لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سچل سرمست ۽ سندس دؤر جا مرثياگو شاعر

ھن تحقيقي مقالي ۾ سچل سرمست جي سوانح، سچل سرمست جا مرثيا، سچل سرمست جي مرثيي تي شائع ۽ مرتب ٿيل ڪتاب، سنڌي مرثيي جي تاريخ، فڪر ۽ فن، سنڌي مرثيي جي وصف، گهاڙٽو ، سنڌي مرثيي جي تاريخ  ۽ اوسر  بابت ليک موجود آھن. ان کانسواءِ سچل سرمست ۽ ان جي همعصر مرثياگو شاعرن سيد ثابت علي شاه (سهيوگي)، بيدل (قادر بخش بيدل)، محمد يوسف (نانڪ يوسف)، فقير غلام حيدر گودڙيي ۽ خير شاهه جي سوانح حيات ۽ رثائي ڪلام شامل ڪيو ويو آھي. ڪتاب ۾ خيرپور جي عزاداريءَ ۽ مرثيي جو مقام، روهڙي جي عزاداري ۾ مرثيي ۽ زاري جو مقام ۽ سنڌي مرثيي بابت اديبن جا رايا پڻ شامل آھن.

Title Cover of book سچل سرمست ۽ سندس دؤر جا مرثياگو شاعر

زاري

”اهو لفظ فارسي لفظ”زاديدن“ مان نڪتل ڀانئجي ٿو، جنهن جي معني آهيروئڻ يا درد مان دانهون ڪرڻ. ازانسواءِ ”فرهنگ آنند راج“ ۾ زاري لفظ جي معني ڏنل آهي؛ گريه، ناله، اندوه، غم الحاج يعني منت سماجت ونيز به معني دعائيه آمده است. ”ممڪن آهي ته سنڌيءَ ۾ زاري نيزاري ڪرڻ، زار زار روئڻ ۽ ٻيا اهڙا اصطلاح منجهائس نڪتا هجن. . . . .(5)
”زاري“ پڻ سنڌي شعري روايت ۾ هڪ اهم ۽ قديم گهاڙيٽو آهي. شعري گهاڙيٽي جي لحاظ کان زاري وائي يا ڪافيءَ جي قالب ۾ چئي وڃي ٿي.
جيئن ته ”زاري“ هيئت ۾ ”وائي“ يا ”ڪافي“ آهي. انهيءَ ڪري چئي سگهجي ٿو ته ”زاري“ تڏهن کان رائج ٿي جڏهن کان ”وائي“ وجود ۾ آئي.
سنڌ ۾ ”زاري“ جو قديم ترين نمونو حضرت شاهه عبداللطيف ڀٽائيؒ جي رسالي ۾ سندن چيل سر ڪيڏاري ۾ ملي ٿو.