سائنس، علم ۽ رسالا

وبا جا ڏينھن

ھي ڪتاب سنڌ جي نامياري پبلڪ ھيلٿ اسپيشلسٽ عبدالرحمٰن پيرزادي جي ڪورونا وائرس جي وبا بابت لکيل بلاگن تي مُشتمل آھي.
ڪتاب”وبا جا ڏينھن“ ۾ شامل بلاگ انھي وبا جي نالي ۾ بَوا کان بچائڻ ۽ انجي ڄاڻ ڏيڻ ۾ انتھائي ڪارآمد ثابت ٿيا آھن.انھن بلاگن ۾ ٻُڌايل آھي تہ ڪورونا ڇا آھي، انھي جون لِڇون ڪيتريون آھن، انھيءَ مرض جون علامتون ڪھڙيون آھن اھو ڦھلجي ڪيئن ٿو، انھي جو علاج آھي يا نہ، انھي جو بچاءُ ڪيئن ممڪن آھن.انھي تي موسمن جو اثر ٿئي ٿو يا اھي ڳالھيون صرف ڌُڪا آھن. ڪورونا جي سلسلي ۾ سماجي دُوري ۽ لاڪ ڊائون ڪيترو موثر ذريعو آھي
Title Cover of book وبا جا ڏينھن

ڪووڊ ـ ۱۹ جي 'پي سي آر' وسيلي تشخيص

ڪووڊ ـ ۱۹ جي بيماري جنھن ھيءَ ھلندڙ عالمي وبا برپا ڪئي آھي، ان جي ھجڻ جي پڪ ڪرڻ لاءِ جيڪا ليبارٽري مان تشخيص يا ٽيسٽ ڪرايون ٿا ان کي 'پي سي آر ـ ٽيسٽ' چيو ويندو آھي. ان ٽيسٽ وسيلي سارس ـ ڪوو۲ نالي ڪورونا وائرس جي نڪ يا ڳلي ۾ موجودگيءَ جي جانچ ڪئي ويندي آھي.
ھيءَ ٽيسٽ انتھائي اعتبار جوڳي تشخيص آھي. جنھن کي سائنس جي زبان۾ specific ڪوٺيو ويندو آھي.ھونءَ تہ سائنس ۾ سئو سيڪڙو صحيح ھجڻ جا امڪان نہ ھجڻ برابر ھوندا آھن، پر ھيءَ اھڙي ٽيسٽ آھي جنھن ۾ غلطيءَ وچان 'مثبت' يا پازيٽو ھجڻ جو امڪان نہ ھجڻ جي برابر ھوندو آھي. ھا غلطيءَ مان 'نيگيٽو' رزلٽ ٻن کان ڇويھ سيڪڙو اچي سگهي ٿي. جڏھن تشخيص جو نتيجو اھو ٻڌائي تہ ورتل نموني مان وائرس جو گهربل تعداد نہ مليو ۽ وائرس ھجڻ جو امڪان 'نہ' جي برابر آھي تہ سائنسي تحقيق جي نتيجي ۾ سامھون آيل سببن تي بہ ڌيان ڏيڻ گهرجي.
ھيٺ اھي حالتون بيان ڪبيون جن ۾ ورتل نموني مان وائرس ملڻ جا امڪان گهٽ يا نب ھجڻ جهڙا ھوندا آھن
① ورتل نموني ۾ وائرس جي موجودگي ۽ تعداد جو بيماريءَ جي مدت سان سڌو سنئون لاڳاپو آھي.
② نمونو ڪٿان ورتو ويو آھي ھيئن نڪ مان ورتل نموني ۾ ڳلي واري نموني جي مقابلي ۾ مثبت ھجڻ جا امڪان وڌيڪ ھوندا آھن.
③بيماريءَ جون علامتون ظاھر ٿيڻ سان ٽيسٽ جي مثبت اڇڻ جا امڪان گهٽبا ويندا آھن.
④مريض کان نمونو حاصل ڪرڻ کانوٺي ليباريٽري تائين پھچائڻ واري عمل ۾ گرمي پد، انساني غفلت وغيرہ بہ مثبت نہ اچڻ جي سببن ۾ شامل آھن
⑤ علامتون ظاھر ٿيڻ جي چوٿين ڏينھن مثبت ھجڻ جا امڪان سئو سيڪڙو مان گهٽجي ستر سيڪڙو ٿي ويندا آھن.
⑥ علامتون ظاھر ٿيڻ جي پنجين ڏينھن مثبت ھجڻ جا امڪان چاليھہ سيڪڙو ٿي ويندا آھن.
⑦علامتون ظاھر ٿيڻ جي اٺين ڏينھن مثبت ھجڻ جا امڪان ويھہ سيڪڙو ٿي ويندا آھن.
⑧علامتون ظاھر ٿيڻ جي نائين ڏينھن کان وري مثبت ھجڻ جا امڪان وڌڻ شروع ٿيندا آھن جيڪي ايڪويھہ سيڪڙو ٿي ويندا آھن.
⑨ علامتون ظاھر ٿيڻ جي ايڪويھين ڏينھن تي مثبت ھجڻ جا امڪان ڇاھٺ سيڪڙو ٿي ويندا آھن.
انھي حالت ۾ مريض ۾ موجود علامتون، انھن جي شدت ۽ ٻيون معروضي حالتون معالج کي صحيح تشخيص ڪرڻ ۾ سھائتا فراھم ڪنديون آھن.
جيڪڏھن ڪنھن بہ فرد جي 'پي سي آر' ٽيسٽ ھڪ دفعو منفي آئي تہ ٻيھر مثبت اچڻ جو امڪان بالڪل نہ ھجڻ برابر آھي. پر پوءِ بہ معالج کي پنھنجي اسپتال جي پاليسي يا ملڪي ھدايتن پٽاندڙ فيصلو ڪرڻ گهرجي.
ياد رھي تہ ھي ٽيسٽ نہ رڳو مھانگي آھي پر عالمي وبا جي ڪري ملڪن کي ان لاءِ گهربل ڪيميائي مادا خريد ڪرڻ ۾ پڻ ڪيتريون ئي رنڊڪون ۽ ڏکيائيون آھن. انڪري جڏھن معالج تجويز نہ ڪري تہ پاڻ ھرتو ھروڀرو تشخيص ڪرائڻ کان پاسو ڪرڻ گهرجي.