ڪھاڻيون

آکاڻي – ۲

سنڌ جي چوٽيءَ جي ڪهاڻيڪارن جي چونڊ ڪهاڻين ۽ عالمي ادب مان چونڊ ڪهاڻين جي ترجمن تي مشتمل آکاڻي سيريز جو سهيڙيندڙ ستار پيرزادو آھي.
ھن ڪتاب ۾ حميد سنڌي، رسول ميمڻ، ستار پيرزادي، جان خاصخيلي، امرلال هنگوراڻي، آسانند مامتورا، شمس نورالدين، ثميره زرين، گورداس واڌواڻي، موهن ڪلپنا جون لکيل سنڌي ڪهاڻيون شامل آھن، جڏھن تہ پرڏيهي ادب مان خليل جبران، سعادت حسن منٽو، موپاسان ۽ گرهام گرين جون ڪهاڻيون شامل آھن جن جو سنڌي ترجمو ستار پيرزادي، ولي رام ولڀ، جيوت چاولا ۽ ميمڻ علي بخش ڪيو آھي.
Title Cover of book آکاڻي – ۲

ڪِڪي: آسانند مامتورا

ڪڪيءَ کي سندس ساهيڙيون ڳنوارڻ ڪري سڏينديون هيون. البته سندس پرپٺ. هوءَ ڪا ڳنوارڪو ڌنڌو نه ڪندي هئي، مڙسنس ٻه ٽي گانيون پاليندو هيو. انهن جي کير مان جا پيدائش ٿيندي هيس، تنهن تي سندس گهر جو دارومدار هو.
سندس نالو به ڪو ڪڪي ڪو نه هو. اڃا ٻارهن ورهين جي ٻار هئي ته مائٽنس کيس هڪ پنجويهن سالن جي برهمڻ سان پرڻائي ڇڏيو هو س. سري جي به البت سوکيم هئي. ساهري گهر، انهيءَ ڪري پهريات ۾ اڃا، هيڏڙي اڻ اسريل ڪڪي پيئي لڳندي هئي. ڪڪي نالو مٿس اجهو انهيءَ ڪري پئجي ويو.
مڙسس جنم ڪري سو برابر برهمڻ هو. پر نڪا سنسڪرت پڙهي هئائين، نڪو وري شاسترن جو پنهنجي ٻوليءَ ۾ اڀياس ڪندو هو. شروعات ۾ چڱي موچاري ورت هين. ڌاما کائي ۽ وڏن پرڀن تي يجمانن (عقيدتمندن) وٽان جيڪو ملندو هون. تنهن تي پيا عزت آبروءَ سان پنهنجو اُدر پورنا ڪندا هئا. پر مهاڀاري لڙائيءَ کانپوءَ سندس گذران البته مشڪلات سان ٿيڻ لڳو. سندس يجمانن جي سنکيا گهٽجي وئي يا منجهائن شرڌا پر ڪري اڏامي ويئي هئي، يا اڃا به ڪو ٽيون سبب هو چئي نٿو سگهجي. لاچار هن جنم جي براهمڻ، جو نه پراچين وديا مان ۽ نه ورتمان سمي جي جڙوادي وگيان مان واقف هو، تنهن ٻه ٽي گانيون پالي انهن تي گذران ڪرڻ جو وسيلو اختيار ڪيو . ڪڪي هينئر ارڙهن ورهين جي ٿي هئي. جواني البته منجهس چرڪو ڪري ڦٽي هئي. اهو شايد سندس سوکيم سرير ۽ هيڻي هاٺيءَ جي ڪري هو. پر ارڙهن ورهين ۾ پير پائڻ سان جواني يا منسڪ توڙي سريرڪ جذبا منجهس اهڙي زور سان اٿيا جو لطيف ۽ نفيس احساس اسرن، تنهن کان اڳي هوءَ پنهنجي ڀتار جي سنگ ۾ پنهنجي جيون جي پرڦلتا محسوس ڪرڻ لڳي. لطيف ۽ نفيس احساس اسرن ٿا صرف انهيءَ هنڌ، جتي سڀيت جو سورج مکي گل پنهنجو ڳاٽ انادي ست جي سج ڏي اوچو کنيو اڀري. هتي نه ڪو آتمڪ سڀيتا جو پرڪاش ۽ نه هئي انهيءَ لاءِ ڪا اٻالکا.
