گهايل ٿي گهاريان
هونءَ تہ بصران سدائين ڪونہ ڪو ڪم پئي ڪندي هئي، ڪڏهن چانورن جي ماني ويٺي تئي تي پچائيندي هئي تہ ڪڏهن ٿانوَ ويٺي مليندي هئي، تہ ڪڏهن وري رلي ويٺي سبندي هئي، تہ ڪڏهن ننڍڙي پُٽ کي وهنجاريندي هئي تہ ڪڏهن جنڊ ويھي پيھندي هئي. پر اڄ ويٺي مار کاڌائين. رمونءَ دل تي پئي ڏنڊا هنيس. رمونءَ جي اکين مان رت پئي ٽميو، سندس زبان تان هڪ گار لٿي پئي تہ ٻي چڙهي پئي، ”رن وات بند ٿي ڪرين يا اڃا مَٿو ڀڃانءِ“ ۽ وري ائين چئي رمون پنھنجي مار ڏيڻ کي جاري ٿي رکيو. بصران جي نرڙ منجهان رت ٽمي رهيو هو. اکين مان سانوڻ جا ڪارا ڪڪر وسي رهيا هئا ۽ زبان تي بي وسيءَ جون دانھون ”او رمون – شل خدا ٻہ اڌ ڪرئي. ڪين بچين شل! مون کي مار نہ.“ بصران ڦٿڪندي دانھن ڪئي.
مون کان وڌيڪ ڏٺو ڪو نہ ٿيو ۽ مان اتان رمونءَ لاءِ اٿاھہ نفرت دل ۾ سانڍي هلي آيس. منھنجين اکين مان ڳوڙها وهڻ لڳا ۽ دل سڏڪي رهي هئي. مان پنھنجي گهر هلي آيس ۽ سڌو مٿي ڪوٺي تي چڙهي ويس. ٽانڪيءَ کان بيھي جبلن جي پٺيان ويندڙ سج ۾ نھارڻ لڳس، سج جا سونھري ڪرڻا ڄَمن جي وڻن تي پئجي رهيا هئا، وڻن جو پاڇو اوريان دڳ تي ٿي پيو. ويران ۽ دل کي ڏاريندڙ سانجهيءَ ۾ منھنجي دل تان بصران جون دانھون لھن ئي ڪونہ پيون. مان هٿن ۾ منھن لڪائي سڏڪا ڀري روئڻ لڳس. ڏاڍي رُنم – روئي روئي جڏهن ساڻي ٿي پيس، تڏهن ڳوڙها اُگهي هيٺ لھي ويس ۽ کوھہ تي هلي ويس. سوچڻ لڳس تہ من اتي دل وندرجي وڃي. اتي وڃي پاڻيءَ واري حوض جي ڀت تي بيٺس ۽ پاڻي ڀريندڙ عورتن ۾ نھارڻ لڳس. انھن مان ڪي جوان بہ هيون تہ ڪي ٽيھن ٻٽيھن ورهين جون بہ هيون. مرد بہ هئا تہ ٻار بہ هئا. نيسر منجهان ٿڌو ۽ شفاف پاڻي گڙ گڙ ڪري وهيو پئي. ڪن کوھہ مان بالٽيءَ سان پاڻي پئي ڪڍيو تہ ڪي عورتون دلا ڪڇ ۾ ۽ مٿن تي ڪيو گهر ڏانھن پئي ويون.
”اَئي حاڪمِ هيءَ ڦُلي گهڻي ورتئي؟“ زينب دلو کڻندي چيو.
”سترهين رپئي ادو وٺي آيو هو.“
”ادي بصران کي اڄ مڙس ڇاتئون پئي ماريو؟“ مون حاڪم کان پڇيو.
”الائجي ادي، مون کي ڪھڙي خبر. بصران جو ڪاڪڙو بہ آهي وڏو، سو وات هڻڻ کان رهي ڪا نہ ٿي، پوءِ مڙس کي اچيو وڃي خار، تہ پوءِ وجهي ڏنڊي ۾ هٿ ۽ ڦاڙي رن جو مٿو.“ حاڪم نڪ کي موڙو ڏيندي چيو.
