تاريخ، فلسفو ۽ سياست

تاريخ جون ڪجهه نراليون شخصيتون

ڪتاب ۾ دنيا جي 30 نامياري شخصيتن بابت سھيڙيل مضمونن جو ترجميڪار يوسف سنڌي آھي.
ڪتاب ۾ شيخ مجيب الرحمٰن جون اڻ پوريون يادگيريون، انڊونيشيا جو ڊڪٽيٽر سوهارتو، اسرائيل ايشمين کي ڪيئن اغوا ڪيو؟ ، پهريون خلائي مسافر ، جمال عبدالناصر جي ڪهاڻي ، ذوالفقار علي ڀُٽي جي آخري رات ، راڻي وڪٽوريا ۽ منشي عبدالڪريم، جارج حباش انقلابي اڳواڻ، اڇو تن جو اڳواڻ: ڊاڪٽر ڀيم رائو امبيڊ ڪر، آمريڪا جي اڪيلي ”عورت صدر“، جيوتي باسو؛ هندستان جو عظيم پُٽ ، هڪ سپاهي ڇوڪري جون يادگيريون، آمريڪا جو پهريون شهنشاهه، دنيا جي پهرين سرجن عورت، غريب اڇوت ڇوڪريءَ کان وزيراعليٰ بنجڻ تائين، برلن ڀت ٽوڙيندڙ سائنسدان، ڪرپشن خلاف جنگ کٽندڙ اڪيلي عورت، ڪارل مارڪس: نيست پيغمبر، بوليويا جو عوامي حڪمران، هٿياربند جدوجهد کان صدارت تائين، اوريانا فلاسي: تاريخ سان انٽرويو، انسانيت جي خدمت گذار جين ايڊمز، اُتساهه ڀريو جيون: روزا بونير، موچيءَ جو پٽ: جيڪو ٻارڙن جو وڏو اديب بڻيو، بل گيٽس: رول ماڊل ڪردار، دنيا جي پهرين ڪمپيوٽر پروگرامر: ايڊا لوليس، سوئيڪارنو: انڊونيشيا جو عظيم پُٽ، اسپارٽيڪس: آزادي پسندن جو عظيم هيرو، فيڊل ڪاسترو جو استاد: جوزي مارٽي ۽ جان رِيڊ: ڌرتي ڌوڏيندڙ ڏهه ڏينهن جهڙا مضمون شامل آھن.
  • 4.5/5.0
  • 1497
  • 1175
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • يوسف سنڌي
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book تاريخ جون ڪجهه نراليون شخصيتون

دنيا جي پهرين سرجن عورت

ايلز بيٿ جو واسطو برطانيا سان هو. هوءَ 9 نومبر 1821ع تي ”جرسٽل، ۾ پيدا ٿي. سندس پيءُ کنڊ سازيءَ جو ڪاروبار ڪندو هو، پر سندس گهراڻي کي ان وقت ذر سفر جي ڳولا ۾ آمريڪا لڏي وڃڻو پيو، جڏهن سندس پيءَ مسٽر ”بليڪ ويل“ ڪاروباري گهٽائي سبب صفا ترين ڀروهي رهيو. ايلز بيٿ جو گهراڻو، آمريڪي يراست ”اوهايم“ جوشهر ”سنسائي“ ۾ وڃي رهيو، هتي هن ”چقندر“ مان کنڊ ٺاهڻ جو ڌنڌو ڪرڻ چاهيو، پر ڀاڳ سندس ساٿ نه ڏنو ۽ هو ڏالاڻو ڪري ويو. مسٽر بليڪ ويل جي وفات سان ايلز بيٿ ويل اک ڇنڀ ۾ پيءُ جي ٿڌي ڇانوَ کان محروم ٿي تپندڙ اُپس ۾ اچي وئي. هي اهو دور هو جڏهن آمريڪا ۾ غلاميءَ جي خلاف تحريڪن جي ڪري ماحولو خراب ٿي چڪو هو. نئون سيسي شعور جنم وٺي رهيو هو. ”انسانن جو واپار بند ڪريو“ جا نعرا لڳي رهيا هئا. انهن تحريڪن، جلسن، جلوسن ۽ عوامي تحريڪن ايلز بيٿ ويل جي ذهن کي انقلابي بنائڻ شروع ڪيو. پنهنجي تعليم جي دوران هن پهريون ڀيرو عورتن کي ووٽ جو حق ڏيڻ جي سلسلي ۾ ٿيندڙ هڪ جلسي ۾ شرڪت ڪئي ۽ پنهنجي بي باڪ تقرير سان حاضرين کي تمام گهڻو متاثر ڪيو هو.