ورهيه ٻه انهيءَ جوانيءَ جي جسماني مستيءَ ۽ خمار ۾ گذريس ئي ڪين ته ڪڪيءَ جي سندس ڀتار ڏانهن رخ ۾ اڻ لکي تبديلي ٿيڻ لڳي. سندس ڳالهائڻ توڙي هلت چلت ۾ ڪا به لطافت نه ڏسي، کيس غيرت اچڻ لڳي. ڪنهن سان ڪئيف نوع ۾ ڳالهائيندو ٻڌندي هئس ته ائين ڀائيندي هئي ڄڻ ته ڪنهن سندس نڪ ٿي ڪپيو. رات جو جڏهن هو سندس ڀرسان بستري تي اچي ليٽندو هو، تڏهن منجهانئس گاين جي ڇيڻي ۽ گئونٽ جي بوءِ پيئي ايندي هئي، جا البته اڻ وڻندڙ هئس. گهڻو ئي پنهنجي دل کي پر ٻوڌ ڏيندي هئي. پتي ديوتا سمان آهي. هو کڻي ڪهڙو به ڪنو ڪوڙهيو هجي پر هندو استريءَ جو ڪرتب آهي ته سندس شيوا ڪرڻ، کيس سنسار جي ٻين مڙني مردن کان اتم ڪري ليکڻ. اها هندڪار جي پراچين سکيا سندس رڳ رڳ ۾ هئي. ننڍي هوندي کان هن جي دل ۾ اهڙائي پتي شيوا جا سنسڪار وڌا ويا هئا. اها سکيا ياد ڪري من کي سنتوش ڏيندي هئي ۽ ڀتار جي هر طرح شيوا ڪري کيس خوش رکندي هئي. جڏهن واندي ويٺي هوندي هئي، تڏهن سندس من ۾ ويچار جون ٻيون نراليون ڇوليون اٿينديون هيون، جي سندس هن پتي جي شيوا واري سکيا کي گهلي وينديون هيون. انهيءَ وقت هن جي دل تي اول مايوسي ۽ ملولائيءَ جو ڪڪر ڇائنجي ويندو هو. ۽ پوءِ بلوي جي هڪ من اڇل اٿندي هيس، جا کيس پاڻ کان عجيب و غريب سوال پڇائيندي هئس. سوال، جن جا جواب سندس چيتنا جي دائري ۾ اچڻ کان اڳيئي دٻجي من جي اڻ لکي اوڙاهه ۾ غائب ٿي ويندا هئا.
ڪڪي پاڻ کي ڪيترا ئي دفعا ٻين پرکن کي ڏسي سرهو ٿيندو جهليو. انهن ۾ ڇا هو جنهن سندس دل ۾ سرهائي ٿي پيدا ڪئي؟ اڇا اجرا وڳا پهريل، ڏاڙهي تازي ڪوڙيل، ڦڻي ڦوڪارو، هلڻ چلڻ جي ڦڙتي،تهذيب واري گفتگو، مطلب ته اهي سڀ ڳالهيون، جن جي مڙسنس ۾ اوڻائي هئي. ڪڪي ويچاريءَ کي اها ٻوجهه ڪا نه هئي ته ڇو هنن سندس دل کي ڇڪيو ٿي. کانئس جو پڇو ها ته شايد اها به سچي ڪا نه ڪري ها ته مڙسس کان سواءِ ٻئي ڪنهن لاءِ کيس ڪنهن به قسم جي رغبت هئي.
