اڌ ۾ رهجي ويل جملي جو ڏُک
هڪڙي ڇانوَ بوگن ويليا جي،
چار ٻوٽا چمپا جا ۽ تنهنجون يادگيريون،
منهنجي ڪُل ملڪيت آهن“.
هُو سوچيندو ۽ ڳالهائيندو رهيو. سندس سوچڻ ۽ ڳالهائڻ جي وچ ۾ گهڻو فاصلو نه هو. بس ايترو فاصلو هو جيترو سوچڻ ۽ ڳالهائڻ جي وچ ۾ هوندو آهي ـــ يا هجڻ گهرجي. پر ڪڏهن ڪڏهن نه به هوندو آهي.
”سوچيو هئم، منهنجي محبت ۾ لڙڪ لڙڪ ٿي ڳڙندينءَ، پر توکي ته لهس به نه آئي. ٻريس به مان ته ڳريس به مان!“ هن گلدستي ڏي ڏسندي ڦڪي مُرڪَ سان چيو.
هو اڪثر ڪمري سان ۽ ڪمري ۾ پيل شين سان ڳالهائيندو رهندو آهي. هُو ۽ ڪمرو پاڻ ۾ دوست آهن؛ ائين جيئن هُو ۽ مان دوست آهيون. پر هو مون سان به ايتريون ڳالهيون، يادگيريون ۽ ڏک شيئر نه ڪندو آهي جيترا ڪمري سان.
اهو شايد ان ڪري جو ڪمرو ساڻس ڪنهن به ڳالهه تي اختلاف نه ڪندو آهي. خاموشيءَ سان سندس ڳالهيون ٻڌندو ۽ سندس منهن ۾ ڏسندو رهندو آهي. جڏهن ته مان کوڙ ڳالهين ۾ ساڻس اختلاف رکندو آهيان.
”هر ڪنهن تي اکيون پوري اعتبار نه ڪبو آهي.“
مان سندس هر ڪنهن تي انڌو اعتبار ڪرڻ واري عادت تان ڪاوڙجي چوندو آهيان: ”سڀ ماڻهو اعتبار جوڳا نه هوندا آهن چريا!“.
پر هُو منهنجي ڪنهن به ڳالهه جو نوٽس نه وٺندو آهي. خاموشيءَ سان ڪنڌ جھڪائي چمپا جي ٻوٽن کي پاڻي ڏيندو رهندو آهي.
نه ڪنهن ڳالهه جي تائيد ڪندو آهي نه مخالفت. نه ڪو خوش ٿيندو آهي نه ڪا ڪاوڙ ڪندو آهي. پر انهن ڏهاڙن ۾ جڏهن هوءَ، جيڪا هميـشه پنهنجا وار جوڙي ۾ ٻڌڻ وساري ويهندي هئي، هڪ ڏينهن کيس به وساري هميشه لاءِ ڪمري مان هلي وئي هئي ۽ هو زندگيءَ مان سموري دلچسپي وڃائي ويٺو هو ۽ سندس ٽيبل جي دراز جا سڀ خانا ننڊ جي گورين سان ڀريل رهڻ لڳا هئا ته مون گهڻي ڪاوڙ ۾ چيو هو ”ڇو ٿو پاڻ کي ڳارين.... ان لاءِ جنهن وٽ محبت محض هڪڙو ”سولو پلي“ هئي. هڪ ڪلاڪ جو ڊرامو. ڊرامو ختم پيسا هضم!“
موٽ ۾ مون کي ڪجهه به نه چيو هئائين. رڳو هڪ پل لاءِ ڪِتاب تان اکيون هٽائي مون کي ڏٺو هئائين ۽ پوءِ ڪيترن ئي ڏينهن تائين هڪ ئي ڪمري ۾ موجود هوندي به نه مون سان ڳالهايو هئائين نه مون ڏي نهاريو هئائين. اهو سندس ڪاوڙ جو انداز هو.
مون وري ڀلجي به ساڻس هُنَ بابت نه ڳالهايو. هوءَ جيڪا هميشه پنهنجا وار جوڙي ۾ ٻڌڻ وساري ويهندي هئي.
انهيءَ دوران چمپا جي ٻوٽي ۾ گل ٽڙندا رهيا ۽ بوگن ويليا جون گلابي ٽاريون بائونڊري وال تي کاڏي رکي مُرڪنديون رهيون.
ان ڏينهن درسنيءَ مون کي دانهن ڏني ”پنهنجي دوست کي سمجھائين نه ٿو. اٺ ڏينهن ٿيا آهن شيو نه ڪئي اٿس. ڀلا ائين ٿيندو آهي؟!“
پر مان کيس درسنيءَ جي دانهن ٻڌائي نه سگهيس.
