لِوَرپُول_(انگلنڊ)
مقبول ۽ اصغر (جونئر انجنير ۽ اليڪٽريڪلانجنير) جھاز تي ڪنجوس مشھور آهن. مقبول هڪ ڏينھن ڇَٽِي وٺي آيو. ڪنھن چيو مقبول جھڙو ڪنجوس ماڻهو ڇَٽي ڪيئن وٺي آيو آهي. انگلنڊ ۾ مينھوڳي ته هن کان اڳ به هوندي هئي. اڳ ۾ ته ڪڏهن به هن کي اهڙو خيال نه آيو هو.
”بس يار ڦاسي ويو. مينھن اچي ورايس سو مجبوريءَ ڪري ورتائين.“ هڪ ٻئي چيو.
”بھرحال کوڙو لڳي ته ڪونه ٿو ته مينھن لاءِ ڪري چاليھه رپيا (ٻه پائونڊ) خرچ ڪندو. ان کان ته هو مينھن ۾ پُسي ڀت ٿيڻ بھتر سمجهندو آهي.“ ٻئي ٽيڪا ٽپڻي ڪئي.
”سو ڪير ٿو چوي ته هن پاڻ کي مينھن کان بچائڻ لاءِ ورتي، هن ته سامان کي پسڻ کان بچائڻ لاءِ ورتي. پنھنجي جان کان وري به کيس خريداري پياري آهي.“
________ ______
اصغر نيٺ پڙ ڪڍي بيھي رهيو ته هن کي ڪنھن به صورت ۾ موڪل گهرجي جو سندن گهر ۾ حالت صحيح ناهي. جھاز کي ته وطن پھچندي پھچندي اڃان مھنو لڳي ويندو. آخر فيصلو ٿي ويو. ڪنھن چيو:
”اصغر باءِ ايئر ڪراچيءَ پيو وڃي، سو به پنھنجي خرچ تي.“
”ڪمال آهي! واقعي ضروري ڪم ٿي پيو اٿس نه ته ڪنجوس ماڻهو شھر جو شھر هلڻ لاءِ به بس جو ڀاڙو نه ڏئي، سو هوائي جھاز جي لوورپول کان ڪراچي ٻه هزار ٻه سو رپيا ٽڪيٽ ڪيئن ڏيندو.“
”2200 رپيا نه پر 2150 چئه. 50 رپين جو جھاز جي باٿ روم مان شئمپو يا عطر نه کڻندو ڇا؟“
_______ _______
لنڊن ۾ رهندڙ هڪ پاڪستاني ڊاڪٽر اسلم گھلوءَ ٻڌايو ته انگريزن کي ان ڳالهه تان خار ٿي لڳي ته هنن جي گهٽين ۾ رهندڙ پاڪستانين جي گهرن مان منجهند کان ٻوڙ ۽ مسالي سڙڻ جي ڌپ ٿي اچي.
_______ ______
اسلم گھلوءَ کان پڇيم ته ”انگريز پيريءَ ۾ نوڪري يا اوور ٽائيم نه ڪن ڇا؟“
”اهي رڳو آچر جي اخبار جا معما ڀرين ۽ سمنڊ جي ڪناري تي ليٽي، ان ۾ بدن سيڪين.“
پاڻ ٻڌايائين ته الغوزي تي ڌن وانگر انگريزي Jazz آهي منجهس Thrill ٿوري دير کانپوءِ ٿي اچي. وري به الغوزي يا بينن وارو سر ۾ جهٽ اچي ويندو آهي، پر Jazz وارو وقت ٿو وٺي.
________ _______
لنڊن ۾ رهندڙ سنڌ يونيورسٽي جي ڪيمسٽري ڊپارٽمينٽ جي هدايت الله ميمڻ ٻڌايو ته اسان وٽ غريب ماڻهو معنيٰ هن وٽ ٽي ويلا کائڻ لاءِ ۽ سرديءَ کان بچڻ لاءِ ڪپڙو به نه هوندو. پر هتي يورپ ۾ ڪو چوي ته هو غريب آهي معنيٰ هن جو مطلب آهي ته سال ۾ هو هڪ دفعي کان وڌيڪ ڪَناري (Canary)يا هوائي (Hawaii)ٻيٽ تي موڪلن لاءِ نٿو وڃي سگهي.
______ ______
هئمبرگ جي سينٽ پولي علائقي ۾ هڪ پاڪستاني احمدي ڇوڪرو مليو. پاڻ پاڪستان مان غيرقانوني طور تي هتان اچي نڪتو هو. پنج ڇھه مھينا پيزا ٺاهڻ واري هوٽل ۾ بصر وڍڻ جو ڪم ڪيائين. هاڻ بئريگيري. کانئس پڇيم ته اڄ ڪلهه جرمني ۾ ڌارين کي اچڻ نٿا ڏين. خاص ڪري ايشيا جي ماڻهن کي ۽ جيڪي غيرقانوني اچي چڪا آهن انهن کي به لڏائين پيا. پاڻ ڪيئن هتي رهجي ويو آهي.
