خوابن جي بائونڊري وال
۽
جنوريءَ جي شام جهڙو هن جو منُ.
ماڻهن سان ڀريل شهر، بازارون.... دڪان.... خريدار.... ٽرئفڪ.... گوڙ.... زندگيءَ جي گهما گهمي ۽ هو گهڻي دير کان ڀٽڪندڙ انهن ڳلين ۾. بي سبب.... بي مطلب.... بس ايئن.... شايد ڪنهن ڳولا ۾..... شايد پنهنجي ڳولا ۾.... شايد ڪنهن به ڳولا ۾ نه.... بس ائين ئي.
فون جي اسڪرين ڏي ڏٺائين. نئون نمبر هو.
فون اوڪي ڪري.... ”هيلو“ چيائين ته پريان هُنَ پڇيس:
” ڪير ٿا ڳالهايو؟“
” فون توهان ڪئي آهي.... ٻڌايو ڪنهن سان ڳالهائڻو اٿوَ!“
”توهان سان ڳالهائڻو هو، ڳالهائي سگهان ٿي؟“
”ڳالهايو ته پيا باقي ڪيئن ڳالهائبو آهي.“ هن کلندي چيو.
موٽ ۾ هن جو هڪڙو مختصر ٽهڪ ڪنهن ٽانڊاڻي وانگر اونداهيءَ ۾ ٻريو ۽ ٻئي پل وسامي ويو. لڳس اهو ٽهڪ سندس ڄاتل سڃاتل آهي پر پڪ نه هئس ته ڪنهن جو هو اهو ٽهڪ!
”منهنجو مطلب آئينده.... سڀاڻي.... ان کانپوءِ، ڪڏهن به ۽ ڪنهن به وقت ڳالهائي سگهان ٿي اوهان سان.“
”ها، بلڪل پر ڇا ٿا ڳالهائڻ چاهيو؟“ ـــ هڪ حيرت ۾ ڀريل مختصر سوال.
”مان توهان کي ٻڌائڻ ٿي چاهيان ته منهنجي شامن ۽ صُبحن ۾ ڪوئي فرق نه رهيو آهي ــ منهنجون راتيون ۽ منهنجا ڏينهن هڪ جهڙا ٿي ويا آهن....“ هڪ غير مختصر جواب.
”مطلب توهان کي ڳالهيون وڻن ٿيون.“
”رڳو مون کي ئي ڳالهيون نٿيون وڻن پر مان به ڳالهين کي وڻان ٿي.“ هو پاڻ کي ٽهڪ ڏئي کلڻ روڪي نه سگهيو.
”اصل ۾ ڇا آهي ته مون کي ڳالهيون سٺيون لڳنديون آهن... ايئن جيئن ننڍڙن ٻارن کي ٽافيون، رانديڪا ۽ آئيس ڪريم سٺي لڳندي آهي.“ هُنَ ڄڻ پاڻ سان ڳالهائيندي چيو.
”ٺيڪ آهي توهان ڀلي ڳالهائجو.“ هن مختصر لفظن ۾ وراڻيو.
ٻار جيئان خوش ٿيندي چيائين ”ٿينڪس....“ ۽ ٿينڪس کان پوءِ به ڪجهه لفظ ڳالهايائين پر اهي لفظ ٽريفڪ جي شور جي حوالي ٿي ويا.
هُو ڪجهه دير شور جي حوالي ٿيل لفظن جو پيڇو ڪندو رهيو پر لفظ هٿ نه آيس.
گم ٿيل لفظن جي پڇتاءُ مان نڪرڻ لاءِ سوچيائين:
”ڪير ٿي سگهي ٿي؟“ هڪڙو سوال.
”چوٿين ڳليءَ واري ڇوڪري“ هڪ اندازو.... هڪ امڪان.... هڪ سوال، هڪ جواب.... جيڪو غلط به ٿي سگهي ٿو ۽ جيڪو صحيح به ٿي سگهي ٿو، ۽ جيڪو صحيح ۽ غلط جي وچ ۾ به ٿي سگهي ٿو. ائين جيئن ”ج“ جي وچ ۾ نقطو.
