سنڌ مدرسي ۾
حسن علي آفندي ۽ سندس ساٿين، الهه بخش اٻوجهي ۽ ٻين ان کوٽ کي محسوس ڪندي سوچيو ته سنڌ جي گادي واري شهر ڪراچي ۾ هڪ اهڙو تعليمي ادارو قائم ڪجي جيڪو نه فقط سنڌ جي مسلمانن کي ديني تعليم پر دنياوي تعليم به ڏي. بيشڪ اهو هڪ خدائي خيال هو.
سنڌ مدرسة الاسلام جي قيام سان سنڌي مسلمانن ۾ هوريان هوريان تعليم ڏانهن رجحان وڌيو ۽ ان جا سنڌ جي مستقل تي ڪافي گهرا اثر پيا. سنڌ مدرسه السلام ڪيترائي ناليرا ماڻهو پيدا ڪيا، جن نه رڳو سنڌ جي سياسي ۽ سماجي زندگيءَ ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو، پر ننڍي کنڊ جي سياسي، تعليمي ۽ سماجي اُفق تي وڏا اثر ڇڏيا. پاڪستان جو باني قائد اعظم محمد علي جناح به سنڌ مدرسه الاسلام ۾ ئي پڙهيو.
سنڌ مدرسه الاسلام ۾ سندس وڏي ڀاءُ محمد ابراهيم ميمڻ کانسواءِ ڳوٺ ۽ ڀرپاسي جا ڪجهه مٽ مائٽ ۽ ٻيا ڇوڪرا به پڙهندا هئا. اهو سن 1944ع جو سال هو. داخلا ملڻ کان پوءِ ننڍڙو عبدالغفور پنهنجي ڀاءُ سان گڏجي ڪراچي اُسهيو، جيئن سنڌ مدرسي جي هاسٽل ۾ رهي پڙهائي شروع ڪري سگهي. ان وقت سنڌ مدرسو ڪيئن هو، عبدالغفور الستي ان جو نقشو هنن لفظن ۾ بيان ٿو ڪري.
“مدرسي ۾ هڪڙي پاسي اسڪول هو، جنهن ۾ پهرينءَ درجي کان وٺي مئٽرڪ تائين تعليم ڏني ويندي هئي. اسڪول جي وڏي بلڊنگ سان گڏ آفيسون ۽ پرنسپال جي رهڻ جي جاءِ ۽ هڪ ننڍڙو باغيچو به هو. ساڳي ئي پاسي ٻه وڏيون مسجدون هيون ۽ مولوين جي رهڻ جون جايون. ٻن پاسن کان ٻه وڏيون هاسٽلون هيون. هڪڙي اسڪولي شاگردن لاءِ ٻي ڪاليجي. هنن ٻنهي ۾ تڏهن به 300 کن شاگرد رهندڙ هئا، جيڪي سڄي سنڌ مان اچي رهندا هئا. سڀ چوٿون درجو انگريزي پنهنجن پنهنجن اسڪولن مان پاس ڪري سموري سنڌ کان ايندڙ هئا. پوءِ چار سال اسڪول واري هاسٽل ۾ رهندا هئا ۽ وڌيڪ پڙهڻون هوندو هئن ته ڪاليج واري هاسٽل ۾ داخل ٿيندا هئا. ڪاليج وري چوٿين پاسي هو. جنهن جي ڀر ۾ ميس يعني کاڌي رڌڻ ۽ کائڻ جون جايون، ڌوٻي گهاٽ ۽ ننڍي عملي جا ڪوارٽر هئا، ٻه هاسٽل سپرنٽينڊنٽ جا گهر به هئا. سڀ بلڊنگون گهڻو ڪري ٻه طبقه هيون پٿر جون سهڻيون. سڀني بلڊنگن جي وچ ۾ هڪ وڏو ڪشادو راند جو ميدان هو. جتي فوٽ بال، ڪرڪيٽ، والي بال به ٿيندي هئي. ساڳئي وقت ورزش لاءِ آکاڙو به هو. ڏاڍو سهڻو منظر هوندو هو (17)