مَتو آهين مَڇ
ڏھہ کن ٿيا هئا مينا ويٺي ٽائيپ ڪئي. ان ساڳئي ئي ڪمري ۾ ٻيا بہ ٽائيپسٽ ويٺل هئا.
”ادي، اوهان کي صاحب سڏي ٿو.“
پٽيوالي جي آواز تي مينا مٿي نھاريو.
”اچان ٿي،“ چئي مينا اٿي کڙي ٿي.
صاحب فون تي ڪنھن سان ڳالھايو پئي. مينا کي هٿ جي اشاري سان ويھڻ لاءِ چيائين. هوءَ ڪرسيءَ تي ويھي رهي. ڪجهہ پلن کان پوءِ صاحب فون بند ڪندي مينا کي چيو:
”ڪم ڪيئن پيو هلي؟ - ڪا تڪليف تہ ڪانھي نہ؟“
”نہ سائين تڪليف ڪھڙي – ڪم ڪرڻو آهي سو ڪيان پئي.“
”مون ڀانيو تہ بئنڪ جو ڪم ڪجهہ سخت آهي،اوهان نيون هتي آيل آهيو. اوهان کي ڪنھن بہ قسم جو اهنج هجي تہ بنا ڪنھن هٻڪ جي مون کي ضرور ٻڌائجو.“
”نہ سائين اوهان جا لک لائق، ڪم ڏکيو يا سکيو ڪرڻو تہ آهي.“
”ڪڏهن بہ ڪم ڪار هجي تہ مان حاضر آهيان. مون سان حجاب نہ ڪجو. بئنڪن ۾ سنڌي ڇوڪريون نہ هجڻ جي برابر آهن، پر منھنجي آفيس ۾ تہ هڪ تون ئي آهين.“
هوءَ پنھنجي ڪمري ۾ هلي آئي. مينا سوچڻ لڳي تہ صاحب ڪيترو نہ سٻاجهو ۽ گنڀير سڀاءَ جو آهي.
بئنڪن ۾ گهڻو ڪري ڏهين بجي کان پوءِ رش ٿيندي آهي. ان ڏينھن صبح جو سوير صاحب سڏايو هوس. هوءَ سمجهي نہ سگهي هئي، تہ ايڏو سوير صاحب جو ڪھڙو ڪم آهي.
”مينا – معاف ڪجو مون اوهان کي تڪليف ڏني. اصل ۾ هفتي کان ڪجهہ اوهان کي چوڻ پئي چاهيم پر همت ڪا نہ ٿيندي هئي.پر لڳيم ٿو تہ ٻن ٽن ڏينھن جي ماٺ منھنجي جيءُ کي جهوري وجهندي . . . .“
هڪ ساعت لاءِ صاحب خاموش ٿي ويو ۽ مينا جي چھري تي آيل تاثرات ڏسڻ لڳو.
”معاف ڪجو، مان اوهان جي ڳالھہ سمجهي ڪانہ - ؟“ مينا سمجهندي بہ ڏاڍي تکي لھجي ۾ چيو.
مينا جي دل ۾ هڪ لحظي ۾ ئي صاحب لاءِ عقيدت جو جڙيل محل اچي پٽ پيو.
”مون ڪنھن ڌاريءَ ٻوليءَ ۾ تہ ڪو نہ پئي ڳالھايو جو اوهان سمجهي نہ سگهو. اصل ۾ مان توهان کي پنھنجو ٿو سمجهان. انڪري اوهان جي مدد ڪرڻ ٿو گهران.“
”جي؟“
’ملي اٿم اها ٻن اڍائي سون واري نوڪري! روزگار جي اها ضمانت بہ کسجي ويئي تہ پوءِ ڇا ٿيندو؟‘
هوءَ وسوسا پاڻ سان کڻي وڃي صاحب وٽ پھتي.
”مون ٻہ چار ڏينھن اڳ اوهان کي عرض ڪيو هو اوهان ان لاءِ ڇا سوچيو؟“
”جي – مون کي تہ ڪجهہ ياد ڪونھي. اوهان ڪھڙي ڪم لاءِ چيو هو.“ مينا جي نڙيءَ مان لفظ ڀڄندا ڀرندا پئي نڪتا.
