زمينون ، زمانا ، ڪٿي راس ايندا
هن سان پهرين ملاقات ٿي ته الائي ڪڏھن هئي پر ايترو ياد آھي ته انهيءَ ملاقات جو وسيلو صادق فقير هيو.آئون خليل ڪنڀر سان گڏ صادق جي ڪچهري جي سحر ۾ شامل ٿيو ھئس ته هي به انهي ڪچهري ۾ هوندو هو .اهي مٺي ۾ منهنجا شروعاتي ڏينهن هئا.صادق هڪ اهڙو نقطو هيو جتي مٺي جا اديب شاعر ۽ علم دوست اچي گڏ ٿيندا هيا.انهي ڪچهري ۾ ھن جا ٽھڪ به شامل هيا. هن جي شاعر ۽ سٺو ڪمپيئر هجڻ جي ته مونکي اڳي خبر هئي پر وڏو لطيفي باز هجڻ جي خبر تڏھن پئي. جڏھن هن سان شناسائي ٿي.ٿر جي هڪ ڪلاسيڪل برادري ۽ ڪجه نالي وارن اديبن تي هن جيڪي لطيفا ٺاهيا .ايترا ته وتائي فقير جا به لطيفا ڪون آھن. کيس هي سُتي سندس والد سائين پريم شواڻي پينگهي ۾ ئي ڏني هئي.انهن لطيفن جي بنياد تي هن صادق سان گڏجي همرائن کان جيڪا اوڳاڙي ڪئي انهي جا شاهد اهي آھن جن ڪڙاهيون کاڌيون .باقي ڳچ سنگت هن جي 19 سو ٻُڙي ماڊل فٽفٽيي ۾ تيل انهي بنياد تي جام ڀرايو ته مهرباني ڪري هن لطيفي کي هاڻي نه ڦھلاءُ. پر هي انهيءَ ڌُر سان اهو واعدو ڪرڻ کان اڳ نئون لطيفو ٺاهي مٺي جي مارڪيٽ ۾ لانچ ڪري پوءَ واعدو ڪندو هو. اهوئي موٽر سائيڪل ريڊيو پاڪستان مٺي جي ڳچ سنگت لاءَ نه صرف ٽانگي جو ڪم ڏيندو هيو پر گهڻن جي گهرن جو سيڌو سامان به انهي تي ويندو هيو مٺي کان سوين ميل پري ويهي هواڄ به اهو ڪم ڪري سگهي پيو.پر ديس جي درد دوستن کان دوري.جسم جي حصي(صادق فقير)جو ٽٽڻ ۽ سندس والد جي وڇوڙي هن جي انهي حس کي جهيڻو ڪري ڇڏيو آھي.
هي جنهن جو نالو ئي پيارو آھي اهو مونکي فيض احمد فيض جي انهن سٽن تي پورو لڳندو آھي.
جو رکے تو کوہ گراں تھے ہم.جو چلے تو جہاں سے گزر گئے
رہ یار ہم نے قدم قدم تجھے یادگار بنا دیا
اهو ڪچهرين جو ڪوڏيو ۽ محفلن جو مور رهيو آھي.مٺي ۾ ھن جيڪي به پروگرام ڪرايا يا جيڪي به ڪچهريون رچايون اهي نه صرف يادگار رهيون .پر شھر ۽ ٻھراڙي جي وچ ۾ پل جو ڪردار ادا ڪيو نه ته شھر ٻھراڙين کي ڪيئن Face ڪن ٿا اهو ڏسڻو هجي ته هليا اچو انهي ڪامرو ديس ۾ جنهن کي مٺي چون ٿا. مون جهڙا ڪيئي ڳوٺاڻا جن جو شھر ۾ ڪو به اوهي واهي نه هو انهن کي هن کليل ٻانهن سان جيء ۾ جايون ڏنيون .مٺي جنهن لاءَ چيو وڃي ٿو ته هتي رواداري ۽ ڀائيپي آھي. ته اهڙو جيڪي ڪجه هتي آھي انهي ۾ چند ماڻھن جو ڪردار آھي. جيڪي سنڌ ۽ هنڌ ۾ مٺي جي سڃاڻپ آھن . اهڙا ماڻهو نه هجن ته هتي روز ڪربلا ۽ ڪروکيتر کڙا هجن .مونکي ماڻھن جي نيتن ۽ روين جي خبر صادق جي وڇوڙي پڄاڻان پئي ته ڪيئن دوستين جون هامون هنيون ويون ۽ ڪيئن نالو استعمال ڪري قد اوچا ڪيا ويا.ڪيئن نيتن جون ٻِليون ٻوريءَ مان ٻاهر نڪري آيون.اهڙن ۽ انهن ئي روين هن کي شايد هتان کان لڏڻ تي مجبور ڪيو.