هو پنهنجي مرضيءَ وارو آهي. اهو ئي ڪندو آهي جيڪو دل چوندي اٿس. مون کي احساس آهي ته هو جو ڪجهه ڪري ٿو اُهو صحيح نه آهي پر مان روز روز نصيحتون ڪري کيس وڃائڻ نه ٿو چاهيان. سڄي شهر ۾ مون کان سواءِ ڪو به سندس دوست نه آهي.
مون کي سندس اداسي ۽ اڪيلائيءَ جو ڏک ٿيندو آهي.
توڻي جو هو پنهنجي اڪيلائيءَ ۾ به خوش هوندو آهي.
خواب،گل ۽ ڪِتابَ سندس آڪسيجن آهن.
”خوابن، گلن ۽ ڪِتابن کانسواءِ پاڻ کي گئس چئمبر ۾ محسوس ڪندو آهيان.“
هُو اڪثر پنهنجي منهن ڀڻڪندو آهي.
مان سندس ڪمري ۾ داخل ٿيندو آهيان ته کيس يا ڪوئي ڪِتاب پڙهندي، يا گلن کي پاڻي ڏيندي ڏسندو آهيان.
”مون کي تنهنجو ئي انتظار هو.“ مون کي دروازي تي بيٺل ڏسي چوندو آهي. مان مُرڪڻ کانسواءِ رهي نه سگهندو آهيان.
”توکي منهنجو نه پر ان جو انتظار هو جيڪا توکي الوداع چوڻ کانسواءِ الوداع ٿي وئي هئي.“ مان دل ۾ چوندو اندر داخل ٿيندو آهيان ۽ ڪرسيءَ تي ويهي سندس اکين ۾ ڏسندو آهيان. سندس اکيون ڪوڙ ڳالهائي نه سگهنديون آهن.
شايد ڪنهنجون به اکيون ڪوڙ نه ڳالهائينديون آهن.
”ته معنيٰ تون غيب جو علم به ڄاڻين ٿو.“ مان چوندو آهيان.
”اها غيب جي نه پر حقيقت جي ڳالهه آهي ته منهنجي اداسيءَ لاءِ پيار ۽ منهنجي ننڊ لاءِ احترام فقط تو وٽ آهي.“ هو ڪِتاب ٽيبل تي رکي اٿندو آهي ۽ اليڪٽرڪ ڪيٽليءَ جو بٽڻ آن ڪندي چوندو آهي.
گرمين ۾ چانهه ۽ سياري ۾ ڪافي سندس ڪمزوري آهي.
ڪڏهن ڪڏهن مون سان به ائين بي خياليءَ مان ڳالهائيندو آهي ڄڻ مان به ڪمري ۾ پيل ڪو گهڙيال، گلدستو، ميز، ڪرسي يا ڀت ۾ ٽنگيل ڪنهن ماڻهوءَ جو پورٽريٽ هُجان.
اڪثر ائين به ٿيندو آهي ته مون کي سندس ڪا به ڳالهه سمجهه ۾ نه ايندي آهي. ڇو جو سندس ڪنهن به ڳالهه جي نه ڪائي شروعات هوندي آهي ۽ نه پڇاڙي. هو ڪٿان به ڳالهه شروع ڪندو آهي ۽ ڪٿي به چپ ٿي ويندو آهي. کيس اها پرواهه به نه هوندي آهي ته مان سندس ڳالهه ٻڌان به ٿو يا نه. جي ٻُڌان ٿو ته سمجھان به ٿو يا نه!
اڪثر ته هو اهو به وساري ويهندو آهي ته ڪو مان به ڪمري ۾ موجود آهيان. هو دير تائين ڪو ڪِتابُ پڙهندو رهندو آهي يا سگريٽ ڇڪيندو رهندو آهي. پوءِ اوچتو سگريٽ وسائي، ڪِتاب مان منهن ڪڍي مون ڏي ڏسي مُرڪندو آهي ۽ ائين ڳالهائڻ لڳندو آهي ڄڻ هڪ لمحو اڳ اڌ ۾ ڇڏيل ڪا ڳالهه شروع ڪندو هُجي.
