هٿياربند جدوجهد کان صدارت تائين
روسيف جو پيءُ جيلما جين ڊي سلوا جواباڻو وطن گيبروو (Gabrovo) هو. هن 1930ع ۾ بيرازيل ڏانهن لڏپلاڻ ڪئي ۽ اتي ئي ازدواجي زندگي جي شروعات ڪيائين. اڪيلي اولاد هئڻ جي ڪري روسيف سان سندس گهڻي محبت فطري هئي، پر کيس روسيف عام ٻارن کان گهڻي مختلف محسوس ٿيندي هئي. انهي سبب جي ڪري هن زندگيءَ جي هر ميدان ۾ نه رڳو هن جي حوصلي افزائي ڪئي، پر ڪڏهن به مٿس پنهنجي مرضي مڙهڻ جي ڪوشش نه ڪئي.
روسيف جي شروعات تعليم جي لاءِ دي ڪوليجو ازابيلا هينڊريڪس (The College lzabal Handrix) جڏهن ته پرائمري تعليم جي لاءِ ڪوليج نوسا سينوار دي سيون (College nossa senhora desion) جي چونڊ ڪئي وئي. پنهنجي پيءُ جي حوصلي افزائيءَ جي نتيجي ۾ روسيف پڙهائي جي هر مرحلي کي ڪاميابيءَ سان اڪرندي وئي. 1965ع پندرهن سالن جي عمر ۾ روسيف اعتدال پسند ”ڪوليج سيون“ کي ڇڏي، سينٽرل اسٽيٽ جي تعليمي اداري اڪوايڊ (aco-ad) پبلڪ اسڪول ۾ داخلا ورتي. آمريت جي خلاف جدوجهد ۾ حصو وٺڻ ان درسگاهه جي شاگردن جي روايت هئي. ان اسڪولن سان وابستگي کان پوءِ روسيف کي ملڪ جي سياسي صورتحال جو صحيح اندازو ٿيو. هوءَ اڳ ۾ ئي سوشلزم کان متاثر هئي پر هاڻ سندس زندگي هڪ نئين واٽ تي هلڻ لڳي. رومن ڪيٿولڪ نظرين جي مالڪ جيلما روسيف 21 سالن جي وهيءَ ۾ ئي ڪميونسٽ تنظيم ”نيشنل لبريشن ڪمانڊ“ جي هٿياربند سرگرمين ۾ حصو وٺڻ لڳي. 1964ع ۾ هوءَ گوريلا گروپ ”ڪولينا“ ۾ شامل ٿي وئي، جنهن جو مقصد فوجي آمريت جي خلاف وڙهڻ هو. روسيف جا مائٽ سندس انهن سرگرمين کان اڻ ڄاڻ هئا ۽ هن به ٻڌائي کين پريشان ڪرڻ نه ٿي چاهيو، تنهن ڪري خاموشيءَ سان ڪم ڪندي رهي.
ڪولينا جي ”مينس گيرائس برانچ“ ڏاڍي سرگرم هئي. ان برانچ جي هٿياربند ڪارڪنن جو انگ هڪ ڊزن کان وڌيڪ نه هو. ان برانچتي بئنڪن کي ڦرڻ،گاڏين جي چوري ۽ بم ڌماڪن جا الزام هئا. پر انهن سڀني سرگرمين جي دوران جانين جو ڪو به نقصان نه ٿيو. اها ڳالهه 1969ع جي شروعات جي آهي، جڏهن ”مينس گيرائس“ هڪ بئنڪ ۾ ڌاڙو هنيو. بدقسمتيءَ سان ان ڦر جي نتيجي ۾ ان گروهه جي ميمبرن جي گرفتاري عمل ۾ آئي. پر تنظيم جي ٻين ميمبرن، پنهنجن ساٿين کي ڇڏائي ورتو. پر ان ڏينهن پوليس ان گروهه جي ٺڪاڻي تي ڇاپو هنيو. مينس گيرائس جي ڪارڪنن مشين گنن جو گهڻو استعمال ڪيو، جنهن جي نتيجي ۾ ٻه پوليس وارا مارجي ويا ۽ هڪ زخمي ٿي پيو. ان حادثي ۾ مينس گيرائس جو هڪ اڳواڻ به گرفتار ٿيو، جنهن جي روسيف جي گهر اچ وڃ رهندي هئي. ان صورتحال جي ڪري روسيف هر رات جڳهه بدلائڻ تي مجبور ٿي پئي.
