اسان اڌارا آڻي آونگ چاڙھيا
اصل ۾ نياز محمد جڏھن ننڍو ھو تہ اچي سيٺ خدا ڏني جي پنسارڪي دڪان تي نوڪر ٿيو ۽ پڙيون ٻڌي وڏو ٿيو. اچي جو خدا ڏني کي ڀاڳ لڳو تہ وڏو واپاري ٿي ويو. ان سان گڏ نياز محمد بھ؛ سيٺ نياز محمد ٿي ويو. سيٺ خدا ڏني جو ڀائيوار ۽ ڪرتا ڌرتا اصل ۾ نياز محمد ئي تہ ھو. گيھہ جي ايجنسي ھجي يا ڀاڻ جي، ان جو واپار ھجي يا ڪنھن ٻي جنس جو، سيٺ خدا ڏنو ساڻس نہ رڳو ڀائيوار ھو، پر وک وک تي صلاحڪار بہ ھو.
چون ائين ٿا تہ سيٺ خدا ڏني جو نياز محمد سان ڏاڍو پيار ھو. اصل ڪا ميخ لڳل ھئس جو گهڙي بہ کيس پري نہ ڪندو ھو. رات ھجي يا ڏينھن، سيٺ خدا ڏنو ۽ نياز محمد جٽ ھوندا ھئا. گهڻو ڪري سيٺ خدا ڏنو ماني ئي نياز محمد وٽ کائيندو ھو. جڏھن کان نياز محمد نئين زال پرڻيو تہ سيٺ خدا ڏنو گهڻو وقت نياز محمد جي نئين گهر گذاريندو ھو. ھيءَ نئين مائي گلان، نياز جو عشق تہ ھو، پر ھئي چڱي عمر جي. سيٺ خدا ڏني سان تہ سن مک ٿي ايندي ھئي ۽ پئي اور گهور ويندي ھيس. سيٺ خدا ڏنو ڏاڍو خوش ٿيندو ھو، جڏھن مائي گلان کيس زور ڏئي، ننڊڙي ڪرائيندي ھئي.
ھوڏانھن وري نياز محمد کي بہ ڪو سال ئي ڪونہ گذريو تہ اچي بيمار ٿيو ۽ کنگه کڙڪو ٿيس. چاليھن پنجتاليھن جو ھوندي بہ لڳو پئي تہ ڄڻ سٺ جو آھي. سيٺ خدا ڏني دوا درمل تہ ڪرايس، پر ڏس بہ ڏنائينس تہ ٽين شادي ڪر پر ننڍي نيٽي، بنھہ جوان ٿي پوندين. نياز محمد بہ سيٺ خدا ڏني جي ھشڪر ۽ ڏوڪڙن جي زور تي ٽين شادي بہ ڪري ورتي. ننڍي نيٽي حسنا خريد ڪري آيو. پر نياز محمد ۾ وت ۽ ست گهڻو ھو؟ نئين شادي اچي پاسا ورتس. خبر تڏھن پئي جو اچي کٽ تي پئجي رھيو. واپاري ڀلو ھو ۽ ساک چڱي ھيس، ڪجهہ ڏينھن تہ جالاري ويو، پر آھستي آھستي ھو پوئتي پئبو ويو.
