ڏوراپو گرهام گرين ولي رام ولڀ
[/b]
[b] گرهام گرين / ولي رام ولڀ
[/b]
هو ٻئي باغيچي ۾ بينچ تي ڳپل دير کان ويٺا هئا – چپ چاپ. اهو اونهاري جي شروعات جو ڏاڍو چٽو ڏينهن هو. آسمان م ايڪڙ ٻيڪڙ سفيد ڪڪر پکڙيل هئا، پر ممڪن هو ته ڪڪر وکري وڃن ۽ آسمان صاف نيرو ڏسڻ ۾ اچي.
ٻئي چڙهيل عمر جا هئا، پر ٻنهي مان ڪنهن کي به وڃايل جواني ڀر ۾ ٺاهي رکڻ جو چاهه نه هو. هونئن مرد پنهنجي ريشمي مڇن جي ڪري گهڻو ٺاهوڪو ڏسڻ ۾ ٿي آيو، جيترو هن پنهنجو پاڻ کي سمجهيو ٿي. ۽ عورت به آرسيءَ واري پنهنجي عڪس کان گهڻو وڌيڪ پياري ڏسڻ ۾ ٿي آئي.
ڳنڀيرتا ٻنهي ۾ هئي ۽ اها ئي ٻنهي ۾ هڪجهڙائي هئي. ٻنهي جي وچ ۾ پنجن منٽن جي وڇوٽي هئي، جتان لڳو ٿي ڄڻ هو عرصي کان پرڻيل هجن ۽ ڊگهي وقت جي ساٿ سبب سندن صورتون به پاڻ ۾ ملڻ لڳيون هيون. ٻنهي ڪڏهن ڪڏهن پنهنجي واچ ڏٺي ٿي، ڇو ته ٻنهي وٽ اها نويڪلائي ٿوري وقت لاءِ هئي.
مرد ڊگهو ۽ بدن ۾ سنهو هو. نازڪ نقش، چهرو سادو پر منجهس سونهن هئي، سهجتا هئي. ڀرسان ڇٽي عورت پهرين نظر ۾ هڪ ٿڌي ۽ تراشل ٽنگن واري تصوير جيئن ڏسڻ ۾ ٿي آئي. سندس چهري مان لڳو ٿي ڄڻ هن لاءِ اهو گرميءَ جو هڪ اداس ڏينهن هجي. پر پوءِ به هوءَ واچ جو چيو مڃي اٿڻ لاءِ تيار هجي.
هو شايد هڪ ٻئي سان ڳالهائين ئي نه ها، جيڪڏهن وٽانئن ٻه شرارتي ڇوڪرا نه اچي لنگهن ها. انهن مان هڪ ڄڻي جي ڪلهي ۾ ريڊيو لڙڪيل هو ۽ پنهنجي ڌيان ۾ گم ڪبوترن کي پئي ماريو، اڏاريو ۽ ستايو. هڪ ڪبوتر کي ڪو وڌيڪ ڌڪ لڳي ويو هو ۽ تنهن ڪري ڦهڪو ڪري اچي هيٺ ڪريو ۽ ڦٿڪڻ لڳو. اهي ڇوڪرا انهن ڪبوترن کي ڦٿڪندو ڇڏي اڳيان نڪتا هليا ويا هئا.
مرد اٿيو، پنهنجي ڇٽيءَ کي چهبڪ جيان جهليائين، : ”بدمعاش !“ سندس واتان نڪتو.
”ويچارو ڪبوتر !“ عورت ڏڪندڙ چپن سان چيو.
ڪبوتر جي هڪ ٽنگ مڙي وئي هئي. هڪ پاسي جي کنبڙاٽي هيٺ لڙڪي پئي هيس. هن زمين تي ڪيئي ڀيرا ليٿڙيون پاتيون پر اڏامي نه سگهيو.
”توهان هڪ کن لاءِ ڪنهن ٻئي پاسي نهاريو،“ مرد چيو ۽ ڇٽي هڪ پاسي رکي. ڪبوتر کڻي ورتائين ۽ تڪڙو تڪڙو سندس ڳچي مهٽڻ لڳو.”اهو هڪ ڍنگ آهي جو پکي پاليندڙن لاءِ ڄاڻڻ ضروري آهي.“ وري هن هيڏانهن هوڏانهن نهاري گند جو دٻو ڳوليو ۽ ڌيرج سان ڪبوتر ان ۾ وجهي ڇڏيائين.
