ڪارڻ؟“ هن چيو ۽ پوءِ هو سوالي نظرن سان هن ڏانهن ڏسڻ لڳو.
مون معاشري کان ڏهڻي بغاوت ڪئي.......ربنواز، شايد توکي خبر نه هجي، نون هڪ دفعو آپگهات جي ڪوشش به ڪئي پر منهنجي مائٽن کي تون ڪنهن به صورت ۾ قابل قبول نه آهين.“
ربنواز جي منهن تي ڪاوڙ جون هلڪيون ريکائون اڀري آيون.
”ڇو، آخر ڇو انهن لاءِ مان قابل قبول نه آهيان؟ مون سرڪار ۽ معاشري جو آخر ڪهڙو ڏوهه ڪيو آهي جنهن جي مون کي اهڙي ڪڙي سزا ڏني ٿي وڃي؟“
سندس محبوبه نسورو روئي ڏنو.
ربنواز هي معاشرو توکي دهريو، بدمعاش ۽ غنڊو سمجهي ٿو. “ هن سڏڪن ۾ چيو، ”پر ربنواز منهنجي من ۾ تنهنجي تصوير اڄ به ڪنهن مندر ۾ رکيل مورت جيان آهي جيڪا هميشه عبادت لائق رهندي ۽ پوءِ هو ڪجهه دير خاموش ٿي ويا.“
ربنواز جون اکيون آڊيٽوريم جي اسٽيج ڏانهن کڄي ويون. هن محسوس ڪيو ته هو ڪنهن شعر جي صورت ۾ ڪجهه پڙهي رهيو آهي ۽ هر شخص هن مٿان پٿرن جي بارش ڪري رهيو آهي. ربنواز جو جسم زخمي ٿي ويو. کيس پنهنجي وجود مان وهندڙ پگهر رت جيان ريڳاڙيون ڪندي محسوس ٿيو. هڪ پڇتاءُ ۽ بدگمانيءَ جو احساس سندس من ۾ وري آيو.
ربنواز جو من ڏرا ڏئي ڀڄي پيو هو. هن پاڻ کي گنهگارن جي قبيلي جو سردار محسوس ڪيو. سندس اکين آڏو هرشئي ڳوڙهن پويان ڌنڌلي ٿي وئي. ”مان دهريو ۽ لادين شايد تنهنجي قابل نه آهيان. تنهنجا مائٽ توکي ٺيڪ چئي رهيا آهن. مون کي معاشرو ڀلي بدمعاش ۽ غنڊو ڪوٺي، پر مان اهڙو ڪو به قدم نه کڻندس جنهن سان تنهنجي بدنامي ۽ تنهنجي مائٽن کي ڪو ڏک پهچي. مون توکي پيار ڪيو آهي ۽ ڪندو رهندس.“ ربنواز چيو ۽ پوءِ هو بريف ڪيس کڻي تيزيءَ سان آڊيٽوريم جي در مان ٻاهر نڪري ويو. سندس پويان هوءَ اڪيلي ڪجهه دير اتي ويهي سڏڪندي رهي.
ڊاڪٽر ربنواز کي اها رات ياد هئي. جڏهن ٻئي ڏينهن شام جو هو ڄامشوري پهتو هيو ۽ چانڊوڪيءَ رات ۾ چنڊ کي پٺي ڏئي هڪ پٿر تي اداس ويٺو هيو ته سندس پاڇي ۾ هڪ وڇون پڇ مٿي ڪري پريشانيءَ مان ڦيرا پائي رهيو هو. ربنواز پٺ ورائي چنڊ کي ڏٺو. يارهينءَ جو چنڊ ڪناري وٽان هن جي دل جيان ڀڳل هيو ۽ پوءِ هن محسوس ڪيو هيو چنڊ هن جي اکين ۾ هميشه لاءِ قيد ٿي ويو – هڪ مرڪندڙ خوبصورت جوان چهرو جنهن تي واپسيءَ جي اميد جون ريکائون چمڪندڙ هجن. اهو چهرو ربنواز جي دل تي نقش ٿي ويو. ۽ ان چهري جي سهاري هن پنهنجي زندگي گذري ڇڏي. هو ٻئي پوءِ ڪڏهن نه مليا. هن کي اهو چهرو ڏسڻ وري ڪڏه نصيب نه ٿيو.
آخري سال جي امتحان ۾ ربنواز ٻن مضمونن ۾ فيل ٿي پيو. هن سپليمنٽري امتحان ۾ اهي مضمون پاس ڪري اتي ئي هڪ سال لاءِ هائوس جاب ڪيو.