سندس گهرو جيون ۾ آنند جو ڪڻو به ڪو نه هو. صرف واندڪائيءَ مهل جڏهن، گهر جي ٻنڀي تي اچي ويهندي هئي ۽ پڙهيل ڳڙهيل، چست ڦڙت پاڙيسري يا واٽهڙو ڏسندي هئي، تڏهن دل ۾ هڪ الکيءَ خوشيءَ جي لهر اٿندي هيس، جا سندس پتني ڌرم جي آدرش ياد پوڻ سان من جي هيٺئين لڪل تهن ۾ گهڙي غائب ٿي ويندي هئي. ڪڪيءَ انهن جوانن جي استرين جي سڀاڳ تي ريس ڪندي هئي. سندس مائٽ به ڀاڳيا هئا. جي سندن گذران ورت تي هو ته ويدن شاسترن ۾ مڙسس وانگر آلو نور ڪو نه هئا. سندس پيڪي گهر جو وايو منڊل اور هو. اٽي، ڀوسي، گاهه، ڇيڻي، ۽ گونٽ جي بوءِ بدران اگر، عنبر، پُشپن ۽ چندن جي سنڳند هئي. هِن هُن جي لائيءَ چائيءَ ۾ وڏي واڪي ڳالهائڻ جي بدران ڌرم چرچا ۽ حد فضيلت هئي. سندس هن اڻاسي اڻ گهڙئي گوپال سان وواهه کيس ڪٿان کڻي ڪٿي آڻي وڌو هو؟
ڪڏهن ڪڏهن ڪلپنا ۾ انهيءَ بند کان جدا ٿي، آزاديءَ جي مٺي، تقويت ڏيندڙ هير کائي ايندي هئي. سندس اهي ڏينهن - ڏٺا سپنا هميشه ڪنهن کلئي، وشال ميدان جا هوندا هئا، جتي ائين وسهندي ته بي حد ۾ اچي پيئي آهيان. چوڌاري زمرد جيان سبزو ئي پکڙيو پيو هوندو هو. جنهن ۾ طرح طرح جا گل جڳمڳ لائي، هوا کي وڻندڙ هٻڪار سان معطر پيا ڪندا هئا ۽ هوءَ پاڻ پنهنجو ڳل ڪنهن وڻ جي ٿڙ سان لڳائي، ٿڙ تي آهستي آهستي پيئي هٿ گهمائيندي هئي. يا ڪنهن سهڻي هرڻ کي هنج ۾ ويهاري، ان جي سڱن سان پنهنجو منهن پيئي مهٽيندي هئي. اوڏيءَ مهل سندس اکين ۾ عجيب جوت جهلڪا ڏيندي هئي، ۽ اهي آنند جون لهرون اٿنديون هيس، جو سندس منهن سارو سرهائيءَ سان پيو بکندو هو. هڪ ڏينهن پاڻ کي انهيءَ ميدان جي وچ ۾ هڪ شاهي چمڪندڙ شو جي لُنگ کي پوڄيندو ڏٺائين. ڪيتروئي وقت انهيءَ جي آراڌنا ۾ مگن هئي. اکيون سندس بند، ڪنڌ نمائي، ٻئي هٿ جوڙي، لنگ سان لڳايو ويٺي هئي. جڏهن اکيون کوليائين ته ڏٺائين ته لُنگ مٽجي هڪ پرک ٿي پيو آهي. ڌڪي سان اٿي کڙي ٿي. پرک جي اکين ۾ مرڪ ۽ اهڙي ڪشش، ڪوملتا محسوس ڪيائين جو پاڻ کي هن جي ٻانهن ۾ کڻي اڇليائين، پوءِ ته سون ورنيون سنيهه جون گهڙيون گذرنديون رهيون، ۽ هيءَ اٿاهه پريم ۾ آئي آنند جون چريون ڪندڙ چڪيون پيئندي رهي. جڏهن نينهن جو نشو ٽٽو ۽ اهو پرک الوپ ٿيڻ تي هو. تڏهن ڏسي ته هن پرک جي شڪل سڌ ٻڌ سندس پيءُ جي هئي. ائين ڀانيائين ته ڪا ڏائڻ ڏند ڪڍي، مٿس ٽهه ٽهه ڪري کلي رهي آهي. سپنو سندس اکين مان اڏامي ويو. ۽ هي پنهنجي روزمره جي اسٿول جيوت ۾ اچي پيئي. اهو ڏينهن ۽ هي ڏينهن، وري ڪڪيءَ ڪڏهن به ان کلئي، وشال ميدان کي تصور ۾ نه آندو. ڪنهن قسم جو ڊپُ، جنهن جون پاڙون سماجڪ ۽ ڌرم نيتيءَ ۾ هيون، سو کيس روڪيندو رهيو.