ايلز بيٿ پنهنجي زندگيءَ ۾ ڪجهه ڪري ڏيکارڻ ٿي چاهيو، ان ڳالهه جو اظهار هن پنهنجي هڪ بيمار ساهيڙيءَ سان ڪيو، جيڪا ريڙهه جي هڏيءَ جي مرض ۾ مبتلا هئي. جواب ۾ ان اتفاقي طور تي هڪ اهڙو جملو چيس، جنهن ايلزبيٿ جي لاءِ ڪامياب زندگي جو رستو کولي ڇڏيو. هن چيس، ”تون محنتي آهي، صحتمند به آهين، تو وٽ وقت به آهي، تون ڊاڪٽري ڇو نه ٿي پاس ڪرين. جيڪڏهن منهنجو علاج ڪا ليڊي ڊاڪٽر ڪري ته منهنجي اڌ بيماري گهٽجي وڃي.“
ان زماني ۾ ”ليڊي ڊاڪٽر“ جو خيال آمريڪا ۾ رهندڙ ڪنهن به عورت جي لاءِ عجوبي کان گهٽ نه هو. ايلزبيٿ کي اهو خيال وڻيو، هوءَ ذاتي طور تي بيماري جي نالي کان به ڊڄي ٿي. تنهن ڪري ان وقت تائين هن ڪڏهن به طب جي ڪنهن ڪتاب کي هٿ ۾ کڻي به نه ڏٺو هو. پر ان رات ايلزبيٿ اهو فيصلو ڪيو ته، ”عورت جيڪڏهن ڊاڪٽر جي پيشي طرف ڌيان ڏئي ته هوءَ بيمارين جي طوفان جي سامهون اڪيلي بند ٻڌي سگهي ٿي.“ اهو پڪو ارادو ڪري هوءَ 1847ع ۾ آمريڪي رياست فلاڊلفيا وڃي نڪتي، جيڪو انهن ڏينهن ۾ ميڊيڪل جي تعليم جي لاءِ سڀ کان وڏو مرڪز تصور ڪيو ويندو هو. اُتي هن هڪ بخي اسڪول ۾ داخلا وٺي اناٽامي جو مطالعو شروع ڪيو ۽ گڏوگڏ ميڊيڪل ڪاليج ۾ داخلا جي لاءِ درخواست ڏني، پر ڪو به ڪاليج کيس داخلا ڏيڻ جي لاءِ تيار نه هو. هر ڪاليج مان انڪار جو جواب لڳ ڀڳ ساڳيو ئي هو ته، ”عورتن جي لاءِ ميڊيڪل جي تعليم جي شموليت موجود ڪونهي. اهو سلسلو ڪيترن ئي مهينن تائين جاري رهيو. نيٺ سندس هڪ واقفڪار آمريڪي ڊاڪٽر وارنگٽن مايوسيءَ جي حالت ۾ کيس مشورو ڏنو ته، ”ايلزبيٿ! اهو سڀ بيڪار آهي انهن ڪاليجن مان ڪو به توکي داخلا نه ڏيندو. جيڪڏهن توکي ڊاڪٽري پڙهڻي آهي ته مردانه ڪپڙا پائي ۽ پئرس هلي وڃ!“ ڊاڪٽر وارنگٽن جي ان خيال کي ان مهل عملي شڪل ملي، جڏهن فلاڊفلفيا جي هڪ ميڊيڪل ڪاليج سندس جذبي کي ساراهيندي کيس ”مشروط داخلا“ جي آڇ ڪئي، پر آمريڪا يا آمريڪا کان ٻاهر ويس بدلائي ڪاليج پڙهن نه ٿي چاهيو. ايلزبيٿ رڳو ليڊي ڊاڪٽر ئي بنجڻ نه ٿي چاهيو، پر هوءَ عورتن جي حقن لاءِ جهاد به ڪري رهي هئي. ”رڳو فلاڊلفيا ڇو،. ٻي ڪنهن هنڌ ڀاڳ آزمائڻ ۾ ڪهڙو حرج آهي.“ هن وڏي بهادريءَ سان سوچيو ۽ نيويارڪ جي ”جنيوا يونيورسٽي“ ۾ ميڊيڪل جي لاءِ درخواست ڏياري موڪلي. نيٺ کيس پنهنجن اٽل ارادن جو ڦل مليو ايلز بيٿ بليڪ ويل کي داخلا ملي وئي. ميڊيڪل جي پنجن سالن جي بدران ماڻهن جو هڪ وڏو ميڙ کيس ڏسڻ لاءِ آيو. اخبارن ۾ اها خبر وڏين سرخين سان ڇپي ۽ پهريون ڀيرو فلاڊلفيا ۽ جنيوا جي عورتن کي خبر پئي ته جيڪڏهن ڪا عورت ڊاڪٽر بنجڻ چاهي ته صنفي نفرت جو پهاڙ به سندس رستي جي رڪاوٽ بڻجي نه ٿو سگهي.