سرڪاري نوڪريءَ دوران هن ڊيپوٽيشن وٺي بيسڪ ميڊيڪل سائنسز جي پئٿالاجسٽ ڊپارٽمينٽ ۾ داخلا ورتي. بيسڪ ميڊيڪل سائنسز ۾ مائڪرو اسڪوپي ڪندي هو سکر کان آيل ڪنهن دوست سان ڳالهين دوران هن کي خبر پئي ته سندس محبوبه جي شادي ڪجهه عرصو پهريون هڪ سيني جي بيمارين جي ماهر ڊاڪٽر سان ٿي وئي آهي. ۽ هوءَ اڄڪلهه ليبيا ۾ آهي. ڳالهه ٻڌي سندس هوش اڏامي ويا. هٿ ۾ جهليل پين ڏڪڻ لڳس ۽ نظر ايندڙ سلائيڊ جو نقشو ڪينسر جي بيماريءَ ۾ تبديل ٿي ويس. ان ڏينهن هن سڀ رپورٽون غلط ٺاهيون. جڏهن رپورٽون کڻي ڊپارٽمينٽ جي پروفيسر کان تصديق لاءِ سندس آفيس ۾ ويو، تڏهن هن کيس چڱي خاصي ڇڙٻ ڏني. ڪجهه دير کان پوءِ هو ان ٻڌل واقعي کي وساري مائڪرو اسڪوپ ۾ سلائيڊون ٻيهر غور سان ڏسڻ جي ڪوشش ڪري رهيو هو. پر ڏک ۽ پيڙا جي اولڙن کان سواءِ کيس ڪجهه نظر نٿي آيو. هن جي اکين مان ڪرندڙ ڳوڙها ڪينسر جي ڳوڙهن ۾ تبديل ٿي رهيا هيا. هن جو ذهن مائوف ٿي چڪو هيو. پوءِ هو ڪم اڌ ۾ ڇڏي ڊپارٽمينٽ کان ٻاهر نڪري ويو هيو.
هن کان وڇڙي پنجويهن سالن جو عرصو ريل جي هلڻ سان اٿندڙ ڌوڙ جي طوفان م جسمن جي وڇوٽيءَ کي ته وڌائي ويو پر روحن کي نه. ربنواز محسو ڪيو ته هن جي جسم ۾ هن جي محبوبه جو روح آهي. هو ته ڪڏهن جو مري ويو هيو. پر هاڻي هو ڪڏهن به مرڻو ناهي.
اڄ هو شهر جي اسپتال ۾ هڪ ناليوارو پئٿالاجسٽ آهي. وقت کيس دولت ۽ شهرت عطا ڪئي آهي. ان عرصي دوران سندس ڪهاڻين جا چار مجموعا ۽ شاعريءَ جو هڪ ڪتاب شايع ٿيا، جن ۾ هن من ۾ رهندڙ محبوبه جي چهري کي ڪاغذن تي منتقل ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي. وقت هن کي ڪڏهن به پوڙهو نه ڪيو. هن کان وڇڙي سندس ڄمار ڄڻ پنجويهن سالن تي رڪجي وئي. هو هڪ فنا ٿيل، مئل ماڻهو هيو، جنهن جي اندر هڪ جوان خوبصورت عور جي روح جي حڪمراني هئي.
هڪ دفعي ايڊز پروگرام پاران ڪرايل ورڪشاپ تي جڏهن هو سکر کان ڪراچي ڏانهن روانو ٿي رهيو هيو تڏهن ريلوي اسٽيشن تي سندس ويجهو دوست ڊاڪٽر آصف کيس الوداع ڪرڻ لاءِ ساڻ هيو. هو ريل جي دٻي ۾ سوار ٿي رهيو هو تڏهن اڇن وارن واري دوست مذاق طور چيو، ”ربنواز، آخر تون پنهنجي جوانيءَ جو راز مون کي نه ٻڌايو.“ ڊاڪٽر ربنواز هميشه جيان ٽهڪ ڏئي کلي پيو.
”وعدو آهي، واپسيءَ تي توکي ضرور ٻڌائيندس، “ هن چيو ۽ گاڏي هلي پئي.
ٻئي ڏينهن ڊاڪٽر ربنواز صبح سان ٺهي سنبري سروسز اسپتال پهتو ته ورڪشاپ شروع ٿيڻ ۾ اڃا ڪجهه دير هئي. اٺ ڏهه ماڻهو هڪ ڊگهي ٽيبل جي چوڌاري ڪرسين تي ويٺا هيا. هو سڀني سان هٿ ملائيندو پنهنجي هڪ واقفڪار ڊاڪٽر رفيق جي ڀرسان ڪرسيءَ تي وڃي ويٺو. ٿوري دير ۾ ڪجهه ٻيا مهمان، جن م عورتون به شامل هيون، اتي اچي ويٺا. ورڪشاپ شروع ٿي ۽ ڊاڪٽر شاهه ڪجهه ڪتاب ۽ پمفليٽ مهمانن ۾ ورهايا. هڪ غير ملڪي ايڊز جو ماهر سامهون بيهي دنيا ۾ ان جي موجودگيءَ جا انگ اکر ٻڌائي رهيو هيو. ڪجهه وڌيل عمر جون عورتون ڊاڪٽر ربنواز جي سامهون رکيل ٽيبل جي پريان ڏسي ڪنڌ لوڏي رهيو هيون. اوچتو سندس ڀر ۾ ويٺل دوست ڊاڪٽر رفيق کيس هلڪو ڪلهو هڻندي آهستي ڳالهائندي چيو، ”ربنواز سامهو ويٺل عورت کي سڃاڻين ٿو؟“
هن جي ڳالهه تي ربنواز غير ملڪي ماهر مان اکيون هٽائي سامهون نهاريو. اتي ويٺل عورتن ۾ هن کي ڪو به سڃاتل چهرو نظر نه آيو.