چوٿين ڳليءَ واري ڇوڪري هڪڙو خواب آهي. هڪڙو خيال آهي.
چوٿين ڳليءَ واري ڇوڪري رڳو خواب نه آهي.
چوٿين ڳليءَ واري ڇوڪري هڪ حقيقت آهي.... هڪڙو سچ آهي. شايد هوءَ هر مرد جو خواب آهي! هڪ پراڻو وڻندڙ ۽ پيارو خواب.
ٽي ڳليون ڇڏي چوٿين ڳليءَ ۾ سندس گهر هوندو آهي.
گهر جي ڀتين تي آف وائيٽ تي هلڪو نيرو رنگ ٿيل هوندو آهي.
گهر جي آڳنڌ ۾ هڪڙو بيد مشڪ جو وڻ به هوندو آهي، جيڪو هر موسم ۾ گهاٽو، طويل ۽ خوشبودار هوندو آهي. جنهن جي پنن تي ڪڏهن به خزان نه لهندي آهي.
هُو چوٿين ڳليءَ واري ڇوڪري جا خواب ڏسندو آهي. ان سان ڳالهيون ڪندو آهي. ان سان گڏ رهندو آهي. ان بابت سوچيندو آهي ۽ خوش رهندو آهي. ان کان سواءِ ناخوش هوندو آهي. ڏکارو، اُداس ۽ پنهنجي پاڻ کان ناراض هوندو آهي.
هونءَ کيس چوٿين ڳليءَ واري ڇوڪريءَ جو نالو به معلوم نه هوندو آهي! ۽ نه ئي اها خبر هوندي اٿس ته کيس سهيليون ڪهڙي نالي سان سڏينديون آهن.
پر
کيس خبر هوندي آهي ته هوءَ ڪهڙا خواب ڏسندي آهي؟ ڪهڙي رُت ۾ خوش ۽ ڪهڙيءَ موسم ۾ ملول رهندي آهي. ڪيئن کلندي آهي. ڪيئن ڳالهائيندي آهي. کيس اهو به معلوم هوندو آهي ته هوءَ اڪثر ڏک جي ڳالهه تي مُرڪي پوندي آهي ۽ مرڪڻ جهڙي ڳالهه تي اُداس ٿي ويندي آهي ۽ هوءَ اُداس ٿيندي آهي ته موسم وقت کان اڳ تبديل ٿي ويندي آهي.
هوءَ ڪپڙن ۾ لڳل پرفيوم وانگر هر وقت ساڻس گڏ رهندي آهي.
هُو به آفيس جي دروازي کان گهر جي چانئٺ تائين،
۽
گهر جي چانئٺ کان ڪاليج جي ڪاريڊور تائين ساڻس گڏ رهندو آهي.
هوءَ هن لاءِ اجنبي نه هئي.
هن کيس کوڙ ڀيرا چوٿين ڳليءَ ۾ ڏٺو هو. هوءَ ڪنهن مهل صبح جو بيد مشڪ واري گهر مان نڪرندي ته ڪنهن مهل گهر ڏي واپس موٽندي نظر آئي هئس.
کيس خبر هئي ته هوءَ چوٿين ڳليءَ ۾ رهندڙ سڀني ڇوڪرين کان وڌيڪَ خوبصورت ڇوڪري آهي. سندس اکيون سياري جي شامَ جيئان غمگين ۽ وار ڀورن ڪڪرن جهڙا آهن ۽ هوءَ گهـٽيءَ مان گذرندي آهي ته لڳندو آهي سڄو شهر سندس پيرن ۾ آهي.
”مون کي پڪ هئي ته هن سياري جي ڪنهن شام تون ضرور فون ڪندينءَ“ ان شامَ هُنَ مُرڪندي چيو هئس. هوءَ سندس مُرڪ کان بي خبر هئي. هوءَ رڳو سندس آواز سان آشنا هئي. هنن جي وچ ۾ هئو به رڳو آواز جو تعلق. ٻنهي جي وچ ۾ آواز جي پُل ڪنهن روشن لڪير جيئان نمايان هئي ۽ پُل جي ٻنهي ڇيڙن تي اونداهي هئي.