هڪ ڏينهن مڙسس کي سندس گاين مان هڪ اهڙو نحس ٿوڻو هنيو جو زور دار ڌڏڪي سان اچي زمين دوز ٿيو ۽ ڳچيءَ جي ڪنڊي کي ضرب اچي ويس ۽ هڪ ٽنگ جو گوڏو ڀڄي پيس، کيس کڻائي گهر وٺي آيا.۽ مهينن جا مهينا بستري داخل هو. اها اوچتي زحمت ڪڪيءَ لاءِ رحمت ثابت ٿي. چاهنا ۽ اڻ وڻندڙ حقيقت جي وچ ۾ جا جهد سندس من جي ڪر کيتر ۾ پئي هلي، تنهن ۾ سندس تن تهارون ٿيندو پئي ويو. ڪنهن به مهل سندس تنتن جو سرشتو ڊهي پئي ها ۽ هڪ وڌيڪ عورت هسٽريا جي مرض جو بک ٿئي ها. پر هن اوچتي آپدا سندس من ۾ هڪ نئون جذبو ماتر رکيا جو جذبو پيدا ڪيو. جيئن ئي ماءُ پنهنجي ٻار جي رکيا لاءِ پنهنجي جسم ۽ جان جون ڪلي طاقتون ۽ شڪتيون هن جي شيوا ۾ ارپڻ ڪري ٿي، تيئن ڪڪي پڻ ڪرڻ لڳي. هو سندس لاءِ هنيئر پتي نه هو، ڪٽنب جو رکپال نه هو. هو هنيئر ٻارن کان به وڌيڪ اڌر ۽ اڀرو هو. سنڀال ۽ رکيا کان سواءِ سندس بچڻ خير هو. ماتري امنگن سان ڪڪي پاڻ کي پنهنجي ڳنوار براهمڻ مڙس جي شيوا ۾ اهڙو ته رنڀي ڇڏيو جو ٻيا سڀ جذبا انهيءَ هڪ عظيم جذبي ۾ جذب ٿي ويس. هن جي دل ۾ جيئڻ لاءِ هڪ نئون امنگ اٿيو، جنهن سندس جسم جو انگ انگ سرهائيءَ سان ڀري، ڦولاري ڇڏيو. ڏينهن ڏٺا سپنا، جي سندس اڳوڻي ٻوساٽيل، دٻيل حياتيءَ کان ڇوٽڪاري جو واهڻ هئا، سي هميشه جي لاءِ کانئس موڪلائي ويا. سندس ڇوٽڪارو هنيئر هن ماتري جزبي واري جيوت ۾ هو. سندس دل ۾ جذبات جو هڪ نئون نياڻ ڦٽو، جنهن مان پريم جي اها اوت ٿيڻ لڳي، جنهن سندس من توڙي بدن جا ٻيا سڀ احتجاج ٻوڙي ڇڏيا. هيءُ پريم هو، جنهن ۾ ترشنا يا ڪامنا جو ذرو به نه هو. اهڙو پوتر پريم ڪڪيءَ اڳ ڪڏهن به محسوس نه ڪيو هو.
ها، ڪڪي استريءَ مان مٽجي ماءُ ٿي پيئي هئي ٻار ڄڻڻ کان سواءِ پر انهيءَ سندس حياتي بچائي ورتي.

(چونڊ : سنڌي ڪهاڻيون، ڀاڱون پهريون، 1981ع ساهتيه اڪاديمي، نئين دهلي تان کنيل.)