الطاف شيخ ڪارنر

ارائونڊ دي ورلڊ

الطاف شيخ جو هي ڪِتاب سندس شروع جي ڪجهه ڊگهن سامونڊي سفرن جو آهي جيڪي هن ڪراچيءَ کان ڊئنمارڪ ۽ ناروي تائين ۽ عربي سمنڊ، هندي وڏو سمنڊ، ائٽلانٽڪ سمنڊ ۽ ڪئريبئن سمنڊ لتاڙي آمريڪا جي بندرگاهن بالٽيمور، نيويارڪ ۽ ويسٽ انڊيز جي ٻيٽن تي پھتو. ۽ ٻئي طرف خليج بنگال، ڏکڻ چيني سمنڊ ۽ پئسفڪ سمنڊ لتاڙي جپان جي بندرگاهن ۾ پھتو. ان کان علاوه بحر احمر (ڳاڙهو سمنڊ) لتاڙي مصر ۽ سئيز ڪئنال ۽ ميڊيٽرينين سمنڊ لتاڙي لنڊن ۽ لورپول، راسٽڪ (ايسٽ جرمني) جھڙن بندرگاهن ۾ جھاز کي لنگر انداز ڪيو ٿي. ان کان علاوه هن ڪِتاب ۾ ڪولمبو (سري لنڪا) ۽ چين جي بندرگاهن جو پڻ احوال آهي. 

  • 4.5/5.0
  • 23
  • 2
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • الطاف شيخ
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book ارائونڊ دي ورلڊ

بالٽيمور _ آمريڪا (U.S.A.)

• عيسائين جي عبادت گهر ۾

ڪالهه شام جو جھاز جي ڊيڪ تي چڪر ڏئي رهيو هوس ته هن شهر جيSea-mens’ Mission طرفان مائڪرو بس ايندي ڏٺم ۽ اتي جو انچارج، اسان جي جهاز تي ڪم ڪندڙ ڪرسچنن کان علاوه ٻين خلاصين کي به چرچ ۾ هلڻ لاءِ دعوت ڏيڻ لڳو. پر ڪير به انهن شوقن لاءِ ان وقت تيار نه هو. مون کي اوچتو ڏسڻ جوخيال آيو سو بس ۾ چڙهي ويٺس. رستي تي ٻين ملڪن جي جھازن اڳيان پڻ، گاڏي بيھاري جھازين کي دعوت ڏني ويئي، پر فقط هڪ يوناني جھاز تان ٻه ڇوڪراٽ چڙهيا_ سي به الاجي ڇا سوچي نڪري پيا جو اتي چرچ ۾ پھچي اٻاسين جو ڦھڪو لڳائي ڏنو هئائون.
چرچ شھر کان ويھه ميل پري ٻھراڙيءَ ۾ هئو ۽ ويجهڙائيءَ ۾ ڪو ٺھي راس ٿيو هو. سڄو عمدي عمارتي ڪاٺ جو ڪنڊائتو ٺھيل هو. سامهون، اسٽيج ڪجهه مٿاهين ٺھيل هئي جنھن تي وڏا عالم ويٺا هئا. سندن پٺيان، ڀت تي ڪا به حضرت عيسيٰ يا بيبي مريم جي مورتي نه هئي. فقط هڪ تمام وڏو، پنجويھه فٽ ڊيگهه جو پاڪ منڌيئڙو لڳل هو. هڪ همراهه ڪئليفورنيا کان خاص ليڪچر ڏيڻ لاءِ آيو هو، جنھن وڏي پُر سحر انداز ۽ لفاظي جادوگريءَ سان ماڻهن کي متاثر ڪيو. پاڻ پنجيتاليھه سالن جو ٿيندو ۽ ٻڌائين ته پنڌرهن سالن جو جڏهن هو ڇوڪرو هو ته هن کي نشي پتي جي عادت خراب سنگت مان پئجي وئي ۽ هو هر قسم جو نشو لڳاتار سورهن سالن تائين واپرائيندو رهيو. هن ٻڌايو، ”حالت اها ٿي وئي جو نه ماڻهن سان گڏ نه جانورن سان. پر پنھنجي پر ۾ پاڻ کي ڏاڍو سياڻو سمجهندو هوس ۽ سوچيندو هوس ته ڪا وڏي ڳالهه ٿو ڪريان. سڄي پاڙي ۽ شھر جو داداگير ٿي پيو هوس. ڇھه دفعا جيلن ۾ ڌڪيو ويس، پر نڪري اچڻ تي وري ساڳيا لاٽون ساڳيا چگهه. گهران پئسا نه ملندا هئا ته چوريون ۽ ڦرون ڪري به نشو ڪندو هوس. ذهني توازن سان گڏ جسماني صحت به خراب ٿي وئي. پر منھنجي مٿي ۾ اهو ئي اُٺ ته ماني ملي يا نه، پر نشو ضرور کپي. گهڻن ئي مون کي سڌارڻ جي ڪوشش ڪئي پر سڀ بيڪار ثابت ٿيو.
”پوءِ هڪ دفعي، اوچتو منھنجي من ۾ ڳالهه آئي ته اها غلط ڳالهه آهي ۽ پڪو ارادو ڪري، سدائين لاءِ نشو ڇڏي ڏنم. پنھنجو پاڻ کي مذهب ڏي رجوع ڪيم. اڄ ان نئين زندگيءَ کي به سورهن سال ٿي ويا آهن ۽ خدا جي فضل سان بچندو اچان. گهٽين ۽ ريل جي دٻي ۾، ڪتن ٻلن وانگر راتيون ۽ ڏينھن گذارڻ واري کي هاڻ گهر ٻار آهي. آئون خوش آهيان ته ٿورو ڪمايان ٿو پر حلال جي روزي کايان ٿو..“ وغيره وغيره. هن جي سڄي تقرير جو مفھوم اهو هو تهاڄ ڪلهه جي مشيني ۽ تکي دور ۾، جتي چپي چپي تي گناهن جي ڄار وڇايل آهي، اتي وڃايل سڪون حاصل ڪرڻ جو فقط اهو ئي طريقو آهي ته مذهب سان دل لڳائجي. دنيا جي رنگينين سان لاڳاپو رکڻ بدران پوءِ جي ثمر جو سوچجي ۽ پنھنجي حقيقي رب سان ناتو جوڙجي.“


