ٽوڪيو_ جاپان
اڄ يوڪوهاما کان اسان جي جھاز جي رواني ٿيڻ کان ٿوري دير اڳ، اسان جو ڳوٺائي اشفاق ميمڻ موڪلائڻ آيو. پاڻ هن وقت هڪيدو (جپان جي اتراهين ٻيٽ) ڏي، سندس آفيس طرفان، واپاري ٽوئر تي وڃي رهيو هو. افغانستان کان آندل لومڙين جون کلون (جن مان منڪ ڪوٽ ٺھن ٿا) صفائي ۽ سٺائي لاءِ هڪيدو موڪليون وڃن ٿيون. پاڻ سندس جپاني شھر جي امپورٽ ايڪسپورٽ ڪمپنيءَ ۾ ٽوڪيو آفيس جو ڊئريڪٽر آهي. هو ٽويوٽا وئن ۾ چڙهي آيو هو، جيڪا سڄي سامان سان ڀريل هئي. سامان جي ڪري هن اندر بندرگاهه ۾ اچڻ مناسب نه سمجهيو. ان ڪري پري کان، ٻنوڙي جي پويان بيھي مون کي سڏيائين. کيس ان Vanگاڏيءَ سميت هڪ پئسينجر جھاز ۾ چڙهي هڪيدو (Hokkaido) ٻيٽ جي شھر سپورو (Sapporo)وڃڻو هو. سندس جھاز جي Sailing، اسان جي جھاز جي لنگر کڻڻ کان پوءِ ڪلاڪ ٻن بعد هئي.
اسان ٻئي سندس گاڏي جي بونٽ مٿان ويھي خبرون ڪرڻ لڳاسين. سندس چرچن ۽ سنڌي ڳالهائڻ جو اسٽائيل جيترو ڳوٺ ۾ مشھور آهي اوترو ئي هتي جپان ۾ پڻ. سندس جپاني ڳالهائڻ جو لھجو ۽ نمونو اهڙو آهي جو جپاني به متاثر ٿيو وڃن. ٿوري دير مس ڪا ٿي هوندي ته هڪ ”ڪسٽم پوليس“ جي ڪار اسان اڳيان لنگهي اڳتي وڃي بيھي رهي. اشفاق کي چيم ته هاڻ هنن کي شڪ پيو اٿئي ته اسان الائي جپان ۾ يا جپان کان ٻاهر، ڪا شيءِ اسمگل ڪري رهيا آهيون. هڪ ڄڻو جيسين ڪار جا شيشا چاڙهي لاڪ ڪري تيسين ٻيو همراهه اسان جي ويجهو پھچي ڀڳل سڳل انگريزيءَ ۾ اسان جي Identity پڇڻ لڳو ۽ شڪي نگاهن سان گاڏيءَ (Van) جي اندر نھارڻ لڳو_ جيڪا سڄي، لومڙين جي کلن۽ ايراني غاليچن سان ڀريل هئي. مون پنھنجي جپاني پاس ڏيکاري، سامهون بيٺل جهاز ڏي اشارو ڪري، ٻڌايومانس ته:”وتاشي وا فونينو فتوتسا.“(آئون جهاز جو چيف انجنيئر آهيان.“
اشفاق کان ڪاروباري ڪاغذن جو پڇيائين، جيڪيجانچي همراهه ٿڌو ٿيو ۽ پوءِ جپانيءَ ۾ خبرون ڪرڻ لڳو. اشفاق کي چيائين پنھنجو وزٽنگ ڪارڊ ته ڏي. اشفاق ڪارڊ ڏئي چيس: ”ڇا رڳو منھنجي ائڊريس وٺندين؟ پنھنجو اتو پتو به ته ڏي.“
ڪسٽم آفيسر شايد پنھنجي ائڊريس ڏيڻ نٿي چاهي، پر نيٺ ٻٽونءَ مان ڪارڊ ڪڍي چيائين: ”ڏيانءِ ٿو پر هن کي غلط استعمال نه ڪجانءِ.“
”اڙي تون ڏي ته سھي! هينئر ئي ماڳھين ڊپ وٺي ويئي. غلط ڪم ڪرڻ سان توهان اهڙا آهيو جو ڇڏيندائو.“
اشفاق اهڙي نموني سان چيس جو کانئس به کِل نڪري وئي. چيائين منھنجو جونيئر پيو اچي ۽ هو سکيا هيٺ آهي. دل ۾ نه ڪجو جي هو توهان کان ڪجهه پڇي يا ڏيکارڻ لاءِ چوي.
”پرواهه ئي نه ڪر.“ اشفاق چيس.