ڊگري وٺي ايلز بيٿ فلاڊفليا پهتي ته انهن ئي ڊاڪٽرن سندس وڏي پذيرائي ڪئي، جن هن جي پهرين پنهنجين ڪاليجن ۾ داخلا ٿيڻ نه ٿي ڏني. ايلزبيٿ ميڊيڪل ڪاليج ۽ يونيورسٽين ۾ ڊاڪٽري تي ليڪچر ڏيڻ شروع ڪيا. ليڪچرن جي دوران شاگردن پاران پڇيل سوالن کيس هڪ نئين منزل ڏيکاري. ”مون کي اسپيلائيزيسن ڪرڻ گهرجي.“ هن ماٺ مٺيءَ ۾ پنهنجو سامان کنيو ۽ لنڊن وڃي نڪتي. پر لنڊن پهچڻ کان پوءِ هوءِ بيمار ٿي پئي ۽ ان بيماريءَ جي نتيجي ۾ سندس هڪ اک جي نظر ختم ٿي وئي، پر ان هوندي به هن اهو ڪم ڪري ڏيکاريو، جنهن جي لاءِ هوءَ آئي هئي. ايلز بيٿ ويل دنيا جي پهرين عورت هئي، جيڪا سرجن بڻي. هن هڪ اهڙو ميڊيڪل ڪاليج قائم ڪرڻ ٿي چاهي، جنهن ۾ عورتن کي سولائيءَ سان داخلا ملي سگهي، هن نه ٿي چاهيو ته جن پريشانين ۽ ڏکن کي کيس منهن ڏيڻو پيو ۽ عورت ڊاڪٽر بنجڻ جي لاءِ جيڪي مشڪلاتون سٺائين، ٻين عورتن کي به اهي برداشت ڪرڻيون پيون. اهو سوچي هن ”ايلز بيٿ بليڪ ويل ميڊيڪل اسڪول راچسٽر نيويارڪ“ جو بنياد رکي. نتيجي ۾ مردن جي تعصب ۾ مخالفت جو هڪ طوفان کڙو ٿي ويو. پر ايلز بيٿ ڪنهن جي به پرواهه نه ڪئي. وٽس پئسن جي کوٽ هئي. پئسن جي کوٽ پوري ڪرڻ جي لاءِ هن عورتن جون مينابازارون لڳايون، موسيقيءَ جا پروگرام ڪوٺايا، چيرٽي شو ڪرايا ۽ ويمن پروٽيڪٽس مهم هلرائي. هيءَ عورت ڊاڪٽر پنهنجي ڊاڪٽريءَ جي سڄي ڪمائي ميڊيڪل ڪاليج جي اڏوات تي خرچ ڪندي رهي. هڪ ڪامياب سرجن جي باوجود به هن پنهنجو وقت تنگدستيءَ ۾ گذاريو. ننڍپڻ ۾ غلاميءَ جي خاتمي لاءِ هلندڙ تحريڪن هن جي ذهن کي جيتريقدر انقلابي بڻايو، هو، ايلز بيٿ جي سوچ انهن سڀني انقلابن کي سچ ثابت ڪري ڏيکاريو.
ميڊيڪل جي فهرست ۾ هڪ وڌيڪ ڪاليج ۽ نالي ”بليڪ ويل ميڊيڪل اسڪول“ جو واڌارو ٿيو. لنڊن ۾ ميڊيڪل ڪاليج، ايلز بيٿ جي ڪامياب ڪوشش جي احترام ۾ هن جي تصوير پنهنجي ڪاليج ۾ لڳائي ڇڏي. ايلز بيٿ ناممڪن کي ممڪن ڪري ڏيکاريو ۽ آمريڪا ۽ آمريڪا کان ٻاهر سڄي دنيا جي عورتن جي لاءِ هن ميڊيڪل جي تعليم جا دروازا کولي ڇڏيا. ايلز بيٿ ثابت ڪري ڏيکاريو ته ڪنهن عورت جي ڪاميابيءَ لاءِ ڪنهن پارليامينٽ کان ويمن پروٽيڪشن بل پاس ڪرائڻ جي گهرج نه هوندي آهي. اصل پروٽيڪشن عورت جو پنهنجو سچو جذبو آهي، جيڪو کيس منزل تائين پهچائڻ لاءِ اونداهن رستن ۾ احساس جي روشني فراهم ڪري ٿو. عورتن جي حقن جي حفاظت ڪندڙ ڪا به تنظيم، انساني حقن جي ڪا به آرگنائيزيشن، ڪا به ايمنسٽي انٽرنيشنل، ڪا به اين جي او سندن مفادن جو تحفظ ڪري نه ٿي سگهي. جيڪڏهن ڪنهن پاسان تحفظ آهي ته اهو صنفي متڀيد جي باوجود به دنيا جي پهرين سرجن عورت جو اعزاز ڏياري سگهي ٿو ۽ پنهنجي بقا جي جدوجهد جي لاءِ بل ئي منظور ٿيندو آهي ۽ ان لاءِ ڪنهن ٻه ڀاڱي ٽي اڪثريت جي گهرج نه هوندي آهي.