• ”براڊ وي“ _بالٽيمور جو بدنام روڊ

ڪاٺ جي بينچن تي چوڌاري ويٺلن ڏي نھاريم. گهڻي ڀاڱي پوڙها ۽ اڌڙوٽ هئا، پر چڱا خاصا نوجوان به هئا. جيڪو همراهه اسان کي بس ۾ وٺڻ آيو هو سو به ڇويھه ستاويھه سالن جو ٿيندو. مون سمجهيو ٿي ته هھڙن ماڊرن ۽ مشغول ملڪن ۾ ماڻهو فقط بارن (شراب خانن) ۽ ڊانسنگ ڪلبن ۾ ئي ويندا هوندا. مذهب جھڙين ڳالهين ڏي، سو به آچر واري عياشي جي ڏينھن تي، ته هنن لاءِ ڏکيو ڪم هوندو. پر اهو خيال غلط ثابت ٿيو. هھڙي ماحول ۽ ملڪ ۾ به ماڻهو مذهب کي اهميت ڏين ٿا. هنن عياشين جو پنھنجي نموني سان ذڪر ڪرڻ مھل ۽ نشي کان پاڪ رهڻ جي دعا گهرڻ مھل ڪيترائي پوڙها ۽ نوجوان پڻ، هٿ مٿي ڪري اوڇنگارون ڏئي ٻاڏائي رهيا هئا.
ان علائقي ۾ شايد فقط گورا رهن ٿا، جو ڪو به ڪارو مون کي نظر نه آيو. هڪڙو اسان جي اڳيان ضرور ويٺو هو، جنھن لاءِ پھرين مون سمجهيو ته ڪو فارينر هوندو پر پوءِ جڏهن بس ۾ هلڻ لڳاسين ته هو به ساڳيءَ ۾، اسان سان چڙهيو ۽ ٻڌايائين ته هو بالٽيمور جو رهاڪو آهي، بندرگاهه وٽ رهي ٿو ۽ رازڪو ڌنڌو اٿس.
مائڪرو بس جڏهن بالٽيمور شھر پھتي ته يوناني جھاز جي ڇوڪرن ڊرائيونگ ڪندڙ همراهه کيچيو ته ”براڊوي“ روڊ تان هلڻ مھل کين اتي لاهي ڇڏي.
”هن وقت رات جو ٻارهين بجي ڌاري براڊ وي تي؟! براڊ وي ته هتي جو تمام بدنام روڊ آهي، جنھن تي رڳو شراب_ گهر، جوا خانا ۽ رستن تي فاحش عورتون نظر اينديون، جيڪي توهان کي ڌتاري گهر وٺي وينديون. ۽ اڪثر اهڙا مثال ٿيندا رهن ٿا ته پئساڦري، ڪا نشي جي شيءِ کارائي بيھوش ڪري، ڪنھن سنسان هنڌ تي اڇلايو ڇڏين. جتان جھاز تائين پھچندي پھچندي ماڻهو بي حال ٿيو وڃي.“
”نه. اسان ته براڊ وي تي لھنداسين. اسان جا ٻيا يوناني اتي آيل هوندا. سڄو ٽولو ٿي گهمنداسين.“
شيدي رازو جيڪو هيستائين ته پنھنجي منھن ”آسماني روشني....“ حمد ڳائي رهيو هو، تنھن نيٺ ٿڌو شوڪارو ڀري پنھنجي حساب سان”لاحول“ پڙهي، کين چيو: ”پٽ اها سٺي ڳالهه ناهي. خاص ڪري هينئر ”عبادت گهر“ مان ٿي، ماڻهو نيڪ ڪمن جو سوچي، وڃي گهر ننڊ ڪري. اهي رنون اهڙيون آهن جو هڪ دفعو انهن مان بيماري لڳانوَ ته پوءِ رب پناهه ۾ رکي. توهان ڏاها ٿيو ٻچا.“
ان وقت ٻئي ماٺ ٿي ويا پر جيئن ئي ٻه چار بلاڪ بس اڳتي هلي، ته وري هڪ يونانيءَ چيو: ”اهو آهي براڊ وي؟“
”نه. اهو اڃان نه آيو آهي.“
”اچي ته اسان کي ٻڌائجان. اسان لھنداسين.“
پر بس وارو همراهه شايد ان روڊ کان لنوائي پئي ويو. يونانين کي ته شڪ پئجي ويو ته هي براڊوي وٽان هلڻ نٿو چاهي، سو هڪ هنڌ بس بيھاري لھي پيا. بس هلڻ تي شيديءَ ٻڌايو ته هتي، نيويارڪ، فلڊلفيا ۽ ٻين ڪيترن ئي شھرن ۾ ته ايترا ڏوهاري قسم جا ماڻهو رهن ٿا ۽ ايڏي ته لاقانونيت آهي جو اسان، هتي جا ماڻهو پڻ ڊڄون ٿا. مون کين، هڪ ٻڌل واقعو ٻڌايو ته ڪيئن هڪ دفعي هڪ جھازيءَ کي ڇوڪرين ڪار ۾ لفٽ ڏني ۽ گهر وٺي وڃي سيڪس کانپوءِ ماري اڇلي ڇڏيائون. ان ڪري ڪيترن ئي فارينرس ۽ جھازين کي بالٽيمور جھڙن شھرن ۾ اڪيلو يا سج لٿي کانپوءِ ٻاهر نڪرڻ جي جهل ڪئي ويندي آهي.

