ڇپائيندڙ پاران ٻہ اکر
”جيتامڙي جي ڊائريءَ“ جا هي 687 صفحا ”رهاڻ“ جي پرچن مان گڏ ڪيل ۽ بعد ۾ ڇپايل ڪٺا ڪري ڪتابي صورت ۾ پيش ڪجن ٿا. قوي اميد اٿم تہ سنڌي ادب جا شائق ۽ اڪبر آشرم جا دوست هيءَ پيشڪش هن سادي لباس ۾ قبول ڪندا.
سڄو ڪتاب ٽن ڀاڱن ۾ شايع ٿيڻو هو، جن مان پھريون ڀاڱو 245 صفحن تي مشتمل 1965ع ۾ ڇپيو ويو هو. هينئر اسان جي ماتا صاحب جي هن فاني دنيا مان چالاڻي ڪرڻ بعد سمورو مواد ڪٺو ڪري هڪ جلد ۾ پيش ڪجي ٿو.
اسان کي ارمان آهي جو پنھنجي پريس نہ هئڻ سبب ڪتاب جدا جدا پريسين دوارا شايع ڪريون ٿا ۽ صفائي پرنٽنگ جي اسان جي مرضيءَ موجب ٿي نہ سگهي آهي، جنھن ڪري پڙهندڙ کي وينتي ٿي ڪجي تہ هيءَ سادي لباس ۾ ڇپايل ڊائري بياني طور قبول ڪندا جيستائين وڌيڪ سھڻي لباس ۾ اسين ان کي پيش ڪري سگهون.
ڊائريءَ جي مواد تي مون کي ٽيڪا ٽپڻي ڪرڻ جي سمرٿي نہ آهي. ان بنسبت پروفيسر جهامنداس ڀاٽيہ پنھنجي ديباچہ ۾ ڪافي ڪجهہ چيو آهي. ”رهاڻ“ جي پرچن ۾ پنھنجي ”پيش لفظ“ ۾ جيڪي ڊائريءَ بابت مون اڳ چيو آهي سو فقط هت دهرائڻ جي اجازت گهران ٿو:
خاص طريقو هن ڊائريءَ ۾ خيال پيش ڪرڻ جو هي آهي تہ جنھن گفتگو يا ڳالھہ مان خيال اتپن ٿئي ٿو، تنھن جو تتسار اول ڏنل آهي، اگرچہ ڪيتريون روزاني زندگيءَ جون خانگي ڳالھيون بہ ان ۾ اچي وڃن ٿيون، ڇالاءِ جو تصوير جي چٽڻ لاءِ آس پاس (Background) جو نقش چٽڻ ضروري آهي. در حقيقت اها ماتا صاحب (ڊاڪٽر سرلا ديوي) جي طرز ادا جي هڪ خاص خوبي آهي. هر هڪ مضمون پنھنجي سمجهاڻي پاڻ ڏئي ٿو هي ڪتاب هڪ خيالن جي کاڻ آهي يا هڪ درياھہ مثل ڪري چئجي، جنھن ۾ گهڻن قسمن جا جواهر ۽ موتي موجود آهن. گهڻن وشين تي گهڻا خيال ان کي بلڪل رنگين بڻائن ٿا. ازانسواءِ هيءَ هڪ قسم جي سوانح عمري پڻ چئي سگهجي ٿي، ڇا لاءِ جو هت نہ فقط انھيءَ عرصي جي مشغولين جو ذڪر ڪيل آهي، جنھن ۾ هيءَ ڊائري لکي وئي هئي، مگر اڳ جي پيچيدہ مسئلن ڏانھن پڻ اشارا ملن ٿا. انھن مان گهڻا ماتا صاحب جي جيون ساٿيءَ“ دادا سائينءَ جا چيل آهن، پر اهي خيال خود اسان جي ماتا صاحب جا چونڊيل آهن.
مان ٿورا چمڪندڙ خيال ۽ نڪتا انھيءَ ڊائريءَ مان هت پيش ڪيان ٿو، جي اميد تہ ڪتاب پڙهڻ کان اڳ ۾ پڙهندڙن جي شوق وڌائڻ ۾ مدد ڪندا. اها چونڊ فقط منھنجي پسند ڏيکاري ٿي. مون کي اهي نڪتا پھرين پنجويھن صفحن مان ئي هٿ آيا؛ ان مان اندازو لڳائي سگهجي ٿو تہ هيءَ ڊائري ڪھڙيءَ زر سان ڀرپور آهي:
”... نا ضروري ڪمن کان آتما جو الڳ ٿي وڃڻ، سا نشاني آهي آنند جي ڦل راس ٿيڻ جي.“
”... سچي ديا سڀ لاءِ ان ۾ آهي تہ سھڻي عادت اپجي ۽ سچي زندگيءَ جو قانون عمل ۾ اچي! قانون کانسواءِ زندگي ڦلھڙي ۽ بيڪار آهي، جيئن هڏن کانسواءِ ماس.“
”... گندگي بيپرواهي يا برائي برداشت ڪرڻ ضعف جي نشاني آهي.“
”... قوم جي طاقت جو بنياد گهرو زندگي آهي.“
”... محنت انسان جو وڏي ۾ وڏو خزانو آهي ۽ جي ساڻس محبت ملايو تہ ڪابہ منزل دور نہ آهي.“
”... پريم احساس جي شڌيءَ لاءِ سڀ کان اُتم اپاءُ آهي.“
”... آتما جي ياترا جو انت فقط پرماتما ٿي سگهي ٿو.“
”... ڪرم ۽ گيان جو انت پريم ۾ آهي.“
”ڀاونا آتما جو هڪ گهرو آهي؛ جتي سا گهري اتي ٿو کيس هڪدم پهچائي.
”... سنگ سڀ کان اتم ساڌن آهي... ست سنگ ۾ ڀاونا جي شڌي ٿئي ٿي.“
- شيوا ۾ موهن گربخشاڻي.