سيٺ خدا ڏنو منجهند ٽاڻي دستور موجب وٽس ايندو ھو، ۽ کانئس طبيعت پڇي دوا دارون جي ڪري، ھو ٻئي ڪمري ۾ کٽ تي چڙھي ويھندو ھو. ھاڻ وري نياز محمد جي نئين زال حسنا ماني کڻي اچي اڳيان رکندي ھيس. ھو جيسين ماني کائيندو ھو، حسنا وڃڻو ھڻندي ھيس ۽ پوءِ جڏھن سيٺ خدا ڏنو ننڊاکرو ٿيندو ھو تہ حسنا کيس زور ڏئي سمھاريندي ھئي. ڪڏھن سيٺ جو خيال ڦرندو ھو تہ گلان واري پاسي، ان جي ڪمري ۾ ھلي ويندو ھو ۽ ھوءَ بہ ائين خدمت ڪندي ھيس، جيئن ھو وٽس اڳ ايندو ھو. ڪڏھن اوڀاريون لھواريون ڪندس، ڪڏھن ماني ٽڪر کارائي ننڊڙي ڪرائي، شام جو دڪان تي روانو ڪندي ھيس. باقي نياز محمد جي ڏاڏي پوٽيءَ واري گهر، ھاڻ گهٽ ويندو ھو. ڪنھن زماني ۾ تہ وڏا ڦيرا ھيس. ھاڻ جڏھن بہ ويندو ھو تہ سڄو گهر کيس پِير ڪري مٿي وھاريندو ھو. مائي ۽ نياڻيون پيرن ۾ بيٺيون ھونديون ھيس ۽ خدا ڏنو ات بہ پرسن ھوندو ھو.
نياز محمد جي بيماريءَ ۾ بہ ھو سڀني گهرن کي خرچ پکو پھچائيندو رھيو ۽ سندس ڪاروبار کي بہ ھلائيندو رھيو. ھوڏانھن وري نياز محمد جي علاج ۾ وسان نہ گهٽايائين. ڪو ڊاڪٽر، ڪو شھر، ڪا اسپتال نہ ڇڏيائين. پر نياز محمد آھستي آھستي پوئتي پوندو ويو ۽ نيٺ پنجاھ جي پيٽي ۾ ھيءُ جهان ڇڏيائين.
سيٺ خدا ڏنو نھايت جهان ديدو ۽ ڏاھو ماڻھو ھو. ڪرائڻ کي تہ ھن نياز محمد کي ٽي شاديون ڪرايون، ان ۾ سندس مرضي بہ شامل ھئي، پر ھاڻ جو ان مان عيال ٿيو ۽ خرچ پکو ايترو تہ پي ھليو جو سيٺ خدا ڏني جھڙو ماڻھو تہ بنھہ ويچار ۽ ڏچي ۾ پئجي ويو. نياز محمد کي پھرين زال مان ٽي جوان ڌيئر ۽ ھڪ پٽ ھو. گلان ھڪ جوان پٽ رانجهو کڻي تہ آئي پر بي اولاد رھي. حسنا ھڪ ڌيءَ ڄڻي ۽ اڃا ھنج تي ئي ھيس جو نياز محمد ھيءُ جهان ڇڏيو.
سيٺ خدا ڏنو پاڻ اڪيلو ھو جو ڪو زمانو ٿيو تہ سندس زال گذاري وئي ۽ نہ وري کيس ان مان ڪو اولاد ٿيو. سيٺ خدا ڏني جي زندگي، دڪان، ان سان لڳ پاسي ۾ اوطاق، نياز جي سنگت ۽ ان جا ٻار ھئا. پر ھن انھن سڀني کان اتم حقيقت ۾ پيسي کي رکيو. واپار ھڪ پئسي کان شروع ڪيائين. ھو اڄ لکن ۾ ھو. کانئس پئسو ڇڏائڻ بہ مشڪل ھو. سندس لاءِ مشھور ھو تہ وٽانئس ڪانگ بہ نيرانا ويندا ھئا. ھن جي ماني بہ ٻاھر ھوندي ھئي. نيرن منجهند نياز جي گهر تہ رات جي ماني، کير ۽ جوئر جي ماني ڀاءُ جي گهر کائيندو ھو ۽ اتي ئي اباڻي گهر ۾ رھندو ڪندو ھو.