منهنجو خيال هو ته آئون هن جي شاعري تي لکندس.موڪليل مسودو پڙھڻ بعد مونکي هن جي شاعري کان وڌيڪ هن جي شخصيت جو پاسو ڳرو لڳو .تنهن ڪري مون معذرت ڪندي هن جي باقي زندگي تي لکڻ جو اسرار ڪيو.
هو جيڪو سڄو سراپا ٿر آھي.توهان هن جي ڳالهين ڪچهرين شاعري پروگرامن ۽ ڪاروبار مان جيڪر ٿر ڪڍي ڇڏيو ته پويان پيارو ٻاجهر صاف ڪرڻ کان پوءَ بچيل صرف تيلن (ڏونٺڙيا)کانسواءَ ڪجه به ناهي.هن هروقت هر ويلي ۽ ھرهند ٿر کي سوچيو ۽ پچاريو آھي.ريڊيو تي هئاسين ته ٿري گيتن لاءَ ڪوشان رهيو.ڍاٽڪي پروگرامن جو وقت وڌارايائين.ايئين ٿر جي هنر ڀرت کي ترقي وٺرائڻ .پنهنجي واڍڪي ڪم ۾ جدت آڻڻ .ٿر جي فلورا فانا.ختم ٿيندڙ رسمن رواجن يا پراڻن ڌنڌن۽ هنرن کي سنڀالڻ جو ڪم ڪرڻ هن جي زندگي جو مقصد رهيو آھي ۽ ھو اڄ به انهي ڪرت سان لڳل آھي.
جنهن ڏينهن هُو پاڻ پنهنجن جا گهاءُ نه سهندي هتان وڃڻ لڳو هو جنهن جو پتو صرف صادق جي فيميلي کي ئي هو، ته انهي ڏينهن اسين هن سان گڏ صادق فقير جي اوطاق تي پتن راند ۾ ٻه ٻه هٿ ڪري رهيا هئاسين. هن ڪنهن کي ڪون ٻڌايو ، کيس خبر هئي ته دوستن سان موڪلائيندس ته وڃي ڪونه سگهندس ۽ رهڻ هونئين مشڪل هو.اسين سڀ ڏاڍا ڪاوڙياسين خليل روئي روئي اصل باه ٿيل هجي .سائين صادق به مون سيريئس ٿيل تڏھن ڏٺو.پر هن پنهنجين مشڪرين سان سڀني کي سرچائي وڌائين . پياري هند مان سنڌ گهمڻ اچڻ کان اڳئين ڏينهن ميسيج ڪيائين ته صبحاڻي اچان پيو. مون مذاق ۾ چيو ڇو؟.جيڪو جواب ڏنائين انهي جي تشريح ڊاڪٽر صاحب ئي ڪري سگهي ٿو.شوڪت ، خليل ۽ اسين سڀ ميرپورخاص وياسين.ملندي ئي مشڪريون شروع.صادق جي وڇوڙي کان پوءِ اهو پهريون ڏينهن هيو جڏھن اُستاد ممتاز نهڙيي پاران پياري جي مان ۾ ڏنل دعوت ۾ سڀ دوست نه صرف کلياسين پر صابر فقير ڳائڻ ۾ پلٽا هنيا ۽ ممتاز يڪتارو چپڙي وڄايا پياري جو 15 ڏينهن اسان وٽ رهي وري واپس هند وڃڻ مهل مون رابطو منقطع ڪري ڇڏيو. آئون ڳوٺ ھليو ويس. سندس ڀائرن پيتامبر شواڻي ۽ ايشور شواڻي کي فون تي چيم هاڻي هن ذليل سان آئون موڪلائي نه سگهندس.
مٺي ته هاڻي کائڻ ٿو اچي.هتي ته هاڻي اهي وڃي بچيا آھن جيڪي ڪنڌ ۾ نه ڪلي نه ڪوڪو بلڪه ڪنڌ ۾ سريو هڻي پيا هلن ۽ انهن جو ڪنڌ ڪيڏانهن وري ئي ڪانه ٿو.شام جو ڪچهري جو سبب صادق جا ٽھڪ .پياري جا لطيفا خليل جا دومعنئ جملا هيا .اهي سموريون شيون موڪلائي ويون .
تون ڇا وڇڙين منهنجو ويڙھو ئي ويران ٿي ويو. هن جي شاعري مون انڊر لائين ڪئي هئي انهي تي وري ڪنهن ٻي ڀيري لکبو في الحال هن جي وڇوڙي وانگي هينئن ۾ ڪان جيئن کپيل سندس غزل جا ڪجه بند اوهان جي نظر ڪندي موڪلايون ٿا
زمينون زمانا.ڪٿي راس ايندا
اسين هون ديوانا ڪٿي راس ايندا
**
اسان جو جيئڻ ئي ملڻ منجه آھي
رساما روزانا.ڪٿي راس ايندا
**
پکي ديس واپس اڏامي اچي پر
نوان هي نشانا .ڪٿي راس ايندا.
نصير ڪنڀر