هو اونداهيءَ ۾ بيٺل ٻه ماڻهو هئا. ٻئي هڪٻئي کان پري هئا ۽ ٻئي هڪٻئي جي ويجھو هئا.
”ڇو هئي توکي ايڏي پڪ.“هن پنهنجائپ واري لهجي ۾ چيو.
”ان ڪري جو تو وٽ اُهي ڳالهيون آهن جيڪي رڳو سـرٻاٽن ۾ ڪبيون آهن. جيڪي آواز جون محتاج نه هونديون آهن ۽ تون اُهي ڳالهون فقط مون کي ٻڌائي سگهين ٿي، ٻئي ڪنهن کي به نه.... ٻيو ڪير سمجهندو به ڪونه....! ۽ مون کي خبر آهي ته سياري جون هي طويل راتيون ڳالهين کانسواءِ گذري نه سگهنديون آهن....“
”اهو سڀ تو ڪيئن ڄاتو؟“ هُن حيرت گاڏڙ خوشيءَ وچان چيو.
”ان ڪري جو توکي سڃاڻان ٿو....“
”ڀلا ٻڌاءِ ته سهي ڪير آهيان مان؟“
”ٻڌايانءِ..... هون!“
”ها.... ٻڌاءِ مان به ٻڌان ته سهي....“ هن هڪ شوخ پر ڏاڍي پروقار لهجي ۾ چيو.
”تون چوٿين ڳليءَ واري ڇوڪري آهين.... تنهنجي گهر ۾ بيد مشڪ جو وڻ آهي....“ هن پُر اعتماد انداز ۾ چيو.
هوءَ کل ۾ ٻُڏي وئي. کلندي چيائين: ”الا..... ڏاڍي کل ٿي اچي....“
”ڇو ٿي کل اچئي.... مون ڪو لطيفو ٻُڌايو ڇا!“
”لطيفو ته ڪونه ٻڌايو اٿئي پر لطيفي جهڙي ڳالهه ڪئي اٿئي. آئون چوٿين ڳليءَ واري ڇوڪري نه آهيان. منهنجي آڳنڌ ۾ ڪو به وڻ ڪونهي.....“
”ڇا واقعي تنهنجي گهر ۾ ڪو به وڻ ڪونهي؟“
”هڪ ڳالهه ته ٻڌاءِ!“ هڪ موضوع جي ڳليءَ مان اوچتو ٻئي موضوع جي شهر ۾ داخل ٿيندي چيائين، ”اها ڪير آهي جنهن تي گذريل بهار ۾ زندگيءَ جو پهريون نظم لکيو هيئي؟“
هو انهي سوال تي حيران رهجي ويو. اهو هڪ غير متوقع سوال هو. يا شايد متوقع هو!
”ڪهڙو نظم؟“ هن ڳالهه نٽائيندي چيو.
”تون سپ سمونڊ جي سانئڻ، تون سکي ستاري جي آن.“
”هن چنچل لهجي ۾ سندس نظم جي پهرين سٽ جھونگاريندي چيو.”ڪير آهي اها ستاري جي سکي؟“
”سچ ٻڌايانءِ“
”ها.... ٻڌاءِ“ ساڳي شوخيءَ سان چيائين.
” اُها چوٿين ڳليءَ واري ڇوڪري آهي. جنهن جي گهر ۾ بيد مشڪ جو وڻ آهي“ هن صاف لفظن ۾ انڪشاف ڪيو. اعتراف ڪيو، جنهن تي هُنَ جو شوخ لهجوگهري اداسيءَ ۾ تحليل ٿي ويو.
”نه، اها مان نه آهيان، منهنجي گهر ۾ ڪوئي وڻ ڪونهي، ڪوئي ٻوٽو ڪونهي، ٻوٽو ڇا، منهنجي گهر ۾ ته ڪو گل به ڪونهي.“
هو دل ئي دل ۾ مُرڪيو. کيس سندس ڳالهه تي اعتبار نه آيو. پڪ هئس ته هوءَ چوٿين ڳليءَ ۾ رهندي آهي ۽ سندس گهر ۾ بيدمشڪ جو وڻ آهي ۽ سندس گهر جي ڀتين تي آف وائيٽ رنگ ٿيل آهي پر کانئس پنهنجي سڃاڻپ لڪائڻ جي ناڪام ڪوشس پئي ڪري.