گهر ھلائڻ جو ڪو خاص تجربو تہ ڪونہ ھئس، پر ھاڻ ٽي گهر سندس حوالي ھئا. نياز جو ڌنڌو پڻ کيس مليو. ڏوڪڙ پئسا ڌراوتون سڀئي ڄڻ تہ سندس ٿيا. نياز جي ٽنھي گهرن کيس اھو ئي پير ڪري پئي پوڄيو، جيئن اڳ ھو. ائين ئي ھر گهر ۾ ويندو ھو. مانڙي کائي زور ڏياريندو ھو جو زور سندس ڪمزوري ھوندا ھئا. شام ٽاڻي واپس دڪان تي ايندو ھو تہ سندس ٿڪ لٿل ھوندا ھئا. پر جيئن جيئن ھو پئسا روڪيندو ويو، ٽنھي گهرن ۾ مانڌاڻ مچندو ويو ۽ خدا ڏني ان ٽمجهڻ کان بچڻ لاءِ اچڻ وڃڻ بہ گهٽائي ڇڏيو ۽ ماني دڪان تي نياز جي اڳ ڄائي رانجهوءَ جي ھٿان گهرائي وٺندو ھو. ھاڻ منجهند اوطاق تي گذاريندو ھو. جڏھن ھن خرچ کان بنھہ ھٿ روڪيو، رانجهي جي ھٿان موڪليل نياپن تي بہ ھو نہ ويو تہ نياز محمد جا ٽئي گهر ڄڻ تہ لڏي ويا.
پھريون نياپو حسنا جو ھئس، جيڪو ور ور رانجهي پئي پھچايو. حسنا ٿڪي تہ رانجهي جي ماءُ گلان سنيھا موڪليس، پر سيٺ خدا ڏنو چري ڇو ٿو. ٿورو گهڻو ڳنڌڻ ۽ ان پاڻي موڪليو تہ واھہ واھہ نہ تہ مڙئي خير ٿيو.
نيٺ صلاح ڪري مائي وڏي کي دانھن ڏنائون، جيڪا ھاڻ پڻ ڏئي وٺي بيٺي ھئي. نيٺ تہ کاڌو پيتو ۽ چوڙ بہ کپي. سندس ٽي نياڻيون اچي جوان ٿيون ھيون. خدا ڏني کي ان جي نياپن بہ گهٽ اثر ڪيو. ھاڻ وٽس ٻہ دڪان، وڏو واپار، ايجنسيون، جايون جڳھيون جام ھيون. وٽس فرصت بہ نہ ھئي جو وسرام کڻي ڪري.
ھڪ ڏينھن جيئن ھو منجهند ٽاڻي دڪان بند ڪري، اوطاق ۾ وڃي ويٺو ۽ جيسين ماني اچي، تيسين ھو جوڙ ڪٽ ۾ مصروف ھو تہ سندس ڪمري جو در کليو ۽ ھن نياز جي پھرئين گهر واري جنھن کي سڀ مائي وڏي چوندا ھيا ان کي اندر گهڙندي ڏٺو. خدا ڏنو بيھي رھيو.
”جنان، تون ھيڏي ڇو آئي آھين؟“
”سڏن نياپن تي نہ لڙندين تہ آخر اينديس، نہ تہ ٻيو ڇا ڪنديس؟“
”اوطاقن تي مايون اينديون آھن ڇا؟“
”مان مائي نہ آھيان، سائين خدا ڏنا. اسين تنھنجو ننگ آھيون. مان جوان ٽن ڌيئرن جي ماءُ آھيان. توکي چڱي پر خبر آھي. مان ھاڻ ھنن جوان ڌيئرن کي ڪاڏي نيان. ھاڻ ھنن جي واھہ ڪڍ ۽ پنھنجا ننگ سنڀال. مان توکان پئسو ڏوڪڙ ڪونہ ٿي گهران يا نياز جي ڌنڌي جو ڪو حصو نہ ڪو حساب. سمجهيئہ خدا ڏنا؟“
خدا ڏنو سڄو پگهرجي ويو. ھو ڏڪندو ويھي رھيو. نيٺ ھمت ڪري چيائينس. ٺيڪ آھي، بھرحال مون کان جيڪي ٿيندو مان ڪندس. تون ھاڻ ھتان ھل.“
مائي وڏي کيس ھڪ دفعو گهوري ڏٺو. کيس پگهر ۾ شل ۽ ھٿ ڏڪندي ڏسي، وٽي ۾ پاڻي اوتي کيس پياريو ۽ ايترو چيو، ”سائين خدا ڏنا، تون اسان سڀني جو سڀ ڪجهہ آھين. موٽي آ. پيسو سڀ ڪجهہ نہ آھي. اسين توکان حصو نہ گهرنداسين. تون ئي اسان جو نياز آھين. تو اڳ بہ سنڀاليو ھو. ھاڻ بہ اسان تي ھٿ رک.“
ٿڪ ڀريل سيٺ خدا ڏنو آھلي پيو. مائي وڏي کيس زور ڏيڻ شروع ڪيا کيس جڏھن سجاڳي ٿي تہ ڪمري ۾ ڪير بہ نہ ھو.