”نه.“ هن چيو، ”مون کي ته ڪا به واقفڪار عورت نظر نٿي اچي.
”هوءَ جيڪا کاڏيءَ تي هٿ رکي ويٺي آهي،“ ڊاڪٽر رفيق چيو.
هن هڪ دفعو وري غور سان اوڏانهن ڏٺو. سندس حيرت جي انتها نه رهي. وقت جي رفتار زوڪٽ ڪندي سندس اکين اڳيان لنگهي وئي. هن جي سامهون هڪ اڌڙ وٽ عورت هئي، جنهن جي وارن ۾ اڇيون چڳون نظر اچي رهيون هيون. ان جو چهرو ماکيءَ جي ماناري جيان هيٺ لڙڪيل هيو. وقت جي ڌوڙ ان چهري جي چمڪ کي ڍڪي ڌنڌلو ڪري ڇڏيو هيو. ڏرا ڏئي ويل اکيون قبر جهڙن ڪارن نشانن ۾ دفن ٿي چڪيون هيون. هن جا ڳل اکين مان وهندڙ ڳوڙهن جيان لڙڪي بيهي رهيا هيا. سندس چپن جون هيٺ ڪيل ڪنڊون ڄڻ ويل وقت تي روئي رهيون هيون، اها ئي سندس وڇڙي ويل محبوبه هئي. جنهن کي وقت پنهنجي مُٺ ۾ ڀڪوڙي بگاڙي ڇڏيو هيو. هن ڏٺو اهو ساڳيو ئي چهرو تبديل ٿي چڪو هيو.
ڊاڪٽر ربنواز محسوس ڪيو ته سندس اکين ۾ ڦاٿل ٻوڏ اتي موجود چهري کي ڌوئي صاف ڪري ڇڏيو هجي. سندس اکين ٻرندڙ جبل جيان ڦاٽي ان چهري کي چڪنا چور ڪري ڇڏيو هجي. هن جي چهري مان ڪنهن ڀڳل چهري جا ذرڙا اڏامي ٻاهر وڃي ڪريا هجن.
ڪجهه ڏينهن ۾ ورڪشاپ جي پڄاڻيءَ کان پوءِ جڏهن هو سکر پهتو ته ڏاڍو ٿڪل هيو. سول اسپتال جي ليبارٽريءَ ۾ جڏهن هو مائڪرو اسڪوپيءَ ۾ مشعول هيو ته ڊاڪٽر آصف هن وٽ آيو، ڊاڪٽر آصف کي ڏسي هن پنهنجو چهرو هيٺ ڪري مائڪرو اسڪوپ پويان لڪائڻ جي ڪوشش ڪئي. ڊاڪٽر آصف محسوس ڪري ورتو ته هو لنوائي رهيو آهي. هن غور سان سندس چهري کي چتايو. هن ڏٺو ڊاڪٽر ربنواز جو چهرو ميڻ جيان رجي هيٺ لهي آيو هيو. هن جا وار اچين چڳن ۾ تبديل ٿي چڪا هيا. کيون ڏرا ڏئي ويون هيون ۽ وات جي ڪنارن وٽان چپن جون ڪنڊون ايئن هيٺ لهي آيون هيون جيئن انهن ۾ چنگهه سمايل هجي.
ڊاڪٽر آصف جي حيرت جي انتها نه رهي. صدمي کان ذري گهٽ رڙ نڪري وئي هيس. هن پنهنجي وات تي هٿ ڏنو ۽ سندس اکين م ڳوڙها ڀرجي آيا.
”اهو ڪيئن ممڪن آهي؟“ هن پريشانيءَ مان چيو. ٽن ڏينهن ۾ ايڏي تبديلي منهنجي مشاهدي ۾ پهيون اهڙو ڪو به واقعو نه آهي. “
هن جي ڳالهه ٻڌي ڊاڪٽر ربنواز پنهنجو گهنجيل منهن ٻئي طرف موڙي ڇڏيو.
”آخر هي ڪهڙو راز آهي؟“ ڊاڪٽر آصف چيو. ”ٻڌاءِ ربنواز، آخر هي ڪيئن ممڪن آهي؟“
”ڊاڪٽر ربنواز پنهنجو منهن ڊاڪٽر آصف ڏانهن ڪيو ۽ پوءِ هن جهيڻي آواز ۾ چيو، ”ڊاڪٽر آصف منهنجو چهرو منهنجو نه آهي، منهنجو چهرو اڳ به ۽ هاڻي به منهنجي محبوبه جو چهرو آهي .