مهراڻ، هڪ سٻاجهڙو شاعر
آءُ جڏهن ادب سان نئون نئون شناس پئي ٿيس ته سنگت ۾ اهو سوال اٿندو هيو ته نثر کي وڌيڪ پسند ٿا ڪيو يا نظم (شاعريءَ) کي منهنجو تڏهن به جواب اهو ئي هوندو هيو ته جيڪا به چڱي شيءِ آهي اها پاڻ وڻائي ويندي آهي ۽ اڄ به ان ساڳئي خيال جو آهيان پر هاڻي ڪڏهن ڪڏهن ايئن لڳندو آ ته هن جديد دور ۾ ريڊرس وٽ پنهنجا معيار ۽ ماپا آهن ۽ هڻ وٺ جو جهان ٺهي ويو آهي ، ادب ۾ نثر ۾ خاص ڪري ڪهاڻيءَ ۾ جيڪا عاليشان، عالمي ليول تي ٿورڙي سنڌ ليول تي جيڪا Short Story جدت ۾ آئي آهي جنهن جي تعريف ۽ واکاڻ کانسواءِ رهي نه ٿو سگهجي، جنهن جي حوالي طور تي منهنجا پسنديده ليکڪ جيڪي آهن انهن ۾ زاهد ميراڻي، انور شيخ ۽ ٻيا ڪجهه دوست آهن هونئن ته مونکي ڪهاڻيءَ ۾ جمال ابڙو ۽ نسيم کرل جو ڪو مٽ ڪو نه لڳندو آهي . شاعرن ۾ مان وري هڪ مغالطي ۾ هيس ، شروعاتي دور ۾ لطيف سائين، شيخ اياز ۽ استاد بخاري کان پوءِ دنگ ٿي ويو پر مان اڄ جڏهن عمر جو ڪافي حصو اڌ کان وڌيڪ ڪراس ڪري چڪو آهيان ۽ مسلسل پڙهندو رهندو آهيان ته ڪافي خيال هيٺ مٿي رهندا آيا آهن ۽ آءُ قبول ڪندو رهيو آهيان، هونئن به فطري طور تي خيال هڪ هنڌ ٽڪڻو ئي ناهي ! پر ذهن کي ڇهندڙ ، دل کي وڻندڙ هر شيءِ سچ به نه هوندي آهي انڪري سڀ کان supreme سچ جي ڪسوٽي رکي سون ۽ پرک به اها ئي ڪئي سين ته انسانيت سڀني شين نظرين، فلسفن کان سپريم آهي پر ان ۾ ڀي سچا کرا ۽ کوٽا ۽ ڪسا آهن ان جي لاءِ سچ ئي سڀ تي هاوي آهي ۽ رهڻ گهرجي، منهنجي خيال ۾. اهڙي سچ جي ساٿاري جيڪو سونهن ۽ سرتيءَ ۾ به سچ ۽ انسانيت کي ترجيح ٿو ڏئي جنهن جي خيال جي اڏام ۾ اڄ جي هيءَ مادي دنيا ڪي به سنگهر نه وجهي سگهي آهي ۽ هو پنهنجي آزاديءَ تي compromise به نه ٿوڪري ۽ هو پنهنجي تيز فهم ۽ ذهن سان نه رڳو پاڻ جيون ۽ جيئڻ جو جواز سمجهي وٺي ٿو پر اسان جهڙن لاءِ پنهنجي شاعريءَ ۾ رهنما اصول طئه ڪندو ۽ آڇيندو رهي ٿو. اهڙي ئي هڪ سچ ۽ پيار جو پانڌيئڙو آهي اسان جو مهراڻ ڌامراهو جنهن جو تعارف سنڌيانا انسائڪلوپيڊيا جي جلد 05 تي به ڏنل آهي. مهراڻ ڌامراهو سان منهنجي واقفيت محمد يوسف پنهور جي ڪري ٿي ،جيتوڻيڪ اسان جي سڪ جو سلسلو گهڻو وقت اڳ جو ناهي پر هن سان ويجهڙائي اهڙي ته ٿي وئي ڄڻ ڪا پراڻي پنهنجائپ آهي ان جا ڪي به سبب دنيا داريءَ تي مدارڪ ڪونه ٿا رکن، سچ اهو آهي ته هو ڀي ساڳئي منزل جو راهي يعني ‘‘سچ ۽ سونهن’’ جو ساٿاري آهي. مهراڻ ڌامراهو جي شخصي سادگي ڏاڍي وڻندي اٿم پر هن جي شاعري ڀي ڇو ته ان جو تناظر به چٽو پٽو آهي جيئن سندس جي هن شعر ۾ جهلڪي ٿو ۽ آسانيءَ سان پسي سگهجي ٿو،
مون حق جو علم آ بلند ڪيو
اڄ کانپوءِ بس سچ جيئي
هن واڪي جي ورلاپي ۾
جو مچڻو آ سو مچ جيئي
يا
نه ڌڻ کپي نه ڌنوان کپي،
بس امن پسند انسان کپي.