”هوءَ منهنجو جُملو مڪمل ٿيڻ کان اڳ هلي وئي. تون ڇا ٿو سمجھين،اهو مناسب آهي؟ جيڪو ماڻهو توهان کي سڄي زندگي لکي ڏئي، توهان ان لاءِ اڌ جملي جيترو انتظار به نه ڪيو!“
۽ موٽ ۾ هُو منهنجي ردِ عمل جو انتظار نه ڪندو آهي. نئون سگريٽ دُکائي نئون پنون اٿلائي ڪش هڻڻ ۽ ڪِتاب پڙهڻ ۾ محو ٿي ويندو آهي. سندس اهو عمل مون کي چيڙائيندو نه آهي. مان انهيءَ عمل جو هيراڪ ٿي ويو آهيان.
پر ان ڏينهن هو معمول کان وڌيڪَ اُداس هو.
اها پن ڇڻ جي رُت هئي. هوا جي هر جھوٽي سان بوگن ويليا جا ڦڪا پن ۽ نارنگي گل ڇڻندا پٽ تي وکرندا ٿي ويا.
”توکي خبر آهي ته قيامت ڪڏهن ۽ ڪهڙي موسم ۾ ايندي؟“ هن اوچتو مون کان غير متوقع طور غير متوقع سوال پڇيو.
مون سوچيو شايد هُنَ ۾ ناسٽر ڊيمس جو روح لهي آيو آهي.
منهنجي ڳالهائڻ کان اڳ چيائين:
”اها ته خبر نه آهي ته قيامت ڪڏهن ايندي پر جڏهن به ايندي ته اها خزان جي موسم هوندي.... سمورا وڻ پنن کان خالي ۽ گلن کان محروم هوندا.“
سندس لهجي ۾ ڇڻندڙ پنن جو ڏک هو. ڏڪندڙ هٿن سان ڪوپ ۾ چانهه ڀريائين ته چانهه هٿ تي هارجي پيس.
ڪوپ هٿ مان ڇڏائجي وڃي فرش تي ڪريو ۽ ڇيهون ڇيهون ٿي ويو.
”ايتري اذيت پسندي چڱي نه آهي.“ ڪوپ جا ٽڪرا ميڙيندي ڪاوڙ مان چيم ”آخر ڪيسين اڪيلائيءَ جو بنواس ڀوڳيندين!؟“
منهنجي ڳالهه ڏي توجهه ڏيڻ بدران هو ڪجهه جھُونگاريندي ٻئي ڪوپ ۾ چانهه اوتڻ لڳو. چانهه جو اڌ ڪوپ وڃي بچيو هو.
”خوابن ۽ خيالن جي دنيا ۾ رهندڙ ماڻهوءَ لاءِ زال جو ساٿُ ضروري آهي.“ مون دريءَ تي ٽنگيل پردي ڏي ڏسندي چيو.
”جيڪي ماڻهو ماءُ کان سواءِ ٻاروتڻ گذاري ايندا آهن انهن لاءِ زال کانسواءِ زندگي گذارڻ مشڪل نه هوندو آهي.“ چانهه جو ڪوپ منهنجي هٿ ۾ ڏيندي چيائين.
”اها ڳالهه پنهنجي ابتڙ به سچ ٿي سگهي ٿي. هاڻ ته وارن ۾ چاندي لهي آئي اٿئي. آخر ڪيستائين پنهنجا هٿ ساڙيندو رهندين.“ مون ڪوپ وٺندي چيو.
”ڏس! مان ڪيترو خوش ۽ مطمئن آهيان. منهنجو هٿ ڪڏهن به چانهه ۾ نه سڙيو آهي.“
هن پهرين سُرڪ ڀري منهنجي اکين ۾ نهاريو.
سندس اکيون پڇي رهيون هيون ”ڇا واقعي تون خوش آهين؟ مطمئن آهين.... ڪڏهن به تنهنجون آڱريون نه سڙيون آهن؟“ !
منهنجي لاءِ ساڻس اکيون ملائڻ ممڪن نه رهيو. هن جا چپ چانهه جي سُرڪ ۾ بدلجي ويا.
”اڄڪلهه هوءَ ڪٿي آهي؟“
مون پاڻ کي هن جي نِگاهن کان بچائڻ لاءِ سندس پسند جي موضوع ڏي موٽائڻ لاءِ کانئس ان بابت پڇيو، جيڪا کيس ڪِتابن ۽ گلن جا تحفا ائين ڏيندي هئي جيئن ننڍڙن ٻارن جي هٿن تي ٽافيون رکي ڳلن تي چميون ڏبيون آهن. جيڪا اڪثر شامون سندس ڪمري ۾ گذاريندي هئي ۽ پاڙي جي گهرن ۾ ٿيندڙ سُس پُس جو نوٽس نه وٺندي هئي. پوءِ هڪ شامَ ان مهل لڙڪن وانگر سندس اکين مان هارجي هوا ۾ تحليل ٿي وئي هئي، جنهن مهل هن چمپا جي ٻوٽي کي پاڻي پئي ڏنو ۽ آسمان ۾ ڪڪر ڀٽڪي رهيا هئا.