”اوهان کي مان ياد ئي نہ آهيان تہ پوءِ منھنجي چيل ڳالھہ ڪيئن ياد پوندي؟“
”معاف ڪجو سائين هن اڏوهي کاڌل سماج توهان کي پنھنجي آفيس ۾ گهرائڻ جو حق تہ ضرور ڏنو آهي پر ذاتي ڳالھين ڪرڻ يا رهاڻ ڪرڻ جو ڪو بہ حق اوهان کي نٿو پھچي.“
مينا جي اکين ۾ رت ڀرجي آيو. دل ۾ آيس تہ پيپر ويٽ کڻي صاحب جي مٿي ۾ وهائي ڪڍي؛ پر هوءَ ائين نہ ڪري سگهي، دل جو سور دل ۾ پي ويئي. هوءَ جڏهن آفيس مان وڃڻ لڳي تہ صاحب جو ڳرو آواز ڪن تي پيس:
”ايڏو جذباتي ٿيڻ چڱو تہ ڪونھي.“
”معاف ڪجو- مان ڪا انڌي تہ ڪانہ آهيان جو توهان جي مدد جي ضرورت پويم. منھنجي خيال ۾ تہ اوهان جي همدرديءَ جا مستحق تہ فٽ پاٿ تي ويٺل ڪمزور ۽ نٻل اپاهج آهن. صدين کان پيا واجهائين تہ ﷲ جو ڪو نيڪ بندو سندن جهولي ڀري“. ائين چئي هوءَ صاحب جي ڪمري مان نڪري آئي.
’هون! ڪُتي جو پٽ سمجهي ڇا ٿو پاڻ کي؟ هليو آهي منھنجي مدد ڪرڻ. ڄڻ مان کيس روئي دانھن ڏني هئي تہ اسين بک ٿا مرون سو ﷲ ڪارڻ منھنجي مدد ٿو ڪري.آخر مون جھڙا ٻيا بہ تہ ٽائپيسٽ آهن، انھن کي بہ تہ گهر گهاٽ هلائڻو هوندو، پوءِ انھن کي ڇڏي مون تي رحم آيو اٿس.
’رحم . . . همدردي . . . هون ڪيڏا نہ دل کي ڪمزور ڪندڙ لفظ آهن. آفيم جيان نشو ڏيندڙ، فرضن کان غافل ڪندڙ آهن. هن سماج کان حق ڦري وٺڻ گهرجن. سک ۽ حق ﷲ مٿان جهول ۾ ڪو نہ اڇليندو. پر اهو سماجي شعور آهي، جيڪو فردن کي اجتماعي سوچ ڏئي ٿو ۽ ڏونگر ڏاري رستي ۾ ايندڙ پٿر کي ڀڃي ڀور ڪري هڪ نئين سماج جي اڏاوت ڪجي جتي ڪو بہ رحم جوڳو نہ هجي ۽ ڪو بہ ڪنھن تي رحم نہ کائي.‘
مينا جون سوچون نانگ جي زهر جيان سڄي جسم ۾ پکڙجڻ لڳيون. ڪيترن ڏينھن پڄاڻان صاحب کيس پاڻ وٽ وري سڏايو. مينا ڀانيو تہ صاحب کي پنھنجي غلطيءَ جو احساس ٿيو هوندو. خدا پيو خير ڪري. مس مس تہ ايڏي جاکوڙ کان پوءِ نوڪري ملي آهي.‘
”اوهان سمجهو آهيو، اها تہ ڄاڻ هوندوَ تہ هتي نوڪريون ڪيئن ملنديون آهن؟ هڪڙي سفارش. . .. . .. ٻيو رشوت . . . .. ۽ ٽيون . . . “ ٽيون لفظ ڪڍندي صاحب جي چپن تي مڪروه مرڪ تري آئي ۽ ”ٽيون . . .. عورت پنھنجي سفارش پاڻ آهي. ان کي ڪنھن سفارش جي ضرورت ڪانھي. آئي ڳالھہ سمجهہ ۾ . -؟“
(پندرنھن روزہ عبرت مئگزين: 15 جنوري 1984ع ۾ ڇپيل)