”هاڻي ٻيو ڪجهه نٿي ٿي سگهيو،“ مرد مڙي پڇتاءَ وچان چيو.
”مان اهو نٿي ڪري سگهيس.........“
”ڪنهن کي مارڻ، اسان جي دؤر جو هڪ سوکو ڪم آهي.“ مرد جي ڳالهه ۾ ڪوڙاڻ هئي.
هاڻي جڏهن هو واپس بينچ تي اچي ويٺو، ته سندس وچ م ساڳي وڇوٽي نه هئي. هاڻي هو مند بابت ننڍيون ننڍيون ڳالهيون ڪري سگهيا پئي – جيئن گذريل هفتي ڪُمندائتو سيءُ پيو هو......... انهيءَ کان اڳ واري هفتي..........
عورت جو انگريزي لهجو کيس وڻيو ۽ فرينچ گهٽ ڳالهائڻ لاءِ کانئس معافي گهري. عورت ٻڌايس ته ه انگريزي ڪٿي ۽ ڪهڙي اسڪول ۾ پڙهي هئي.
”اهو سمنڊ -- ڪناري جو شهر..........“
”سمنڊ هميشه مون کي سليٽي لڳندو آهي.“
پوءِ ٻئي ڪافي دير پنهنجي ماٺ م هيکل هيکل ويٺا رهيا. پوءِ مري ويل جي باري ۾ سوچيندي عورت کانئس پڇيو :”هو ڪڏهن فوج م به هو؟“
”نه جڏهن لڙائي لڳي، مان چالهين ورهين جو هئس.“ مرد ٻڌايس ته :”هڪ ڀيري سرجري مشن تي هندوستان ويو هوس. مون کي هندوستان ڏاڍو وڻيو.“ ۽ مرد جي اکين ۾ ياد جي چمڪ اچي وئي . هو عورت کي لکنؤ ۽ آگري جون ڳالهيون ٻڌائڻ لڳو. پراڻي دهليءَ جون به. ۽ چوڻ لڳو،” مون کي رڳو نئين دهلي چڱي نه لڳي، ڇو ته اُها ڪنهن انگريز ٺاهي هئي، انهيءَ مان مون کي واشنگٽن جو خيال ايندو رهيو هو..........“
”اوهان کي واشنگٽن پسند ناهي؟“
”سچ چوان.........مون کي پنهنجي ملڪ مزو نه ايندو آهي. مون کي پراڻيو ن شيون وڻنديون آهن، انهيءَ ڪري مون کي هندوستان وڻيو هو، اهو مون کي بلڪل پنهنجو لڳو هو....... ايئن جيئن هاڻي فرانس لڳي ٿو.....منهنجو ڏاڏو برٽش ڪونسل هو نائيس ۾............“
”تڏهن اهو بلڪل نئون شهر هو........“
”ها، پر هاڻي اهو پڪي عمر و ٿي ويو آهي. اسان آمريڪي جيڪي ڪجهه جوڙيون ٿا، اهو خوبصورتيءَ ڪري پوڙهو نه ٿو ٿئي..........“
”اوهان شادي ڪئي آهي يا نه؟“
”مرد ٿورو هٻڪيو. پوءِ چيائين، ”ها.“ ۽ هن ڇٽي سڀاويڪ ڍنگ سان جهلي ورتي، ڄڻ انهيءَ وقت ڪنهن سهاري جي ضرورت هجيس.
”مون کي اها ڳالهه پڇڻ نه گهرجي ها..........“
”ڇو نه.......۽ توهان؟“ مرد عورت کي ڪجهه راحت ڏيڻ جي خيال کان پڇيو، جيتوڻيڪ سندس هٿ ۾ شاديءَ جي منڊي چٽي ڏسڻ ۾ پئي آئي.