گهر بدريءَ کان اڳ روسيف ۽ سندس ساٿين پنهنجن پنهنجن گهرن ۾ موجود تنظيمي حوالي سان سمورو مواد ذيان ڪري ڇڏيو. روسيف ڪجهه هفتا ”بيلو هاريز وتئي“ ۾ ٽڪي. ان دوران هوءَ لڳاتار ”ڪولينا“ جي صورتحال کان واقف رهڻ جي ڪوشش ڪندي رهي. ڪجهه ڏينهن کان پوءِ تنظيم کيس ۽ سندس ساٿين کي ”ريوڊي جينرو“ منتقل ٿيڻ جي هدايت ڪئي. اتي پهچڻ کانپوءِ ٺڪاڻي تي ڪولينا جي ميمبرن جي گهڻي انگ هئڻ سبب روسيف کي جاءِ نه ملي، تنهن ڪري هوءَ پنهنجي ماسيءَ جي گهر ۾ ٽڪي ۽ تسلسل سان تنظيم جي مدد ڪندي رهي.
ان دوران سندس ملاقات ”ڪارلوس فرينڪلن پيڪا سائوڊري ارائوجو“ سان ٿي. ٻئي هڪ ئي ملاقات ۾ هڪٻئي جي ويجهو اچي ويا. تنظيمي ۽ سياسي مصروفيتن ۽ هڪ جهڙن خيالن ٻنهي کي ايترو ته ويجهو آڻي ڇڏيون جو هو ٻئي شادي جي ٻنڌڻ ۾ ٻڌجي ويا. اها روسيف جي ٻي شادي هئي. ان کان اڳ 1968ع ۾ هڪ سال جي ملاقات جي نتيجي ۾ پاڻ کان پنج سال عمر ۾ وڏي آرمي جي ملازم ڪلايوڊوگالينو لنهارس سان شادي ڪئي هئائين، پر 1970ع جي شروع ۾ هن ڪلاڊيو کان عليحدگي اختيار ڪري ڪالورس ڊي ارائوجو سان شادي ڪري ورتي، جيڪو صحافي هئڻ سان گڏ ڪميونسٽ پارٽي جو رڪن ۽ مشهور قانوندان جو پٽ هو. برازيلين ڪميونسٽ پارٽيءَ ڪولينا ۽ پاپولر روي ليوشنري وين گارڊ جي اجلاس جي رٿ پيش ڪئي. ڪيترن ئي اجلاسن کانپوءِ انهن تنظيمن جو پاڻ ۾ انضمان ٿي ويو ۽ ريوليوشنري آرمڊ وين گارڊ پارلمرس (وي-اي-آر پالمرس) جو قيام عمل ۾ آيو. ارائوجو کي وي اي آر پالمرس جي ڇهن مکيه اڳواڻن ۾ چونڊيو ويو. ان سياسي جماعتن جو بنياد ماڪسزم ۽ مقصد انقلابي جنگ ۽ هڪ اهڙي اسٽيبلشمينٽ جو قيام هو، جيڪا پورهيتن تي ٻڌل هجي ها ته جيئن اها طاقت کي وس ۾ ڪري، سوشلزم پکيڙي سگهي. ڪن حلقن جو خيال آهي ته ان تنطيم کي هلائيندڙ ”روسيف“ هئي، جيڪا پئسن جو بندوبست به ڪندي هئي، پر ڪجهه ماڻهو ان ڳالهه کي درست نه ٿا سمجهن.