سيٺ خدا ڏني کي ائين لڳو تہ ھن خواب ڏٺو آھي. سندس پاسي ۾ حساب ڪتاب جون بنديون پيون ھيون. ھو وري انھن ۾ اھڙو رنبجي ويو جو کانئس اھو وسري ويو، تہ مائي وڏي وٽس آئي بہ ھئي ۽ کيس ڪجهہ چئي وئي ھئي.
”اڃان ڏينھن ئي ڪونہ گذريا تہ رانجهو، ماءُ کي وٺي سندس بيٺڪ ۾ آيو.“
”ھيءَ ڪھڙي مشڪري لاتي اٿو. ان ڏينھن مائي وڏي آئي، اڄ وري تون گلان آئي آھين. بابا، توھان جو حساب ڪتاب ئي تہ ٺاھيان ٿو، حصي ۾ جيڪي ايندو گهر ويٺي پھچائيندس.“
”تون ڇا حساب ڪتاب ڏيندين، خدا ڏنا، ٻہ سال گذري ويا آھن، اسين انگ لاءِ بہ واجهايون ٿا. تنھنجو ڄڻ تہ ننگ نہ ھئاسين. تو تہ جيئري سڀني کي دفنائي ڇڏيو آھي. تون گهر تہ اچ، اسين ڍڪ گهرون ٿا، اسين ڇپر ڇانو گهرون ٿا. اسان کي ائين نہ رول، خدا ڏنا.“
”ٺيڪ آ، ٺيڪ آ. مان ايندس، ھاڻ تون گهر ھل. اڙي رانجها، ماءُ کي وٺي وڃ ۽ ھيءَ اوطاق آھي، ھت نہ آڻيندو ڪر، سمجهيئہ؟“
”خدا ڏنا، رانجهو منھنجو جوان پٽ آھي، تنھنجي نوڪري ڪري پيو، ڏس ان کي بہ تون چڱي طرح پگهار نہ ٿو ڏين. ڏسجانءِ جوان جماڻ نينگر آھي، ڪا گستاخي نہ ڪري وجهي.“
”ھاڻ! توھين مون کي ڌمڪايو ٿا، ھاڻ نڪري وڃو، چوان ٿو تہ ھليا وڃو.“ خدا ڏنو ڏڪڻ لڳو.
ائين رانجهو اڳتي وڌڻ لڳو، پر گلان ٻانھن کان وٺي ٻاھر ڪڍيس ۽ اندران در ڏئي ڇڏيائينس. خدا ڏنو پگهرجي ڪريو، مائي گلان وڃي سندس پير ورتا، تريون مھٽيائينس، وٽي ۾ پاڻي پياريائينس، پوءِ اچي زور ڏنائينس ۽ ائين سيٺ خدا ڏنو اتي ئي سمھي پيو. جڏھن جاڳيو تہ ات ڪجهہ بہ نہ ھو. اھي ئي بنديون، اھو ئي حساب ڪتاب، اھا ئي ملڪيت، اھو ئي موھہ. ھو سڀ کي خواب ڄاڻي ملڪيت جي موھہ ۾ وري جنبي ويو.