”ناڪام ڪوشش ڪندڙ هڪ معصوم ڇوڪري.“ هن سوچيو ۽ ٻيو دفعو مُرڪي پيو.... وڌيڪَ ضد نه ڪيائين.
”ها.... ٺيڪ آهي... ائين ئي هوندو.... تنهنجي گهر ۾ بيد مشڪ جو وڻ ڪونه هوندو، مان ڀليو هوندس...“
هُنَ سنجيدگيءَ سان چيو .
۽ چؤماسي جي پهرين برسات ۾ گهر جي ٽيرس تي بيٺي مٿس انڪشاف ٿيو ته شاعري ۽ محبت هڪ ئي ٽاريءَ تي ٽڙيل ٻه جاڙا گل آهن ۽ اهو به ڄاتو ته ٻه جاڙا گل ڄمندا به گڏ آهن ۽ مرندا به گڏ آهن.
اڪثر هنن جون ڳالهيون اڻ ڄاتل رستن وانگر طويل ٿي وينديون هيون... کٽنديون ئي نه هيون ۽ نه ئي هو چاهيندا هئا ته ڪٿي کٽن. هو چاهيندا هئا ته رستو ڪٿي به نه کٽي.... ڪٿي ڪوئي موڙ نه اچي.... ڪٿي به ڪوئي واقف نه گڏجي.... بس مسلسل هلندا رهون اڪيلا اڪيلا.... پري پري تائين. ۽ هن سان ڳالهائيندي کيس محسوس ٿيو ته دراصل ڪيفيتون ڳالهيون جون محتاج نه هونديون آهن. ڳالهيون ڪيفيت جون محتاج هونديون آهن. ۽ ائين ڪڏهن ڪڏهن کيس لڳندو هو ته وٽانئس ڳالهيون کٽي ويون آهن... لفظ سڪي ويا آهن ۽ سندس لهجو اڻڀو ٿي ويو آهي.
پر،
هوءَ رُڳو ”هيلو“ ڪندي هئي ته پري پري تائين ڳالهيون جون وليون ڦٽي پونديون هيون ۽ هو ولين ۾ ڍڪجي ويندو هو. چوندو هئس ”توسان شيئر نه ڪيان ها ته هي هيتريون ڳالهيون ڪيڏي ڪيان ها!“
جنهن تي هوءَ ڪنهن ڪنين تار جام مان هارجي پيل شراب جي ڇلڪي جهڙو ٽهڪ ڏئي چونديس ”سچي، تون نه هجين ها ته منهنجون هي ڳالهيون مون کي ماري وجھن ها.“
ڪيتريون نه ڳالهيون هيون هُنَ وٽ!
ڪڏهن ڪڏهن ته ائين بي ربط ۽ بنا ساهيءَ جي ڳالهائيندي ڄڻ پليٽ فارم تي بيٺل بوگيءَ جي دريءَ کان ويٺل ڪنهن مسافر سان آخري ڀيرو ڳالهائيندي هجي. سيٽي وڄي چڪي هجي ۽ گاڏي ڄاڻ هلڻ واي هجي: تون ڇا ٿو سمجھين.... هان! توکان پوءِ مان خوش گذارينديس.... هان؟ اها تنهنجي ڀُل آهي.... اها ئي ته تنهنجي وڏي ڀل آهي.... پر توکي ڇا آهي؟ توکي ڪهڙي پرواهه؟.... منهنجي روڪڻ سان ڀلا ڪهڙو وري تون رهندين.... رهڻو هجئي ها ته ٽڪيٽ ئي ڇو وٺين ها.... بوڪ اسٽال وٽ هٿ مان ٽڪيٽ کڻي ورتي مانءِ ته ڪيئن زوريءَ مٺ مان کسي ورتئي. اهو به احساس نه ٿيئي ته ڪيترو ايذاءُ آيو هوندم.....!! تون ڀلي وڃ.... ڏسان ته ڪيئن ٿو وسارين مونکي.... هي پيار ايترو سٿرو نه آهي جيترو تون سمجھين ٿو....