”اِهو تہ تون ائين ٿي چوين، ضرور ڪو سبب هوندو؟“
”ادي صبوح لاڪون ٿي چاليھہ رپيا گهريئين تہ جيئن جوا ڪري، تنھن تي بصريءَ چيس تہ مُئا هڪ ڪمائين ڪونہ ٻيو وري ڦُرين. شڪر ڪيان جو ادو بيلدار آهي. امان وڏيرن وٽ ڪمائي ٿي، مان جنڊ پيھان، منھنجو پيرسن پيءُ پراوا رونبا، لابارا ڪري، تڏهن وڃي ڪو بک کئون ٿا بچون، نہ تہ جيڪر سڀ ماني ڳڀي لاءِ ٻاٿون کائي مرون. منھنجا مائٽ مون کي پالين پر تنھنجي ٻچن ۽ تنھنجو هنن ڪھڙو ٺيڪو کنيو! ابي امان تي ڪھڙو ننگ پيو آهي تنھنجن ٻچن جو. پالين نہ پالين تنھنجي مرضي، نڙيءَ تي کڻي لت ڏين تہ سورن کئون تہ ڇٽان.‘ بصران جو ايترو چوڻ رمونءَ جو پادر ۾ هٿ وجهڻ. مڙس کي غيرت وٺي ويئي سو ويچاريءَ کي رتوڇاڻ ڪري رکيائين. ٻي خبر منھنجي رب کي، پنھنجو ڪھڙو ڪم جو پراون جهڳڙن ۾ ڦاسون.“
”پوءِ بصران بہ هروڀرو ايترو ڇو ٿي وات ڪري، کڻي چويس ها تہ پيسا ڪونھن.“
”ادي تنھنجون ڳالھيون تہ هِن اجايون، سھي سھي بہ ماڻھو ڪيترو سھندو، ۽ رمون ڪو ائين مڙڻ وارو آ ڇا جو نہ ڪرڻ سان ماٺ ڪندو. مرد بہ ڏاڍا بيرحم آهن، اصل ڪھل ڪانہ پوندي اٿن تہ ڪو اولو سولو ڌڪ لڳي وڃي، متان زال وسن جھڙي مري پوي تہ پوءِ ٻچن جو پٺيان ڪير ٿيندو. ڌڪ رحماني ڌڪ شيطاني، عزرائيل ڪو ٻڌائي تہ ڪونہ ايندو آ.“
سانجهي ٿي ويئي هئي مان گهر هلي آيس. رات منھنجي ڏکي گذري، ڏاڍي اڻ تڻ لڳي پئي هيم تہ صبح ٿئي تہ بصران کان وڃي پڇان. پر وري ياد آيم تہ سڀاڻي تہ اسڪول کليل آهي، سو صبح جو تہ بصران جن جي گهر ڪا نہ وڃي سگهنديس. وري بہ جي وڃڻ ٿيو تہ سانجهيءَ جو وڃي سگهنديس، ڇو تہ منجهند ٽاڪ جو امان اسان کي گهر کان ٻاهر نڪرڻ ڪانہ ڏيندي هئي. اِنھيءَ خيال ايندي ئي منھنجي دل وسامي ويئي ۽ الائي رات جو ڪھڙي وقت سوچيندي سوچيندي ننڊ اچي ويئي.
جهونجهڪڙي جو اک کليم، ٿڌڙي اتر هير گهلي رهي هئي. هوا ۾ گلن، ساوڪ ۽ وڻڻ جي ٻور جو سڳنڌ ڀريل هو. چؤطرف ساوڪ ئي ساوڪ هجي ۽ وهندڙ واهن جي پاڻيءَ جي گڙ گڙ ۽ ٻيو وري پکين جي چُون چُون. سڄو ڳوٺ ستل هو صبح جي ماٺ ۾ کوھہ تي بالٽين ۽ دلن جي ٽڪرائڻ جو آواز ۽ ڪنھن ڪنھن. گهر منجهان جنڊ پيھڻ جو آواز هو، جنھن آواز ۾ عورتن جي نماڻائي، سورن ڀريا سڏڪا ۽ بيوسي هئي. گهٽ ۾ گهٽ مون کي تہ ائين ٿي لڳو. مان ڊوڙي هيٺ هلي آيس، هٿ منھن ڌوئي، نم جو ڏندڻ ڏئي پوءِ وڃي مَٽ مان ٿڌو پاڻي گلاس ڀري پيتم، امان مُصلي تي عبادت ڪري رهي هئي. منھنجي هٿ ۾ ڪتابن جو ٿيلھو هو. امان جي ڀرسان ڳچ وقت بيٺي رهيس. امان جي منھن تي ٿڌڙيءَ هير جھڙو سڪون هو، سندس اکين ۾ سمنڊ جھڙي گهرائي هئي. امان مون ڏانھن نھاريو، سندس چپڙن تي مُرڪ اُڀري آئي – الا . امان جي مرڪ ڪيتري نہ پياري ۽ مقدس هئي – اِها مرڪ مان اڄ ڏينھن تائين وري ڪا نہ ڏسي سگهيس. . امان مون کي ڀاڪر ۾ جهلي ويھاريو ۽ مون کيس ڳلن تي، پيشانيءَ تي، وارن تي، کوڙ چميو ۽ امان بہ. پوءِ مان اسڪول هلي ويس.
سانجهيءَ جو مان بصران جي گهر ويس.بصران مال جي اڳيان دونھي پئي دکائي، سندس اکين ۾ دونھين جي ڪري ڳوڙها ڀرجي آيا هئا، جيڪي ڳلن تائين وهي آيا هئا.
(ماهوار ”مظلوم“ مئگ، گنبٽ: جون، جولاءِ 1985ع ۾ ڇپيل)