ھن اھو خواب وساريو مس تہ ھڪ نٽھڻ جو حسنا سندس اوطاق ۾ گهڙي آئي. خدا ڏني ڇرڪ ڀريو، ”نيٺ تون بہ آئينءَ!“
”مان توسان آخري دفعو ملڻ ۽ ھن ننڍڙي کي ملائڻ آئي آھيان.“
خدا ڏني ان ٻارڙيءَ کي نہ ڏٺو، پر سندس نڪتل پيٽ تي نظر وڃي پئي ۽ ھو ان کي گهوريندو رھيو، ڄڻ تہ پڇندو ھجيس:
”اھو ڪٿان آيو؟“
حسنا سندس نظر جو پيڇو ڪندي چيو: ”تون وڏو ظالم آھين خدا ڏنا، تو اسان کي ڇا سمجهيو آھي ۽ ڇا بڻايو آھي. اچ تہ ڏيکاريانءِ.“
ائين چئي ھوءَ زوم سان ٻاھر نڪتي. خدا ڏنو پھريون دفعو اڳتي وڌيو ۽ سندس ڪڍ پيو.
جيئن حسنا اوطاق جي ٻاھران نڪتي تہ سيٺ خدا ڏنو بہ ٻاھر نڪتو. ھن پٺي ورائي خدا ڏني کي گهوري ڏٺو. زھريلي مشڪ مشڪي، ٻاھر گهٽيءَ وٽ بيٺل موٽر ۾ چڙھڻ کان اڳ ڪار جي در وٽ بيٺل ڀرت ڀريل بت واري شخص کي چيو، ”ھلو سائين.“
پوءِ پٺي ورائي چيو، ”سيٺ خدا ڏنا، ھيءُ رئيس الله بخش آھي، منھنجو مڙس. سمجهئھ. جي گوٿناٿ ڪئي اٿيئي ۽ نياز جي ملڪيت مان حصو نہ ڏيندين تہ آنڊا ڪڍرائي ڇڏيندينمانءِ. سمجهيئہ.“
ھن برقعي جو پلئه ھيٺ ڪيو ۽ ڪار ۾ اڳينءَ سيٽ تي ٽپ ڏئي چڙھي ويٺي ۽ ڪڪڙيءَ کي بہ پاڻ سان وھاريائين ۽ سيٺ خدا ڏني ڏانھن اشارو ڪندي چيائينس، ”بيبي، پنھنجي بابا کي سلام ڪر.“
رئيس الله بخش سندس پاسي وارو در بند ڪيو ۽ سيٺ خدا ڏني کي گهوري ڏٺو، شھپرن تي ھٿ رکيو ۽ پوءِ ڪار جي ڊرائيونگ سيٽ تي ويھي، ھڪ ئي سٽ ۾ گهٽيءَ مان ڪار ڪڍي ويو.
سيٺ خدا ڏنو ات ئي بيٺو رھيو. سندس ھڪ ھٿ اوطاق جي ڀت تي ھو ۽ پوءِ آھستي آھستي ڀت کي ٽيڪ ڏئي گسڪندي وڃي فرش کنيائين. رانجهو، جيڪو ماني کنيو پئي آيو، سو ماني ڇڏي ڊوڙندي وڌيو.
ھن نٽھڻ ۾، ھن کي سيٺ خدا ڏني جو بت برف لڳو. خدا ڏني ھڪ وار اک پٽڻ جي ڪئي. ھن رانجهي کي ڏٺو. ھن کي ھيءَ ويل خواب جي ويل نہ لڳي. کيس سڀ سچ ۽ ساڀيان لڳو. سندس اک مان ٻہ لڙڪ لڙيا ۽ رانجهي جو ھٿ وٺي چپن تي رکڻ جي ڪئي، پر ائين نہ ڪري سگهيو، ڇاڪاڻ تہ انھيءَ آخري گهڙيءَ ۾ ائين ٿيندو آھي. اھا ڪا نئين پراڻي ڳالھہ ڪانھي!
*