• اڄ جو انسان ”روحاني سڪون“ بدران ”جسماني لست“ پٺيان ڊوڙي ٿو

بس واري همراهه ۽ شيديءَ کان مون پڇيو: آمريڪا هيڏو ترقي يافته ملڪ آهي پر ان ۾ ايتري لاقانونيت ڇو آهي، جو غنڊا ۽ نشي ۾ ڌت عورتون، عام جام واٽھڙن کي ڦرينديون وتن. ڇا پوليس ان جو نوٽيس نٿي وٺي، جيتوڻيڪ پوليس به جتي ڪٿي موجود آهي.
”بس پوليس به ڪڏهن مدد ڪري ٿي. ڪڏهن ان ڦڏي جي ڪمن ۾ پوڻ نٿي چاهي۽ نٽائي ٿي وڃي. بھتر آهي هرڪو ماڻهو پنهنجو پاڻ کي اهڙين جاين ۽ خراب ڳالهين کان پري رکي.“
”پر آخر ان لاقانونيت جو سبب ڇا آهي...؟“
”سبب اهو ئي اهي ته آزاد ملڪ آهي. هر ڳالهه جي اجازت آهي. پستول بندوق رکڻ تي به ڪا جهل پل ناهي. ڪو به ٻيڙي ماچيس وانگر جڏهن مرضي ٿئيس ته دڪان تان هٿيار وٺي، پاڻ سان رکي سگهي ٿو ۽ پنھنجي بچاءَ جي بھاني، جنھن کي وڻيس ان کي ڊيڄاريندو وتي. نتيجي ۾ لاقانونيت وڌي وئي آهي ۽ ڏوهه ڏينھون ڏينھن وڌندا وڃن. ٻيو وري هتي جي ٽي_وي ۽ هالي ووڊ فلمن ننڍي ٻار کي ئي غلط سوچڻ جي ترغيب ڏني آهي. اسان ننڍا هئاسين ته اسان کي راند لاءِ لاٽون يا ڪاٺ جي ڪار بابو وٺي ڏيندو هو ۽ هينئر وڏا ٿي هي حال ٿيا آهن. پر سوچيان پيو ته اڄ جو ٻار جن کي اسان ننڍي هوندي ئي کيڏڻ لاءِ پستول ۽ بندوق جھڙا رانديڪا ڏنا آهن سو وڏو ٿي الائي ڇا ڪندو.“ رازي ٻڌايو.
بس واري گوري آمريڪن تنھن تي چيو: ”منھنجي خيال موجب ڏوهن وڌڻ ۽ گناهن طرف لاڙو ٿيڻ جو وڏو ڪارڻ اهو آهي جو اڄ جو انسان ”روحاني سڪون“ بدران ”جسماني مزي“ پٺيان ڊوڙي رهيو آهي. ۽ جسماني لذت پئسو ٿي گهري، جنھن جي هيڪاندي هٻڇ ماڻهو کي ڏوهاري بنائي ڇڏيو آهي. ظاهر آهي ان پئسي کي حاصل ڪرڻ لاءِ چوري ڪري، ملاوٽ ڪري، ڪنھن جو حق غضب ڪري، رشوت وٺي غلط ڪم ڪري، وغيره وغيره _ سڀ ڏوهه آهن. پوءِ ڪو ڏوهه هيٺاهون ڏاڪو آهي ته ڪو مٿيون.“
فورٽ ايوينيو اچي چڪو هو. شيديءَ ٻڌايو ته هو هتي لھندو جو سندس اپارٽمينٽ ٻن بلاڪن بعد آهي. ان بعد سگهو ئي ’فورٽ ميڪنھري‘ واري پل ٽپي ’لوڪسٽ پائنٽ‘ تي بيٺل اسان جي جھاز وٽ مون کي بس اچي لاٿو. رات جا ٻارهن وڄي چڪا هئا. ڊيوٽي آفيسر کان علاوه باقي سڀ جھازي ان وقت گهاٽي ننڊ ۾ هئا.