هن منهنجي سوال جو جواب نه ڏنو.
ڪرسيءَ تان اٿي ٽيبل تان ڪوپ کڻي سنڪ تي ڪوپ ڌوتائين. اليڪٽرڪ ڪٽليءَ ۾ کير کنڊ پاڻي ۽ پتي وڌائين ۽ موٽي اچي ڪرسي تي ويٺو.
ڪٽليءَ جو بٽڻ آن ڪرڻ وساري ويٺو.
اڌ ۾ رهيل ڪِتاب کڻي پڙهڻ لڳو. مان ڪمري ۾ پيل بي جان شيءِ بڻجي ويس. ٻاهر پن ـــ ڇڻ جي هوا گهلندي رهي. پن ڇڻندا رهيا.
”توکي خبر آهي ٽٽل خوابن وارا ماڻهو ڪيئن هوندا آهن؟“
ڪِتابَ تان اکيون کڻي مون ڏي ڏسندي چيائين. پر مون کي خبر هئي ته هن مون سان نه پئي ڳالهايو. هن گهڙيال سان پئي ڳالهايو. رڳو نهاريائين مون ڏي پئي. ائين ٿيندو آهي. ماڻهو اڪثر نهاريندو ڪنهن هڪ شيءِ ڏي آهي پر مخاطب ڪنهن ٻئي سان هوندو آهي.
”ٽٽل خوابن وارا ماڻهو بلڪل ائين هوندا آهن... جيئن مان“ هُنَ هڪ اداس مُرڪَ سان چيو.
”مون ته سوچيو هو تون منهنجي محبت ۾ لڙڪ لڙڪ ٿي ڳڙندينءَ پر توکي ته لهس به نه آئي. ٻريس به مان ته ڳريس به مان!“
هن دريءَ ڏي ائين نهاري چيو ڄڻ دريءَ وٽ ڪوئي بيٺو هُجي.
”پر شايد اهو تنهنجو ڀاڳُ نه هو. ٻرڻ ۽ ڳرڻ هر ڪنهن جي ڀاڳَ ۾ ٿوروئي هوندو آهي.“
هو دريءَ سان ڳالهائيندو رهيو. مان ٻڌندو رهيس. سندس لهجي ۾ خزان جي خوشبو هئي. چپن مان لفظ ائين ٿي ڀڄي ڀُري نڪتس، ڄڻ پن ــ ڇڻ رت ۾ وڻن مان پن ڇڻي رهيا هجن. اکين ۾ آلاڻ ڦهلجي ويس. مان ڪولاج ٿيل ماڻهوءَ جي پورٽريٽ جيان خاموش اکين سان سندس منهن ڏسندو رهيس.
”تون رڳو ايترو انتظار به نه ڪري سگهينءَ جو مان چمپا جي ٻوٽي کي پاڻي ڏئي پنهنجو جملو مڪمل ڪري سگهان ها. جملو مڪمل ٿيڻ ڏين هان ته پنهنجو فيصلو بدلائي هميشه لاءِ مون وٽ رهي پئين هان... پر.... هاڻي توکي ڇا ٻُڌايان ته اهو اڌ جملو ڪهڙو هو جيڪو تون ٻڌڻ کانسواءِ هلي وئينءَ ۽ مان جملي جي وچ ۾ آيل فل اسٽاپ سان ٻن حصن ۾ ورهائجي ويس.
”اڌ جملو تو وٽ رهجي ويو. اڌ جملو مون وٽ رهجي ويو. مان هميشه لاءِ اڌ ۾ رهجي ويل جُملي جي ڏک ۾ مُبتلا رهندس. خبر اٿئي، جملي جو اُهو اڌ ڇا هو؟“ ڳالهائيندي آواز ڳرو ٿي ويس. خاموش ٿي ويو. ڀت ۾ ٽنگيل اجنبي شخص جي پورٽريٽ جي اکين مان ٻه لڙڪ ڇڻي پيا.
مان اکيون اگهي ڪرسيءَ تان اُٿيس. اليڪٽرڪ ڪٽليءَ جو بٽڻ ”آن“ ڪندي ڀڻڪيس ”حيرت آهي. مون اڃان شام واري چانهه نه پيتي آهي!“.