دل جا دليل
مگر مان توکي چنڊ به ڪيئن چوان؟ چنڊ ته داغ دار آھي. ھن غريب کي ته فقط ھڪ رات جي ڪماليت نصيب آھي. گدا آھي، پينو آھي، جو سج ڏانھن روشني وٺڻ لاءِ ھٿ ڊگھو ڪرڻو ٿو پويس. واه! تون ته ھميشہ سخي ۽ فياض آھين.
سج به ڪھڙي منھن ڪوٺيانءِ! اھو به سخت اُلي وانگر ڏنڀي پيو. ھر ڪنھن تي تتو بيٺو آھي. ھنکي ڪڏھن ڪڏھن گرھڻ لڳڻ جو به عارضو آھي، مگر تنھنجي ڏسندي ته نيڻ به ٺري ٿا پون. جيءَ کي جياپو ملي ٿو، دل کي فرحت اچي ٿي، جو تون کلمک ۽ خنده پيشاني آھين.
توکي ڏئي جي تمثيل ۾ به ڪڏھن آڻي نٿو سگھان. بتيءَ جي توسان ڪھڙي برابري؟ شمع شرم کان ڳوڙھا پيئي ڳاڙي. ھن ويچاري جي روشنائي پڻ ٻئي جي ھٿ وس آھي. پر ھاءِ! تون ته چشم ڪور کي روشني بخشيندڙ آھين. ڏئو پاڻ ٻري ٿو، جلي ٿو، کامي ٿو، اندر ڪارو اٿس. مگر تون! تون اندر اجارين ٿو. تنھنجي ڏسڻ سان سيني ۾ سرور سمائجي ٿو. دل دل ۾ پنھنجي اصلوڪي جاءِ ٺھرٺاپر سان وٺي ٿي ۽ قلب کي قرار اچيٿو. ھن جي دل ھٺ جي دونھين ڪري ڪاري آھي ۽ ھميشہ بت جو بت بڻيو بيٺو آھي. نظر ڪبس ته اکيون خراب ڪندو. مگر تنھنجو سينو بي ڪينه، پاڪ ۽ صاف آھي. جو فقط نرمل نيڻ کڻڻ سان بھشت جي دري کلي ٿي پوي.
ڀلا تون ڪير؟ ڪھڙن سھرن سان توکي سينگاريان، ڪھڙو نانءُ وٺي توکي ھر ھر سنڀاليان ۽ پنھنجي دل کي ڌيرج ڏيان؟ حيران، پريشان، سرگردان، ڪھڙو مثال وٺان؟ اھڙي ته چيز ئي ڪانھي جا تنھنجي جاءِ ڀري، مٽُ ٿئي، ثاني سڏجي، ھمسري ڪري، من جو مونجھارو لاھي، اکين جو ٺار ٿئي، دکيل درديلي دل جي دوا ٿئي، زمين تي! نه نه،
” چه نسبت خاک را با عالم پاک “
تون! تون لاثاني آھين. تون ئي آھين جنھنجي آسري جيان ٿو. جنھن جي نانءَ تي نھال، باغ بھار رھان ٿو. تنھنجي نالي ڳنھندي مکڙي اميد جي ٽڙي ٿي. نه ته سڄي رات تارن ڳڻيندي گذري ٿي.
” تڪيندي ٿڪي پيام تارن ۾ تارا “
بيتاب، بيقرار، پاسن ڦيرائيندي، اوٻاسين ڏيندي، شب دراز، بنا ڪنھن محرم راز، گھڙيون گھڙيون، پھر پھر، پلڪ پلڪ ڪري پيو ڪاٽيان. نه اٿندي آرام، نه وھندي آسائش، نه گھمندي راحت، نه سمھندي فرحت. آرام مڙيوئي حرام، ڇا جو طعام، ڇا جو ڪلام؟ نه گفتار، نه رفتار. ائين دل پيئي چوي ته ڪو اچي تنھنجي ساراھ ۾ گيت ڳائي، تنھنجون نراليون ڳالھيون ٻڌائي ته ڪجھ آرام اچي.
اف! ڇا ڪريان؟ رات گذري ويئي، پرھ ڦٽي ويئي! پکي پرندہ مٺيون مٺيون لاتيون پيا لنون. ڪھڙيون لاتيون؟ سڀ تنھنجي ساراھ، تنھنجي سڪ. دل بي چين انھيءَ خيال تي ئي بيٺي آھي! ماڻھو ڪمن ڪارين لاءِ اٿيا، پر مان بيقرار، ھر دم يار تان نثار، نسورو نينھن ۾ نروار، بت کان بيزار، انھيءَ خيال ۾ بت بڻيو بيٺو آھيان، ته تون ڪير؟ ھاءِ! تون ھن جھان ۾ پر جھان کان جدا. وقت جي واري ۾ اڻ والاريل، جاين جي جڙت کان ٻاھر، تون گوھر پاڪ، زيور پاڪ، جان جھان، ماہ مھمان، سنسار تنھنجي سير واسطي آباد، آدم زاد تنھنجي ديدار ۾ دلشاد، ۽ رخ واسطي مشتاق.
تڏھن تون ڇا؟ مرشد حقيقي! انھن لفظن تي مون ڪنڌ کنيو. ته مار! ڪڪر ڪڪوريل آھن، بادل بھاريا بيٺا آھن، ٿوري ٿوري ٽم ٽم پيئي ٿئي، جو اوچتو سنگتي ساٿي گھمڻ لاءِ وٺڻ آيا. ڪو چلڻ ۾ چست، ڪو مدھوشيءَ ۾ مست، ڪو کل ۾ کيکو، ڪو چرچن ۾ چور، ڪو ڀوڳن ۾ ڀورڙو، ته ڪوئي ڌناسريءَ جي ڌن ۾، ڪو وات ڦاٽوڙو، ڪو چلولو، ته ڪو سودائي سخت. مگر مان پنھنجي آہ زاريءَ سان ھيٺيان لفظ پيو چوان.
” يا رھبر رحماني! يا مرشد حقاني! ھن بندي کي جھان جي جنجلن لاءِ چريو ڪري چوراءِ، مگر پنھنجي لاءِ سياڻو ڪري سنڀال.“