”ها.“
هاڻي مرد کي لڳو ته کيس پنهنجو نالو نه ٻڌائڻ اَڍنگائي ٿيندي. انهيءَ ڪري چيائين،”منهنجو نالو گرِيِوز آهي، هينري سي – گِريِوز.“
”منهنجو ڪيري ڪليئر.“
”اڄ جي ٻپهري ڏاڍي وڻندڙ هئي.“
”پر سج لهندي ٿوري ٿڌ ٿي وئي آهي.“
مرد جي ڇٽي ڏاڍي وڻندڙ هئي. ان جي سونهري ڪنيءَ کي عورت ساراهيو ۽
کيس وير ڪبوتر ياد آيو. چوڻ لڳي، ”اهو توهان جو ڏاڍو ڪهل ڀريو ورتاءُ هو. پر ڏکيو هو، مان نٿي ڪري سگهيس، مان بزدل آهيان.....“
”اسان سڀ ڪٿي نه ڪٿي ضرور بزدل آهيون.....“
” پر اوهان ناهيو.“
”مان به.......“ مرد جي من ۾ ڪجهه چوڻ لاءِ اڀريو، پر عورت ڄڻ سنس ڪوٽ جي ڪالر کي جهلي کيس روڪي ڇڏيو هجي. هن سچ پچ سندس ڪوٽ جي ڪالر کي جهليو هو ۽ چئي رهي هئي، ”ڪٿان آلو رنگ لڳي ويو آهي، اوهان جي ڪوٽ تي.“
”اڄ منهنجي گهر جي ڏاڪڻ تي رنگ ٿي رهيو هو.....“
”هتي اوهان جو گهر به آهي؟“
”گهر نه چوٿين ماڙ تي هڪ ننڍڙو اپارٽمينٽ........“
”لفٽ هوندي؟“
”نه، اها هڪ پراڻي عمارت آهي.“
عورت ڄڻ مرد جي اڻڄاتل زندگيءَ جي هڪ چير مان ليئو پائي ورتو هو. جواب م ڪجهه پنهنجي باري ۾ به کيس چوڻو هو --- گهڻو نه ٿورو ئي سهي، سو چيائين، ”منهنجو اپارٽمينٽ ناخوش هئڻ جي حد تائين نئون آهي. دروازو بجليءَ تي کلي ٿو، بنا هٿ لڳائڻ جي، هوائي اڏي جي دروازي جيئن.....“
پوءِ ننڍيو ننڍيون ڳالهيون ٿينديون رهيون....... هوءَ ڪٿان پنير خريد ڪندي آهي....... هو شيون ڪٿان خريد ڪندو آهي.......
” ٿڌ وڌندي ٿي وڃي........ هاڻي هلجي.“عورت چيو.
”اوهان هتي هن پارڪ ۾ اڪر اينديون آهيو؟“
”پهريون ڀيرو آئي آهيان.“
” ڪيڏو عجيب اتفاق آهي، مان به هتي پهريون ڀيرو آيو آهيان، جڏهن ته
مان هتان ويجهو رهان ٿو.“
”۽ مان هتان کان گهڻو پري.“
قدرت جا راز ڪيئن نه لڪل رهندا آهن. ٻئي بينچ تان اٿيا، مرد هٻڪي چيو، اوهان کي وقت نه هوندو، نه ته رات جي ماني جيڪر ٻئي گڏجي کائون.“
عورت کان هڪ کن لاءِ انگريزي ڳالهائڻ ڄڻ وسري ويئي، فرينچ ۾ چيائين، ”اوهان جي زال..........“
”هوءَ ماني ڪنهن ٻئي هنڌ کائيندي، پر اوهان جو مڙس؟“
”هو يارهين وڳي کان اڳ گهر نه ايندو.“
ڪجهه منٽن جي مفاصلي تي هڪ هوٽل هئي. عورت کي ڪا خاص بک نه هئي، پر کاڌن جي ڊگهي فهرست پڙهندي وقت گذاريندي هوءَ کيس اڃا وڌيڪ ويجهو ٿيندي وئي. کاڌو اڳيان آيو ته ٻنهي جي واتان نڪتو ”مون ايئن نه سوچيو هو......“
”ڪڏهن ڪيئن ڪجهه ٿي ويندو آهي.......“ مرد چيو.