• ماهو نو جوتان_ اڏامندڙ غاليچو
سندس جونئر اچڻ سان، صحيح طرح ڊيوٽي ڪرڻ جو ثبوت ڏيڻ لاءِ هڪ دفعو وري اسان جا شناختي ڪارڊ ۽ ٻيا ڪاغذ هڪ هڪ ڪري غور سان ڏسڻ لڳو. اشفاق ٻڌايس: ”سپورو پيو وڃان.“ تنھن تي منھنجي پاس (Pass)ڏسي، اشفاق کي مون لاءِ چيو: ”هي ته سپورو نٿو وڃي سگهي. هن کي ته فقط ڪيوٽو، اوساڪا، ڪوبي ۽ يوڪو هاما وڃڻ جي اجازت آهي.“
”هي ماڳھين توهان جي جپان کي ئي اڄ رات سايونارا پيو چوي.“ پر همراهه کنگهيو به نه. مرڪڻ بدران ساڳيو گهنڊ نرڙ تي وجهي آرڊر ڪيائين ته گاڏي کوليو، گاڏي چيڪ ڪندس. اشفاق وئن جو پويون در کوليو ۽ ساڳي وقت سينئر آفيسر مون کي ۽ مون هن کي اک ڀڳي ته هي چڱو تنھنجو جونئر نڪتو. مٿان رکيل کلون ۽ غاليچا اٿلائي پٿلائي ڏسڻ لڳو. غاليچن جا رنگ، پئٽرن ۽ سنهو ڪم، سينئر ڪسٽم آفيسر ۽ آئون به ڏسڻ لڳاسين. ڪي ننڍڙا ننڍڙا رومالن جيڏا چورس غاليچا هئا، ڪي مصلي جيڏا هئا ۽ وڏي ۾ وڏا به کٽ جيڏا مس ٿيندا. اشفاق مون کي ٻڌايو:
”هي خاص ايران جي شھر مشھد ۽ اصفھان جا آهن ۽ هنن تي ايڏي ته محنت سان سنهو ڪم ٿيل آهي جو اتي ايران ۾ ئي مون کي پنڌرهن هزار رپيا في داڻو پيو هو ۽ ڪسٽم ڊيوٽي، سيل ٽئڪس، ڀاڙا ڀتا ۽ فائدو رکڻ بعد هتي پنجويھه کان ٽيُھن هزارن تائين ويندو.“
جونئر ڪسٽم آفيسر کي به غاليچا ڏاڍا وڻيا۽ هاڻ ٿورو ڍرو ٿي قيمت پڇڻ لڳو:”سمي ماسين! آنو، ڪوري وا اِڪُورا ديسڪا؟“
اشفاق قيمت ٻڌايس ته وات ڦاٽي ويس.
”تڪائي ديس. تڪائي ديس.“ (تمام گهڻي آهي).
اشفاق مون کي آهستي چيو:”هيءَ شوقينن جي شيءِ آهي جن وٽ پئسي کان وڌيڪ شيءِ جو قدر هجي.“
ڪسٽم آفيسر ڪجهه نه سمجهيو. هٿ لائي هڪ ٻئي پٺيان ڪجهه غاليچا ڏسندو ويو. هڪ غاليچي تي ماڻهن جون تصويرون هيون ۽ ڪورٽ جو نظارو ٺھيل هو.
”هيءَ حضرت سليمان جي ڪورٽ آهي.“ اشفاق ٻڌايس.
”ڪٿي جا آهن__؟“ ڪسٽم واري پڇيو
”مشرق جا ئي آهن. ايران جا.“
”بروبر. مون پڻ پنھنجن وڏن کان ان بابت ٻڌو آهي.” ڪسٽم آفيسر چيو.
”ٻيو به ڪي ٻڌو اٿئي يا بس__؟“ اشفاق پڇيس.
”ها.“
”ڇا بابت؟“
”ماهونو جوتان _ اڏامندڙ جادوئي غاليچو.“
”بلڪل صحيح ٻڌو اٿئي.“
”اهي واقعي ٿيندا آهن ڇا؟“ جپاني ڪسٽم آفيسر پڇيو.
”چئين ته اهي به ٺھرائي ڏين،“ اشفاق چيس، ”پر ناڻو خرچ ڪرڻو پوندءِ_ ماهو نو جوتان لاءِ.“
جونئر ڪسٽم آفيسر بھرحال ”ماهونو جوتان“ (جادو ئي اڏامندڙ غاليچي) لاءِ آرڊر ته نه ڏنو، پر اها سا مھرباني ڪيائين جو منھن جو گهنڊ گهٽائي، کِلي موڪللائي، هليو ويو.
پر پنج ڇھه منٽ ٻيا مس ٿيا ته وري ٻي ڪسٽم آفيسر جي ڪار اسان کي ڏسي بيھي رهي ۽ وري ساڳيا انٽرويو هلندا رهيا. نيٺ اشفاق کي چيم ته هاڻ يا ته پاڻ به کلي موڪلايون، جو هتي بيٺا هونداسين ته هرڪو شڪبو رهندو ۽ ڪسٽم وارا اسان مان بيزار ۽ اسان هنن مان. يا ته گنزا ويجهي آهي اوڏانھن هليا هلون، يا ته جان محمد ڪيريو جي گهر هلي ڪچھري ڪجي.