۽ گاڏي سُرڻ لڳي هجي.... گاڏي سُرڻ سان کانئس آواز کسجي ويو هجي... شايد پڪ هئس ته ريل هلڻ کان هڪ پل اڳ لهي پوندو.... ۽ وڏو ٽهڪ ڏئي چوندس: ڏس ڪيئن روئاري ڇڏيم توکي.... اداڪاريءَ تي داد ڏي مون کي ۽ هوءَ روئي کڻي ڀاڪر پائينديس ۽ ڀاڪر پائي اڃا به وڌيڪَ روئيندي. پر هو نه لٿو هُجي.... گاڏي هلي وئي هجي.... ۽ هن ٽشوءَ سان اکيون اگھي چپن ۾ ڀڻڪيو هجي: چڱو.... ٺيڪ آهي...... تون وڃ.... ڏسجان منهنجي اڱڻ ۾ ڪڏهن به ڪو ٻوٽو نه ڦٽندو.... ۽ ٻڌي ڇڏ، مان ڪڏهن به ڪنهن گل کي جنم نه ڏينديسانءِ. ! ڄڻ کيس ڪس لائيندي هجي.
چؤماسي جون برساتون ۽ سندس ڳالهيون گڏ گڏ وسي رهيون هيون جو هڪ شامَ چيائين ”چؤماسي جون آخري برساتون آهن. وري خبر ناهي ڪڏهن وسن.... وسن به الاءِ نه.... ڇا هنن برساتن ۾ پاڻ ملي نه ٿا سگهون؟“ سندس سوال جي جواب ۾ ڪجهه لمحن جي ماٺ کانپوءِ اُداس لهجي ۾ وراڻيو هئائين:
”پاڻ ته گڏ آهيون... پنهنجو ملڻ نه ملڻ ساڳي ڳالهه آهي.“
”ها.... اهو سچ آهي ته پاڻ گڏ آهيون... پر دراصل....“
”هون.... ڇا؟ دراصل....؟“
”دراصل توکي ڏسڻ ٿو چاهيان.“
هُن جي چپن مان بي ساخته ٽهڪ نڪري ويو.
”ان ۾ کلڻ جي ڪهڙي ڳالهه آهي“.
”کلڻ جهڙي ئي ته ڳالهه آهي؟“
”ڪيئن ته؟“
”تون ته چوندو آهين روز ڏسندو هان توکي.... تنهنجي اڱڻ ۾ بيدمشڪ جو وڻ آهي... ۽ چوٿين ڳليءَ ۾ تنهنجو گهر آهي“
”ها.... اهو سچ آهي ته تنهنجي گهر ۾ بيد مشڪ جو وڻ آهي.“ هن اعتماد سان چيو، ”پر مان توکي ويجھو کان ڏسڻ ٿو چاهيان.... ڇهڻ ٿو چاهيان توکي.... تنهنجي ساهن جي خوشبو سيني ۾ اوتڻ ٿو چاهيان.“
ڪجهه پل ماٺ جي اونداهي ڇانيل رهي.
ڪا مهل فون جي ٻئي ڇيڙي تي آواز جو سج نه اُڀريو.
هن آسمان تي ڇانيل ڪڪرن ڏي ڏٺو. سندس نهار ۾ ڏک هو.
”ملڻ نه ٿي چاهين؟“ هن نااميديءَ جي اونداهيءَ ۾ اميد جو ڏيئو ٻاريندي چيو.
”اهڙي ڳالهه ناهي.... مان اونداهين ڇيڙي تي رهان ٿي.... ۽ اتي خوش رهان ٿي.... مون کي روشني ڀانءِ نه ٿي پوي.... منهنجي گهر ۾ ڪوئي روشندان ڪونهي. ڪائي ڳڙکي ڪانهي“.
”ته معنيٰ.....“ هن ڄڻ اونداهين غار مان ڳالهايو، ”پاڻ ملڻ کان اڳ ئي وڇڙي وينداسين؟“ هوءَ سندس سوال جي جواب ۾ طويل ماٺ ۾ مبتلا ٿي وئي.