يا
ٿورا چاهيندا خير ماڻهو
هت ڊاهڻ وارا ڍير ماڻهو
۽ اهڙا ٻيا ڪافي مهراڻ ڌامراهو جا شعر آهن جن مان انسانيات ۽ سچ جي پرک ڪري سگهجي ٿي.
نئين ٽهيءَ جي شاعرن جي قطار ۾ مهراڻ نمايان نظر اچي رهيو آهي. هيءَ شاعرن جي اها قطار آهي جيڪا اسان پڙهندڙن کي موهي ٿي، وڻي ٿي ۽ مونجهارا ختم ٿي ڪري ، همٿ ٻڌرائي اتساه ۽ جيئڻ جي لاءِ جلاءُ ۽ حوصلا بخشي ٿي. منهنجي لاءِ هڪ ٻيو نقطو / خيال ڀي اهم رهيو آهي هونئن دنيا ۾ جيڪا آرٽ کي پذيرائي ملي آهي اوتري سائنس کي نه ملي آهي ڪنهن کي ملڻ گهرجي ڪنهن کي نه اهو ڊسڪس ڪنهن ٻئي ڀيري پر هتي آءُ مختصر ترين اهو چوندس ته آرٽ هجي يا سائنس ان کان اتم آهي انسانيت ۽ سچ، جيڪي ٻئي ملي ڪري هڪ حقيقي ڪردار جوڙين ٿا جن جي اسان جي سوسائٽي کي هنن حالتن ۾ وڌيڪ ضرورت آهي،چوڻ جو مقصد شاعر، اديب، وڪيل، ڊاڪٽر، جج، يا سائنسدان کپن ٿا / گهربل آهن. سماج اڏڻ ۾ انهن جو وڏو ڪردار آهي پر سڀ کان پهريائين اهو به ڏسڻ گهرجي ته اهي پنهنجي ڪردار ۾ ڪيئن آهن، قول فعل ۾ ڪيتري هم آهنگي اٿن يا رڳي ڊاڙون ۽ خبرون هنِ. هيءَ ڪسوٽيءَ جيڪا منهنجي ٺاهيل ناهي پر هڪuniversal logic آهي هن ڪسوٽيءَ تي جيڪي کرا آهن سچ پچ ته اهي ڪردار ئي مانوارا ۽ پيار ڪرڻ جي لائق آهن . اسان جو دوست مهراڻ ڌامراهو ان ڪسوٽيءَ تي بلڪل پورو آهي “ماڻهوءَ ۾ اڳ ۾ ماڻهپو هجي”پوءِ فن ۽ ٻيو ڪجهه. مهراڻ ڌامراهو هڪ مڻيادار معتبر ماڻهو آهي سندس جي سادگي ، پيار ۽ سلڇڻائپ جو ڪو ملهه ۽ مٽ ناهي اهڙي ئي جهلڪ سندس شاعريءَ مان ملي ٿي جيڪا اسان جي سوسائٽيءَ کي گهڻو ڪجهه ارپي ٿي. مان ايئن چوندس ته هيٺيون سٽون لطيف سائين ڄڻ ته منهنجي پياري دوست مهراڻ ڌامراهي جي لاءِ لکيون آهن...
هنجن سين هيڪار ، جي ڳڻ ڪري نهاريئين،
ته ٻگهن سين ٻيهار، ٻيلهه نه ٻڌين ڪڏهن .
روشن علي ٻگهيو- ميهڙ