روسيف 18 جون 1969ع تي ”سائو پالو“ جي گورنر وٽ ٿيل چوري جي به ماسٽر مائينڊ سمجهي وڃي ٿي. جنهن ۾ چورايل مال جي ڪل ماليت 25 لک ڊالر هئي. اهو سندس هٿياربند جدوجهد جو سڀ کان فائدي وارو ڪم سمجهيو وڃي ٿو. پر گهڻي پئسي گڏ ڪرڻ جي باوجود تنظيم ۾ ٻڌي قائم رهي نه سگهي ۽ اها جلد ئي ٻن حصن ۾ ورهائجي وئي. هڪ گروهه هٿياربند جدوجهد جو حامي هو، جڏهن ته ٻيو پُرامن طريقن جو طرفدار هو. هٿياربند جدوجهد جي حامي گروهه جو نالو پيرا ملٽري وي پي آر رکيو ويو. جنهن جي اڳواڻي ”لمارڪا“ جي حوالي ڪئي وئي، جڏهن ته ٻيو گروهه ”وي اي آر پارلمرس“ جي نالي سان ئي ڪم ڪندو رهيو. روسيف جي حمايت ٻئي گروهه کي حاصل هئي.
وقت ايئن پئي گذريو، جو هڪ ڏينهن روسيف کي پنهنجي پارٽي جي ٽن اهم ميمبرن هوزي، الادو ۽ روبيرو جي گرفتاريءَ جو اطلاع مليو. روبيرو، پوليس جي تشدد جي دٻ جهلي نه سگهيو ۽ هن سائو پالو جي ”رائو روگا شابار“ جي نشاندهي ڪري ڇڏي، جيڪو تنظيمي ساٿين جي ملاقات جو هنڌ هو. 16 جنوري 1970ع تي پوليس ٽيم روبيرو کي مجبور ڪري ڏسيل بار ۾ وٺي وئي. پوليس اتي موجود تنظيم جي هڪ ٻئي ميمبر کي گرفتار ڪري ورتو. پوليس پنهنجي ڪارروائي ختم ڪري واپس وڃڻ واري هئي جو غير متوقع طور تي روسيف اتي پهچي وئي ۽ جيئن ئي کيس ماحول ۾ ڇڪتاڻ جو احساس ٿيو ته هوءَ گهٻرائجي اتان ڀڄڻ لڳي، سندس ان حرڪت پوليس کي شڪي ڪري ڇڏيو. هنن روسيف کي روڪي سندس جڙتي ورتي ته وٽائنس هٿيار نڪتا، ايئن کيس گرفتار ڪيو ويو.
روسيف کي او پي اي اين هيڊڪوارٽر نيو ويو، جتي ٻاويهن ڏينهن تائين لتن، مڪن، ڏنڊن ۽ بجلي جي جهٽڪن سان سندس ميزباني ڪئي وئي. ساڻس گڏ هڪ قيدي عورت ”ميريا لوئيسا بلوڪا“ جو چوڻ آهي ته روسيف کي گاڏيجي تارن سان جهٽڪا ڏنا ويا. اڳتي هلي روسيف ساڻس تشدد ڪندڙن جا نالا شاهدن سميت عدالت ۾ پيش ڪيا. سخت تشدد جي ڪري روسيف تنطيم جي ڪجهه ٺڪاڻن جو پوليس کي پتو ٻڌائي ڇڏيو، پر ارائوجو ۽ مارياسلسني مارٽنز جهڙن سرگرم اڳواڻن جا نالا لڪائڻ ۾ ڪامياب رهي. روسيف کي نه رڳ ڇهن سالن ٽيپ جي سزا ڏني وئي، پر سندس ارڙهن سالن لاءِ سياسي حق به سکيا ويا. لڳاتار ڪوششن جي نتيجي ۾ 1972ع ۾ کيس جيل مان ڇوٽڪارو مليو. قيد وارن ڏينهن ۾ هوءَ غدودن جي بيماري ٿائرائڊ ۾ مبتلا ٿي چڪي هئي ۽ سندس وزن 20 ڪلو گهٽجي چڪو هو.