”پنهنجي ڏاڏي جي باري ۾ ڪجهه ٻڌايو؟“
”مون کيس گهڻو نه ڏٺو هو........“
”اوهان جو پيءُ آمريڪا ڇو ويو هو؟“
”شايد ائڊوينچر لاءِ......شايد اها ئي خواهش مون کي واپس يورپ وٺي نه آئي، پر منهنجي پيءُ جي زماني ۾ آمريڪا رڳو ڪوڪا ڪولا نه هئي.......“
”اوهان هتي يورپ ۾ شادي ڪئي هوندي؟“
”نه، مان پنهنجي زال کي پاڻ سان گڏ وٺي آيو آهيان، ويچاري.......“
”ويچاري؟“
”کانئس ڪوڪا ڪولا نٿي وسري.“
”پر اها ته هتي به ملي ٿي، “ عورت ڄاڻي واڻي اڻ ٺهڪندڙ وراڻي ڏني.
”وائين – “ويٽر آيو، مرد پڇيس، ”ڪهڙو وائين؟“
”مون کي گهڻي خبر ناهي، ڪو به “
”منهنجو خيال هو سڀئي فرينچ......“
”اها چونڊ منهنجو مڙس ڪندو آهي......“
اوچتو ڄڻ ٻنهي جي وچ ۾ صوفي تي ڪو اچي ويٺو هجي – مڙس ! سانت گهري ٿي ويئي. اها سانت نه ٽٽي ها – ڄڻ ٻه پاڇا اتي ڄمي ويا هئا.—جيڪڏهن عورت ڳالهائڻ جو ست نه ساري ها، ”اوهان جا ٻار آهن؟“
”نه، اوهان جا؟“
”نه.“
”اوهان کي انهيءَ ڪري ڪا کوٽ محسوس ٿيندي آهي؟“
عورت وراڻيو، ”منهنجو خيال آهي ڪا نه ڪا کوٽِ، هر ڪنهن ۾ ڪٿي نه ڪٿي رهجي ويندي آهي.“
”خير اڄ مان خوش آهيان، جو انهيءَ پارڪ ۾ ويس.“
”مان به خوش آهيان.“
انهيءَ کان پوءِ جي سانت هڪ سهائي سانت هئي. ٻئي پاڇا اتان اٿي هليا ويا هئا – کين اڪيلو ڇڏي. هڪ ڀيرو ميوي جي پليٽ ۾ سندن آڱريون هڪ ٻئي سان ڇُهجي وييون، سندن سمورا سوال ڄڻ ختم ٿي ويا. هڪ ٻئي کي هنن ايترو سمجهي ورتو، جيترو ڪنهن ٻئي کي نه سمجهيو هئائون. اهو خوشگوار شاديءَ جيئن هو، سڃاڻپ ۽ سمجهه جي منزل کان پرانهون، ريس جي منزل پويان رهجي وئي. ۽ هاڻي ڄڻ وقت ۽ موت، ٻئي دشمن رهجي ويا هئا.
ڪافي آئي --- وڌندڙ عمر جي اهڃاڻ وانگي. ۽ انهيءَ کان پوءِ برانڊيءَ جو ڍُڪُ ضروري هو – اداسيءَ کي نڙي کان لاهڻ جي لاءِ. اهو سڀڪجهه ائين هو، ڄڻ هو عمر جو مفصلو لنگهي ويا هجن، پر اڏامندڙ پکين جئن.....ٿورن ئي ڪلاڪن ۾.
مرد بل ادا ڪيو ۽ هو ٻاهر آيا. اهو وقت موت جي پيڙا مثل هو ۽ ان کي سهڻ
لاءِ هو ٻئي نازڪ ۽ هيڻا هئا. مرد چيو، ”مان اوهان کي اوهان جي گهر ٿو ڇڏي اچان.“
”نه ايترو پري ڪيئن هلندؤ؟“
”ڪنهن هوٽل جي کليل ڇت تي هڪ ٻيو ڊرنڪ ڪريون.“
”هاڻي ڊرنڪ انهيءَ کان وڌيڪ اسان کي ڇا ڏيندو؟“ عورت چيو،”هيءَ شام پنهنجو پاڻ مڪمل آهي. تون سچ هڪ ڪومل روح آهين...“ اهو جملو سندس واتان فرينچ ۾ نڪتو هو، جنهن ۾ هن ”تون“ لفظ کي ڏاڍي پاٻوهه ۽ پنهنجائپ سان اچاريو هو، پر پنهنجو پاڻ کي دلاسو ڏيڻ لاءِ هن سوچيو ته مرد کي چڱي طرح فرينچ نٿي اچي، انهيءَ ڪي ڌيان نه ڏنو هوندائين.