هن جي خواهش کيس الجھائي وڌو هو. اها خواهش دراصل آرفيسئس جي ڏند ڪٿا جو ورجاءُ هئي. آرفيسئس جنهن موت جي ديوتائن کان پنهنجي مئل محبوبا سان ملڻ جي اجازت ورتي هئي. ان شرط سان ته هن ساڻس ملي موڪلائڻ کانپوءِ مڙي پوئتو ڏٺو ته هوءَ پنڊ پاهڻ ٿي ويندي. ۽ پوءِ ايئن ئي ٿيو هو جنهن جو ڊپ هو. هوءَ ڪجهه لمحن لاءِ ها ۽ نه جي ٽياس تي ٽنگيل رهي ۽ نيٺ هڪ فيصلي تي پُهچي مُرڪڻ لڳي.
”پاڻ ضرور ملنداسين، پوءِ ڀلي اُهو ملڻ هميشه لاءِ وڇڙڻ ڇو نه هجي!“ چؤماسي جي آخري برسات وسڻ کان اڳ پارڪ جي بائونڊري وال ۾ بوگن ويليا جي هيٺان رکيل سنگ مرمر جي سفيد بئنچ تي سندس ڀر ۾ ويهندي چيائين.
سندس لهجو هميشه جيان پُروقار هو پر هن دفعي پروقار هجڻ سان گڏ سندس آواز ۾ آرفيسئس جي انجام جو ڏک به هو.
کيس پنهنجي ڀر ۾ ويٺل ڏسي هو خوشيءَ ۽ ڏک جي گڏيل احساس هيٺ دل ئي دل ۾ مُرڪي پيو. اها هڪ زخمي مُرڪ هئي. هوءَ ڪنهن قديم مورتيءَ جيان شاندار هئي. اها مورتي جنهن ورهين کان روشني نه ڏٺي هئي.
سندس پيشانيءَ تي لڪيرون جرڪي رهيون هيون ۽ اکين ۾ خاموشيءَ سان گذري ويل وقت جو ٿڪ هئس.
”شايد خوابن جي بائونڊري وال مان ٻاهر نڪري ايندڙن جي وارن ۾ چانڊوڪي لهي ايندي آهي. وقت رڳو خوابن جي بائونڊري وال جي اندرئين پاسي رهندڙن تي اثر انداز ٿي نه سگهندو آهي.“ هن ڏک مان سوچيو.
اهو خوابن مان بي دخل ٿيڻ جو ڏک هو. هوءَ سندس ڏک کان بي خبر نه هئي. ٻئي هڪ جيتري ڏک ۾ مُبتلا هئا. ٻنهي کي روشنيءَ زخمي ڪري وِڌو هو. چؤماسي جي برسات ڪڪرن جي ڀاڪرن مان پاڻ ڇڏائي ڌرتيءَ تي نچي رهي هئي. ٻئي خاموش ويٺا هئا.
پري پري تائين ڦهليل ڳالهين جون وليون سُڪل هيون. لفظن جا پن ڇڻيل هئا. ٽاريون ٽٽل هيون. ٻئي برسات جي ڪڻين ڏي ڏسي رهيا هئا.
”ڪڏهن ڪڏهن ماڻهوءَ لاءِ اونداهين ڇيڙي تي رهڻ ئي بهتر هوندو آهي.“
هڪ ئي وقت ٻنهي سوچيو.
”چيو هئم نه توکي.... منهنجي گهر ۾ بيد مشڪ جو وڻ ناهي. ڪو ٻوٽو به نه آهي.... ٻوٽو ته ڇا ڪوئي گل به نه آهي.“ هن ڏکاري آواز ۾ ڳالهايو.
هو خاموش ويٺو رهيو ۽ مينهن ڪڻين ڏي ڏسندو رهيو. خالي خالي اکين سان.
چؤماسي جي برسات تيز ٿي وئي.
هو اکين سميت برسات جي ڇاٽ ۾ پُسي ويو. پوءِ الائي ڪيڏي مهل ڪُلهي تي هُنَ جي وارن جو ڇُهاءُ محسوس ٿيس. اکيون اگهي ڏانهس ڏٺائين. هوا جي جھوٽي تي هيٺ جھڪي آيل بوگن ويليا جي آلي ٽاري سندس ڪلهن کي ڇهي رهي هئي.