جيل مان ڇٽڻ کان پوءِ روسيف ڪجهه وقت پنهنجي گهروارن سان گذاريو ۽ پنهنجي حالت بهتر ڪئي. ان کان پوءِ هوءَ پارٽو لوالبچري منتقل ٿي وئي. جتي سندس مڙس پنهنجي سزا جا آخري ڏينهن گذاري رهيو هو. جنهن کي روسيف جي گرفتاري کانپوءِ 12 اگسٽ 1972ع تي گرفتار ڪيو ويو هو. روسيف پنهنجن ساهرن ۾ رهي ۽ لڳاتار پنهنجي مڙس سان رابطي ۾ رهي ۽ کيس سياسي ڪتاب ۽ ناول، اخبارن ۾ ويڙهي پهچائيندي رهي. جدوجهد جي نتيجي ۾ ارائوجو کي به آزاد ڪيو ويو.
جيل جون سختيون سهڻ کانپوءِ سڪون جو ساهه کڻندي ئي ”روسيف ريوگرينڊي ڊوسول فيڊرل يونيورسٽي“ جي اڪنامڪس ڊپارٽمينٽ ۾ داخلا ورتي، جتان هن 1977ع ۾ گريجوئيشن مڪمل ڪئي. البت هن ڀيري پاڻ يونيورسٽي شاگردن جي تحريڪ ۾ حصو نه ورتائين. گريجوئيشن کان پوءِ هن ”فائونڊيشن آف اڪنامڪس اينڊ اسٽيٽڪس“ ۾ انٽرن شپ شروع ڪئي. فائونڊيشن ۾ سندس اميدوارين ۾ مختلف ادارن جي اسڪالرن پاران وصول ٿيندڙ مواد کي مرتب ڪرڻ هو. هوءَ نه رڳو ليڪچرز وصول ڪندي هئي، پر اسڪالرن جي بحث ۾ به حصو وٺندي هئي.
پنهنجي تعليمي سلسلي کي اڳيان وڌائڻ جي لاءِ روسيف 1978ع ۾ ڪمپيناس اسٽيٽ يونيورسٽي ۾ ٻيهر داخلا ورتي ته جيئن اڪنامڪس ۾ پنهنجي ماسٽرس جي ڊگري مڪمل ڪري سگهي. ان دوران هوءَ اهڙن بحثن ۾ حصو وٺندي رهي، جن جي شروعات پارلمرس جي پراڻن ميمبرن ڪئي هئي، جن ۾ ارائوجو به شامل هو. اهي همراهه ڪارل مارڪس جهڙن فلسفي جي ڪارنامن کان متاثر ۽ سياسي منظرنامي ۾ اُڀرڻ جي لاءِ صحيح وقت جا منتظر هئا. روسيف يونيورسٽي ۾ داخلا ته ورتي، پر تعليم جي آخري دور ۾ پنهنجي ٿيسس جمع نه ڪرائڻ سبب ڊگري حاصل نه ڪري سگهي.
سٺي وقت جي اوسيئڙي ۾ روسيف جي زندگيءَ جا ڏينهن ”پارٽو اليچري“ ۾ گذرندا رهيا. ڊيموڪريٽڪ ليبر پارٽي (پي ڊي ٽي) جي مختلف چونڊ مهمن ۾ حصو ورتو. پنهنجو سياسي ڪيريئر جاري رکندي روسيف نيٺ 1989ع ۾ لولاڊي ڊي سلوار برازيل جي اڳوڻي صدر جنهن جي جاءِ (روسيف والاري) جي ورڪرز پارٽيءَ ۾ شامل ٿي وئي.
سياسي جدوجهد جي دوران روسيف کي جڏهن پنهنجي مڙس ”ڪارلوس ارائوجو“ جو ڪنهن ٻي عورت سان لاڳاپن جو پتو پيو ته هن 1994ع ۾ کانئس عليحدگي اختيار ڪري ورتي ۽ نيٺ 2000ع ۾ ٻنهي ۾ طلاق ٿي وئي. ازدواجي زندگيءَ جو لاهيون چاڙهيون هن جي سياسي جدوجهد جي راهه ۾ رڪاوٽ بڻجي نه سگهي. هوءَ پنهنجي ڌيءَ پاؤلا روسيف ۽ پنهنجي ارادي جي پختگي سان مسلسل اڳتي وڌندي رهي.