• ايترن شيڊن جا شيدي ڪٿي نه ملندا

هتي، جيترا رنگن ۽ قد بت جا ماڻهو رهن ٿا اوترا شايد ئي ڪنھن ٻئي ملڪ ۾ هجن. جي پڇا ڪبي ته معلوم ٿيندو ته ڪنھن جو پيءُ انگلينڊ کان اچي رهيو هو ته ڪنھن جو ڏاڏو تڙ ڏاڏو چيڪوسلاويڪيا يا هنگري کان هتي اچي رهيو. ڪي رهاڪو اصل پولنڊ جا هوندا ته ڪي جرمني يا روس کان آيل. اهڙي طرح يورپ، آفريڪا ۽ ايشيا کنڊ کان علاوه، دنيا جي انيڪ ٻيٽن جا ماڻهو پڻ هتي اچي ”آمريڪن“ ٿي ويا آهن. پوءِ ڪي ڏهه ويھه سال اڳ جا Settleٿيل آهن ته ڪي ٽي چار پيڙهيون پھرين کان. آفريڪا جي به ڪنھن هڪ ملڪ جا شيدي ناهن، جو سندن رنگ بت هڪجھڙو هجي، پر جيڏو وڏو آفريڪا کنڊ آهي ۽ جيتر ا گهڻا ٻيٽ دنيا ۾ تھتي، ٽرنيڊاڊ، جئميڪا، ڊومينن، فلپين، پورٽريڪو جھڙا آهن اوترن ئي رنگن ۽ منھن مھانڊن جا ماڻهو هتي آمريڪا ۾ آهن. ڪن جو ڪارو رنگ، تکو ۽ چلڪيدار آهي ته ڪن جو ميرانجهڙو. ڪن جو هلڪو ڪارو آهي ته ڪن جو پپيئي جھڙو. ڪن جو ڪارو رنگ چاڪليٽيءَ جي ويجهو آهي ته ڪن جو ڳوڙهي ناسيءَ سان ملندڙ. ڪن جو ناسي ۽ سيلٽيءَ جي وچ ۾. ڪاري رنگ جي ايترن شيڊن جا شيدي ڪٿي به نه ملندا.
سندن مٿي جا وار وري ماڪوڙن جي ٽنگن جھڙا وڪڙيل ۽ مروٽيل. ڪن جا وار سَرَ جي ڪانن جھڙا اُڀا_ جھڙو مٿي تي سيڙه يا ڄاهو رکيو پيا وڃن. ڪن جا وار پکين جي آکيرن وانگر آرٽ جو ڪرشمو ته ڪن جا ماکيءَ جي مانارن جھڙا. ڪپڙا ته سندن ڏسي تعجب ٿو لڳي. آمريڪا مان فئشن اسان جھڙن ملڪن ۾ اچي ٿو. پر هتي جي شيدين کي شاباش هجي جو فئشن جي دنيا ۾ رهندي به پرواهه ئي نه! آفريڪا جھڙي غريب کنڊ جو شيدي موسم ۽ فئشن جو ڪجهه خيال رکي ان مطابق وڳو پوشاڪ پائي ٿو، پر هتي جا رهاڪو شيدي، عجيب رنگن، جھڙوڪ سائو، گلابي ۽ پيازي، فيروزي يا واڱڻائي رنگن جا سوٽ پائيندي ڪو شرم محسوس نه ڪندا. پر اهي به سولي