سنگاپور جا شروعاتي اسڪول
هونءَ هجڻ ته ائين کتو ٿي ته سنگاپور جا اهي امير انڊين يا انگريز حاڪم تعليم عام ڪرڻ بدران ٻارن کي جاهل رکن ها جيئن هو سدائين ٽهي در ٽهي سندن غلام ٿي ڪم ڪن ها. جيئن اسان وٽ سنڌ بلوچستان جهڙن صوبن ۾ هلندي سرنديءَ وارن نٿي چاهيو ته ڪا تعليم عام ٿئي. پنهنجن ٻارن کي ولايت موڪلي پڙهائي ورتو ٿي پر سرڪار غريبن جي ٻارن لاءِ ڳوٺ ۾ اسڪول کوليو ٿي ته هنن ان کي به اوطاق ٺاهي رکڻ بهتر سمجھيو ٿي. جيتوڻيڪ اسلام علم حاصل ڪرڻ جي تلقين ڪري ٿو پر اسان وٽ مسلمان وڏيرن، جاگيردارن، رئيسن ۽ حاڪمن نه اسڪول کولرائڻ ۾ حصو ورتو ٿي ۽ نه مدرسي خٿاب جي پوئواري ڪئي ٿي. وري به شاباس هجي هندن، پارسين ۽ انگريزن کي جن تعليم عام ڪرڻ لاءِ اسڪول کوليا، جن کي اسان ظاهري طرح اڄ به گاريون ڏيندا اچون پر هر هڪ چاهي ٿو ته سندن ٻارن کي ڏيارام ڄيٺمل (D.J) سائنس ڪاليج ۾ داخلا ملي. ميٺا رام ۽ سيوا ڪنج هاسٽلن ۾ رهائش ملي. ماما پارسي (B.V) ۽ نادر جي ايڊلجي ڊِنشا (NED)، سينٽ جوزف، جيسز ۽ ميري ڪاليجن ۽ اسڪولن ۾ داخلا ملي.
سنگاپور ۾ جيئن ئي ماڻهن جي رهائش شروع ٿي ته هڪ هندو واپاريءَ نارايانا پلي (Pillay) ٻارن جو تامل اسڪول پنهنجي خرچ تي کوليو. ڪجھه عيسائي تبليغ وارن به ڪئنٽوني چيني زبان جا، هڪ هوڪين چيني زبان جو ۽ هڪ انگريزي اسڪول کوليو. اهي تمام ننڍڙا اسڪول هئا ۽ هڪ ڪئنٽوني اسڪول ۾ ته فقط اٺ ٻار هئا. ڪجھه نيڪ مسلمان مذهبي سوداگرن ملئي ٻارن لاءِ پڻ ٻه ٽي خٿاب کوليا جيڪي قرآن اسڪول سڏيا ويا ٿي. ان قسم جا اسڪول اڄ به سنگاپور جي ڪيترن هنڌن تي آهن جتي مڪاني توڙي ٻاهرين ملڪن جي مسلمانن جا ٻار قرآن جي تعليم وٺن ٿا. قرآن اسڪولن ۾ ٻارن کي عربي ۾ قرآن پڙهڻ کان سواءِ قرآن جون ڪجھه آيتون به ياد ڪرايون ويون ٿي. ان کان سواءِ مذهبي ۽ اخلاقي ڳالهيون ۽ قصا ڪهاڻيون ٻڌايون ويون ٿي. ڪن اسڪولن ۾ ملئي زبان سان گڏ ڪجھه ٻيا سبجيڪٽ جهڙوڪ سائنس، مئٿس، تواريخ، جاگرافي به پڙهائي وئي ٿي.
بهرحال اهي ننڍا ننڍا اسڪول 1819ع ۾ انگريزن جي اچڻ کانپوءِ شروع جي ٻن ٽن سالن ۾ ئي کلي ويا هئا. 1823ع ۾ رئفلس “سنگاپور انسٽيٽيوشن” جو بنياد وڌو. جيڪو پوءِ “سنگاپور فري اسڪول” جي نالي سان سڏجڻ لڳو ۽ پوءِ آخر ۾ Raffles Institution ڪوٺجڻ لڳي. اهو هڪ انگريزي پرائمري اسڪول هو جنهن ۾ ملئي، چيني ۽ هندستاني رهاڪن جا ٻار پڙهيا ٿي. 1830ع ۾ ان کي سيڪنڊري اسڪول جو درجو ڏنو ويو ۽ ان جو خرچ پکو حڪومت هلائڻ لڳي. ان ۾ فقط ڇوڪرا پڙهيا ٿي. 1844ع ۾ ان ئي جھڙو هڪ ٻيو اسڪول Raffles Girls School. ڇوڪرين لاءِ پڻ کوليو ويو. (پورن هڪ سئو سالن بعد 1944ع ۾ هالا ۾ ڇوڪرن جو اسڪول کليو.)
انهن اسڪولن کان سواءِ سنگاپور ۾ انگريزي تعليم جا ڪجھه ٻيا اسڪول به کليا. 1842ع ۾ چيني ڇوڪرين لاءِ سينٽ مارگريٽ اسڪول کليو ۽ 1862ع ۾ ڇوڪرن لاءِ سينٽ ائنڊريو نالي اسڪول کليو. اوڻيهين صديءَ جي باقي اڌ ۾ سنگاپور ۾ ڪيترائي حيدرآباد جي سينٽ مئري ۽ سينٽ بوناوينچر جهڙا اسڪول کلي پيا. جن مان ڪجھه هي هئا:
• سينٽ جوزف انسٽيٽويشن.
• ڪانوينٽ آف هولي انفئنٽ جيسز اسڪول.
• سينٽ ائنٿوني بئائز اسڪول.
• سينٽ ائنٿوني گرلز اسڪول.
• ائنگلو چائنيز اسڪول.
• ميٿاڊسٽ گرلس اسڪول.
• فيئر فيلڊ گرلس اسڪول.
• سنگاپور چائنيز گرلس اسڪول.
1856ع ۾ ٻه ملئي اسڪول، هڪ تيلوڪ بلانگاهه ۾ ۽ ٻيو ڪئمپونگ گلام ۾کوليو ويو. تيلوڪ بلانگاهه وارو اسڪول بعد ۾ هاءِ اسڪول ٿيو ۽ پوءِ جلد ئي ان کي “ملئي ٽيچرس ٽريننگ ڪاليج” ٺاهيو ويو.