2002ع ۾ ورڪرز پارٽي جو سربراهه لولاڊي سلواڊور برازيل جو صدر چونڊجي ويو. هن جنوري 2003ع ۾ روسيف کي ”توانائي پاليسي ڪاميٽي“ جو سربراهه مقرر ڪيو. پنهنجي شاندار ڪارڪردگي جي ڪري 2005ع ۾ کيس توانائي جو وزير مقرر ڪيو ويو، جيڪو عهدو برازيل ۾ وزيراعظم جي برابر سمجهيو وڃي ٿو. بدعنوانين جي الزام ۾ چيف آف پريذيڊنشل اسٽاف ”جوس ڊرڪيو، کي استعيفيٰ ڏيڻ پئي، جنهن جي متبادل طور صدر ”لولا ڊي سلوا“ جي ذهن ۾ فقط روسيف جي ئي نالو آهي. جنهن اها اهم ذميداري 21 جون 2005ع کان مارچ 2010ع يعني صدارتي چونڊن جو عمل شروع ٿيڻ کان پهرين تائين سنڀالي.
13 جون 2010ع تي ٻن سالن جي سوچ ۽ ويچار کان پوءِ روسيف، ورڪرز پارٽي پاران پنهنجي صدارتي مهم شروع ڪئي. سندس مقابلي ۾ سائو پالو اسٽيٽ جو گورنر ”جوزي سيرا“ هو. جيڪو سينٽر رائٽ اپوزيشن بلاڪ جو اميدوار هو. تنهن ڪري مقابلي کي ڏاڍو سخت سمجهيو پئي ويو. جوزي سيرا، ٻن سالن کان مقبوليت جي انتها تي هو. روسيف 3 آڪٽوبر تي چونڊن جي پهرين رائونڊ ۾ کٽڻ ۾ ڪامياب ٿي نه سگهي، ڇو ته سندس حاصل ڪيل ووٽ 50 سيڪڙي کان گهٽ هئا. چونڊ مهم جي دوران روسيف جي مخالفن سندس پارٽي جي ڪارڪنن جي مالي بدعواني جي معاملن کي خاص طور تي اڇالڻ جي ڪوشش ڪئي. پر صدارتي چونڊن دوران اقتصادي ترقي جي ڪري عام ووٽرن روسيف جي سياسي پارٽي ورڪرز پارٽي جي ڪارڪنن جي بدعنوانين کي اهميت نه ڏني، اعتدال پسند سياستدان جي حيثيت سان مشهور روسيف کي ووٽ ڏيڻ جي لاءِ لکين برازيلي شهرين قطار لڳائي ووٽ وڌا. برازيل جي سٺ شهرن ۾ عوام نئين متعارف ڪرايل بائيو ميٽرڪ نظام تحت بيلٽ پيپرن تي پنهنجن آڱوٺن جا نشان هڻي ووٽ جو حق استعمال ڪيو. نيٺ جيلما روسيف جي جدوجهد رنگ لاتو ۽ هوءَ صدارتي ڊوڙ ۾ ملهه ماري وئي. سندس ڪاميابيءَ جي لاءِ اطلاع تي عورتن سميت سندس لکين حامي رستن تي نڪري آيا.
صدارتي چونڊن دوران 56 سيڪڙو کان به وڌيڪ شهرين سندس حق ۾ ووٽ ڏنو، جڏهن ته سندس مد مقابل ”موزي سيرا“ کي 44 سيڪڙو ووٽ مليا. ايئن 2 نومبر 2010ع تي ٿيندڙ چونڊن جي نتيجي ۾ نيٺ برازيل جي صدر لولا ڊي سلوا جي اٺن سالن جو دور پڄاڻيءَ تي پهتو ۽ برازيل جي تاريخ ۾ پهريون ڀيرو هڪ عورت کي ملڪ جو صدر بنجڻ جو موقعو مليو.