نموني سان پاتل هجن، عاليشان سوٽ تي ڦاٽل يا ڇنل جوتو يا قميص جا چاڪ ٻاهر نڪتل يا اُڊڙيل. يا پتلون بوٽ بلڪل تازا دڪان تا وٺي پائي پر انهن مٿان پنڌرهن سالن جي پراڻي، ڦاٽل يا چتين لڳل سوڙهي يا جهٻي جئڪٽ! سڄي لئه خراب. زالون ۽ ڇوڪريون ته مردن کان به ٻه رتيون وڌيڪ. سمجهه ۾ نٿو اچي ته هي سڄو ڏينھن هن ملڪ ۾ جيئراجاڳندا فيشنبل ماڻهن سان گڏ هلن ٿا، هالي ووڊ جون فلمون ڏسن ٿاU.S.A. جي ٽي وي ۽ رسالن ۾ بھترين ڊريس ۽ پائڻ جا طريقا پڙهن ٿا ۽ ڪمائين به ڪافي ٿا. ته به گنديءَ ڪپڙي پھرڻ جي معاملي ۾ ”پاڻيءَ مٿي جهوپڙا، مورک اڃ مرن“ وارو حال اٿن. اهڙن ڪپڙن وارن جون تصويرون L.P. لانگ پلي گرامو فون رڪارڊن تي نظر اينديون.
هتي ڳائيندڙ شيدين جا ڪيترائي سٺا گروپ آهن. شيدي ماڻهو هونءَ به فطرتاً چرچائي ۽ خوش مزاج ٿئي ٿو. ۽ پنھنجي هنر ۾ ڀڙ پڻ. (هتي جو شيدي ڏوهن ۽ ڌاڙن چورين ۾ به پنھنجو مَٽ پاڻ آهي. بھرحال ڳائڻ جي خيال کان مون کي ته هتي جون شيدياڻيون: ڊائنا راس، ڊوناسمر، ٿري ڊگريز، سپريم، وابرٽا ڪيلي وغيره وغيره سڀ کان وڌيڪ پسند آهن ۽ ڳوٺ جون پڻ. قدرت سندن آواز ۾ خاص قسم جو جادو، مدهوش ڪندڙ ميٺاج ۽ Thrillڏنو آهي. اسٽيج شوز تي جن ڊوناسمر، ڊائنا راس وغيره کي مستي ۾ اچي، مائيڪ هٿ ۾ جهلي ”آءِ لو يو، آءِ لو يو_ لومي لومي لومي بيبي...“ لڳاتار پنجيتاليھه_ پنجيتاليھه منٽن لاءِ نچندي، جهومندي ۽ تڙڦندو ڳائيندي ٻڌو هوندو، سي ان ڳالهه ۾ يقين رکي سگهن ٿا ته مريض جي آپريشن ڪرڻ وقت سٺو سُر، ”انسٿيٽڪ_ايجنٽ“ ثابت ٿي سگهي ٿو، جنھن اڳيان اڪوپنڪچر به ڪجهه ناهي.
ساڳي طرح چرچن ۾ سنڌ جو محمد مسخرو هجي، يا آمريڪا جو سيمي ڊيوس_ يا ڪينيا، سينيگال، زائر، گني، نائجيريا، يوگنڊا جو شيدي_ ساڻن ڪو انگريز، چيني جپاني يا يورپي، مقابلو ڪري نه سگهندو.