انهن هڪ ٻئي جو پتو نه پڇيو، نه ٽيليفون نمبر . ٻئي سمجهي ويا هئا ---- سندن زندگيءَ ۾ اهو پل ڏاڍي دير سان آيو هو --- بنهه پڇاڙيءَ ۾ . مرد ٽئڪسي جهلي منجهس عورت کي وهاريو ۽ پاڻ هوريان هوريان پنهنجي گهر ڏانه هلڻ لڳو. جوانيءَ جي وقت ڪجهه بزدلي هوندي آهي، اها وڏي عمر ۾ سياڻپ ٿي ويندي آهي، پر انهيءَ سياڻپ هٿان به انسان افسوس جو ڪردار بڻجي سگهي ٿو.
*****
هيري ڪليئر جڏهن پنهنجي گهر آٽوميٽڪ دروازو اورانگهي اندر ويئي ته کيس هميشه وانگي هوائي اڏي جي ڳالهه ياد آئي. ڇهين ماڙ تي سندس اپارٽمينٽ هو. دروازي جي مٿان رت جي رنگ جهڙي ۽ پيلي رنگ جي هڪ ائبسٽرڪٽ پينٽنگ هئي، جا کيس اجنبيءَ جيئن لڳي. هوءَ سڌو پنهنجي ڪمري ۾ هلي ويئي ۽ ڀت جي پرئين ڀر کان پنهنجي مڙس کي ٻڌي سگهي ٿي --- هوءَ سوچي رهي هئي، اڄ مڙسس وٽ ڪهڙي ڇوڪري هئي – ٽوني يا ٻي ڪا؟ هن ٻئي دروازي تي ائبسٽرڪٽ پينٽنگ ٺاهي هئي. ۽ ٽوني، جا بيلي ڊانسر هئي، چيو ٿي ته ڊرائنگ روم م رکيل چِٽَ جو ماڊل هوءَ آهي.
هوءَ سمهڻ لاءِ ڪپڙا بدلائڻ لڳي. ڀر واري ڪمري جا آواز هڪ ڄار اڻيندا رهيا، پر اڄ واري بينچ جو ڏيک سندس اکي آڏو اچي ويو. هوءَ پير دٻيل دٻيل کڻندي ۽ رکندي رهي. سندس اچڻ جو آهٽ سندس مڙس جي ڪنن تي پوي ها ته سندس مڙس جي طلب تيز ٿي وڃي ها. ڀت جي اورئين ڀر سندس وجود، سدائين هن جي خواهش جي لاءِ ضروري هوندو هو. آواز آيو :”پيارا ! پيارا !“ آواز وکريل هو. اهو نالو هن لاءِ نئون هو. هن ميز ڏانهن هٿ وڌايو، ڪنن مان لاٿل واليون ميز تي رکيائين --- ۽ کيس ميوي جي پليٽ ۾ ڪنهن جون ڇهيل آڱريون ياد اچي ويون. ڀر واري ڪمري مان هلڪن ٽهڪن جو آواز اچي رهيو هو – ميريءَ ميڻ جون گوليون پنهنجي ڪنن ۾ وجهي ڇڏيون ۽ اکيون ٻوٽي سوچڻ لڳي – زندگي ڪجهه ٻي طرح هجي ها، جيڪڏهن پندرهن ورهيه اڳ هوءَ اڄ واري بينچ تي ويهي ها ۽ ڦٽيل ڪبوتر کي پيڙا کان ڇڏائيندڙ مرد کي ڏسي رهي هجي ها !
******
ٻن وهاڻن جي ٽيڪ ڏئي گِريِوز جي زال چئي رهي هئي، ”تون ڪنهن عورت سان گهمندو رهيو آهين؟“ هڪ وهاڻي ۾ ٻرندڙ سگريٽ ڇهڻ ڪري ڪيئن ٽنگ ٿي ويا هئا.
