لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سچل سرمست ۽ سندس دؤر جا مرثياگو شاعر

ھن تحقيقي مقالي ۾ سچل سرمست جي سوانح، سچل سرمست جا مرثيا، سچل سرمست جي مرثيي تي شائع ۽ مرتب ٿيل ڪتاب، سنڌي مرثيي جي تاريخ، فڪر ۽ فن، سنڌي مرثيي جي وصف، گهاڙٽو ، سنڌي مرثيي جي تاريخ  ۽ اوسر  بابت ليک موجود آھن. ان کانسواءِ سچل سرمست ۽ ان جي همعصر مرثياگو شاعرن سيد ثابت علي شاه (سهيوگي)، بيدل (قادر بخش بيدل)، محمد يوسف (نانڪ يوسف)، فقير غلام حيدر گودڙيي ۽ خير شاهه جي سوانح حيات ۽ رثائي ڪلام شامل ڪيو ويو آھي. ڪتاب ۾ خيرپور جي عزاداريءَ ۽ مرثيي جو مقام، روهڙي جي عزاداري ۾ مرثيي ۽ زاري جو مقام ۽ سنڌي مرثيي بابت اديبن جا رايا پڻ شامل آھن.

Title Cover of book سچل سرمست ۽ سندس دؤر جا مرثياگو شاعر

روهڙي جي عزاداري

سچل سائين جا ٻه مرثيا جڳ مشهور آهن. . . . . يا ام المسلمين ۽ ٻيو هائي هائي سوز ٿيو سردار جو. . . . .
بلڪل انهي طرح جيئن فقير غلام حيدر جي خاندان جا فرد يا امام المسلمين وارو مرثيو پڙهندا آهن
سچل سائين جو ٻيو ”مرثيو هائي هائي سوز ٿيو سردار جو“ روهڙي ۾ پڙهيو ويندو آهي سچل سائين جو جو اهو مرثيو اختر درگاهي پنهنجي ڪتاب “سچل سائين ۽ درازي فيض ” ۾ شامل ڪيو آهي ان مرثيي بابت اختر درگاهي لکي ٿو ته ؛
روهڙي شهر ۾ پڙهيو ويندڙ سچل سائين جو مرثيو ٻارهن مصرعن تي مشتمل آهي ۽ اسان کي اها روايت به شروع کان ٻڌڻ ۾ پئي آئي ته انهيءَ مرثيي جا تمام گهڻا مصرع آهن، جيڪي گم ٿي ويا آهن.
جڏهن ته عام پڙهيو ويندڙ انهيءَ مرثيي جو ٿلهه وائيءَ ۽ ڪافيءَ جي ٿلهه وانگر ڏيڊ سٽو آهي، اهو مڪمل مرثيو سچل چيئر خيرپور مان دستياب ٿيو. ان قلمي نسخي ۾ 39 مصرعا شامل آهن
اختر درگاهي جو اهو ڪتاب سچل چيئر خيرپور پاران ڇپجي پڌرو ٿيو آهي.
روهڙي سکر جي عزاداري جي حوالي سان شاهه عبداللطيف ڀٽائيؒ جي زاري پڻ مشهور آهي جيڪا هي آهي:
اڄ پير مؤمنن جا مديني ڇڏ هليا
مدينو ڇڏي هليا سي مدينو لڏي هليا
سچ چنڊ مصطفى ڏي يڪدل گڏي هليا
هئي هئي انڌارو ٿئو ان ري تارا لڏي هليا
اڄ مير مومنن جا مدينو ڇڏي هليا

سکر ۽ حيدرآبادي لهجي جي فرق جي ڪري هر ڪو پنهنجي علائقي ۾ پنهنجي انداز سان هي زاري پڙهندا آهي.