ٻڌايائين ته هو ڪجهه مھنا لڪندو رهيو. ”پوءِ هڪ ڏينھن، جڏهن مون کي کڻي جهليائون ته غيرقانوني طور ڇوهتي ٽِڪي پيو آهيان ته اهو بھانو ٺاهي همدردي حاصلڪيم ته آئون قادياني آهيان، ان ڪري مون تي پاڪستان ۾ ظلم ڪياويا. گهر ساڙيو ويو. هاڻ واپس ملڪ ويندس ته اتي جا ماڻهو مون کي ماري رکندا. اهو ٻڌي، هتي جي حڪومت سچ سمجهي، مون کي همدردي طور اجازت ڏئي ڇڏي ته هنن جي ملڪ ۾ ڀلي هميشه لاءِ رهي پوان.“ هو کلڻ لڳو، ڄڻ ڪو وڏي سورهيائيءَ جو ڪم سر انجام ڏنو هجيس.
______ _______
هئمبرگ جي ريلوي اسٽيشن تي هڪ ٿلهي آفريڪن عورت بيٺي هئي. چيف آفيسر ۽ آئون کانئس پڇندا رهياسين ته ڪھري ملڪ جي آهين؟ سندس مڙس باٿ روم ۾ ويل هو.
”گهانا...؟ ڪينيا...؟ نائجيريا...؟“ اسان ڌڪا هڻندا رهياسين، پر هوءَ به ٻڌائي نه. چئي پاڻهي سلهيو. چيف آفيسر چيو: ”ڀڄ ته ڀڄون، اجهو ته سندس راڪاس جھڙو مڙس باٿ روم مان نڪتو ۽ اسان جا سرنهه جا ڌاڻا ڪري ڇڏيندو.“
اسان کي ويندو ڏسي ٻڌايائين ته هوءَ ٽانگانيڪا جي آهي. سڄي گوري اڇي ملڪ ۾ هڪڙي ڪاري عجيب لڳي رهي هئي! کانئس موڪل وٺي اسان ساڻس گڏ فوٽا ڪڍايا. اسان کي ڏسي اوسي پاسي ۾ بيٺل ٻيا جرمن به فوٽو ڪڍڻ ۾ لڳي ويا.
آفريڪا ۾ ائين ڪڏهن به ڪاري ماڻهوءَ سان گڏ فوٽو ڪڍائڻ جو شوق نه ٿيو. پر هتي اها نئين ڳالهه لڳي رهي هئي. خير ڪارا ته اسان به ٿياسين پر اسان اهي ڪاريون مينھون آهيون جي پڇ ڪارين ڍڳين تان کِلون.
_____ ______
ڊئنمارڪ جي هڪ سئنيما هال ۾ انگريزي فلم ڏسڻ وياسين. فلم جا پوسٽر ڊئنش زبان ۾ لکيلهئا. فلم “Walking Tall” هئي پر ان جو ڊئنش ترجمو ”پيار منھنجو آخري هٿيار“ (لو از ماءِ لاسٽ وئپن) رکيل هو. هڪ هتي جي همراهه کان فلم جو نالو پڇيم ته ان ڊئنش ۾ ترجمي وارو نالو ٻڌايو ته ”پيار منھنجو آخري هٿيار“ آهي. اسان به اها فلم نئين سمجهي ٽڪيٽ وٺي اندر ويٺاسين ته خبر پئي ته فلم Walking Tall آهي. ٻاهر ٽڪيٽ واري سان اچي جهيڙو ڪيوسين. تنھن چيو ته اها ته ڪا نئين ڳالهه آهي ڪانه. اسان انگريزي فلمن جا ڊئنش ۾ ترجما پنھنجي مرضي سان ڪندا آهيون. (جيئن اسان وٽ `Trap` فلم جو ترجمو ’خوفناڪ ماڻهو‘ ٿيو هو. ڪي ڪي ته اسان وٽ به ڪمال جا ترجما ٿيندا آهن. هڪ دفعو بندر روڊ جي هڪ سئنيما وارن Lolita فلم جو ترجمو ”لونڊي باز حسينا“ لکي وڻ تي پوسٽر هڻي ڇڏيو هو.)
بھرحال اسان جي جهيڙي مان وريو ڪجهه ڪونه. چُپڙي ڪري اچي فلم ڏٺيسين. فلم سٺي هئي. ان کان علاوه ٻيون به ڪيتريون ئي انگريزي فلمون ڊئنمارڪ ۽ ناروي جي اڌ کان وڌيڪ سئنيما هالن ۾ هلن. هتي جا ماڻهو انگلنڊ ۽ آمريڪا کان ڏاڍو متاثر ٿا ڏسجن. ساڳيو هال يورپ جي ٻين ملڪن جو آهي.