”نه اهو تنهنجو اجايو خيال آهي.“
”تو چيو هو ته تون ڏهين وڳي موٽي ايندين؟“
”فقط ويهه منٽ مٿي ٿيا آهن.“
”تون ڪنهن بار ۾.........“
”مان پارڪ ۾ ويٺو رهيس۽ پوءِ وڃي ماني کاڌم......توکي ننڊ جي دوا ڏيان؟“
”تنهنجو مطلب آهي ته مان سمهي پوان، مري وڃان ۽ تون مون وٽ نه اچين؟“
مرد ڌيان سان پاڻيءَ ۾ دوا جا ٻه ڦڙا وڌا. هاڻي هو ڪجه به چوي ها ته سندس زال تائين نه پهچي ها. وارن ۾ گهنڊيون وجهڻ لاءِ سندس زال ڳاڙهي رنگ جون ڪلپون لڳائي رکيون هيون. هوءَ دوا پيئڻ لاءِ جهڪي ته مرد کي مٿس ترس اچي ويو ته هوءَ آمريڪا کان پري اچي، آمريڪا لاءِ اداس هئي. کيس ڪڏهن ويساهه ئي نه آيو ته هتي به ڪوڪا ڪولا ساڳي ئي هئي. اڄ چڱو ٿيو جو هن بنا ڪجهه چوڻ جي دوا پي ورتي ۽ اڄوڪي رات گذريل خراب راتين جئن نه هئي. ۽ هو پنهنجي پلنگ جي ٻانهينءَ تي ويهي سوچڻ لڳو :”ڪهڙي انداز سان هوٽل کان ٻاهر هن کيس ”تون“ چيو هو،
“ ڇا پيو سوچين؟“ جوڻس اوچتو سوال ڪيس.
”سوچي رهيو هئس، زندگي ڪجهه ٻي طرح به ٿي سگهي پئي....“
اهو انهيءَ مرد جو سڀ کان وڏو ڏوراپو هو، جيڪو هن زندگيءَ جي خلاف اڄ پهريون گهمرو ٻڌو هو.
______________
گرهام گرين (Graham Greene) 1904ع ۾ برخامسٽيڊ (انگلينڊ) ۾ اتي جي اسڪول جي هيڊ ماستر هي گهر جنم ورتو ۽ انهيءَ اسڪول ۾ ابتدائي تعليم حاصل ڪيائين. هو سر ڊبليو گهام گرين K.B.Cجو ڀائٽيو آهي. جو پهين مهاڀاري جنگ ۾ ائڊمرلٽيءَ جو سيڪريٽري هو. هن باليان ڪاليج آڪسفورڊ مان 1925ع ۾ گريجوئيشن ڪئي. جتي(The Oxford Out Look) لکيائين، جو پوءِ 1929ع ۾ ڇپيو. هن انهيءَ وچ ۾ ڪيترائي ڌنڌا ڪيا. ناٽنگهام ۽ پوءِ لنڊن ۾ (The Times)۾ صحافيءَ جي حيثيت سان ڪم ڪيائين، پر پوءِ پنهنجي پهرين ناول ڇپجڻ تي استعيفا ڏئي فري لانس ليکڪ ٿيو. سندس پهرين ڪهاڻي 1936ع م آمريڪا جي Storyنالي رسالي ۾ ڇپي هئي. اڄ هو دنيا جو مهندار ڪئٿوليڪ ناول نويسن ۾ ڳڻيو وڃي ٿو. سندس افسانوي ادب کي فلم ذريعي ۽ ناٽڪن جهڙوڪ The Living Room (1953) The Potting Shed (1957) , وغيره جي ڪري ٿيئٽر جي شائقن م سڃاتو وڃي ٿو. هن گهڻائي ناول لکيا آهن، جن کي هن ٻن قسمن ۾ ورهايو آهي. هڪڙن کي هو ”تفريحي“ ڪوٺي ٿو. مثال طور : Brighten Rock (1938) , The Third Man وغيره ۽ ٻيا روحاني قدرن جي کوج بابت آهن.مثال طور The Heart of Matter (1948) , The End of the Affair (1951) سندس ڪهاڻين جي مجموعي May we Barrow Your Husband ?(1967) جي مواد ۾ مرڪ سان گڏ لڙڪ به آهن. انهيءَ کان سواءِ سندس آتم ڪهاڻي
A Story of Life به 1971ع ڇپي آهي. (مترجم : ولي رام ولڀ)
__________